ملایر

ملایر ملایر
کشور	ایران
استان	همدان
شهرستان	ملایر
بخش	مرکزی
نام(های) قدیمی	دولت‌آباد، مل‌آگر و مال‌آیر که مربوط به زمانی است که ملایر بسیار کوچک بوده است.
مردم
جمعیت	۱۵۹،۸۴۸ نفر
مذهب	شیعه
جغرافیای طبیعی
مساحت	۳۲۱۰ کیلومتر مربع
ارتفاع از سطح دریا	۱۷۲۵ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۲۸ درجه سانتیگراد
میانگین بارش سالانه	۳۰۰ میلیمتر
روزهای یخبندان سالانه	۵۰ روز
اطلاعات شهری
شهردار	علیرضا رضایی
ره‌آورد	کشمش، باسلق، شیره انگور، قالی ابریشم
پیش‌شماره تلفنی	۰۸۵۱
وبگاه	malayer.ir
شناسه ملی خودرو	ایران۲۸ ج،ل،م
تابلوی خوش‌آمد به شهر
به زادگاه وکیل الرعا و دیار تاکستان‌های زرخیز خوش آمدید به پایتخت مبل و منبت ایران خوش آمدید
ملایر روی نقشه ایران ۳۴.۲۹۴۲° شمالی ۴۸.۸۲۰۰° شرقی / 34.2942; 48.8200

ملایر شهری است در غرب ایران. این شهر مرکز شهرستان ملایر در جنوب شرقی استان همدان. وسعت شهرستان ملایر ۳۲۱۰ کیلومتر مربع است. ملایر دارای ۸ شهر تابعه و همچنین دویست و بیست روستا می‌باشد که در نوع خود بی نظیر است. و دارای فرمانداری ویژه همچنین اداره گمرک مستقل از مرکز استان می‌باشد. ادارات ملایر هم به معاونت سازمان و ادارات کل ارتقا پیدا کرده‌اند.

جمعیت شهرستان ملایر و به تبع شهر ملایر به طور فصلی می‌باشد به طوری که در اواخر تابستان و اوایل بهار جمعیت این شهرستان رشد چشم گیری پیدا می‌کند که بنابر علائم سازمان نظام پزشکی ملایر تا سقف دو برابر شدن جمعیت این شهرستان نیز پیش می‌رود اما جمعیت مهاجر در جمعیت کل شهرستان و شهر حساب نمی‌شود با این وجود جمعیت این شهر در سال ۱۳۸۵ برابر با ۱۵۳٬۷۴۸ نفر و جمعیت شهرستان بیش از ۳۰۰٬۰۰۰ نفر گزارش شده است که با این امار ملایر دومین شهر بزرگ استان پس از همدان و سی و پنجمین شهر بزرگ ایران به شمار می‌رود. ملایر دارای طبیعت معتدل کوهستانی با زمستانهای سرد و پر برف و تابستانهای معتدل است. وجود روستاها و زمینهای وسیع کشاورزی و باغات حاصل خیز انگور فاصله کمتر از ۱۵۰ کیلومتر با سه مرکز استان، نزدیک بودن به نیروگاه اب سنگین و پالایشگاه اراک و سیکل ترکیبی شازند، ارتباط زیاد با پایتخت همچنین گستردگی صعنت مبلمان و منبت و نیز قرارگیری بر سر راههای مواصلاتی اصلی، در توسعه ملایر موثر بوده‌اند.

نام‌شناسی

در مورد وجه تسمیه نام ملایر و اصل و ریشه آن قول‌های مختلفی ازجمله موارد ذیل ذکر شده‌است:

بعضی از پژوهشگران اظهار داشته‌اند که نام ملایر ترکیبی از دو واژه «مال» و «آیر» است. در زبان کردی و لری واژه «مال» به معنی «خانه» و واژه «آیر» معرف «آگر» است که در زبان مادی به معنای آتش بوده‌است و هنوز در کردستان آتش را «آگر» می‌گویند. بنا بر این نظر «مال آیر» که در تلفظ ملایر آمده به معنای "سرزمین آتش" بوده‌است و هنوز بعد از هزاران سال بروی کوه‌های شهر در شبهای نوروز آگر (آتش) روشن می‌کنند.

«مل آگر» به معنی «تپه آتش» است؛ مادها با روشن کردن آتش بر روی تپه‌ها و کوه‌ها به انتقال پیام به مسافت‌های دور می‌پرداختند. در زمان قاجار به واسطه ساخت شهر به دست محمد علی میرزا دولتشاه، نخست به نام بانی آن «دولت‌آباد» نامیده شد و پس از آن دوباره به ملایر تغییر پیدا کرد.

تاریخ

پرونده:تپه نوشیجان.jpeg

اتش کده نوشیجان-قدمت کهن شهر ملایر

دژها و قلعه‌های ملایر که اکنون دژ گوراب و قلعه نوشی جان و قلعه انوج از آن‌ها باقی‌مانده اهمیت بسیاری در حکومت‌های پیش از اسلام داشته‌اند. پیرنیا(مشیرالدوله) در کتاب ایران باستان چنین می‌نویسد:

شاهان اشکانی در همدان به سر می‌بردند و در مواقع خطر برای حفاظت پادشاهی همدان را ترک کرده و به شهرهای اطراف آن زمان نظیر ملایر و دژهای مستحکم آن روی می‌آورده‌اند.

