آشپزی کردی

آشپزی کردی (کردی: چێشتی کوردی) شامل طیف گسترده‌ای از غذاهایی می‌شود که توسط مردمان کرد تهیه می‌شود. به دلیل تقسیم کردستان در چهار کشور ایران، سوریه، ترکیه و عراق فرهنگ غذایی مردم کرد بسیار متنوع و گوناگون است.

خورش‌ها

• خورشت خلال بادام (کرمانشاه)
• خورشت بامیه (کرمانشاه)
• خورشت ریواس (کرمانشاه، ایلام، سنندج، مکریان، ارومیه)
• خورشت کنگر (کرمانشاه، ایلام، سنندج، مکریان، ارومیه)
• خورشت کدو حلوایی (کرمانشاه)
• خورش کَوَر
• خورشت فاسولیا (کردستان ترکیه)
• تپسی بادمجان (کردستان عراق)
• خورشت کفته نێرگزی (کردستان عراق)
• خورشت زردآلو (کردستان عراق)
• خورشت اردک (مکریان)

آش و سوپ

• آش عباسعلی (کرمانشاه)
• ترخینه
• هلیسه
• نیسکینه
• ماشینه
• دوکلیو (آش دوغ)
• آش ماست
• ‌ آش گزنه
• ‌ هه‌لیماو (آش بلغور)
• دانوله
• آش هالاو
• آش پریوله
• آش غییش (کردهای شمال خراسان)

کوفته

• کفته و گوشت (سنندج)
• کوفته شامی (کرمانشاه)
• کوفته ریزه (کرمانشاه)
• کوفته شیرین (کرمانشاه)
• دست‌پیچ کرمانشاهی (کرمانشاه)
• کفته باشوری (مواد گوشتی داخل خمیر برنج یا خمیر بلغور)
• کفته‌ی سنگه‌سیر

پلو و چلو

• سیب‌پلو (کرمانشاه)
• چلو گوشت (کرمانشاه)
• بریانی زرد
• هه‌رشته پلاو
• مه‌قلوو
• ‌ گوشتی بن چه‌شت
• دنده پلو
• کراشکه (په‌رده پلاوه یا ته‌چین)

کباب‌ها

• دنده‌کباب (کرمانشاه)
• جه‌رگ وه‌ز (سنندج، کرمانشاه، ایلام، لرستان)
• شانی کباب (شامی)
• کباب تاوه
• تاس کباب
• کباب سه‌سیخ
• شیش کباب
• ماهی کباب
• کباب گوشت
• کباب آرا قروه

شیرینی‌ها

• نان برنجی (کرمانشاه)
• کاک (کرمانشاه، سنندج)
• نان خرمایی (کرمانشاه،‌ خانقین)
• بژی (کرمانشاه، ایلام، سنندج، مکریان)
• کولیره
• ناسکه
• قره‌پاپاغی

خوراک‌ها

• قاورمه
• محشی بادمجان
• باینجانه رشه‌ی زگ دراو (بادمجان شکم‌پاره)
• کفته کباب
• سنگه سیر
• قیسی و رون
• حلوای کوله‌که (حلوای کدوتنبل)
• یاپراخ (دلمه)

املت‌ها

• املت خرما (قصر شیرین و خانقین)
• املت ریواس (کرمانشاه)
• املت آلو (مکریان)
• قیقناخ (مکریان)

کوکو

• کوکو پاغازه (کرمانشاه)

نوشیدنی‌ها

• دوغ
• کفیر (کردهای علوی در ترکیه)
• ماستاو
• قهوه کردی
• شراب انگور
• شراب انار (دالاهو و درسیم)
• عرق کشمش
• عرق خرما (قصر شیرین و خانقین)

