ملایر

ملایر
کشور	ایران
استان	همدان
شهرستان	ملایر
بخش	مرکزی
نام(های) قدیمی	مال‌آگر، مل‌آگر، مال‌آیر، دولت‌آباد
سال شهرشدن	۱۱۸۷ خورشیدی
مردم
جمعیت	۲۸۹٬۰۰۰ تن و شامل ۹۰٬۰۰۰ خانوار
جغرافیای طبیعی
مساحت	۳۴ کیلومتر مربع
ارتفاع از سطح دریا	۱۷۲۵ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	بیشینه دما ۳۵ درجه و کمینه دما منفی ۲۵ درجه
میانگین بارش سالانه	۳۰۰ میلیمتر
روزهای یخبندان سالانه	۵۰ روز
اطلاعات شهری
نمایندهٔ مجلس شورای اسلامی	محمد کاظمی احد آزادیخواه
شهردار	علیرضا رضایی
ره‌آورد	کشمش، باسلق، شیره انگور قالی ابریشم، صنایع چوبی
پیش‌شماره تلفنی	۰۸۱
وبگاه	malayer.ir
شناسهٔ ملی خودرو	ایران۲۸ ج، ل، م
تابلوی خوش‌آمد به شهر
ملایر روی نقشه ایران ۳۴.۲۹۴۲° شمالی ۴۸.۸۲۰۰° شرقی / 34.2942; 48.8200

مَلایر شهری بزرگ در غرب ایران است. این شهر مرکز شهرستان ملایر و ۳۸۶ کیلومتر غرب پایتخت و در ۷۰ کیلومتری جنوب شرقی مرکز استان واقع شده است. این شهر دومین شهر بزرگ استان همدان از نظر جمعیت به‌شمار می‌آید. جمعیت ملایر با سه شهرک اغماری نامیله، ازناو، حاجی‌آباد ۲۸۹۰۰۰ هزار نفر می‌باشد. ملایر از ترکیب دو واژه «مال» و «آگر» تشکیل شده که به معنی سرزمین آتش است. همچنین به سرزمین آریایی‌ها نیز تعبیر شده است. ملایر از ۴ مرکز استان با نام‌های: شهرکرد، یاسوج، سمنان، ایلام، بزرگتر است. قدمت سکونت در محل کنونی ملایر به تمدن ایلام بازمی‌گردد. پس از ایلامی‌ها، مادها در ملایر ساکن شدند. همچنین بررسی تپه نوشیجان٬آتشکده و قلعه‌ای باستانی در ۱۵ کیلومتری غرب ملایر با کاوش‌های باستان‌شناسان دراین تپه باستانی سه طبقه شناسایی شد که طبقه اول را به مادها، طبقه دوم را به هخامنشیان و طبقه سوم را به ساسانیان نسبت می‌دهند. مردم ملایر به زبان فارسی و گویش ملایری تکلم می‌کنند. شهرداری ملایر در سال ۱۳۱۷ تأسیس و این شهرداری هم اکنون دو منطقه دارد. فرمانداری ویژه شهرستان ملایر در این شهر قرار دارد.
ملایر دارای ۳ میلیون و ۱۱۴ هزار متر مربع پارک است که شامل ۴۰ پارک شهری، ۴ پارک جنگی و یک پارک قدیمی به نام پارک سیفیه است. سرانه فضای سبز در ملایر بیش از ۱۹ متر مربع است. از جمله آثار دیدنی در ملایر می‌توان به پارک سیفیه، یخچال میرفتاح، شهر زیرزمینی دوره اشکانیان، پروژه مینی ورد، بام ملایر و دریاچه کوثر اشاره کرد.
ملایر دارای طبیعت معتدل کوهستانی با زمستان‌های سرد و پر برف و تابستان‌های معتدل است. وجود روستاها و زمین‌های وسیع کشاورزی و باغ‌های حاصل خیز انگور و فاصله کمتر از ۱۵۰ کیلومتر با سه مرکز استان و قرارگیری بر سر راه‌های مواصلاتی اصلی، همچنین گستردگی صنعت مبلمان و منبت در توسعه ملایر مؤثر بوده‌اند.
هم اکنون این شهر دارای ۱۰ مرکز آموزش عالی است. صنایع و کارخانه‌های فعال در ملایر در زمینه صنایع چوب و مبلمان می‌باشد. از ره‌آوردهای ملایر می‌توان به فرش، خشکبار و عسل اشاره کرد.

همچنین ملایر به عنوان شهر ملی مبل و منبت در لیست شهرهای صنایع‌دستی کشور ثبت شد.

نام‌شناسی

آتش بازی در ملایر

ملایر از دو واژه «مال» و «آگر» تشکیل شده است. مال به معنی خانه و آگر به معنی آتش است. بنابراین می‌توان مال‌آیر را به معنی سرزمین آتش معنی کرد. امروزه نیز پس از هزاران سال برروی کوه‌های شهر در شب‌های نوروز آتش روشن می‌کنند. نظر دیگر بر این است که ملایر از واژگان «مال» به معنی خانه و «آیر» به معنی آریایی‌ها گرفته شده، یعنی سرزمین آریایی‌ها.

تاریخ

پیش از اسلام

آغاز دورهٔ تاریخی

پژوهش‌های باستان‌شناسی در تپه پری ملایر نشانگر دیرینگی دشت ملایر در آغاز دورهٔ تاریخی است. بر پایهٔ یافته‌های باستان شناسان در تپه پری ملایر، منطقهٔ ملایر در دورهٔ ایلام قدیم دارای حکومت مستقل محلی بوده که با همسایگان خود روابط اقتصادی، سیاسی و فرهنگی بسیاری داشته است. باتوجه به نزدیکی مقر حکومت سلسلهٔ دوم ایلام قدیم به منطقهٔ پری ملایر در این عصر روابط نزدیک این منطقه با پادشاهی سیماشکی محتمل به نظر می‌رسد. سیماشکی یکی از سلسله‌های تمدن ایلام و پایگاه سیاسی این سلسله به احتمال فراوان خرم‌آباد امروزی بوده است.

دوره آریایی‌ها

شاید بتوان گفت کهن‌ترین سندی مرتبط با این دوره مه در آن به صراحت نام ملایر برده شده است را سکه‌های روزگار ساسانی دانست که نام Malayir بر روی آن دیده می‌شود.

آتش کده نوشیجان

ملایر پیش از ساسانیان جزو حوزه اکباتان و در دوره ساسانیان یکی از نواحی پایتخت ان زمان بوده‌است. از حوادث مهمی که در عهد ساسانیان در ملایر اتفاق می‌افتد مخفی شدن یزدگرد سوم شاه وقت ایران که پایتختش در شهرستان نهاوند بوده است هنگام حمله اعراب در قلعه‌ای بر کوهی در چند کیلومتری شهر کنونی ملایر که هنوز به کوه یزدگرد مشهور است، می‌باشد.

