ملایر

ملایر
کشور	ایران
استان	همدان
شهرستان	ملایر
بخش	مرکزی
نام(های) قدیمی	مال‌آگر، مل‌آگر، مال‌آیر، دولت‌آباد
سال شهرشدن	۱۱۸۷ خورشیدی
مردم
جمعیت	۱۵۹٬۸۴۸ تن
جغرافیای طبیعی
مساحت	۳۲۱۰ کیلومتر مربع
ارتفاع از سطح دریا	۱۷۲۵ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۲۸ درجه سانتیگراد
میانگین بارش سالانه	۳۰۰ میلیمتر
روزهای یخبندان سالانه	۵۰ روز
اطلاعات شهری
شهردار	علیرضا رضایی
ره‌آورد	کشمش، باسلق، شیره انگور قالی ابریشم، صنایع چوبی
پیش‌شماره تلفنی	۰۸۱
وبگاه	malayer.ir
شناسهٔ ملی خودرو	ایران۲۸ ج، ل، م
تابلوی خوش‌آمد به شهر
به زادگاه وکیل الرعا و دیار تاکستان‌های زرخیز خوش آمدید به پایتخت مبل و منبت ایران خوش آمدید
نماینده مجلس	علی‌نعمت چهاردولی احمد آریائی‌نژاد
ملایر روی نقشه ایران ۳۴.۲۹۴۲° شمالی ۴۸.۸۲۰۰° شرقی / 34.2942; 48.8200

ملایر شهری در غرب ایران است. این شهر مرکز شهرستان ملایر و در جنوب شرقی استان همدان واقع شده است و قدیمی ترین شهر این استان به حساب می‌آید. ملایر بعد از کلان شهر همدان بزرگترین شهر استان همدان به حساب می‌آید، همچنین این شهر دارای ۸ شهر تابع و ۲۲۰ روستا می‌باشد. بر حسب آمار ۷۵ درصد جمعیت ملایر را فارس‌ها تشکیل می‌دهند. ملایر که از ترکیب دو واژه «مال» و «آیر» تشکیل شده که به معانی سرزمین آریایی‌ها و سرزمین آتش است. قدمت سکونت در ملایر به تمدن ایلام بازمی‌گردد. پس از ایلامی‌ها مادها در ملایر ساکن شدند. مردم ملایر به گویش ملایری تکلم می‌کنند. شهرداری ملایر در سال ۱۳۱۷ تاسیس و این شهرداری هم اکنون دو منطقه دارد. فرمانداری ویژه شهرستان ملایر در این شهر قرار داشته و ادارات ملایر نیز به معاونت سازمان و ادارات کل ارتقا پیدا کرده‌اند.
ملایر دارای ۳ میلیون و ۱۱۴ هزار متر مربع پارک است که شامل ۴۰ پارک شهری، ۴ پارک جنگی و یک پارک قدیمی به نام پارک سیفیه است. سرانه فضای سبز در ملایر بیش از ۱۹ متر مربع است. از جمله آثار دیدنی در ملایر می‌توان به شهر زیرزمینی دوره اشکانیان، پروژه مینی ورد، بام ملایر و دریاچه کوثر اشاره کرد.
ملایر دارای طبیعت معتدل کوهستانی با زمستان‌های سرد و پر برف و تابستان‌های معتدل است. وجود روستاها و زمین‌های وسیع کشاورزی و باغ‌های حاصل خیز انگور فاصله کمتر از ۱۵۰ کیلومتر با سه مرکز استان‌های همدان، مرکزی و لرستان و قرارگیری بر سر راه‌های مواصلاتی اصلی، همچنین گستردگی صعنت مبلمان و منبت در توسعه ملایر موثر بوده‌اند.
هم اکنون این شهر دارای ده مرکز آموزش عالی است. صنایع و کارخانه‌های فعال در ملایر در زمینه صنایع چوب و مبلمان می‌باشد. از ره‌آوردهای ملایر می‌توان به فرش، خشکبار و عسل اشاره کرد.

نقشه شهر ملایر

نام‌شناسی

ملایر از دو واژه «مال» و «آیر» تشکیل شده است. مال در زبان کردی و لری به معنی خانه و آیر به معنی آتش است. هنوز در کردستان آتش را «آگر» می‌گویند؛ بنابراین می‌توان مال‌آیر را به معنی سرزمین آتش معنی کرد. امروزه نیز پس از هزاران سال برروی کوه‌های شهر (کوه سرده و کوه گرمه) در شب‌های نوروز آتش روشن می‌کنند. نظر دیگر بر این است که ملایر از واژگان «مال» به معنی خانه و «آیر» به معنی آریایی‌ها گرفته شده، یعنی سرزمین آریایی‌ها.
در دوره قاجار، به دلیل آنکه شخصی به نام محمد علی میرزا دولتشاه اقدام به تغییر در ساختار شهری ملایر کرد در یک دوره نام شهر به دولت‌آباد تغییر کرد، که در دوره پهلوی دوباره ملایر نامیده شد.

