نان فطیر

فطیر

فطیر اراک فطیر
نام‌های جایگزین	نان فطیر
گونه	نان
خاستگاه	ایران
منطقه	آذربایجان شرقی، مرکزی، خراسان
سازنده	ایران
مواد اصلی	آرد، تخم مرغ، آب یا شیر

فطیر نانی را گویند که خمیر آن را مایه (عامل ورآورنده) نزده باشند و برنیامده و نرسیده باشد. این نان بافت خاصی داشته و حالت بیات شده دارد، در واقع خمیر این نان مانند نان‌های دیگر نرسیده‌است! به بعضی از شیرینی‌هایی که در بعضی شهرهای کشور پخته می‌شود هم فطیر می‌گویند همچنین انواع دیگری از نان و نان شیرینی محلی با نام «فطیر» در نواحی ایران پخته می‌شود که گاه مایه می‌زنند. درکوچ گردان بختیاری یک گونه نان بسیار نازک را با وردنه پهن کرده و روی تاوه می‌پزند و چون خمیر آن کمتر ور می‌آید به آن پتیر یا فتیر می‌گویند. همانی ست که در کرمانشاه نان ساج می‌گویند. نام دیگر این نان در بختیاری نان «تیری» ست. به وردنهٔ باریک و بلندی که چانه را پهن می‌کنند «تیر» می‌گویند.

در نواحی ایران

در ایران انواع مختلفی نان محلی یا شیرینی است که در برخی از استان‌های ایران (از جمله استان اردبیل استان همدان، استان زنجان، استان مرکزی، آذربایجان شرقی، خراسان و لرستان) تهیه و استفاده می‌شود.

نان شیرینی فطیر از آرد، شکر، تخم مرغ و مواد دیگر تشکیل شده‌است و مانند نان آن را در تنور پخت می‌کنند. فطیر انواع مختلفی از جمله کسمه و شیرمال دارد. انواع مختلفی از این نان شیرینی محلی در نقاط مختلف ایران پخته می‌شود و از معروف‌ترین آن‌ها فطیر اراک، ملایر، و فطیر طالقان است. یکی از این انواع، شیرینی است به نام توتک که در ساوه، و مامونیه (زرندیه) پخته می‌شود. لازم است ذکر شود که انواع مشابهی از این شیرینی را در منطقه استان همدان ایران می‌توان با نام‌های گوناگون یافت.

فطیر اراک

در اراک و شهرهای مرکزی ایران، نوعی نان شیرمال را که روی آن زردچوبه زنند و به اندازه‌های کوچک در تنور پزند فطیر می‌گویند و خمیر اینگونه نان را مایهٔ ترش نمی‌زنند. معمولاً روغن و شیرهٔ انگور یا خردهٔ قند نیز به خمیر آن می‌افزایند و این نان را برای زمستان یا نوروز بیشتر تهیه می‌کنند.

فطیر ملایر

در تداول مردم ملایر، نوعی نان شیرمال را که روی آن زرده تخم مرغ زنند و به اندازه‌های کوچک در تنور پزند فطیر می‌گویند و خمیر اینگونه نان را مایهٔ ترش نمی‌زنند. معمولاً روغن و شیرهٔ انگور یا خردهٔ قند و شیر تازه گاو یا گوسفند نیز به خمیر آن می‌افزایند و این نان را برای زمستان یا نوروز بیشتر تهیه می‌کنند. فطیر در روستاهای ملایر قدمتی دیرینه دارد.

فطیر گناباد

در تداول مردم گناباد، فطیر دو معنی دارد: یکی نانی که مایه یا خمیر ترش به آن نزنند و دیگر نان روغنی.

فطیر بستان‌آباد

فطیر شهر بستان آباد نوعی نان سنتی این شهر است که به صورت دو نوع شیرین و ساده با طعم افزوده شده زنجبیل پخته و عرضه می‌شود. در بستان آباد بسیاری از مراکز فروش فطیر همان مراکز پخت فطیر (فطیرپزی‌ها) هستند.

فطیر مهربان

فطیر مهربان

نان سنتی مهربان از توابع شهرستان سراب در آذربایجان شرقی؛ در تنورهای آتش تهیه می‌شود و معمولاً در صبحانه و عصرانه میل می‌شود. هم‌اکنون پخت فطیر مهربان به روش فر نیز مرسوم می‌باشد که خوشمزگی خاص خود را دارد. این نان شیرین دایره‌ای شکل پخت می‌شود. البته فطیر شهر مهربان دارای شهرت جهانی بودهو از قدمت فراوانی برخوردار است و جزء سوغات این شهرمحسوب می‌شود که به دو دسته (شیرین) و (معمولی) تقسیم می‌شود که مردم شهرستان همراه مربا گل محمدی که خودشان درست می‌کنند میل می‌کنند.

فطیر گردویی یا پنیری

در مناطق استان زنجان مخصوصاً شهرستان طارم این نوع نان به عنوان عصرانه مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ و از ترکیب پنیر و سبزی‌های محلی و خمیر تهیه می‌گردد. این نان در روستای پازکی خیلی مورد استفاده قرار می‌گیرد و از گردو نیز در مواد آن استفاده می‌کنند و به زبان محلی شورلی فطیر نام دارد.

فطیر سبزوار

این فطیر که بیشتر در روستای ریوند تهیه می‌شود از سوغاتی‌های مشهور سبزوار است. ترکیبات آن خمیر فطیر، روغن حیوانی، گردو، پیازداغ است.

در مراسم و آیین‌ها

در یهودیت

چند مصا (فطیر) یهودیان

مصا: در عید پسح (یا عید فطیر یا مصاها) مصرف می‌شود. یهودیان معتقدند از آنجا که بنی اسراییل هنگام خروج از مصر فرصت کافی برای تهیه خمیر جهت پخت نان نداشتند، مجبور شدند با خمیر ترش نشده (فطیر) نان فطیر بپزند. فطیر در زبان عبری مَصا نام دارد. یهودیان امروزه در عید فطیر تنها نان فطیر می‌خورند.

در مسیحیت

مراسم عشای ربانی عید پاک: بنا بر اعتقاد مسیحیان کاتولیک و برخی از ارتدکس‌ها، مسیح به شاگردان خود گفت که شام پسح (فصح) را یک روز جلوتر آماده کنید و این شام را نه «به یاد فصح» بلکه به «یاد من» به‌جا آورید. روز فصح عیسی به صلیب کشیده شد و آخرین غذای عیسی با پیروانش شام آخر نام گرفت.

منابع

• https://en.wikipedia.org/wiki/Bread#Leavening
• https://en.wikipedia.org/wiki/Matzo