در ده کیلومتری جاده ملایر به سمت بروجرد کوهی است بنام یزدگرد که آثار قلعه‌ای مخروبه بر آن هنوز باقی است. در تاریخ آمده‌است که یزدگرد سوم آخرین شاه ساسانی هنگامی که از اعراب در مداین شکست خورد برای تجدید قوا و جمع‌آوری لشکر به حوالی ملایر گریخت. از آنجا که ملایر در آن زمان یکی از نواحی پایتخت بوده این نام گذاری بی‌حکمت نبوده و این مکان آخرین پناهگاه یزدگرد سوم بوده‌است. انوج نیز یکی از روستاهای بسیار قدیمی آن می‌باشد که دارای قلعه‌ای بسیار قدیمی بنام قلعه انوج است که در حال نابودی است. به نظر می‌رسد این قلعه مربوط به دوره اشکانی باشد.

برابر مدارک موجود مردم ملایر در زمان حملهٔ عربان، دلیرانه از خود مقاومت کردند. ابن شادی (۵۲۰ه. ق) در مجمل التواریخ و القصص، در ضمن شرح جنگ نهاوند می‌نویسد: «جماعتی از شهدای تازیان و از صحابه، بهری از ایشان با جراحت در حدود خوابق و ملایر هرجا افتاده‌اند و بعضی را در این جای‌های مشهد ظاهر است».

پس از اسلام

دوره زندیه

شهر ملایر در زمان افشار از اهمیت بسزایی برخوردار بوده است و در کتاب خواجه تاجدار آمده است پس از فوت نادر شاه، کریم خان زند ابتدا توانست بر ملایر مسلط شده و سپس نهاوند و تویسرکان را ضمیمه این شهر نمود، و بعد از غلبه بر مهر علی خان تکلو حاکم همدان توانست همدان را به تصرف خود در بیاورد و بعد از آن اصفهان و گلپایگان را تسخیر نمود و بطور موقتی ملایر را پایتخت و مقر فرماندهی خود نمود و سپس پایتخت را به فارس برد.

علل شکل گیری شهر

آنچه در شهر ملایر قابل مشاهده است، در شمال و شمال غرب، بقایای قلعه زندیه و قلعه چوبین بوده است که هر یک از این دو محله به سمت مرکز شهر کنونی توسعه یافته‌اند و به بخش مرکزی تازه ساز شهر وصل می‌شدند. قاجاریان از اتصال این دو مرکز جمعیتی و ایجاد یک شهر در این نقطه اهدافی داشتند که می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• شواهد نشان می‌دهد که حاکمان قاجار برای کنترل و تسلط بر منطقه‌ای که در میانهٔ شهرهای همدان، نهاوند، تویسرکان و اراک فاقد یک مرکز شهری بوده است با توسعه شهر کنونی ملایر علاوه برتسلط سیاسی و اجتماعی، از تولیدات دامی، کشاورزی و صنایع دستی منطقه به ویژه فرش هم استفاده نموده‌اند.
• موقعیت مناسب طبیعی و جغرافیایی موجب تداوم زیستگاهی و توسعه آن در دو سدهٔ اخیر شهر بوده است.
• یکی دیگر از دلایل پیدایش و شکل گیری شهر کنونی ملایر، قرارگیری ملایر بر سر راه‌های تجاری و کاروانی و عتبات عالیات بوده است.

زیرساخت‌های اولیه

هستهٔ اولیهٔ شهر ملایر، قلعهٔ بهرام چوبین است. این دژ یکی از پایگاه‌های مهم نظامی بهرام چوبین سردار نامی خسرو پرویز ساسانی بوده است. بهرام چوبین مدت کوتاهی هم شاهنشاه ایران شد. قلعهٔ بهرام چوبین در خیابان وفایی ملایر واقع شده است و به عنوان هسته اولیهٔ شهر ملایر شناخته می‌شود. هرچند امروزه با توسعهٔ شهر ملایر، قلعه بهرام چوبین در زیر خیابان و خانه‌های منطقه مدفون شده است، اما در سال ۱۳۵۶ حفاری‌هایی از سوی دیوید استروناخ در این نقطه انجام شده است. پس از آنکه ایل زند دوباره به ملایر وارد شدند، در کنار قلعه چوبین، قلعه‌ای ساختند که بعدها به قلعه زندیه معروف شد.

دوره قاجار

تاسیس شهر

نمای منطقه یک شهری ملایر در شب

شهر امروزی ملایر در ۱۲۲۴ هجری قمری به دستور فتحعلی‌شاه قاجار، توسط فرزند وی محمدعلی میرزای دولتشاه، والی کرمانشاه، بنا نهاده شد و شیخعلی میرزا به پاس قدردانی از دولتشاه، این شهر را «دولت‌آباد» نامید. دولت‌آباد مرکز ولایت ثلاث بود. اصطلاح ولایت ثلاث در تقسیم‌بندی‌های کشوری دوره ناصرالدین‌شاه قاجار ایجاد شد و شامل دولت‌آباد (ملایر)، نهاوند و تویسرکان می‌شد. ملایر شهری حاکم نشین بود و کلیه دفاتر دولتی و اداری ولایت در این شهر متمرکز بودند.
در این دوره شهرسازی در ملایر تحت تأثیر سبک معماری اصفهانی قرار گرفت و با احداث بلوار و خیابان‌ها سبک تازه‌ای در شهرسازی به وجود آمد که شهر ملایر نیز تا اواخر دوره قاجار تحت تأثیر این سبک قرار داشت.
از جمله خانه‌های قدیمی ساخته شده در این دوره می‌توان به خانه لطفعلی خان، خانه منصوری، خانه بابایی، خانه شیرزادی و خانه محمدباقر محسنی اشاره کرد.

ملایر نسبت به دو شهر نهاوند و تویسرکان شهر تازه تأسیسی به شمار می‌آید. با این حال این شهر در دوره قاجار مرکز ولایت ثلاث بود. رونق این شهر در دوران فتحعلی‌شاه قاجار آغاز شد. توسعه ملایر به شخصی به نام شیخعلی میرزا شیخ‌الملوک سپرده شد، وی در رقابت با برادرش که بر بروجرد، اراک و کرمانشاه سلطه داشت رونق ملایر را آغاز کرد. از جمله دستاوردهای شیخ‌الملوک می‌توان به احداث مدرسه، حمام و کاروانسرا اشاره کرد. پس از آن از مردم شهرهای اطراف خواسته شد در ملایر ساکن شوند.

حسن پیرنیا نخست‌وزیر ایران در اواخر عهد قاجار در خصوص قدمت ملایر می‌نویسد:

شاهان اشکانی در همدان به سر می‌بردند و در مواقع خطر برای حفاظت پادشاهی همدان را ترک کرده و به شهرهای اطراف آن زمان مانند ملایر و دژهای مستحکم آن روی می‌آورده‌اند.