تاریخ

دشت ملایر در آغاز دورهٔ تاریخی

پژوهش‌های باستان شناسی در تپه پری ملایر نشانگر دیرینگی دشت ملایر در آغاز دورهٔ تاریخی است. بر پایهٔ یافته‌های باستان شناسان در تپه پری ملایر، منطقهٔ ملایر در دورهٔ ایلام قدیم دارای حکومت مستقل محلی بوده که با همسایگان خود روابط اقتصادی، سیاسی و فرهنگی بسیاری داشته است. باتوجه به نزدیکی مقر حکومت سلسلهٔ دوم ایلام قدیم به منطقهٔ پری ملایر در این عصر روابط نزدیک این منطقه با سلسله شیماشکی محتمل به نظر می‌رسد.

دشت ملایر در دوره آریایان

ملایر و مردم آن از بازماندگان مادها هستند و به علت وجود جلگه حاصلخیز حوزه رودخانه، از شازند تا شوشاب محل اسکان قبایل مختلف آن بوده است. مادها پس از تسخیرشهر هگمتانه به سمت بیرون آن پناه برده و به قبائل مختلف منشعب می‌شوند. از جمله ایل کرد و زبان فعلی آنها موید این ادعاست که بازمانده یک زبان هستند و ریشه پهلوی دارند.

هرودت یونانی در مورد قبایل سرزمین ماد از قبیله‌ای به نام آریازنتی یا آریا زند یا زندآریایی یاد می‌کند که مانند قبیله‌های دیگر در تبعیت دیااکو بودند و او را یاری کردند.(هرودت، ۱۳۶۸: ۶۱ – ۵۹) و این آریه زنتی می‌تواند همان قبیله‌ای باشد که بیست و چند سده بعد به نام زندیه شناخته شدند و تاریخ ساز شدند.

شاید بتوان گفت کهن ترین سندی که در آن به صراحت نام ملایر برده شده است، همان سکه‌های روزگار ساسانی باشد که نام Malayir بر روی آن دیده می‌شود.

پیرنیا(مشیرالدوله) در کتاب ایران باستان چنین می‌نویسد:

شاهان اشکانی در همدان به سر می‌بردند و در مواقع خطر برای حفاظت پادشاهی همدان را ترک کرده و به شهرهای اطراف آن زمان نظیر ملایر و دژهای مستحکم آن روی می‌آورده‌اند.

آتش کده نوشیجان-قدمت کهن شهر ملایر

ملایر پیش از ساسانیان جزو حوزه اکباتان و در دوره ساسانیان یکی از نواحی پایتخت ان زمان بوده‌است. از حوادث مهمی که در عهد ساسانیان در ملایر اتفاق می‌افتد مخفی شدن یزدگرد سوم شاه وقت ایران که پایتختش در شهرستان نهاوند بوده است هنگام حمله اعراب در قلعه‌ای بر کوهی در چند کیلومتری شهر کنونی ملایر که هنوز به کوه یزدگرد مشهور است، می‌باشد.

در ده کیلومتری جاده ملایر به سمت بروجرد کوهی است بنام یزدگرد که آثار قلعه‌ای مخروبه بر آن هنوز باقی است. در تاریخ آمده‌است که یزدگرد سوم آخرین شاه ساسانی هنگامی که از اعراب در مداین شکست خورد برای تجدید قوا و جمع‌آوری لشکر به حوالی نهاوند گریخت. از آنجا که ملایر در آن زمان یکی از نواحی پایتخت بوده این نام گذاری بی‌حکمت نبوده و این مکان آخرین پناهگاه یزدگرد سوم بوده‌است. انوج نیز یکی از روستاهای بسیار قدیمی آن می‌باشد که دارای قلعه‌ای بسیار قدیمی بنام قلعه انوج است که در حال نابودی است. به نظر می‌رسد این قلعه مربوط به دوره اشکانی باشد.

برابر مدارک موجود مردم ملایر در زمان حملهٔ عربان، دلیرانه از خود مقاومت کردند. ابن شادی (۵۲۰ه. ق) در مجمل التواریخ و القصص، در ضمن شرح جنگ نهاوند می‌نویسد: «جماعتی از شهدای تازیان و از صحابه، بهری از ایشان با جراحت در حدود خوابق و ملایر هرجا افتاده‌اند و بعضی را در این جای‌های مشهد ظاهر است».

استان پنجم

استان پنجم

طبق قانون تقسیمات کشوری مصوب سال ۱۶ آبان ۱۳۱۶ ایران به شش استان تقسیم می‌شد که ملایر در استان غرب قرار داشت. چندی بعد در تاریخ ۳ بهمن همان سال تعداد استان‌ها از شش به ده استان تغییر یافت. طبق این تغییرات که تا سال ۱۳۲۷ پایدار بود ملایر بخشی از استان پنجم بود.