ملایر پیش از ساسانیان جزو حوزه اکباتان و در دوره ساسانیان یکی از نواحی پایتخت ان زمان بوده‌است. از حوادث مهمی که در عهد ساسانیان در ملایر اتفاق می‌افتد مخفی شدن یزدگرد سوم شاه وقت ایران که پایتختش در شهرستان نهاوند بوده است هنگام حمله اعراب در قلعه‌ای بر کوهی در چند کیلومتری شهر کنونی ملایر که هنوز به کوه یزدگرد مشهور است، می‌باشد.

در ده کیلومتری جاده ملایر به سمت لرستان کوهی است بنام یزدگرد که آثار قلعه‌ای مخروبه بر آن هنوز باقی است. در تاریخ آمده‌است که یزدگرد سوم آخرین شاه ساسانی هنگامی که از اعراب در مداین شکست خورد برای تجدید قوا و جمع آوری لشکر به حوالی نهاوند گریخت. از آنجا که ملایر در آن زمان یکی از نواحی پایتخت بوده این نام گذاری بی‌حکمت نبوده و این مکان آخرین پناهگاه یزدگرد سوم بوده‌است. انوج نیز یکی از روستاهای بسیار قدیمی آن می‌باشد که دارای قلعه‌ای بسیار قدیمی بنام قلعه انوج است که در حال نابودی است. به نظر می‌رسد این قلعه مربوط به دوره اشکانی باشد.

مناطق شهری

شهر ملایر دارای دو منطقه است که مستقیما تحت نظارت شهرداری مرکزی اداره می‌شوند. همچنین نماینده مردم ملایر در گفتگو با خبر گزاری جمهوری اسلامی ایران از الحاق سه روستا نامیله و ازناو و حاجی اباد به شهر ملایر خبر داد که در این صورت مناطق شهری ملایر به سه منطقه و جمعیتی برابر ۱۹،۶۵۴به شهر ملایر افزوده خواهد. از اوایل سال ۹۱ تعداد ۶۷۸ قطعه واحد مسکونی و ۴۳۲ قطعه زمین به دارای‌های شهرداری ملایر اضافه شد که لزوم ایجاد دو منطقه جداگانه را ایجاد کرد هم اکنون ملایر دارای سه شهرداری، شهرداری منطقه یک ٬منطقه دو و شهرداری مرکزی است. همچنین بودجه شهرداری ملایر ۲۹ میلیارد تومان می‌باشد.

مناطق جدا شده از ملایر

شهرستان‌های فعلی نهاوند و تویسرکان در گذشته و براساس قانون تقسیمات کشوری مصوب ۱۳۱۶ ه. ش (به ترتیب تا سال‌های ۱۳۲۶ و ۱۳۲۸) از بخشهای تابعه شهرستان ملایر در استان پنجم کشور بودندکه در سال‌های ۱۳۲۶ و ۱۳۲۸ ه. ش از ملایر منفک و به شهرستان ارتقاء یافت..

جغرافیا

ناهمواری‌ها

ملایر ناحیه‌ای کوهستانی است که از دره و کوه پایه‌های زاگرس تشکیل شده‌است. منطقه ملایر همراه رشته کوه زاگرس و الوند را تشکیل می‌دهد و در بین شهرهای نهاوند، بروجرد، شازند، خنداب، تویسرکان و همدان قرار گرفته‌است. بلند ترین نقطه شهرستان، کوه لشکر در است. دو کوه معروف به کوه گرمه و کوه سرده که در دو طرف شهر ملایر واقع و قابل مشاهده‌اند و شهر در کوه‌پایه قرار دارد.

آب و هوا

پرونده:پارک سیفیه.jpg

پارک سیفیه یک روز برفی

ملایر دارای آب و هوای سرد و معتدل می باشد.دمای هوای ملایر در فصول سرد سال تا ۲۰ درجه زیر صفر نیز می رسد. در تابستان هوا معتدل و دلپذیر است.

آب و هوای ملایر در گذشته‌های دور بسیار متفاوت از وضعیت کنونی آن بوده‌است، به طوری که اشاراتی که در کتاب‌های حتی چند قرن اخیر آورده شده بیانگر وجود جنگل‌های انبوه و زمین‌های حاصلخیز مناسب برای دامداری و کشاورزی بوده‌است. حمدالله مستوفی مورخ مشهور قرن هشتم هجری قمری هنگام گذر از ملایر نوشته:

ملایر را جنگلی انبوه فراگرفته بود که وقتی از ملایر خارج میشدم به علت انبوهی جنگل آفتابی مشاهده نمی‌شد. ملایر انبار انگور ایران است. متأسفانه در حال حاضر به علت کمبود منابع زیرزمینی آب در ملایر، بیشترین منابع طبیعی استان در جنوب غربی استان قرار گرفته است به همین علت سد کلان ملایر در ۲۷ کیلومتری ملایر در سال ۱۳۸۹ تاسیس و در حال غنی سازی منابع آب زیر زمینی ملایر میباشد.