هنگامی که قاجاریان به زمام داری رسیدند، با وصلتی که فتحعلی‌شاه قاجار با زندیه نمود، در صدد دلجویی زندیه برآمد، شاه ایران در سال ۱۲۲۱ هجری قمری به فرزند بزرگش (شاهزاده محمد علی میرزا) که متخلص به «دولتشاه» بود دستور داد در کنار قلعه زندیه شهری کوچک بنا کند و او منطقه بین قلعه چوبین و قلعه زندیه را برگزید. پس از دولتشاه، فتحعلی‌شاه دیگر فرزندش یعنی شیخعلی میرزا را که از طرف مادر به زندیه می‌رسید را به حکومت ملایر منصوب کرد. به این ترتیب طرح اولیه شهر ملایر شکل می‌گیرد.

در آن دوران چهار دروازه در ابتدای چهار ورودی شهر ملایر و نیز برج و باروهای قدیمی در اطراف این دروازه‌ها ساخته شد. در واقع در کنار هر دروازه، یک محله وجود داشته است که همه درون برج و باروی شهر (شارستان) قرار داشته‌اند. در غرب خیابان امام رضا کنونی دروازهٔ سامن و کاروانسرای شترخواب تقریباً در شرق تکیه امام رضا، برج دروازه سنگی در شمال دروازه سامن و برج خاکریز در خیابان صفرخانی کنونی، برج قلاویز در میدان زندیه، برج خندق در ابتدای خیابان طلوعی و مقابل برج خندق، برج دیگری نیز بود. برج یخچال در خیابان خیام، برج حاج جهان شاد در اول ازنا، برج آقا جنب مسجد کلهر، برج زورآباد در کنار دروازه زورآباد، برج حسین علی خان در میدان فعلی امام در جای مسجد صفی که بزرگ‌ترین بود قرار داشتند. این برج‌ها و دروازه‌ها می‌توانند تصویری از دولت‌آباد اولیه را در ذهن ما ترسیم کنند. برج‌های گلی که به هم متصل بودند و در این محدوده «هسته اولیه دولت‌آباد» بزرگ‌ترین قصر به نام قصر آیین (بهشت آیین) تقریباً در محل فعلی هلال احمر با مساحتی بسیار و ارتفاعی بلند ساخته شد. در کنار این برج عمارت گوهرالملوک دختر شیخ الملوک بود که به قصر گوهر الملوک معروف بود. همچنین در درون شهر، محله‌های زورآباد یا فرح آباد، فراهانی، دولت‌آباد، زندیه، کهنه، قبِّه‌ای‌ها، امامی‌ها و میدان حکومتی و دیگر تأسیسات شهری مانند بازار، مسجد، حمام، کاروانسرا، دیوانخانه و سربازخانه شکل گرفت. همچنین قنات‌های ملایر عبارت بودند از دولت‌آباد، پارک، موده، بهارستان و جعفرآباد. پس از شیخعلی میرزا، سیف الدوله، ابولقاسم خان نوری، محمد علی خان میرفتاح و جامع قاسم خوانساری در توسعه وگسترش شهر فعالیت داشتند.

مناطق جدا شده از ملایر

استان پنجم

ملایر در استان غرب قرار داشت و شهرستان‌های فعلی نهاوند و تویسرکان در گذشته و براساس قانون تقسیمات کشوری مصوب ۱۳۲۶ ه. ش از بخشهای تابعه شهرستان ملایر در استان پنجم کشور بودند که در سال ۱۳۲۸ ه. ش از ملایر منفک و به شهرستان ارتقاء یافتن.

جغرافیا

بام ملایر یک روز برفی

لاله واژگون اطراف ملایر

اقلیم

ملایر شهری کوهستانی است و در میان رشته کوه زاگرس قرار گرفته است. بافت اصلی شهر در جلگه‌ایی مسطح ساخته شده و آب و هوایی معتدل کوهستانی دارد.

موقعیت جغرافیایی

ملایر در ۴۸ درجه و ۴۹ دقیقه و ۳۰ ثانیه از مبدأ گرینویچ و عرض ۳۴ درجه و ۱۷ دقیقه قرار دارد. ارتفاع این شهر از سطح دریا ۱۷۲۵ متر است.

زمین‌شناسی

از دیدگاه زمین‌شناسی ملایر در زون سنندج- سیرجان قرار دارد و کمربند ملایر – اصفهان به عنوان یکی از گستره‌های معدنی سرب و روی ایران معرفی شده است. بر اساس اظهار سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور کمربند ملایر – اصفهان مهم‌ترین محور روی و سرب ایران است.

مردم شناسی

پس از اینکه قاجارها بر حکومت مرکزی تسلط یافتند، قوم زند دوباره به ملایر بازگشتند و در چند نقطه از دشت ملایر ساکن شدند، سپس اندک اندک چند دستهٔ مهاجر به ملایر وارد و در این شهر ساکن شدند که مبدأ آنان نهاوند، تویسرکان و اصفهان، فراهان و خوانسار و کشور بحرین بود. در سال‌های ۱۳۳۵ تا ۱۳۸۵ رشد جمعیت در این شهر رشد داشته است. جدول زیر روند این رشد را نشان می‌دهد.

روند رشد جمعیت شهر ملایر از سال ۱۳۳۵ تا ۱۳۸۵

سال	۱۳۳۵	۱۳۴۵	۱۳۵۵	۱۳۶۵	۱۳۷۵	۱۳۸۵
جمعیت	۲۱٬۱۰۵	۲۸٬۴۳۴	۴۷٬۱۷۷	۱۰۳٬۶۴۰	۱۴۴٬۳۷۳	۱۵۶٬۲۸۹
نرخ رشد (درصد)		۳٫۰۳	۵٫۱۸	۸٫۲	۳٫۳۷	۰٫۷۷

قومیت‌ها

بر حسب آمار دفتر سیاسی استانداری همدان به نقل از مرکز آمار ایران جمعیت و قومیت‌های شهرستان ملایر به شرح زیر است اکثریت مردم شهرستان ملایر از اقوام فارسی زبان هستند و اقلیت‌های لر و لک بیشتر در نواحی جنوبی شهرستان ملایر زندگی می‌کنند و اقلیت‌های ترک نیز در نواحی شمالی شهرستان ملایر ساکن می‌باشند.

اقوام شهرستان ملایر
قومیت			درصد
فارس			۷۵٪
لر و لک			۱۲٪
ترک			۴٪
سایر			۹٪

گویش

شهرستان ملایر به خاطر موقعیت جغرافیایی‌اش از دیرباز میزبان اقوام گوناگون بوده است و از این روی گویش‌های گوناگونی در آن به وجود آمده است که مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به گویش زند، گویش کهکدانی، گویش کردی و لکی و گویش ترکی ملایری اشاره کرد.