تاریخچه بلدیه و شهرداری ملایر

برابر اسناد و شواهد، شهرداری ملایر عملاً در قالب تشکیلاتی به طور نیمه رسمی با تاسیس دفتری تحت عنوان فوائد عامه در سال ۱۳۰۳ شروع به کار نموده که رییس آن حاکم وقت ملایر (فرماندار) بوده است. سپس، میرزا تقی خان اکرامی در شهریور ماه سال ۱۳۱۰ خورشیدی رسماً برکرسی ریاست شهر تکیه زد و یک نهاد اداری را بنیاد نهاد. بنابر اسناد موجود در مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی در این دوران بلدیهٔ ملایر بعنوان یک نهاد اداری، رسما ادارهٔ امور شهر را در دست گرفته بود. پس از یک دوره چندساله از مدیریت خان‌ها بر شهرداری، با گذر زمان مدیرانی کار آزموده تر مسئولیت‌ها را در دست گرفتند و نخستین گام آنان ساخت عمارتی بنام شهرداری در سال ۱۳۱۷ خورشیدی بود که در ملایر در مکان فعلی شهرداری ساخته شد که جزء نخستین ساختمان‌های اداری شهر به شمار می‌آمد. از آن دوران تا کنون ۴۵ شهردار به کرسی شهرداری ملایر تکیه زده‌اند.

نمای منطقه یک شهری ملایر در شب

مناطق شهری

شهر ملایر دارای دو منطقه است که مستقیما تحت نظارت شهرداری مرکزی اداره می‌شوند. همچنین نماینده مردم ملایر در گفتگو با خبر گزاری جمهوری اسلامی ایران از الحاق سه روستا نامیله و ازناو و حاجی اباد به شهر ملایر خبر داد که در این صورت مناطق شهری ملایر به سه منطقه و جمعیتی برابر ۴۹٬۶۵۴به شهر ملایر افزوده خواهد. از سوی دیگر علیرضا رضایی شهردار کنونی ملایر در خرداد ۹۳ اعلام کرد شهرداری منطقه ۳ ملایر در مناطق امامزاده عبدالله (ع)، شمس‌آباد و طالقانی تاسیس می‌شود. از اوایل سال ۸۹ تعداد ۶۷۸ قطعه واحد مسکونی و ۴۳۲ قطعه زمین به دارای‌های شهرداری ملایر اضافه شد که لزوم ایجاد دو منطقه جداگانه را ایجاد کرد، هم اکنون ملایر دارای سه شهرداری، شهرداری منطقه یک ٬منطقه دو و شهرداری مرکزی است. همچنین بودجه شهرداری ملایر ۷۰ میلیارد تومان می‌باشد.

ملایر پایتخت ایران در زمان کریم خاند

شهر ملایر در زمان افشار از اهمیت بسازایی برخوردار بوده است و در کتاب خواجه تاجدار آمده است پس از فوت نادر شاه، کریم خان زند ابتدا توانست بر ملایر مسلط شده و سپس نهاوند و تویسرکان را ضمیمه این شهر نمود، و بعد از غلبه بر مهر علی خان تکلو حاکم همدان توانست همدان را به تصرف خود در بیاورد و بعد از آن اصفهان و گلپایگان را تسخیر نمود. و بطور موقتی ملایر را پایتخت و مقر فرماندهی خود نمود و از طریق ملایر و مردمانش توانست بر کل ایران مسلط شود و سپس پایتخت را به فارس برد.

مناطق جدا شده از ملایر

شهرستان‌های فعلی نهاوند و تویسرکان در گذشته و براساس قانون تقسیمات کشوری مصوب ۱۳۱۶ ه. ش (به ترتیب تا سال‌های ۱۳۲۶ و ۱۳۲۸) از بخشهای تابعه شهرستان ملایر در استان پنجم کشور بودندکه در سال‌های ۱۳۲۶ و ۱۳۲۸ ه. ش از ملایر منفک و به شهرستان ارتقاء یافت.

جغرافیا

ناهمواری‌ها

ملایر ناحیه‌ای کوهستانی است که از دره و کوه پایه‌های زاگرس تشکیل شده‌است. منطقه ملایر همراه رشته کوه زاگرس و الوند را تشکیل می‌دهد و در بین شهرهای نهاوند، بروجرد، شازند، خنداب، تویسرکان و همدان قرار گرفته‌است. بلند ترین نقطه شهرستان، کوه لشکردر است. دو کوه معروف به کوه گرمه و کوه سرده که در دو طرف شهر ملایر واقع و قابل مشاهده‌اند و شهر در کوه‌پایه قرار دارد.

آب و هوا

بام ملایر یک روز برفی

ملایر دارای آب و هوای سرد و معتدل می‌باشد. دمای هوای ملایر در فصول سرد سال تا ۲۰ درجه زیر صفر نیز می‌رسد. در تابستان هوا معتدل و دلپذیر است.