در کتاب نادر شاه افشار آمده‌است که از ملایر تا سرابهای پر آب و پوشیده از درخت و جنگل‌ها به قدری انبوه بوده‌اند که آفتاب کمتر مشاهده می‌شده‌است. همچنین هنگام خاکبرداری در کوره‌های آجرپزی اطراف شهر غباری بسیار زیاد و خاک آلود اطاف ملایر دیده می‌شود و سنگواره‌های گوناگونی در لایه‌های این خاک‌های شنی و رسی به چشم می‌خورد. بنابراین شواهد و موقعیت کوهستانی ملایر در دوران ایران باستان آب و هوای ملایر در زمستان‌ها سرد و پربرف و در تابستان‌ها سبز و پر آب و پوشیده از جنگل بوده‌است.-->

ترابری

مسیر جاده ای و ریلی

ملایر یکی از شهرهای مهم در مسیر ترابری جاده‌ای در غرب کشور است. و تمامی پنج جاده ورودی به این شهر اتوبان یا مسیر یک طرفه می‌باشند که بر سر مسیر کرمانشاه - اراک - اصفهان، کرمانشاه- تهران، همدان - اراک - اصفهان و ایلام - تهران قرار گرفته که مهم ترین محور آن، محور اراک - ملایر می‌باشد. ملایر با سه مرکز استان فاصله زیر ۱۵۰ کیلومتر دارد فاصله ملایر تا اراک ۹۵ و تا همدان ۷۸ و تا خرم اباد ۱۴۷ همچنین فاصله ملایر تا تهران۳۶۹ تا کرمانشاه۲۶۲ و تا اصفهان۳۴۸ کیلومتر است. ملایر شهری است که راه آهن غرب کشور نیز از آن می‌گذرد و این راه آهن از تهران تا راه اهن سراسری عراق ادامه می‌یابد که تا بحال قطعه اراک - ملایر تکمیل شده است. خط آهن اصفهان-اراک -کرمانشاه از این شهر می‌گذرد.

ترافیک

خیابان شهدا یک روز عادی

از جمله مشکلات شهر های بزرگ در دها پیشین مشکل ترافیک بوده و هست که شهر ملایر نیز از این قاعده جدا نیست با وجود اینکه بافت شهری ملایر به نسبت سایر شهر ها تقریبا بافت جدیدی هست و بسیاری از معابر و خیابان های شهر در همین ده گذشته شکل گرفته اند اما متاسفانه شهر ملایر با افزایش روز افزون ترافیک همراه است. معاون فرماندار ملایر در گفتگو با خبر گذاری جمهوری اسلامی از لزوم طرح ترافیکی در معابر اصلی شهر خبر داد همچنین طرح پارکبان را از دیگر طرح ها برای کاهش ترافیک عنوان کرد.وی افزود: با توجه به جمعیت شهرستان ملایر و وجود وسایط نقلیه در این شهر باید طرح‌های ترافیکی روان و راحت باشد تا رضایتمندی مردم را به همراه داشته باشد. شهردار ملایر نیز افزایش تعداد مراکز تقارن در شهر را یکی از موارد حل مشکل ترافیک دانست همچنین افزود با اینکه طرح ترافیک شهر ملایر چهار سال است که توسط مشاوران ترافیک ارایه شده و بر اساس آن، میدان امام خمینی(ره) مرکز تقارن این طرح است اما هنوز اقدام برای عملی شدن این طرح شکل نگرفته است. رییس پلیس راهنمایی و رانندگی ملایر نیز افزود: اجرای طرح ترافیکی یک طرفه شدن خیابان ها برای کاهش ترافیک یک طرح مطلوب است . مدیر شرکت توزیع برق ملایر نیز از جابجایی ۵۰ عدد تیر برق در سطح شهر خبر داد و افزود: جابجایی تیرهای برق به منظور اجرای طرح تعریض خیابان های اصلی یک امر ضروری است.

پایانه مسافر بری

شهر ملایر دارای سه پایانه مسافری می باشد که به نام های پایانه جنوب (سرویس دهی به شهر های تهران کرج مشهد اصفهان اهواز اراک ) و2پایانه غرب ( سرویس دهی به شهر های همدان-تویسرکان-بروجرد-نهاوند )

دانشگاه‌ها

پرونده:دانشگاه ملایر.jpg

پردیس دانشگاه ملایر

از حیث دانشگاهها و مراکز آموزشی ملایر دارای ۱۳ دانشگاه مستقل می‌باشد و بالغ بر ۳۰۰۰۰ دانشجو و ۶۰۰ نفر عضو هیئت علمی در آن به تحصیل، آموزش و پژوهش مشغولند. ملایرازمعدود شهرستان ها در غرب کشور است که دانشگاه ملی مستقل از مرکز استان دارد. دانشگاه ملی ملایر یکی از مجهزترین دانشگاههای ایران است که در حال حاضر پذیرای بالغ بر ۴،۰۰۰دانشجو در مقاطع مختلف است.