گویش ملایری

نوشتار اصلی: پارسی میانه

گویش ملایری گویشی است که مردم شهرستان ملایر به آن تکلم می‌کنند. این گویش از گویش‌های زبان فارسی و به گویش پارسی میانه نزدیک است. گویش ملایری گویشی است که مردم شهر ملایر مرکز شهرستان ملایر به آن سخن می‌گویند. فرهنگستان زبان و ادب فارسی این گویش را پارسی میانه می‌دانند که به لحاظ اشتراک برخی ویژگی‌های تلفیقی از لهجه همدانی و زبان لری دارد. دائرةالمعارف بزرگ اسلامی هم در مقالهٔ فارسی ملایری و کتاب گویش ملایری به بررسی ساختار این گویش پرداخته‌اند. رودیگر اشمیت نیز معتقد است این گویش به پارسی میانه نزدیک است. در کتاب دانشنامهٔ ملایر گویش ملایری در دنباله زبان مادی به شمار آمده است.

دین

دین بیشتر مردم ملایر اسلام و مذهب آنان شیعه دوازده امامی است. در ملایر اقلیت‌های مذهبی نیز وجود دارد. در گذشته شمار زیادی یهودی در ملایر زندگی می‌کردند که بعد از انقلاب اسلامی بیشتر آن‌ها به اسراییل مهاجرت کرده‌اند. در گذشته کلیسای ارامنه ملایر در ملایر وجود داشته است. در شهرستان ملایر چهار کلیسا وجود داشته که اکنون تنها ویرانه‌های آنها باقی مانده است. این کلیساها عبارتند از:

• کلیسای مریم مقدس در منطقه اناوش (انوچ)
• کلیسای استپانوس مقدس در قاسم‌آباد
• کلیسای سرکیس مقدس در ملایر
• کلیسای مریم مقدس در شروین (شه ورین)

ضمناً در این شهر چهار منطقه ارمنی نشین بوده است که از کلیساهای آنها اطلاعی در دست نیست.

مسافت ملایر با مراکز استانها

شهر مقصد	فاصله(KM)	زمان تقریبی سفر
تهران	۳۸۲	۵ ساعت
مشهد	۱۱۹۲	۱۳ ساعت
اصفهان	۳۸۲	۵ ساعت
کرج	۴۱۷	۵:۳۰ ساعت
تبریز	۶۴۴	۸ ساعت
کرمانشاه	۱۹۳	۳ ساعت
قم	۲۳۷	۳ ساعت
شیراز	۸۶۶	۱۰:۳۰ ساعت
اهواز	۵۰۶	۶:۳۰ ساعت
ارومیه	۶۱۴	۸:۳۰ ساعت
ساری	۶۵۰	۸:۵۰ ساعت
رشت	۴۸۰	۶ ساعت
اراک	۱۰۷	۱:۳۰ ساعت
کرمان	۱۰۹۰	۱۲ ساعت
اردبیل	۶۰۱	۸ ساعت
گرگان	۸۳۵	۱۰ ساعت
همدان	۸۴	۱ ساعت
خرم‌آباد	۱۶۸	۳ ساعت
قزوین	۳۱۹	۴ ساعت
زنجان	۳۴۴	۴:۴۰ ساعت
یزد	۷۲۶	۸ ساعت
زاهدان	۱۵۹۶	۱۷ ساعت
بندرعباس	۱۳۸۰	۱۵:۳۰ ساعت
بوشهر	۹۵۱	۱۱ ساعت
سمنان	۵۱۸	۶ ساعت
بجنورد	۱۰۴۱	۱۲ ساعت
بیرجند	۱۲۴۴	۱۴ ساعت
سنندج	۲۵۲	۳:۳۰ ساعت
ایلام	۳۶۴	۵ ساعت
شهرکرد	۳۷۹	۵ ساعت
یاسوج	۶۴۷	۸:۴۰ ساعت

شهرهای ملایر

نقشه شهرهای ملایر

ملایر دارای ۶ شهر میباشدکه عبارتند از:

• ملایر،
• ازندریان،
• سامن،
• جوکار،
• زنگنه،
• اسلام‌شهر آق‌گل می‌باشد.

مسافت شهرهای شهرستان ملایر با شهر ملایر

شهر مقصد	فاصله(KM)	زمان تقریبی سفر
ازندریان	۳۵	۴۰ دقیقه
جوکار	۲۳	۲۰ دقیقه
سامن	۱۷	۱۵ دقیقه
اسلام‌شهر آق‌گل	۴۰	۴۵ دقیقه
زنگنه	۳۰	۳۵ دقیقه

ترابری

ایستگاه راه آهن ملایر

پایانه مسافربری

شهر ملایر دارای سه پایانه مسافربری می‌باشد:

پایانهٔ بزرگ ملایر در میدان استقلال واقع شده، این پایانه دارای مساحتی معادل ۲۱۰۰۰۰مترمربع است. سرویس‌دهی این پایانه به تمام نقاط کشور (برون استانی) است.

پایانهٔ غرب یا ترمینال همدان در میدان انقلاب بلوار بهشتی جنب فرمانداری واقع شده که دارای مساحتی معادل ۱۰۰۰مترمربع می‌باشد. سرویس‌دهی این پایانه به شهرهای همدان - تویسرکان - سنندج و روزانه ۷۰۰۰نفر مسافر از این پایانه جابه‌جا می‌شوند

پایانهٔ جنوب غرب در بلوار انقلاب میدان تعاون واقع شده و دارای مساحتی معادل ۸۰۰ مترمربع است. سرویس‌دهی این پایانهٔ به شهرهای خرم‌آباد - کرمانشاه - نهاوند - بروجرد - سامن می‌باشد.

راه‌آهن

راه‌آهن غرب کشور حلقه اتصال شرق به غرب کشور است که این شبکه از ایستگاه سمنگان در شهر اراک آغاز و در نهایت به بندر لاذقیه در دریا مدیترانه می‌رسد راه‌آهن شهر ملایر به عنوان بخشی از راه‌آهن غرب است در سال ۱۳۹۱ قطعه اراک ملایر آن تکمیل و قابل بهره‌برداری شده است و قطعه‌ای که این شهر را به کرمانشاه و مرز خسروی متصل می‌کند. تا نیمه نخست سال ۱۳۹۳، ۸۵ درصد پیشرفت کاری داشته است.

فرودگاه ولی عصر

فرودگاه ولی عصر فرودگاهی در دست ساخت در شهر ملایر است. مراحل مقدماتی ساخت این فرودگاه از سال ۱۳۷۲ آغاز شده و هدف از احداث آن خدمات دهی به شهروندان شهرهای ملایر، نهاوند و بروجرد است.

آموزش

مراکز آموزش عالی

نمایی از سردرب دانشگاه ملایر

سلف غذا خوری دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر

ملایر دارای ۱۲ مرکز آموزش عالی است، که در مجموع ۲۰ هزار نفر دانشجو در مراکز آموزش عالی مستقر در این شهر مشغول به تحصیل می‌باشند.