آب و هوای ملایر در گذشته‌های دور بسیار متفاوت از وضعیت کنونی آن بوده‌است، به طوری که اشاراتی که در کتاب‌های حتی چند قرن اخیر آورده شده بیانگر وجود جنگل‌های انبوه و زمین‌های حاصلخیز مناسب برای دامداری و کشاورزی بوده‌است. حمدالله مستوفی مورخ مشهور قرن هشتم هجری قمری هنگام گذر از ملایر نوشته:

ملایر را جنگلی انبوه فراگرفته بود که وقتی از ملایر خارج می‌شدم به علت انبوهی جنگل آفتابی مشاهده نمی‌شد. ملایر انبار انگور ایران است. متأسفانه در حال حاضر به علت کمبود منابع زیرزمینی آب در ملایر، بیشترین منابع طبیعی استان در جنوب غربی استان قرار گرفته است به همین علت سد کلان ملایر در ۲۷ کیلومتری ملایر در سال ۱۳۸۹ تاسیس و در حال غنی سازی منابع آب زیر زمینی ملایر می‌باشد.

در کتاب نادر شاه افشار آمده‌است که از ملایر تا سرابهای پر آب و پوشیده از درخت و جنگل‌ها به قدری انبوه بوده‌اند که آفتاب کمتر مشاهده می‌شده‌است. همچنین هنگام خاکبرداری در کوره‌های آجرپزی اطراف شهر غباری بسیار زیاد و خاک آلود اطاف ملایر دیده می‌شود و سنگواره‌های گوناگونی در لایه‌های این خاک‌های شنی و رسی به چشم می‌خورد؛ بنابراین شواهد و موقعیت کوهستانی ملایر در دوران ایران باستان آب و هوای ملایر در زمستان‌ها سرد و پربرف و در تابستان‌ها سبز و پر آب و پوشیده از جنگل بوده‌است.

ترابری

پایانه مسافربری

شهر ملایر سه پایانهٔ مسافربری دارد که پایانه شمال به شهرهای تهران، کرج، مشهد، اصفهان، اراک، شیراز و ارومیه و پایانهٔ غرب به شهرهای همدان، تویسرکان، تبریزو سنندج وپایانهٔ جنوب به شهرهای بروجرد، نهاوند، خرم‌آباد، اهوازو آبادان سرویس دهی می‌کنند.

راه آهن

راه آهن غرب کشور از راه آهن جنوب به سمت اهواز از ایستگاه سمنگان اراک، به سمت ملایر انشعاب پیدا کرده و در انتها به بندر لازقیه در کنار دریای مدیترانه متصل می‌شود.

فرودگاه ولی عصر (عج)

فرودگاهی مشترک در سه راهی شهرستان‌های ملایر، نهاوند و بروجرد مصوب شده و همچنین نام فرودگاه در قانون بودجه سال ۸۸ به عنوان حضرت ولیعصر (عج) نام‌گذاری شده است.

دانشگاه‌ها

از حیث دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی، ملایر دارای ۱۳ دانشگاه مستقل می‌باشد و بالغ بر ۳۰۰۰۰ دانشجو و ۶۰۰ تن عضو هیئت علمی در آن به تحصیل، آموزش و پژوهش مشغول اند. ملایرازمعدود شهرستان‌ها در غرب کشور است که دانشگاه ملی مستقل از مرکز استان دارد. دانشگاه ملی ملایر یکی از مجهزترین دانشگاه‌های ایران است که در حال حاضر پذیرای بالغ بر ۶۰۰۰ دانشجو در مقاطع مختلف است. دردر سال تحصیلی ۹۳-۹۲ وزارت علوم بر اساس ۳۵ شاخص مهم فعالیت‌های فرهنگی ۹۹ دانشگاه کشور را مورد ارزیابی قرار داد که دانشگاه ملایر برای دومین بار موفق به کسب رتبه برتر فرهنگی شد. پیش تر نیز در سال ۹۰ دانشگاه ملایر بعنوان دانشگاه برتر فرهنگی کشور برگزیده شده بود. هم اکنون از ۶۰۰۰ دانشجو در دانشگاه ملایر، ۱۶۰۰ تن حافظ قرآن هستند و با قرآن انس گرفته‌اند. همچنین از سوی یک خیّر ملایری دانشکدهٔ قرآن و معارف در دانشگاه ملایر در حال ساخت است. از تاریخ۲۷/۳/۹۱ سه شهید گمنام در دانشگاه ملایر آرمیده‌اند.

دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر با مقیاس بسیار بزرگ یکی از قدیمی‌ترین واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی است و هم اکنون ۷۵۰۰ دانشجو در ۵۶ رشته در ۲۶ دانشکده و آموزشکدهٔ سما در دانشگاه آزاد اسلامی ملایر مشغول تحصیل هستند. از تاریخ ۷/۸/۹۳ دو شهید گمنام در دانشگاه آزاد ملایر آرمیده‌اند.