کتابخانه ها

از حیث کتابخانه ها ملایر بیشترین سطح کتابخانه را در استان همدان دارا میباشد شهرستان ملایر دارای ۱۶ کتابخانه و ۳۱ کتاب فروشی است که از میزان ۶ کتابخانه در شهر ملایر و ۱۱ کتابخانه در مناطق شهری ملایر وجود دارد همچنین سرانه سواد مردم ملایر بالاتر از میانگین کشوری است

موزه ملایر

موزه ملایر در سال ۱۳۸۰ شروع به کار کرد. این موزه یکی از مكان های تاریخی و دیدنی شهرستان ملایر است. همچنین موزه ملایر میزبان بسیاری از گردشگران داخل و خارجی است. در موزه ملایر حدود ۴۰ شی تاریخی وجود دارد که قدمت برخی از این موزه ها مربوط به هزاره اول میلادی میشود در موزه ملایر انواع ظروف و پیکره های سفالی وجود دارد که در حدود ۳۰ عدد میشوند همچنین در بخشی های مختلف این موزه اشیاء و لوازم مردم شناسی در معرض دید علاقه مندان و پژوهشگران قرار گرفته است. یکی از جالب ترین بخش های موزه بخش مربوط به مراحل تهیه شیره انگور است که با استفاده از تندیس ها تهیه شده و در معرض دید عموم قرار گرفته . موزه ملایر در عمارت زیبای لطفعلی خان قرار دارد.

جاذبه‌ها

مقبره سیف الدوله سلطان محمد در ملایر

شهرستان ملایر با توجه به قدمت تاریخی خود دارای جاذبه‌های گردشگری فراوانی است که از جمله می‌توان موارد زیر را یاد کرد:

* پارک جنگلی سیفیه باغ سیف الدوله

یکی از قدیمی‌ترین بوستان‌های طبیعی غرب کشور بوستان سیفیه ملایر است که در شمال شرقی این شهر در دامنه کوه گرمه قرار دارد.

این باغ در مساحتی در حدود ۱۰ هکتار بنا شده و در سال ۱۳۰۴ توسط سیف الدوله؛ نوه فتح‌علیشاه قاجار در زمان حکومتش بر ولایت ملایر و تویسرکان احداث شد.

* دریاچه مصنوعی کوثر

* بام ملایر

مقبره سیف الدوله

این مقبره از نوع مقابر غیر مذهبی است و دارای پلان ۴ ضلعی می‌باشد. ۴ ضلعی گنبد دارای پیشینه دوگانه است که یک بخش آن همان آتشکده ساسانیان و یا ۴ طاق است و دیگری به دوره قاجاریه وحتی بعد از آن می‌رسد.

در این مقبره علاوه بر قبر سیف الدوله قبرامیرالمؤید و نوه سیف الدوله و ۷ قبر دیگر قرار دارد. مسجد عاشورا

مسجد عاشورا در خیابانی به همین نام در محدوده مرکزی ملایر توسط حاج مهدی مهدوی ساخته شده‌است. قدمت مسجد بیش از ۱۵۰ سال است.

شبستان مسجد به صورت طاق و تویزه‌ای ساخته شده و دارای ۱۳ طاق است که روی ۸ ستون آجری چهارگوش در مرکز و تعدادی نیم‌ستون در پیرامون شبستان استوار شده است.

بازار قدیمی ملایر

قدمت هسته اولیه بازار ملایر به زمان شیخ الملوک؛ فرزندفتحعلی شاه قاجار می‌رسد. این بازار شامل دو راسته شمالی جنوبی وشرقی غربی است.

سبک معماری آن اصیل وسنتی است وسخت تحت تاثیرالگوهای بازار دوره صفویه وزندیه (بازاروکیل) قرارگرفته است.

بازارملایربه شیوه خطی وارگانیک ساخته شده ودارای در ورودی است. بازاراصلی در دوره شیخ الملوک بنا شده و افرادی چون مهرعلیخان وابوالقاسم خان نوردی و میرفتاح آن را گسترش داده‌اند. کاروانسرای میرفتاح

به کاروانسرای حلاج‌ها معروف است که در غرب راسته اصلی بازار ملایر توسط دالانی با طاق ضربی به آن متصل شده و سایر کاروانسراها با آجر، خشت و ملاط گل ساخته شده است.

کاوانسرای شیخ الملوک

این کاروانسرا درشمال غربی راسته اصلی بازارتوسط شیخ الملوک ساخته شده و قدیمترین کاروانسرای بازار ملایر بوده و در حال تخریب می‌باشد.

بام ملایر

بام ملایر یکی از مکان های دیدنی این شهرستان است که با وسعت ۴۶۰ در قسمت شرقی شهر ملایر قرار دارد در این مجموع که با بهره گیری از چشم اندازی وسیع به عنوان بزرگترین مجتمع توریستس غرب کشور دارد. وسعت این مجموعه زبیا۴۶۰ هکتار بر وارد شده است . یکی از مهمترین قسمت های این مجموعه ، بخش ۴۸ هکتاری مینی بورد یا پنجره ای رو به جهان است . این طرح بزرگ برای نخستین بار در خاورمیانه پیاده سازی شده است و در آن ۱۳۹ اثر منتخب از سراسر دنیا انتخاب و بازسازی شده است .از این ۱۳۹ اثر ۷۶ اثر متعلق به ایران است . بلندترین پرچم کشورمان به ارتفاع ۵۰ متر بر بام ملایر برافراشته شده است . همچنین جاده سلامت ، یادمان شهدا ، پیست های پیاده روی ، دوچرخه سواری ، استادیوم ، باغ موزه طبیعی برای این مجموعه پیش بینی و در حال تکمیل است.