• دانشگاه ملایر وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری که هم اکنون نزدیک به ۶۰۰۰ دانشجو در ۶۷ رشته مختلف در این دانشگاه مشغول به تحصیل می‌باشند.
• دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر دارای ۷۵۰۰ دانشجو
• دانشکده فنی و حرفه‌ای خوارزمی ملایر، مخصوص پسران دولتی دارای ۱۱۵۰ دانشجو
• دانشکده فنی و حرفه‌ای کوثر ملایر، مخصوص دختران دولتی
• دانشکده سما نیز به عنوان دو دانشگاه غیردولتی در ملایر فعال هستند. از جمله سایر مراکز آموزش عالی شهر ملایر می‌توان به
• دانشکده پیراپزشکی ملایر،
• دانشگاه پیام نور،
• دانشگاه علمی کاربردی،
• دانشکده پزشکی،
• دانشکده پرستاری ملایر،
• دانشگاه غیرانتفاعی ایمان و اندیشه،
• دانشکده علوم قرآنی ملایر
• دانشکده علوم قرآنی و چندین مرکز آموزش علمی کاربردی وابسته به دانشگاه جامع علمی کاربردی ملایر اشاره کرد.

بیمارستانها و مراکز درمانی

• بیمارستان فوق تخصصی امام حسین (ع)
• بیمارستان تأمین اجتماعی غرضی
• بیمارستان مهر
• بیمارستان فخریه
• بیمارستان خصوصی لقمان
• درمانگاه فرهنگیان
• درمانگاه ولیعصر
• درمانگاه چمران
• درمانگاه اوقاف
• پایگاه انتقال خون

حوزه علمیه

در سال ۱۲۳۶ هجری قمری مدرسهٔ علمیهٔ شیخ الملوک در ملایر ایجاد شد. در اواخر دورهٔ حکمرانی شیخ علی میرزا و بنا به درخواست فتحعلیشاه در سال ۱۲۴۷ هجری قمری ملا احمد خراسانی که مقیم اصفهان بود جهت تنظیم امور شرعی در ملایر ساکن شد. پس از درگذشت ملا احمد خراسانی، آشیخ شهاب الدین مصطفوی از شاگردان آیت‌الله حجت به ملایر آمد و مدیریت حوزهٔ علمیه ملایر را در دست گرفت.

گردشگری

موزه‌ها

موزه مردم‌شناسی ملایر

• موزه مردم شناسی
• باغ موزه دفاع مقدس ملایر (در دست راه‌اندازی)
• باغ موزه مشاهیر ملایر (در دست راه‌اندازی)
• موزه تاریخ طبیعی ملایر (در دست راه‌اندازی)
• موزه آموزش و پرورش ملایر (در دست راه‌اندازی)
• سایت موزه ارگ باستانی نوشیجان ملایر (در دست راه‌اندازی)

موزه مردم‌شناسی

قدمت موزه ملایر به دوره قاجار بازمی‌گردد. این موزه ابتدا توسط محسن مصدقی معروف به مصدق الممالک بنیانگذاری شد. محل این موزه خانه باستانی مرتضی خان لطفعلیان است و دارای اندرونی، بیرونی، حسینیه و اصطبل است. هم اکنون از این خانه به عنوان موزه مردم‌شناسی شهر ملایر استفاده می‌شود. موزه مردم‌شناسی ملایر ۱۳۰۰ متر زیربنا و در زمینی به وسعت ۴۵۰۰ متر ساخته شده است.

هتل‌ها

هتل کریمخان زند ملایر

هتل باران ملایر

هتل موجود در شهر ملایر عبارتند

• هتل پنج ستاره کریمخان زند.

• هتل باران
• مهمانپذیر کارون

فرهنگ

سوگواری

هیئت ابوالفضل ملایر با بیش از ۵۰ هزار نفر جمعیت بعد از هیئت حسینیه اعظم زنجان یکی از بزرگترین هیئت‌های عزاداری ایران است.

سینما

سینما بهمن (نام قدیمی کوروش) ملایر مجهزترین سینما در غرب ایران است. این سینما با ظرفیت ۶۰۰ نفر آغاز به کار کرد. فعالیت این سینما در سال ۱۳۵۷ متوقف شد اما در سال ۱۳۵۸ توسط بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی با نام جدید سینما بهمن و ظرفیت ۵۴۳ گشایش یافت.

موسیقی

پیشینه موسیقی در ملایر به یکصدسال پیش می‌رسد. از چهرهای سرشناس موسیقی در ملایر می‌توان به سیف‌الدوله، لطیف فرحی، یدالله نیستانی، ماشاالله زندیان اشاره کرد. هم اکنون در شهر ملایر چندین گروه آموزش موسیقی فعال است. از سال ۱۳۷۶ شاخه‌ای از انجمن موسیقی ایران در ملایر فعال است.

کتابخانه‌ها ملایر

در دههٔ ۱۳۲۰ صنعت چاپ در ملایر ایجاد شد و شهر ملایر در کنار شهرهایی چون تهران، تبریز، اصفهان و چند شهر دیگر در ایران از پیشگامان صنعت چاپ در ایران است. کتابخانه‌های ملایر عبارتند از:

• کتابخانه علامه مجلسی
• کتابخانه دانشجو
• کتابخانه علامه امینی
• کتابخانه بهشتی
• کتابخانه ولایت

نشریه‌ها

نخستین روزنامهٔ ملایر، روزنامه سهیل با مدیریت احتشام الممالک سهیلی و سردبیری باقر دبیران معروف به دبیرزاده ملایری است که در سال ۱۳۰۱ خورشیدی در ملایر منتشر شد. تازه‌ترین نشریهٔ ملایر نشریهٔ نور ملایر است که در سال ۱۳۹۳ مجوز انتشار گرفته است. از سوی دیگر مدیر مسئول روزنامه همدان پیام نیز از ایجاد روزنامه‌ای در ملایر در آینده خبر داده است.

رادیو

تلاش‌هایی برای ایجاد رادیو صدای ملایر انجام گرفته است.

ورزش

ورزش‌های زمستانی دربند ملایر

ورزشکاران ملایری تا کنون موفق به دریافت مدال‌های جهانی در برخی رشته‌های ورزشی شده‌اند.

مدال آوران المپیکی ملایر

نام	رشته ورزشی	دوره	عنوان
شاهین نصیری نیا	وزنه‌برداری	۱۹۹۹ - آتن	طلا
مسعود مصطفی جوکار	کشتی آزاد	۲۰۰۴ - آتن (یونان)	نقره
علیرضا حیدری	کشتی آزاد	۲۰۰۴ - آتن (یونان)	برنز
صادق گودرزی	کشتی آزاد	۲۰۱۲ - لندن (انگلستان)	نقره

در زمینهٔ مدیریت ورزش، ملایر زادگاه دکتر محمود گودرزی (وزیر ورزش و جوانان دولت یازدهم) و کیومرث هاشمی (رئیس کمیتهٔ ملی المپیک) است. در بخش ورزش‌های رزمی در رشته کونگ فو آقای صحبت الله کریم جوزانی یکی از مفاخر ملایر به حساب می‌آیند.