موزه ملایر

موزه ملایر

موزه ملایر یکی از امکان تاریخی و دیدینی این شهر است که هر سال شاهد بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی است این موزه که درسال ۱۳۸۰ شروع به کار کرد در خانه تاریخی مرتضی خان لطفعلیان بنا شده است این خانه در ابتدا به دستور محسن مصدقی معروف به مصدق الممالک در دوره فتحعلیشاه قاجار ساخته شده است و امروزه از آن به عنوان موزه مردم شناسی ملایر استفاده می‌شود. در موزه ملایر حدود ۴۰ شی تاریخی وجود دارد که قدمت برخی از این موزه‌ها مربوط به هزاره اول میلادی می‌شود این اشیا شامل انواع ظروف و پیکره‌های سفالی است که در حدود ۳۰ عدد می‌شوند همچنین در بخشی‌های مختلف این موزه اشیاء و لوازم مردم شناسی در معرض دید علاقه مندان و پژوهشگران قرار گرفته است. زیربنای این موزه ۱۳۰۰ متر در زمینی به وسعت ۴۵۰۰ متر ساخته شده است. یکی از جالب ترین بخش‌های موزه بخش مربوط به مراحل تهیه شیره انگور است که با استفاده از تندیس‌ها تهیه شده و در معرض دید عموم قرار گرفته. موزه ملایر در عمارت زیبای لطفعلی خان قرار دارد.

موزه‌های در دست ساخت در ملایر

• باغ موزه دفاع مقدس ملایر
• باغ موزه مشاهیر ملایر
• موزه تاریخ طبیعی ملایر
• موزه آموزش و پرورش ملایر
• سایت موزه ارگ باستانی نوشیجان ملایر
• موزه بلدیه ملایر

تاریخ چاپ کتاب در ملایر

در دههٔ ۱۳۲۰ صنعت چاپ در ملایر ایجاد شد و شهر ملایر در کنار شهرهایی چون تهران، تبریز، اصفهان و چند شهر دیگر در ایران از پیشگامان صنعت چاپ در ایران است.

سینما ملایر

ملایر دارای مجهزترین سینمای غرب کشور است سینما بهمن (نام قدیمی کوروش) ملایر دارای درجه مطلوب یک کیفیت است این سینما با ظرفیت ۶۰۰ نفر آغاز به کار کرد که در سال ۱۳۵۷ سینما تعطیل و در سال ۱۳۵۸ توسط بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی با نام جدید سینما بهمن و ظرفیت ۵۴۳ گشایش یافت.

تاریخ موسیقی در ملایر

برخی بر این باورند آواز بیات زند، که از دورهٔ قاجار به بعد بیات ترک نیز نامیده می‌شود به یاد قوم زند بوده است. برابر اسناد موجود در یک سده گذشته تاکنون بوستان تاریخی سیفیهٔ ملایر میزبان موسیقیدانان بزرگی بوده است. همچنین شهرستان ملایر بزرگان بسیاری در زمینه‌های گوناگون موسیقی (نوازندگی، آهنگسازی، آواز) به جامعهٔ ایران تقدیم نموده است. افرادی چون ماشالله زندیان نوازنده و مدرس ویولون، امیرحسین زندیان عضو ارکستر سمفونیک صدا و سیما، دکتر امیرکیا زندیان عضو ارکستر فیلارمونیک اتریش ودر زمینهٔ آهنگسازی افرادی چون شاهپور نیاکان، نوازنده ویولون، پروفسور ارژنگ ناجی دکترای اکوستیک ساز و یکی از سازندگان بزرگ کشور، محمود تاج‌بخش، نوازنده بزرگ تار و سه تار کشور. همچنین در زمینهٔ آواز، هنرمندانی چون ویگن دردریان در ملایر زاده شده‌اند.

هم اکنون نیز در شهرستان ملایر هنرمندان بسیاری درزمینهٔ موسیقی زندگی می‌کنند. در حال حاضر نخستین ارکستر زهی منطقه غرب کشور به نام ارکستر زهی گات به سرپرستی احمد سیاوشی که به نواختن قطعات کلاسیک جهان می‌پردازد به همراه چندین گروه موسیقی در ملایر فعال می‌باشند. همچنین در زمینهٔ ساخت سازهای سنتی، ایرج کلهر، سازندهٔ سازهای سنتی موفق به دریافت مهر اصالت اثر یونسکو شده است. در حال حاضر همه سازهای اصیل ایرانی و کلاسیک در شهرستان ملایر تدریس می‌شود.

جاذبه‌ها

بوستان سیفیه

یکی از قدیمی‌ترین بوستان‌های طبیعی غرب کشور بوستان سیفیه ملایر است که در شمال شرقی این شهر در دامنه کوه گرمه قرار دارد. این باغ در مساحتی در حدود ۱۰ هکتار بنا شده و در سال ۱۳۰۴ توسط سیف الدوله؛ نوه فتح‌علیشاه قاجار در زمان حکومتش بر ولایت ملایر و تویسرکان احداث شد.

مینی ورد ملایر (پنجره‌ای به سوی دنیا)

اولین مینی ورد خاورمیانه و چهارمین مینی ورد جهان است که پس از کشورهای ژاپن، بلژیک و چین در ایران و در شهر ملایر ساخته می‌شود.

