ترخینه

دو نوع ترخینه، ترخینه با دوغ (و کمی کره) (چپ)، ترخینه با درصد گندم بیشتر که در کرت یونان مرسوم است. (راست)

ترخینه ملایر، سمت چپ ترخینه جامد و سمت راست ترخینه آماده سرو

ته‌رخینه، ته‌رخنه و ته‌رخوانه Terxîne/Terxine/Terxwane / دوینه (کردی)، ترخینه، آش ترخینه دوغ (فارسی)، کشگینه (لری)، Tarhana (ترکی)، trachanas/trahanas (یونانی)، trahana (آلبانیایی)، трахана/тархана (بلغاری)، kishk (مصری)، kushuk (عراقی)، غذایی است آبکی که از دوغ یا شیر تخمیر شده به دست می‌آید و در ایران در استان های لرستان ،کردستان ،ایلام، کرمانشاه و همدان از این خوراک بسیار استفاده میکنند و اصل این غذا مربوط به استان لرستان میباشد . این غذا از خیس دادن بلغور گندم یا جو در دوغ ترش به مدت ۱۰ روز تهیه می‌شود. در روش دیگر بلغور را به مدت چند ساعت در دوغ می‌پزند. پس از این مدت قطعاتی از این مخلوط خمیر مانند را گلوله کرده و پس از افزودن گیاهان بومی مانند شلغم و پونه، آنرا زیر نور آفتاب خشک می‌نمایند یا در تنورهای مخصوص حرارت می‌دهند. تکه‌های خشک ترخینه را با افزودن حبوبات و سبزی و پیاز به‌عنوان آش آماده می‌کنند. ترخینه را می‌توان یکی از اولین غذاهای نیمه آماده شناخت. این غذا در استان لرستان و سایر مناطق غربی ایران، مانند کردستان ، ایلام و کرمانشاه و همدان جز غذاهای پر مصرف است و به علت داشتن آنتی‌بیوتیک طبیعی به عنوان داروی سرماخوردگی شناخته می‌شود.

برای این خوراک خوشمزه شعرهایی محلی نیز سروده شده‌است.

تاریخچه

در تاریخ ایران برای اولین بار در قرن ۱۱ از ترخنه توسط زمخشری در لغت‌نامه‌اش نام برده می‌شود و پس از آن در قرن ۱۳ در دانشنامه جهانگیری با نام ترخینه شناخته می‌شود.

مصرف

نوعی از ترخینه جامد که در مناطق غربی ایران رایج است.

ترخینه به شکل آش یا سوپ بیشتر در روزهای زمستانی پخته می‌شود، و بعلت برخورداری از طیف وسیعی از آنتی‌بیوتیک‌ها و ویتامین‌ها خاصیت درمانی برای سرماخوردگی و آنفلوآنزا در روزهای سرد سال را دارد.

ترخینه جامد

ترخینه جامد (ماده اولیه ترخینه که هنوز برای مصرف آماده نشده) به دلیل دوغ زیاد و گندم یا جو که در زیر حرارت خورشید خشک شده بسیار سخت است که معمولاً به اندازه یک همبرگر دست‌ساز یا کوچکتر از آن است. ترخینه جامد بعد از خیس خوردن در آب جوش کم‌کم به صورت یک سوپ در می‌آید. تقریباً نحوه درست کردن آن شبیه به سوپ‌های آماده امروزی است.

روش تهیه

برای طبخ آش ترخینه، ابتدا چند تکه ترخینه خشک را به همراه مقداری حبوبات می‌پزند و در انتها سبزی خشک، زردچوبه و پیاز داغ به آن اضافه می‌کنند. هرچه آش بیشتر بپزد، ترخینه‌های خشک بیشتر از هم باز شده و دوغ آن بهتر در غذا پخش می‌شود. در برخی مناطق سبزی و حبوبات را در همان ابتدای پخت با دوغ به ترکیبات ترخینه خشک اضافه می‌کنند.