بر اورد اعتبار لازم برای اجرای این طرح ۳۸۰ میلیارد ریال برآورد شده

اهدافی که در ساخت این مجموعه بزرگ تفریحی و توریستی دنبال می شود :

- توسعه صنعت گردشگری، افزایش مدت اقامت گردشگران، افزایش اشتغال و درآمد سرانه شهروندان

- ایجاد زیر بناهای مناسب برای پرکردن اوقات فراغت و رفاه شهروندان،

-بهبود عبور و مرور شهری و راه های دسترسی به معابر اصلی شهر و کاهش ترافیک

-ایجاد فضاهای مناسبی را برای اقامت خانواده ها و گردشگران داخلی و خارجی

مجموعه هایی که در این طرح قرار خواهند گرفت:

شهربازی مسقف، کافی شاپ گردون، رستوران، هتل، کمپینگ اقامتی، تله کابین و منوریل، پیست پیاده روی، دوپرخه سواری، اسکیت، درشکه سواری و کارتینگ (ماشین اسباب بازی) ،زمین های والیبال، بسکتبال، فوتسال، تنیس، بدمینتون، اسکی روی چمن، پیست های بدنسازی، دستگاه های ماساژور، پارک ترافیک، باغ موزه مشاهیر ملایر، کشور و جهان، آلاچیق، نورپردازی و آبشار مصنوعی

بخش هایی از بام ملایر که تاکنون به بهره برداری رسیده و در حال اتمام می باشد.

- ساخت و نصب یادمان شهدا که با 26 متر ارتفاع در زمینی به مساحت 400 متر مربع بعنوان بلندترین یادمان شهدا در استان همدان شناخته شده است.

-جدول کشی،آسفالت و سنگ فرش مسیر جاده سلامت که بخش اعظمی از این مجموعه را تشکیل داده است

-ساخت آلاچیق و نصب تجهیزات ورزشی در مسیر جاده سلامت..

-ساخت و نصب مجسمه هایی از ایران باستان در مسیر ورودی بام ملایر

-احداث سرویس بهداشتی، رستوران و ….

- ساخت آبشار مصنوعی در دامنه گرم کوه

- دیواره سنگ نوردی و صخره نورد

دریاچه کوثر ملایر

پرونده:دریاچه کوثر.jpeg

دریاچه کوثر ملایر

این مجموعه که درابتدای ورودی شهرستان ملایر از سمت همدان احداث شده شامل دریاچه‌ای مصنوعی به مساحت تقریبی ۲ هکتار، باغ پرندگان، سکوی چشم‌انداز، آبشار، مسجدکوثر، مجموعه فرهنگی و امکانات قایق‌رانی است.

تپه گونسپان (پاتپه) تپه گونسپان یا پاتپه، از جمله بلندترین تپه‌های باستانی ایران با ارتفاع ۲۸ متر است و در نزدیکی ملایر در استان همدان قرار دارد.

محوطه باستانی پاتپه در مساحتی به طول ۱۳۸ و عرض ۹۵ متر بیش از ۶ هزار سال قدمت داردو در ۳ کیلومتری جنوب غربی شهرستان ملایر بر سر راه فرعی ملایر - بروجرد واقع است.

یخچال میرفتاح

این بنا گنبدی شکل و آجری است و در مسیر بلوار ملایر به بروجرد واقع شده است. این بنا در دوران قاجاریه ساخته شده است و بانی آن شخصی به نام میرفتاح بوده است. ارتفاع بنا از کف تا گنبد ۱۲ متر و از سطح تا منبع ذخیرهٔ یخ ۴ متر است. بنا دارای دو در، یکی به شکل دهلیز مخصوص ریزش و تخلیهٔ یخ و دیگری در اصلی است که با پلکان به قسمت انتهایی یخدان و محل برداشت یخ منتهی می‌شود. ضخامت دیوارهای گنبد در قسمت تحتانی ۹۲ سانتیمتر و در بالا به سه ردیف آجر ۲۰ سانتیمتری می‌رسد. تنها عامل تزئین بنا دو ردیف آجرکاری است که به طور کمربندی و به ضخامت ۲۲۰ سانتیمتر داخل بنا را پوشانده است.

مصالح اصلی بنا عبارت‌اند از سنگ نتراشیدهٔ لبه‌دار طبیعی از کف تا سطح و از سطح به بالا آجرهایی به ابعاد ۵×۲۰×۲۰ سانتیمتر. در قسمت بیرونی و داخلی یخدان دو ردیف خشت به کار رفته است که حالت عایق داشته و مانع از نفوذ گرما، در فصل تابستان، و ذوب شدن یخ‌ها میشده است. قلعه بهرام چوبین (دامون) دژ دیگر قلعه دامون به معنای قلعه پایین واقع در جنوب شهر ملایر است که یکی از پایگاه‌های مهم نظامی بهرام چوبین؛ سردار نامی و شورشگر خسرو پرویز ساسانی بوده است. بهرام چوبین مدت کوتاهی هم شاهنشاه ایران شد ولی سپس بر اثر تبانی و هم‌پیمانی خسرو پرویز با سزار روم، تخت پادشاهی را در جنگی سخت بر باد داد.