نمونه این پروژه در ایران و خاورمیانه وجود ندارد و ساخت این مینی ورد با بهره‌گیری از شهر بروکسل بلژیک ساخته خواهد شد. در این پروژه ۱۳۸ اثر تاریخی ملی و جهانی در مقیاس یک دهم ساخته می‌شود که ۱۵ اثر از این تعداد، از آثار تاریخی جهان هستند.

از جمله آثار در حال ساخت می‌توان به برج ایفل، اهرام ثلاثه و تاج محل هندوستان به عنوان چند اثر مهم جهانی که در مینی ورد به نمایش گذاشته می‌شود اشاره کرد. با آغاز به کار این پروژه عظیم در ملایر نه تنها مردم این شهرستان بلکه تمام مردم ایران می‌توانند چندین اثر تاریخی مهم جهان و ایران را از نزدیک و در ابعاد کوچکتر ببینند.

همچنین ساخت پرسپولیس تخت جمشید، حافظیه، برج آزادی، آرامگاه باباطاهر و بسیاری دیگر از آثار تاریخی ملی را از دیگر آثار در نظر گرفته شده برای نخستین مینی ورد ایران اعلام کرد. مینی ورد در قسمت شرقی شهر ملایر در حال ساخت می‌باشد.

یخچال میرفتاح

یک بنای گنبدی است که با مصالحه آجر و سنگ بنا شده و متعلق به دوره قاجار است. ارتفاع گنبد در این بنا به ۱۲ متر می‌رسد و ضخامت دیوارهای آن در بیشترین نقاط به ۹۲ سانتیمتر می‌رسد.

بام ملایر

بام ملایر یکی از مکان‌های دیدنی این شهر است که ۴۶۰ وسعت داشته در قسمت شرقی این شهر ملایر قرار دارد.

برآورد اعتبار لازم برای اجرای این طرح ۳۸۰ میلیارد ریال برآورد شده

اهدافی که در ساخت این مجموعه بزرگ تفریحی و توریستی دنبال می‌شود:

• توسعه صنعت گردشگری، افزایش مدت اقامت گردشگران، افزایش اشتغال و درآمد سرانه شهروندان
• ایجاد زیر بناهای مناسب برای پرکردن اوقات فراغت و رفاه شهروندان، بهبود عبور و مرور شهری و راه‌های دسترسی به معابر اصلی شهر و کاهش ترافیک
• ایجاد فضاهای مناسبی را برای اقامت خانواده‌ها و گردشگران داخلی و خارجی

مجموعه‌هایی که در این طرح قرار خواهند گرفت:

مقبره سیف الدوله سلطان محمد در ملایر

شهربازی مسقف، کافی شاپ گردون، رستوران، هتل، کمپینگ اقامتی، تله کابین و منوریل، پیست پیاده‌روی، دوپرخه سواری، اسکیت، درشکه سواری و کارتینگ (ماشین اسباب بازی)، زمین‌های والیبال، بسکتبال، فوتسال، تنیس، بدمینتون، اسکی روی چمن، پیست‌های بدنسازی، دستگاه‌های ماساژور، پارک ترافیک، باغ موزه مشاهیر ملایر، کشور و جهان، آلاچیق، نورپردازی و آبشار مصنوعی

بخش‌هایی از بام ملایر که تاکنون به بهره‌برداری رسیده و در حال اتمام می‌باشد.

• ساخت و نصب یادمان شهدا که با ۲۶ متر ارتفاع در زمینی به مساحت ۴۰۰ متر مربع بعنوان بلندترین یادمان شهدا در استان همدان شناخته شده است.
• جدول کشی، آسفالت و سنگ‌فرش مسیر جاده سلامت که بخش اعظمی از این مجموعه را تشکیل داده است.
• ساخت آلاچیق و نصب تجهیزات ورزشی در مسیر جاده سلامت.
• ساخت و نصب مجسمه‌هایی از ایران باستان در مسیر ورودی بام ملایر.

دریاچه کوثر ملایر

• احداث سرویس بهداشتی و رستوران.
• ساخت آبشار مصنوعی در دامنه گرم کوه.
• دیواره سنگ نوردی و صخره نورد

دریاچه کوثر ملایر

دریاچه کوثر ملایر یک دریاچه مصنوعی با مساحت تقریبی ۲ هکتار است.

کاوانسرای شیخ الملوک

این کاروانسرا درشمال غربی راسته اصلی بازارتوسط شیخ الملوک ساخته شده و قدیمترین کاروانسرای بازار ملایر بوده و در حال تخریب می‌باشد

سوغاتی

کشمش از فر اورده‌های انگور

تارونیه گردشگر فرانسوی نیز که در زمان سلاطین صفوی دوبار به ایران آمده، در قسمت محصولات می‌گوید: «محصول پستهٔ ایران از ملایر است.» مقدسی فلسطینی که کتاب خود را در سال ۳۷۵ قمری نوشته است، از زعفران به عنوان محصول ملایر یاد می‌کند. این در حالی است که تا پایان حکومت قاجار زعفران یکی از اقلام صادراتی ملایر بوده است. بنا به گواه تاریخ، پسته و زعفران در گذشته از اقلام صادراتی ملایر بوده است اما امروزه دیگر در ملایر به صورت انبوه کشت نمی‌شود.