اماکن ورزشی و ورزشگاه‌های

• ورزشگاه تختی
• ورزشگاه الهیه
• ورزشگاه کوثر
• ورزشگاه کارگران
• ورزشگاه استقلال
• مجموعه ورزشی تختی
• مجموعه ورزشی پوریا ولی
• مجموعه ورزشی کارگران
• سالن شهدا
• سالن الغدیر
• سالن انقلاب
• سالن سپاه
• سالن تاجوک
• سالن کوثر
• سالن کشتی مصطفی جوکار
• استخر سیفیه
• استخر کوثر
• استخر حجاب
• استخر کریمخان
• استخر کسرا
• استخر تختی
• زورخانه پوریا ولی
• زورخانه سپاه

جاذبه‌ها

بوستان سیفیه

نمایی از پارک سیفیه ملایر

نمایی از دریاچه سیفیه ملایر

یکی از قدیمی‌ترین بوستان‌های طبیعی غرب کشور بوستان سیفیه ملایر است که در شمال شرقی این شهر در دامنه کوه گرمه قرار دارد. این باغ در مساحتی در حدود ۱۰ هکتار بنا شده و در سال ۱۳۰۴ توسط سیف الدوله؛ نوه فتح‌علیشاه قاجار در زمان حکومتش بر ولایت ملایر و تویسرکان احداث شد.

مینی ورد ملایر (پنجره‌ای به سوی دنیا)

تندیس برج پیزا در مجموعهٔ جهان نما (مینی ورد) ملایر

اولین مینی ورد خاورمیانه و چهارمین مینی ورد جهان است که پس از کشورهای ژاپن، بلژیک و چین در ایران و در شهر ملایر ساخته می‌شود.

نمونه این پروژه در ایران و خاورمیانه وجود ندارد و ساخت این مینی ورد با بهره‌گیری از شهر بروکسل بلژیک ساخته خواهد شد. در این پروژه ۱۳۸ اثر تاریخی ملی و جهانی در مقیاس یک دهم ساخته می‌شود که ۱۵ اثر از این تعداد، از آثار تاریخی جهان هستند.

از جمله آثار در حال ساخت می‌توان به برج ایفل، اهرام ثلاثه و تاج محل هندوستان به عنوان چند اثر مهم جهانی که در مینی ورد به نمایش گذاشته می‌شود اشاره کرد. با آغاز به کار این پروژه عظیم در ملایر نه تنها مردم این شهرستان بلکه تمام مردم ایران می‌توانند چندین اثر تاریخی مهم جهان و ایران را از نزدیک و در ابعاد کوچکتر ببینند.

همچنین ساخت پرسپولیس تخت جمشید، حافظیه، برج آزادی، آرامگاه باباطاهر و بسیاری دیگر از آثار تاریخی ملی را از دیگر آثار در نظر گرفته شده برای نخستین مینی ورد ایران اعلام کرد. مینی ورد در قسمت شرقی شهر ملایر در حال ساخت می‌باشد.

یخچال میرفتاح

نمایی از یخچال میرفتاح ملایر

یک بنای گنبدی است که با مصالحه آجر و سنگ بنا شده و متعلق به دوره قاجار است. ارتفاع گنبد در این بنا به ۱۲ متر می‌رسد و ضخامت دیوارهای آن در بیشترین نقاط به ۹۲ سانتیمتر می‌رسد.

بام ملایر

بام ملایر یکی از مکان‌های دیدنی این شهر است که ۴۶۰ وسعت داشته در قسمت شرقی این شهر ملایر قرار دارد.

برآورد اعتبار لازم برای اجرای این طرح ۳۸۰ میلیارد ریال برآورد شده

اهدافی که در ساخت این مجموعه بزرگ تفریحی و توریستی دنبال می‌شود:

• توسعه صنعت گردشگری، افزایش مدت اقامت گردشگران، افزایش اشتغال و درآمد سرانه شهروندان
• ایجاد زیر بناهای مناسب برای پرکردن اوقات فراغت و رفاه شهروندان، بهبود عبور و مرور شهری و راه‌های دسترسی به معابر اصلی شهر و کاهش ترافیک
• ایجاد فضاهای مناسبی را برای اقامت خانواده‌ها و گردشگران داخلی و خارجی

مجموعه‌هایی که در این طرح قرار خواهند گرفت:

مقبره سیف الدوله سلطان محمد در ملایر

شهربازی مسقف، کافی شاپ گردون، رستوران، هتل، کمپینگ اقامتی، تله کابین و منوریل، پیست پیاده‌روی، دوچرخه سواری، اسکیت، درشکه سواری و کارتینگ (ماشین اسباب بازی)، زمین‌های والیبال، بسکتبال، فوتسال، تنیس، بدمینتون، اسکی روی چمن، پیست‌های بدنسازی، دستگاه‌های ماساژور، پارک ترافیک، باغ موزه مشاهیر ملایر، کشور و جهان، آلاچیق، نورپردازی و آبشار مصنوعی

بخش‌هایی از بام ملایر که تاکنون به بهره‌برداری رسیده و در حال اتمام می‌باشد.

• ساخت و نصب یادمان شهدا که با ۲۶ متر ارتفاع در زمینی به مساحت ۴۰۰ متر مربع بعنوان بلندترین یادمان شهدا در استان همدان شناخته شده است.
• جدول کشی، آسفالت و سنگ‌فرش مسیر جاده سلامت که بخش اعظمی از این مجموعه را تشکیل داده است.
• ساخت آلاچیق و نصب تجهیزات ورزشی در مسیر جاده سلامت.
• ساخت و نصب مجسمه‌هایی از ایران باستان در مسیر ورودی بام ملایر.
• احداث سرویس بهداشتی و رستوران.
• ساخت آبشار مصنوعی در دامنه گرم کوه.
• دیواره سنگ نوردی و صخره نورد

دریاچه کوثر ملایر

نمایی از دریاچه کوثر ملایر

دریاچه کوثر ملایر یک دریاچه مصنوعی با مساحت تقریبی ۲ هکتار است.

کاوانسرای شیخ الملوک

این کاروانسرا درشمال غربی راسته اصلی بازار توسط شیخ الملوک ساخته شده و قدیمترین کاروانسرای بازار ملایر بوده و در حال تخریب می‌باشد

ره‌آورد

کشمش از فر اورده‌های انگور

تارونیه گردشگر فرانسوی نیز که در زمان سلاطین صفوی دوبار به ایران آمده، در قسمت محصولات می‌گوید: «محصول پستهٔ ایران از ملایر است.» مقدسی فلسطینی که کتاب خود را در سال ۳۷۵ قمری نوشته است، از زعفران به عنوان محصول ملایر یاد می‌کند. این در حالی است که تا پایان حکومت قاجار زعفران یکی از اقلام صادراتی ملایر بوده است. پسته و زعفران در گذشته از اقلام صادراتی ملایر بوده است اما امروزه دیگر در ملایر به صورت انبوه کشت نمی‌شود. دیگر سوغاتی ملایر شیرهٔ ملایر است که پیشینهٔ کهنی دارد.

