صفحه نیمه‌حفاظت‌شده

اسلام

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

اسلام
"Allah" in Arabic calligraphy
باورها
ارکان اسلام
متون و احکام اسلام
تاریخ اسلام
مذاهب اسلامی
فرهنگ و جهان اسلام
مسائل مرتبط
بخشی از سلسله مقاله‌های سیاسی
سیاست در اسلام
پایه‌ها
موضوع‌ها
نمودها
نمای اسلامی
جنبش‌ها
نوشتارهای کلیدی
درگاه سیاست ‏(en)‏

اسلام دینی آفرینش‌گرا، یکتاپرستانه[۱][۲] و ابراهیمی است.[۳][۴] به پیروان اسلام «مسلمان» می‌گویند.[۵] هم‌اکنون اسلام از نظر پیروان عقیدتی از دید شمار رسمی با ۱٫۸ میلیارد نفر پیروان، پس از جمعیت مسیحیان و پیش از خداناباوران، در جایگاه دوم جهان، جای دارد.[۶] برخی از آمار اعلام کردند که دین اسلام در سال‌های آتی، بیشترین جمعیت پیروان را خواهد داشت.[۷]

مسلمانان بر این باورند که خداوند، کتاب قرآن را به محمد «پیامبر اسلام» از طریق فرشته‌ای به نام جبرئیل داده‌است. به باور مسلمانان اسلام کامل‌ترین دین جهان و خدا بر بسیاری از پیامبران، وحی فرستاده و محمد آخرین آنان است. مسلمانان محمد را اعاده‌کننده «بازگرداننده» ایمان توحیدی خالص ابراهیم، موسی، عیسی و دیگر پیامبران می‌دانند و معتقدند که اسلام کامل‌ترین و آخرین آیین الهی است.[۸][۹]

به نوشته پل فریدمن، اسلام به معنی «تسلیم در برابر خداست». طبق قرآن: «اسلام دین قانون و عمل است، نه ریاضت و رهبانیت. تشویق به کمک به فقیران می‌کند ولی تشویق به ترک دنیا نمی‌کند.» طبق متون مکتوب کتاب قرآن، اسلام افراد را از شراب‌خواری و قمار منع می‌کند و مسلمانان موظف هستند از خوردن غذای حرام خودداری کنند. مسلمانان می‌توانند مستقیماً با خدا راز و نیاز کنند و لزوماً نیازی به واسطه فیض نیست. مسجد تنها مکان تجمع است. اسلام، پس از ظهور به سرعت دینی فراگیر شد و مردم را با دعوت و جزیه به مسلمان شدن تشویق کرد.[۱۰] طبق کتاب قرآن اجباری در داخل‌شدن و ورود به دین اسلام نیست «لا اکراه فی الدین» اما محدودیت‌های دینی برای اقلیت‌های دینی در جوامع اسلامی بسیار دیده می‌شود.[۱۱][۱۲][۱۳]

دین اسلام حدود یک میلیارد و هشتصد میلیون نفر پیرو دارد که دومین دین پرجمعیت دنیا به‌شمار می‌آید. اسلام سریع‌ترین دین از لحاظ گسترش و رشد در میان ادیان جهان است.[۱۴] گستره جغرافیایی اسلام از صحرای بزرگ آفریقا تا جنوب شرق آسیا است، همچنین جوامع اقلیت‌های مسلمان نیز در سرتاسر جهان پراکنده هستند. در جهان غرب و کشورهای جهان اول، اسلام کماکان درحال افزایش است.[۱۵] اسلام دومین یا سومین دین پرجمعیت در اروپا و قاره آمریکا می‌باشد.[۱۶]