خانه قدیمی لطفعلیان

عمارت لطفعلیان در خیابان شهید مصطفی خمینی ملایر قرار دارد. این خانه قدیمی، بخشی از یک مجموعه سکونتگاهی به یادگار مانده از دوره قاجار است. سازنده و مالک اولیه خانه، محسن مصدقی معروف به مصدق الممالک بوده و در عصر فتحعلی شاه قاجار به واسطه خویشاوندی که با دربار داشته با بهره‌گیری از معماران زبده آن دوره اقدام به ساخت این مجموعه کرده است.خانه قدیمی منصوری این خانه در بلوار سیف الدوله ملایر قرار دارد و متعلق به مرحوم عبدالصمد منصوری است. خانه منصوری دارای ساختمانی در حدود ۲۸۵۰ متر است. زیر بنای ساختمان ۴۷۰ متر و حیاط آن ۲۳۸۰ متر است. این بنا در ۲ طبقه ساخته شده که طبقه زیرین تمامأ با طاق‌های ضربی و خشتی ساخته شده‌است. خانه منصوری در سال ۱۳۸۰ با شماره ۴۶۹۱ به فهرست آثار ملی ایران اضافه شد.

زیستگاه حیات وحش لشگر این منطقه حفاظت شده در شرق و جنوب شرقی ملایر از زیستگاه‌های مهم بز کوهی، کل، قوچ، و میش به شمار می‌رود. مساحت منطقه در حدود ۱۶ هکتار است که در میان دو رشته کوه بلند و از تپه ماهورهایی موسوم به کوه سرده و آهنگران تشکیل شده و دارای چشمه‌های دائمی و فصلی متعددی است.

دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی

شهرستان ملایر دارای مرکز دانشگاهی و آموزش عالی است که روی‌هم‌رفته ۱۵۰۰۰ نفر دانشجو و ۵۰۰ عضو هیأت علمی در آن به آموزش و پژوهش مشغولند. این مراکز عبارتند از:

1. دانشگاه ملایر
2. دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر
3. دانشگاه آزاد اسلامی مرکز سامن
4. دانشگاه پیام نور مرکز ملایر
5. دانشگاه پیام نور واحد سامن
6. دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم دانشکده علوم قرآنی ملایر
7. دانشگاه علمی کاربردی واحد ملایر
8. دانشگاه فنی و حرفه ای (دانشکده خوارزمی ملایر)
9. دانشگاه فنی و حرفه ای (دانشکده کوثر ملایر)
10. دانشکده فنی سما واحد ملایر
11. دانشگاه غیرانتفاعی ایمان و اندیشه ملایر
12. دانشکده پرستاری ملایر

سوغاتی

سوغات ملایر شامل کشمش، باسلوق، مبل، منبت و شیره وانگور و عسل است. شهرستان ملایر یکی از قطب های بزرگ کشاورزی در کشور به حساب می اید باغات حاصل خیز انگور این شهر باعث شده تا شهر ملایر و کارخانه های ان را به عنوان بزرگترین تولید کننده کشمش در ایران و دنیا تبدیل کند.

صنایع و کارخانجات

صنایع ملایر شامل سبزه، بافتینه، لحیم سازی،سیم و کابل، کیان کرد، تولید درب و پنجره پی وی سی، پتروشیمی،شهرک شیشه و غیره می‌باشد.معادن نقره سیلیس و اورانیوم

صنایع دستی ملایر

قالی بافی

صنعت قالی بافی در ملایر از پیشینه‌ای دور برخوردار است. اکثر قالی‌ها در قطعات زرع و نیم زرع و دو زرعی و قالیچه هستند و به ندرت فرش بزرگ بافته می‌شود. در شهرستان ملایر و روستاهای اطراف تعداد زیادی به کار قالی بافی اشتغال دارند. نقش‌هایی که در قالی‌های ملایر و روستاهای اطراف آن بافته می‌شود در حال حاضر بسیار کمیابند.

انواع نقشه‌های بافته شده در ملایر عبارت‌اند از نقش پیچ جوزان، پنج ستاره، گلدانی دره جوزان، مانیزان، نقش انگوری، نقش حاج خانومی، نقش بوته، نقش لچک ترنج، نقش زیرخاکی، بوته ماهی، و چهار چنگ قدیم.

گیوه‌بافی و آجیده‌بافی

یکی دیگر از صنایع دستی رایج در استان همدان گیوه‌بافی است که تعدادی از روستاها به تولید آن می‌پردازند. گیوه نوعی کفش نرم، مقاوم، سبک، خنک و ارزان است که رویه آن از نخ پنبه‌ای تابیده شده و زیر آن از چرم و یا آجیده انتخاب می‌شود.

بافت زیر آجیده در علی‌آباد دمق از توابع ملایر رایج است. رویهٔ این کفش عمدتأ در روستاهای دهنو، نهروند، نهاوند و روستای آرتیمان تویسرکان بافته می‌شود.که متاسفانه این صنعت در حال از بین رفتن می باشد.