نظامی گنجوی دربارهٔ شیرهٔ ملایر می‌گوید:

قزوینی نیز می‌گوید:

و محال، ملایر در جنب این محال واقع است و چون صاحب آثارالبلاد در کتاب خود، احوال آن محال را ذکر نکرده است وسیع، غله دارد و انگور بسیار خوب در آنجا به عمل آید و شیرهٔ آن ولایت چنان باشد که در جمیع ایران، بلکه در جمیع روی زمین چنان شیره‌ای به عمل نیاید

امروزه نیز سوغات ملایر شامل کشمش، باسلوق، مبل، منبت و شیره وانگور و عسل است.

ساختار شهری

نقشه شهر ملایر

شهرداری

تاریخچه

شهرداری ملایر در سال ۱۳۰۳ با تأسیس دفتری به نام فوائد عامه شروع به کار کرد. در سال ۱۳۱۷ نخستین ساختمان شهرداری در این شهر ساخته شد.

مناطق شهری

هم اکنون شهر ملایر دارای دو منطقه است که مستقیماً تحت نظارت شهرداری مرکزی اداره می‌شوند. سه روستا نامیله، ازنا و حاجی‌آباد به محدوده شهری ملایر پیوستند. وعده تأسیس شهرداری منطقه ۳ ملایر در مناطق امامزاده عبدالله، شمس‌آباد و طالقانی از سوی شهردار وقت ملایر در خرداد ۱۳۹۳ داده شده است.

مشکلات شهری

تکمیل خط لولهٔ انتقال آب از سد کلان به شهر و معضل ترافیک و حمل و نقل از مشکلات ملایر در حوزه مدیریت شهری می‌باشند.

سازمان‌ها

پیشینهٔ برق

در سال ۱۳۱۲ توسط چند خیر، پنج موتور برق به قدرت ۳۱۰ اسب - ۵۲۵ اسب - ۷۸۰ اسب، خریداری و در محل خیابان شهید طلوعی (برق پایین) نصب و راه‌اندازی شد؛ و در سال ۱۳۲۶ سه موتور با قدرت ۱۷۸۰ اسب در خیابان تختی (برق بالا) نصب و در سال ۱۳۴۹ مورد بهره‌برداری قرر گرفت.

پیشینهٔ تلفن

در سال ۱۳۰۶ و درست ۱۳ سال پس از ورود تلفن به ایران، ملایر از طریق اراک، قم به تهران به خط تلفن متصل شد. در پایان بهمن ماه ۱۳۰۶ اداره تلفن ملایر دارای ۱۵ رشته سیم بوده است؛ و سپس همدان نیز به وسیلهٔ یک رشته سیم از طریق ملایر نیز به شبکهٔ مخابرات کشور متصل شد. از سوی دیگر اسدآباد هم بوسیله یک رشته سیم به شبکه مخابرات وصل شد. همچنین ارتباط با کرمانشاه نیز از طریق اسدآباد صورت می‌گرفت. همچنین ارتباط با شهرهای نهاوند، تویسرکان و بروجرد نیز از طریق ملایر بر قرار می‌شد. در سال ۱۳۵۴ ملایر اولین شهرستان تابعه استان همدان بود که به شبکه خودکار بین شهری پیوست.

سراسرنمایی از منطقه یک شهری ملایر

سراسرنمایی از منطقه دو شهری ملایر

پارک‌ها

جنگل‌های ملایر

یکی از قدیمی‌ترین بوستان‌های طبیعی غرب کشور بوستان پارک سیفیه است که در شمال شرقی این شهر در دامنه کوه گرمه قرار دارد. این باغ در مساحتی در حدود ۱۰ هکتار بنا شده و در سال ۱۳۰۴ توسط سیف الدوله؛ نوه فتح‌علیشاه قاجار در زمان حکومتش بر ولایت ملایر و تویسرکان احداث شد.

کل فضای سبز شهرستان ملایر ۳ میلیون و ۱۱۴ هزار متر مربع است. هم اکنون ۴۰ پارک شهری در ملایر وجود دارد و سرانه فضای سبز ملایر ۱۹٫۶ متر مربع برای هر نفر است. وسعت پارک‌های ملایر ۱ میلیون و ۲۶۵ هزار متر مربع است.

پارک‌های جنگلی

شهرستان ملایر دارای ۴۸۸۳ هکتار جنگل است؛ و از این مقدار ۱۲۸ هکتار بعنوان ذخیره گاه جنگلی تحت مدیریت است. همچنین مساخت کل جنگل‌های دست کاشت در ملایر ۱۲۴۷ هکتار است. جنگل‌های دست کاشت ملایر شامل پارک جنگلی میرزاکوچک خان، پارک شاهد، جنگل کاری سه راهی بیژن‌آباد و جنگل کاری حاشیه جاده ملایر ـ همدان است.

سلامت و بهداشت

نخستین بیمارستان ملایر بیمارستان ۲۵ تخت خوابی در پارک ملایر است که در سال ۱۳۰۵ توسط سیف الدوله ساخته شد. پس از آن در سال ۱۳۱۷ سکینه ترکمان سهرابی (فخرالحاجیه) پی ریزی بیمارستان مجهزی را در ملایر آغاز می‌کند. در سال ۱۳۲۲ بیمارستان فخریهٔ ملایر با ظرفیت ۱۲۲ تخت ثابت به بهره‌برداری رسید. بیمارستان فخریه در سال ۱۳۶۵ در جریان جنگ ایران و عراق بمباران شد. اما هم اکنون فعال است.

دیگر بیمارستان‌های فعال در ملایر، بیمارستان امام حسین با ظرفیت ۱۶۸ تخت، بیمارستان مهر با ۹۶ تخت، بیمارستان دکتر غرضی با ظرفیت ۱۶۴ تخت و مرکز جراحی خصوصی لقمان می‌باشند. وعده ساخت بیمارستانی ۱۲۸ تخته در شهر ملایر توسط سازمان اوقاف و امور خیریه ایران داده شده است.