زمینه تاریخی

بعد از فتح شاهنشاهی هخامنشی توسط اسکندر مقدونی زبان و فرهنگ یونانی در منطقه رواج پیدا کرد، هرچند زبان‌های خاورمیانه و مراکز سنتی دینی جایگاهشان را از دست ندادند. روم در مدیترانه شرقی میراث‌دار یونانیان شد و از زبان یونانی را به عنوان زبان اداری شرق امپراتوری حفظ کرد. در این دوره در خاورمیانه غربی مثل اورشلیم و پالمیرا، فرهنگ‌های ترکیبی به وجود آمد اما ارتباط با سنت‌های دینی پیشین از بین نرفت. مسیحیت در این شرایط به وجود آمد؛ هرچند این دین بر محوریت یک یهودی آرامی‌زبان به نام عیسی شکل گرفت اما پولس بر آن تأثیر بیشتری گذاشت. تا قرن چهارم میلادی دولت روم یک کلیسای رسمی مسیحیِ یونانی‌مآب ایجاد کرد و تلاش آن‌ها برای تحمیل این مسیحیت بر مسیحیان غیریونانی‌زبان خاورمیانه، باعث مقاومت از جانب آن‌ها شد؛ این مقاومت بیشتر از نظر دینی و به خصوص دربارهٔ ماهیت شخص عیسی بود. اسقف‌های سوری و مصری[الف] بر الوهیت عیسی تأکید داشتند اما افرادی مثل تئودور موپسوئستی و نستوریوس معتقد بودند او جنبه‌های الهی و انسانی داشته‌است. سرانجام اینان نتوانستند به توافق برسند و سه کلیسای سریانی، قبطی و مشرق شکل گرفتند؛ کلیسای مشرق — که برخلاف آن دو کلیسا، پیرو نستوریوس بود — نه در روم که شاهنشاهی ساسانی واقع شده بود و شاهان ایران بنا به دلایل سیاسی از ایشان طرفداری می‌کردند. اکثر پیروان کلیسای مشرق در بین‌النهرین ساکن بودند.[۱۷]

اعراب شمالی به مرور پیرو مسیحیتِ کلیساهای خاورمیانه شدند؛ در شام غسانیان کلیسای سریانی و در بین‌النهرین لخمیان کلیسای مشرق را انتخاب کردند.[ب] کلیسای مشرق تقریباً در هر نقطه‌ای که قدرت پادشاهان ایران می‌رسید، سکونتگاه‌های مسیحی ایجاد و کیش خود را تبلیغ می‌کرد؛ جمله در بحرین، عمان و یمن. یمن در واقع مهم‌ترین مرکز مسیحیت شبه‌جزیره عرب در قرون ۵ و ۶ میلادی بود اما به کلیساهای قبطی و سریانی نزدیکی بیشتری داشت. برخی از ساکنان عربستان نیز دین سنتی خود را حفظ کرده بودند. به علاوه، قبایل یهودی مثل بنی‌قریظه نیز در آن منطقه زندگی می‌کردند. در یمن دینی یکتاپرستانه با محوریت خدایی به نام «رحمانان» وجود داشت. «مشرکان» و بت‌پرستانی که قرآن از آن‌ها سخن گفته، احتمالاً پیرو ادیان گوناگونی بوده‌اند. قرآن تعدادی از این خدایان را نام برده: لات، عزی، منات، ود، سواع، یغوث و غیره؛ هبل مهم‌ترین خدای قریش بود. کعبه از جمله مراکز پرستش این خدایان بود. بسیاری از خدایان عرب (و دیگر خدایان سامی) با اجرام آسمانی مرتبط بودند.[۱۸]

پیش از اسلام نیز گرایش‌های مخالفت با بت‌پرستی و نمایش خدا در شمال غرب شبه‌جزیره عرب وجود داشت که البته بیشتر در قالب عدم‌نمایش خدا به صورت انسانی نمود پیدا می‌کرد و به عنوان مثال در برخی موارد قطعه سنگ‌هایی را نماینده خدای مدنظر خود می‌دانستند. به‌طور کلی مخالفت با بت‌پرستی و نمایش خدا پدیده رایجی در جهان باستان بوده‌است. گروهی در فنیقیه به سمت خدایی نامرئی که روی یک صندلی نشسته بود عبادت می‌کردند. حج نیز در عربستان پیش از اسلام وجود داشت و اغلب در ماه ذی‌الحجه از مکان‌های مقدس که یکی از مهم‌ترین آن‌ها کعبه بود، بازدید می‌کردند. در واقع پیش از اسلام در شبه‌جزیره عرب «کعبه‌های» زیادی که به کعبه مشهور واقع در مکه شباهت داشتند، وجود داشت. طواف مکان‌های مقدس و قبور اجداد نیز از دیگر از سنت‌های اعراب بود. طواف گاه به نشانه کنار گذاشتن گناه، برهنه انجام می‌شد تا اینکه آن را در سال نهم هجرت ممنوع کردند. اعراب علاوه بر کعبه‌ها، معابد دیگری هم داشتند و قربانی‌کردن حیوانات از رسوم این معابد بود. علاوه بر یهودیان و تا حد کم‌تری مسیحیان و یکی از ادیان عربستان جنوبی، نشانه‌های دیگری هم از توحید در خاورمیانه باستان، به خصوص پالمیرا، یافت شده‌است. در سنت اسلامی نیز به گروهی یکتاپرست به نام «حنفا» (مفرد: حنیف) اشاره شده‌است. به‌طور دقیق مشخص نیست اینان که بودند اما در سریانی به مشرکان، «حنپا» گفته می‌شد، هر چند قرآن با لحن مثبتی از آن‌ها یاد کرده‌است. مسلمانان اعتقاد دارند محمد قبل از اسلام، «حنیف» بوده‌است.[۱۹]