مبل و منبت کاری

تولید انواع صنایع دستی چوبی مانند: خراطی، ظرفیت کاری، منبت کاری از دیر باز در ملایر رواج داشته است. در سالهای اخیر علاوه بر شهرهای مذکور در روستاهای روستاهای دهنوآورزمان، حسین آباد شاملو و بخش جوکار از توابع ملایر نیز، به تولید این صنعت می‌پردازند. که البته در این بین روستای دهنوآورزمان شهرتی یافته که همه کشور این روستا را به عنوان روستایی نمونه در صنعت مبل و منبت میشناسند.به طوری که فقط 60 درصد مبل و منبت کشور در شهرستان ملایر تولید می شود و در این زمینه می توان گفت که شهرستان ملایر رتبه اول را در کشور دارا می باشد.از دیگر صنایع دستی چشمگیرشهرستان ملایر می توان به مرواربافی یا همان سبد بافی اشاره کرد.وجود ترکه های چوبی با کیفیت و مرغوب در این شهرستان از عوامل موثر در رشد این صنعت دستی در این شهرستان است.به دلیل همین کیفیت مناسب ترکه های ملایر هنرمندانی که دراستان های شمالی کشور به این صنعت دستی اشتغال دارند چوب مورد نیاز خود را از شهرستان ملایر تامین می کنند.این ترکه‌ها در روستاهای گوراب، داویجان، می آباد و حرم آباد از توابع ملایر توسط کشاورزان کاشته می‌شود.مروار بافی ملایر پس از سفال لالجین رتبه دوم صادرات صنایع دستی استان همدان را به خارج از کشور به خود اختصاص داده است.

سرشناسان ملایر

نوشتارهای وابسته: رده: اهالی ملایر

پادشاهان:

1. کریمخان زند
2. لطفعلیخان زند

علما:

1. آیت الله شیخ شهاب الدین مصطفوی
2. آیت‌الله باقر محسنی ملایری

ورزشکاران:

1. علیرضا حیدری (متولد ۱۵/اسفند/۱۳۵۴ ملایر دارنده نشان برنز المپیک عضو سابق تیم ملی)
2. مسعود مصطفی جوکار (قهرمان کشتی، نایب قهرمان المپیک، عضو تیم ملی)
3. میثم مصطفی جوکار (قهرمان کشتی، قهرمان جهان، عضو تیم ملی)
4. صادق گودرزی (قهرمان کشتی، قهرمان آسیا و جهان، عضو تیم ملی)
5. جلال لطیفی (قهرمان کشتی، قهرمان آسیا، عضو تیم ملی)
6. محمد قنبری (قهرمان پاور لیفتینگ)
7. شهید محمد شاملو

-دانشمندان واساتید:

1. دکتر محمد محمدی ملایری (زاده ۱۲۹۰خ ملایر - درگذشت ۱ تیر[۱] ۱۳۸۱خ تهران)، ادیب و تاریخ‌نگار، استاد دانشگاه تهران و دانشگاه‌های دولتی لبنان و دانشگاه آمریکایی بیروت بود. از او علاوه بر مقاله‌های بسیار به زبان عربی و فارسی و کتاب فرهنگ ایرانی پیش از اسلام، مجموعه شش جلدی تاریخ و فرهنگ ایران به یادگار مانده‌است
2. پروفسور محمد حیدری ملایری (دانشمند سرشناس جهانی در رشته اخترشناسی و اختر فیزیک)(پاریس)
3. پروفسور سعید شاملو (بنیانگذار روانشناسی بالینی ایران)
4. پروفسور هوشنگ راستان (جراح قلب و عروق و مبتکر روش جراحی قلب کنو-راستان)
5. پروفسور هوشنگ طیبی متولد سال ۱۹۱۹ ملایر (نام دکتر طیبی و همکارانش روی ۳ سندرم گذاشته شده‌است)
6. پروفسور احمد محمدی متولد ملایر و چهره برگزیده در نخستین همایش چهره‌های ماندگار
7. پروفسور محمود گودرزی استاد تمام دانشگاه تهران و از موسسین و رئیس دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی این دانشگاه پس از آن که مجلس شورای اسلامی به نصرالله سجادی، سومین وزیر پیشنهادی وزارت ورزش و جوانان رأی اعتماد نداد، دکترحسن روحانی در عصر ۱۹ آبان ۱۳۹۲، محمود گودرزی را به عنوان چهارمین وزیر پیشنهادی وزارت ورزش و جوانان دولت یازدهم به مجلس شورای اسلامی معرفی کرد. [۳] در ۲۶ آبان ۱۳۹۲ صلاحیت گودرزی در مجلس مورد بررسی قرار گرفت و وی با کسب ۱۹۹ رأی موافق، ۴۴ رأی مخالف و ۲۴ رأی ممتنع توانست به عنوان وزیر ورزش و جوانان از مجلس رأی اعتماد بگیرد
8. پروفسور محمد علی طوسی متولد سال ۱۳۱۰ ملایر - مولف، مترجم
9. پروفسور خسرو فرشیدورد ادیب توانا و استاد دانشکده ادبیات دانشگاه تهران
10. پروفسور حامد دهنوی پور استاد دانشکده مهندسی کامپیوتر دانشگاه صنعتی شریف و سرپرست کمیته ملی المپیاد کامپیوتر ایران
11. دکتر محمد قدسی استاد دانشکده مهندسی کامپیوتر شریف و سرپرست مسابقات دانشجویی Acm
12. دکتر احمد احمدی متولد ۱۳۱۲ ملایر دکترای فلسفه غرب عضو شورایعالی انقلاب فرهنگی و استاد دانشگاه تربیت مدرس و رییس سازمان مطالعه و تدوین کتب درسی علوم انسانی (سمت)
13. دکتر مصطفی اولیایی متولد ۱۳۱۶ دانش آموخته دانشگاه تهران و استاد دانشگاه اراک
14. علی اکبر سرفراز متولد ۱۳۰۶ ملایر، باستان شناس