دیگر سوغاتی ملایر شیرهٔ ملایر است که پیشینهٔ کهنی دارد. در بارهٔ شیرهٔ ملایر همین بس که حکیم نظامی دربارهٔ شیرهٔ ملایر می‌گوید:

امان از یاد دوشاب ملایر

که آرد آب در کام جلایر

و نیز قزوینی، ۱۳۷۳: ص ۴۴۱ نیز می‌گوید «... و محال، ملایر در جنب این محال واقع است و چون صاحب آثارالبلاد در کتاب خود، احوال آن محال را ذکر نکرده است وسیع، غله دارد و انگور بسیار خوب در آنجا به عمل آید و شیرهٔ آن ولایت چنان باشد که در جمیع ایران، بلکه در جمیع روی زمین چنان شیره‌ای به عمل نیاید.»

امروزه نیز سوغات ملایر شامل کشمش، باسلوق، مبل، منبت و شیره وانگور و عسل است.

دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی

سلف غذا خوری دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر

شهر ملایر دارای چند مرکز دانشگاهی و آموزش عالی است که روی‌هم‌رفته ۳۰۰۰۰ نفر دانشجو و ۶۰۰ عضو هیأت علمی در آن به آموزش و پژوهش مشغولند. این مراکز عبارتند از:

1. دانشگاه ملایر
2. دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر
3. دانشگاه پیام نور مرکز ملایر
4. دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم دانشکده علوم قرآنی ملایر
5. دانشگاه علمی کاربردی واحد ملایر
6. دانشگاه فنی و حرفه‌ای (دانشکده خوارزمی ملایر)
7. دانشگاه فنی و حرفه‌ای (دانشکده کوثر ملایر)
8. دانشکده فنی سما واحد ملایر
9. دانشگاه غیرانتفاعی ایمان و اندیشه ملایر
10. دانشکده پرستاری ملایر

صنایع و کارخانجات

ملایر دارای ۲۶۸ واحد صنعتی فعال، شهرک‌های صنعتی شوشاب، سهند، شهرک مبل و منبت، منطقه ویژه اقتصادی سامن و با داشتن سد کلان، بزرگترین سد آبی استان است صنایع ملایر شامل سبزه، بافتینه، لحیم سازی،سیم و کابل، کیان کرد، تولید درب و پنجره پی وی سی، پتروشیمی،شهرک شیشه کارخانه آلیاژی ذوب آهن و غیره می‌باشد.معادن نقره سیلیس و اورانیوم

صنایع دستی ملایر

مبل و منبت کاری

ملایر-تولید کنند ۶۳ درصد مبل ایران

تولید انواع صنایع دستی چوبی مانند: خراطی، ظرفیت کاری، منبت کاری از دیر باز در ملایر رواج داشته است. در سالهای اخیر علاوه بر شهرهای مذکور در روستاهای روستاهای دهنوآورزمان، حسین‌آباد شاملو و بخش جوکار از توابع ملایر نیز، به تولید این صنعت می‌پردازند؛ که البته در این بین روستای دهنوآورزمان شهرتی یافته که همه کشور این روستا را به عنوان روستایی نمونه در صنعت مبل و منبت می‌شناسند.به طوری که فقط ۶۳ درصد مبل و منبت کشور در شهرستان ملایر تولید می‌شود و در این زمینه می‌توان گفت که شهرستان ملایر رتبه اول را در کشور دارا می‌باشد.از دیگر صنایع دستی چشمگیرشهرستان ملایر می‌توان به مرواربافی یا همان سبد بافی اشاره کرد. وجود ترکه‌های چوبی با کیفیت و مرغوب در این شهرستان از عوامل موثر در رشد این صنعت دستی در این شهرستان است. به دلیل همین کیفیت مناسب ترکه‌های ملایر هنرمندانی که دراستان‌های شمالی کشور به این صنعت دستی اشتغال دارند چوب مورد نیاز خود را از شهرستان ملایر تامین می‌کنند. این ترکه‌ها در روستاهای گوراب، داویجان، می آباد و حرم آباد از توابع ملایر توسط کشاورزان کاشته می‌شود. مروار بافی ملایر پس از سفال لالجین رتبه دوم صادرات صنایع دستی استان همدان را به خارج از کشور به خود اختصاص داده است.

فرهنگ

آیین‌های سوگواری

هیئت ابوالفضل ملایر یکی از بزرگترین هیئت‌های ایران

هیئت ابوالفضل ملایر با بیش از ۵۰ هزار نفر جمعیت بعد از هیئت حسینیه اعظم زنجان یکی از بزرگترین هیئت‌های عزاداری کشور است.