روغن

• روغن کرمانشاهی

نان‌ها

• کلانه
• پپگه شوانه
• کلوچه (نان بسیار نازک با رگه هایی از مزه ی شیرینی که عمدتا در وعده صبحنانه یا با نوکاو خورده می‌شود)
• کِزکه (نان بلوط)
• گرده
• برساق
• نان تیری
• شلکینه
• کولیره
• کولیره مژگه
• نرمه فیس
• چِزِنک
• ساجی
• نان اورامی
• بزلمه (کردستان ترکیه)
• لاهماجون (کردستان ترکیه)

ترشی‌ها

• ترشی آلبالو (کرمانشاه)
• ترشی زو (کرمانشاه، کرند)

سایر

• شورمزه (مکریان)

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Kurdish cuisine». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۲ فوریه ۲۰۱۷.

کتاب‌شناسی

• اح‍م‍د، ن‍س‍ری‍ن، خ‍واردن‍ی ک‍ه‌م چ‍ه‌وری، ت‍ه‍ران: اح‍س‍ان، ۲۰۰۵م.=۱۳۸۴.
• اح‍م‍د، ن‍س‍ری‍ن، خ‍وان‍ی ش‍ای‍س‍ت‍ه ب‍و ژه‌م‍ی ن‍ی‍وه‌روو ئ‍ی‍واره، ت‍ه‍ران: اح‍س‍ان، ۲۰۰۵م.=۱۳۸۴.
• انصاف‌جوئی، محمد، آشپزی کُردستان (له‌سه‌ر خوانی کورده‌واری): غذاهای محلی سنندج، مهاباد، کرمانشان، اورامان و پیرامون، سنندج: گوران، ۱۳۷۸.
• پیشدادی، صباح، خواردن به تامی قارچک: چونیه‌تی دروست کردنی چیشتی جوراوجور به قارچک، مریوان: ئه‌وین، ۱۳۹۶.
• جعفری، لیلی، خوارده‌مه‌نی ئیلامی (غذاهای ایلامی)، ایلام: زانا‏‫، ۱۳۹۱.
• شیری، ملک، ۲۵ نوع غذا و دسر کُردی (به زبانی بسیار ساده)، تهران:ابریشمی‌فر، ۱۳۸۳.
• صادق‌وزیری، مهدخت، خوراک‌های بومی ایران: مناطق کردنشین استان‌های آذربایجان غربی، ایلام و ...، با مقدمۀ حسین خیراندیش و شهلا اسدزاده، با همکاری نوذر اسمعیلی، قم: ابتکار دانش‏‫، ۱۳۸۹.
• فرازمند، نسرین، دوئینه: آشپزی کُردی، قم: انتشارات محمد و آل محمد(ص)، ۱۳۹۹.
• کردبچه، لیلا، هنر آشپزی کُردی، تهران: صوراسرافیل، چاپ یکم: ۱۳۸۶؛ سنندج: نشر آمیار، چاپ دوم: ۱۳۹۵.
• محمودی، سروه، آشپزی کُردستان (غذاهای سنتی هورامان) به انضمام چند غذای رایج در کردستان، سنندج: کردستان، ۱۳۹۴.
• م‍ق‍ص‍ودی‌، ش‍ه‍رام‌‏‫، بفرمایید شیرینی‌ها و غذاهای کرمانشاهی (همراه با اطلس رنگی)، تهران: آقای کتاب، ‏‫‏‏‏۱۳۹۶.
• همزه‌ای، محمدرضا (فریبرز)، بررسی فرهنگ خوراک و هنر آشپزی مردم ایران: فرهنگ خوراک کُرد، جلد ۱، کرمانشاه: انتشارات دانشگاه رازی، ۱۳۹۰.
• همزه‌ای، محمدرضا (فریبرز)، بررسی فرهنگ خوراک و هنر آشپزی مردم ایران: هنر آشپزی کُرد، جلد ۲، کرمانشاه: انتشارات دانشگاه رازی، ۱۳۹۰.

• Duguid, Naomi, Taste of Persia :a cook's travels through Armenia, Azerbaijan, Georgia, Iran, and Kurdistan, New York: Artisan, 2016=1395.