شاعران و نویسندگان:

1. فخرالدین اسعد گرگانی
2. کارو دردریان شاعر و برادر ویگن دردریان
3. قهرمان پاکبین
4. قهرمان خان قهری اهل ملایر دارای منظومه سفینه قهرمانیه
5. ابراهیم صفایی متولد ۱۲۹۱ ملایر مورخ شهیر معاصر
6. بهرام معلمی مترجم و ویراستار توانا متولد ملایر

هنرمندان:

1. ویگن دردریان متولد ۱۳۰۸ ازارامنه ملایری و زاده روستای حاجی آباد ملایر، خواننده
2. مسعود جعفری جوزانی کارگردان سینما وفارغ التحصیل ایالات منحده در رشته کارگردانی و متولد روستای جوزان ملایر
3. سحر جعفری جوزانی بازیگر سینما و تلویزیون و متولد آمریکا و دختر مسعود جعفری جوزانی
4. حسین یاری بازیگر سینما و متولد ۱۳۴۶ ملایر
5. مریم امیرجلالی بازیگر سینما و تلویزیون و متولد ۱۳۲۶
6. عباس محبی هنرمند رادیو و تلویزیون و اهل ملایر
7. محمدرضا کریمی صارمی متولد سال ۱۳۴۳ ملایر - تهیه کننده سینما
8. آزیتا حاجیان بازیگر سینما و تلویزیون
9. شهروز ملک آرائی دوبلور سرشناس (صداپیشه) و بازیگر سینما و تلوزیون
10. مهتاب کرامتی بازیگر سینما و تلویزیون
11. مهسا کرامتی بازیگر سینما و تلویزیون
12. علی پویان متولد ۱۳۳۲، کارگردان، بازیگر سینما و تئاتر

فعالان سیاسی:

1. سیف الدوله بزرگترین واقف ایران
2. سروان خسرو روزبه مبارز ملی ایران و از بنیانگزاران حزب توده شاخه افسری عنوان پیوند
3. مهستی شاهرخی روزنامه‌نگار، منتقد تئاتر، داستان‌نویس و شاعر معاصر ایرانی است (پاریس)
4. محمود زندی مبارز سیاسی و سردبیر نشریه به سوی آینده (ارگان غیر رسمی حزب توده ایران)
5. پروفسور محمود گودرزی وزیر ورزش و جوانان و استاد تمام دانشگاه تهران و از موسسین و رئیس دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی این دانشگاه
6. کیومرث هاشمی رئیس کمیته ملی المپیک
7. سید کاظم میرولد معاون سیاسی وزارت کشور ونماینده مجلس دوره 4و5
8. پروفسور وحید احمدی معاون پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری
9. رحیم میر شاه ولد معاون وزارت آموزش و پرورش
10. مهندس عراقی معاون وزارت نفت و رییس شرکت ملی گاز ایران
11. امین حسین رحیمی رییس دیوان محاسبات کشور ونماینده مجلس
12. دکتر بیژن شهبازخانی نماینده مجلس و عضو هیات علمی مرکز کبد و گوارش دانشگاه علوم پزشکی تهران

• 

  صادق گودرزی

• 

  اسعد گرگانی

• 10 8506150579 L600.jpg

  سحر جعفری جوزانی

خوراکی‌ها

سوغات ملایر شامل انگور، کشمش، شیره انگور، کشمش تیزابی (سبزه)، خشکبار، بادام، گردو، عسل و باسلق و حلوای گردو است.

بازار قديمي ملاير

بازار ملایر یکی از بازار های قدیمی استان همدان میباشد مورخان بر این باورند که قدمت هسته اوليه بازار ملايربه زمان شيخ الملوک (فرزندفتحعلي شاه قاجار) مي‌رسدکه شامل دو راسته شمالي جنوبي وشرقي غربي مي‌باشدسبک معماري آن اصيل وسنتي است وسخت تحت تاثيرالگوهاي بازار دوره صفويه وزنديه (بازاروکيل) قرارگرفته‌است بازارملايربه شيوه خطي وارگانيک ساخته شده وداراي در ورودي است.بازاراصلي دردوره شيخ الملوک بناشده وافرادي چون مهرعليخان وابوالقاسم خان نوردي ومي‌رفتاح آن راگسترش داده‌اند.

جستارهای وابسته

• شهرستان ملایر
• استان همدان
• دانشگاه ملایر
• دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر
• حسین آباد ناظم
• سامن
• شهرستان همدان

منابع

• ملایر نیوز خبر شماره ۱۲۸۶۷، تاریخ ۴ خرداد ۱۳۸۹
• راه اهن ملایر باشگاه خبرنگاران جوان خبر شماره ۱۷۹۹۸، تاریخ ۲۳ فروردین ۱۳۸۹
• روزنامه آفتاب یزد شماره ۲۱۴۴، ۲۴ مرداد ۱۳۸۶، صفحه ۱۲

پیوند به بیرون

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ ملایر موجود است.

• وب‌گاه شهرداری ملایر
• مختصات و ارتفاع
• وبگاه فرمانداری ویژه ملایر
• وبگاه رسمی دانشگاه ملایر
• نابودی میراث فرهنگی ملایر