گویش ملایری

نوشتار اصلی: گویش ملایری

گویش ملایری گویشی است که مردم شهرستان ملایر در جنوب استان همدان به آن تکلم می‌کنند. دانشنامه ایرانیکا به نقل از عبدالرضا فرجی زبان بیشتر مردم ملایر را لری و لکی می‌داند. شهلا صارمی در نشریه فرهنگستان زبان و ادب فارسی این گویش را فارسی می‌داند که به لحاظ اشتراک برخی ویژگی‌های تلفیقی از لهجه همدانی و لری دارد. برخی منابع نیز ملایری را فارسی و با گویشی از لری معرفی می‌کنند.
در کتاب گویش ملایری این گویش را فارسی معرفی می‌کند. در کتاب استان شناسی همدان نیز زبان بیشتر مردم ملایر را فارسی معرفی می‌کند. رودیگر اشمیت نیز معتقد است این گویش به پارسی میانه نزدیک است. علیرضا گودرزی معتقد است ملایری دنباله زبان مادی است.

سرشناسان ملایر

پادشاهان:

1. کریمخان زند

ورزشکاران:

1. مسعود مصطفی جوکار (قهرمان کشتی، نایب قهرمان المپیک، عضو تیم ملی)
2. میثم مصطفی جوکار (قهرمان کشتی، قهرمان جهان، عضو تیم ملی، قهرمان وزن۸۶ کیلوگرم در بازی‌های آسیایی۲۰۱۴ اینچئون)
3. صادق گودرزی (قهرمان کشتی، نایب قهرمان المپیک، قهرمان آسیا و جهان، عضو تیم ملی)
4. مسعود چوبین (داوربین المللی کشتی جمهوری اسلامی ایران) اعزامی به کشورهای لهستان- یونان- قبرس - ترکیه و قزاقستان.

دانشمندان واساتید:

1. محمد محمدی ملایری، ادیب و تاریخ‌نگار، استاد دانشگاه تهران و دانشگاه‌های دولتی لبنان و دانشگاه آمریکایی بیروت بود.
2. محمد حیدری ملایری (فیزیکدان و اخترشناس اهل ایران است)

1. سعید شاملو (بنیانگذار روانشناسی بالینی ایران)
2. احمد محمدی متولد ملایر و چهره برگزیده در نخستین همایش چهره‌های ماندگار
3. محمود گودرزی استاد تمام دانشگاه تهران و از موسسین و رئیس دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی و وزیر ورزش کابینه حسن روحانی.
4. خسرو فرشیدورد ادیب و استاد دانشکده ادبیات دانشگاه تهران

شاعران و نویسندگان:

1. فخرالدین اسعد گرگانی

هنرمندان:

1. مسعود جعفری جوزانی کارگردان سینما وفارغ التحصیل ایالات متحده در رشته کارگردانی و متولد روستای جوزان ملایر
2. مسعود چوبین بازیگر سینما و تلویزیون کشور

3 حسين ياري بازيگر سينما و تلويزيون و تئاتر زاده ملاير 1346 4 مهتاب كرامتي بازيگر سينما زاده ملاير 1349

فعالان سیاسی:

1. خسرو روزبه مبارز ملی ایران و از بنیانگزاران حزب توده شاخه افسری عنوان پیوند
2. مهستی شاهرخی روزنامه‌نگار، منتقد تئاتر، داستان‌نویس و شاعر معاصر ایرانی است
3. کیومرث هاشمی رئیس کمیته ملی المپیک

• 

  کریم خان زند

• 

  اسعد گرگانی

• 

  احمد احمدی موسس دانشگاه ترتبت مدرس

• 

  حسن رضایی بدلکار بیش از ۱۰۰ فیلم فارسی

خوراکی‌ها

سوغات ملایر شامل انگور، کشمش، شیره انگور، کشمش تیزابی (سبزه)، خشکبار، بادام، گردو، عسل و باسلق و حلوای گردو است.

نگارخانه

• 

  میدان امام

• 

  میدان امام سال ۱۳۵۳

• 

  مبل استیل ملایر

جستارهای وابسته

• شهرستان ملایر
• استان همدان
• دانشگاه ملایر
• دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر
• حسین‌آباد ناظم
• سامن
• شهرستان همدان

منابع

• ملایر نیوز خبر شماره ۱۲۸۶۷، تاریخ ۴ خرداد ۱۳۸۹
• راه اهن ملایر باشگاه خبرنگاران جوان خبر شماره ۱۷۹۹۸، تاریخ ۲۳ فروردین ۱۳۸۹
• روزنامه آفتاب یزد شماره ۲۱۴۴، ۲۴ مرداد ۱۳۸۶، صفحه ۱۲

پیوند به بیرون

• وب‌گاه شهرداری ملایر
• مختصات و ارتفاع
• وبگاه فرمانداری ویژه ملایر
• وبگاه رسمی دانشگاه ملایر
• نابودی میراث فرهنگی ملایر