صنایع و کارخانجات

ملایر دارای ۲۶۸ واحد صنعتی فعال، شهرک‌های صنعتی شوشاب، سهند، شهرک مبل و منبت، منطقه ویژه اقتصادی سامن و با داشتن سد کلان، بزرگترین سد آبی استان است صنایع ملایر شامل

• فرو سیلیس غرب پارس
• سبزه
• بافتینه
• بافتسان
• لحیم سازی
• سیم و کابل آسیا
• کیان کرد
• کارخانجات کشمش
• تولید درب و پنجره پی وی سی کیان ویستا
• پتروشیمی
• شهرک شیشه
• کارخانه آلیاژی ذوب آهن
• معادن نقره سیلیس و اورانیوم و غیره می‌باشد

صنایع دستی ملایر

مبل و منبت کاری

ملایر-تولید کنند ۶۳ درصد مبل ایران

تولید انواع صنایع دستی چوبی مانند: خراطی، ظرفیت کاری، منبت کاری از دیر باز در ملایر رواج داشته است. در سالهای اخیر علاوه بر شهرهای مذکور در روستاهای روستاهای اورزمان، حسین‌آباد شاملو و بخش جوکار از توابع ملایر نیز، به تولید این صنعت می‌پردازند؛ که البته در این بین روستای اورزمان شهرتی یافته که همه کشور این روستا را به عنوان روستایی نمونه در صنعت مبل و منبت می‌شناسند. به طوری که فقط ۶۳ درصد مبل و منبت کشور در شهرستان ملایر تولید می‌شود و در این زمینه می‌توان گفت که شهرستان ملایر رتبه اول را در کشور دارا می‌باشد. از دیگر صنایع دستی چشمگیرشهرستان ملایر می‌توان به مرواربافی یا همان سبد بافی اشاره کرد. وجود ترکه‌های چوبی با کیفیت و مرغوب در این شهرستان از عوامل مؤثر در رشد این صنعت دستی در این شهرستان است. به دلیل همین کیفیت مناسب ترکه‌های ملایر هنرمندانی که دراستان‌های شمالی کشور به این صنعت دستی اشتغال دارند چوب مورد نیاز خود را از شهرستان ملایر تأمین می‌کنند. این ترکه‌ها در روستاهای گوراب، داویجان، می آباد و حرم آباد از توابع ملایر توسط کشاورزان کاشته می‌شود. مروار بافی ملایر پس از سفال لالجین رتبه دوم صادرات صنایع دستی استان همدان را به خارج از کشور به خود اختصاص داده است.

سرشناسان ملایر

پادشاهان:

• کریمخان زند

ورزشکاران:

• علیرضا حیدری (قهرمان کشتی، قهرمان جهان، دارنده مدال برنز المپیک آنتن 2004)
• مسعود مصطفی جوکار (قهرمان کشتی، نایب قهرمان المپیک، عضو تیم ملی)
• میثم مصطفی جوکار (قهرمان کشتی، قهرمان جهان، عضو تیم ملی، قهرمان وزن۸۶ کیلوگرم در بازی‌های آسیایی۲۰۱۴ اینچئون)
• صادق گودرزی (قهرمان کشتی، نایب قهرمان المپیک، قهرمان آسیا و جهان، عضو تیم ملی)
• مسعود چوبین (داوربین‌المللی کشتی جمهوری اسلامی ایران) اعزامی به کشورهای لهستان- یونان- قبرس - ترکیه و قزاقستان.
• شاهین نصیری نیا (قهرمان وزنه‌برداری جهان، مدال طلای مسابقات جهانی ۱۹۹۹ آتن)

دانشمندان و اساتید:

• محمد محمدی ملایری، ادیب و تاریخ‌نگار، استاد دانشگاه تهران و دانشگاه‌های دولتی لبنان و دانشگاه آمریکایی بیروت بود.
• محمد حیدری ملایری (فیزیکدان و اخترشناس اهل ایران است)
• سعید شاملو (بنیانگذار روانشناسی بالینی ایران)
• احمد محمدی متولد ملایر و چهره برگزیده در نخستین همایش چهره‌های ماندگار
  • خسرو فرشیدورد ادیب و استاد دانشکده ادبیات دانشگاه تهران

شاعران و نویسندگان:

• فخرالدین اسعد گرگانی

هنرمندان:

• مسعود جعفری جوزانی کارگردان سینما و فارغ‌التحصیل ایالات متحده در رشته کارگردانی و متولد روستای جوزان ملایر
• مسعود چوبین بازیگر سینما و تلویزیون کشور

فعالان سیاسی:

• خسرو روزبه مبارز ملی ایران و از بنیان‌گذاران حزب توده شاخه افسری عنوان پیوند
• مهستی شاهرخی روزنامه‌نگار، منتقد تئاتر، داستان‌نویس و شاعر معاصر ایرانی است
• کیومرث هاشمی رئیس کمیته ملی المپیک
• محمد کاظمی دادستان سابق تهران، فعال اصلاح طلب و نماینده دوره‌های ششم و دهم مجلس شورای اسلامی
• محمود گودرزی وزیر ورزش کابینه حسن روحانی. استاد تمام دانشگاه تهران و از مؤسسین و رئیس دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی

• 

  کریم خان زند

• 

  اسعد گرگانی

• 

  احمد احمدی مؤسس دانشگاه ترتبت مدرس

• 

  حسن رضایی بدلکار بیش از ۱۰۰ فیلم فارسی

نگارخانه

• 

  دریاچه مصنوعی پارک سیفیه

• 

  میدان امام

• 

  میدان مرکزی ملایر سال ۱۳۵۳

• 

  مبل استیل ملایر

جستارهای وابسته

• شهرستان ملایر

منابع

• گودرزی، علیرضا. دانشنامهٔ ملایر. ملایر: کبریا، ۱۳۸۸. شابک ‎۰-۳۵-۹۰۷۰-۶۰۰-۹۷۸. 
• خاکسار، علی. مجموعه مقالات همایش باستان‌شناسی ملایر. تهران: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، ۱۳۹۳. شابک ‎۴-۳۰-۶۹۵۳-۶۰۰-۹۷۸. 
• تقوی‌راد، محمودرضا. کارنامه ملایر. تهران: بوستان قرآن، ۱۳۹۰. شابک ‎۹-۲۱-۵۴۸۵-۶۰۰-۹۷۸. 
• شعبانی، رضا. تاریخ تحولات سیاسی - اجتماعی ایران در دوره‌های افشاریه و زندیه. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، ۱۳۹۲. شابک ‎۳-۳۰۹-۴۵۹-۹۶۴-۹۷۸. 
• گ‍وره، ذب‍ی‍ح ال‍ل‍ه. خ‍واج‍ه ت‍اج‍دار. تهران: انتشارات امیرکبیر، ۱۳۸۶. شابک ‎۴-۰۰۳۰-۰۰-۹۶۴-۹۷۸. 
• ملکمیان، لینا. کلیساهای ارامنه ایران. چاپ دوم. تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی با همکاری مرکز بین‌المللی گفتگوی تمدنها، 1380. ISBN 964-5799-36-8. 

پیوند به بیرون

• وب‌گاه شهرداری ملایر
• مختصات و ارتفاع
• وبگاه فرمانداری ویژه ملایر
• وبگاه رسمی دانشگاه ملایر
• نابودی میراث فرهنگی ملایر