واژه‌شناسی

اسلام در زبان عربی از ریشه «س-ل-م» است و معنی لغوی این ریشه «سالم شدن» و «رهایی یافتن از آفات» است.[۲۰][۲۱] واژه «سلام» نیز مشتق شده از همین ریشه است.[۲۲][۲۳] با توجه به معنی اسلام، «مُسلِم» «در فارسی: مسلمان» یعنی کسی که خدا را خالصانه و بیریا می‌پرستد و اختیار خود را تسلیم امر و نهی او می‌کند.[۲۴]

نام دین «مکتب» پیرو جمع پیروان لقب دین
اسلام مُسلِم مُسلمین دین محمدی

باورها

معارف اسلامی به سه بخش کلی تقسیم می‌شوند:

  • اصول عقاید: باورهای بنیادین فکری «اصول دین یا عقاید» که توحید، اساسی‌ترین آن‌ها است.
  • اخلاق اسلامی: توصیه‌های اخلاقی که برخی از آنها، عبارتند از:
  1. دادگری
  2. راست‌گویی
  3. امانت‌داری
  4. حیا
  5. مهربانی
  6. گشاده‌رویی
  7. شجاعت
  8. عفت
  • احکام فقهی: فرامین عملی و عبادی که اساسی‌ترین آن‌ها «فروع دین یا فقه اصغر» هستند. فرامین عملی آداب، مناسک و عبادات را دربرمی‌گیرد.

عقاید را در علم کلام، احکام را در علم فقه و اخلاق را در علم اخلاق شرح و بسط می‌دهند.[۲۵]

اصول عقاید

نوشتار اصلی: اصول دین

از بنیادی‌ترین باورهای مسلمانان تحت عنوان اصول دین یاد می‌شود. اصول دین نزد مسلمانان سه عدد هستند[۲۶] اعتقاد به هر کدام از این اصول، باورهایی را به عنوان زیر شاخه موجب می‌شود:

  1. توحید: یعنی اعتقاد به یگانگی خداوند و اعتقاد به صفات او.
  2. نبوت: یعنی اعتقاد به ضرورت فرستادن پیامبران از سوی خداوند برای راهنمایی بشر. «و اعتقاد به پیامبری محمد».
  3. معاد: یعنی اعتقاد به رستاخیزو یا جود جهانی که بعد از فروپاشی این جهان کنونی، نمایان می‌شود و در آن جهان نیکان و بد کرداران به سزای کردار خویش می‌رسند.

در میان این اصول آنچه ریشه بقیه‌است، توحید می‌باشد، به‌طوری‌که دین شناسان مسلمان می‌کوشند تا با اثبات آن بقیه اصول و فروع را ثابت کنند.[۲۷]

شیعیان علاوه بر این سه اصل، به عدل و امامت نیز به عنوان اصل‌های چهارم و پنجم معتقدند.

Bismillahir Rahmanir Rahim
رده:خدا در اسلام
خدا در اسلام
"Allah" in Arabic calligraphy
الله خدا در اسلام
خوشنویسی در جهان اسلام
فهرست

الله

نوشتار اصلی: الله

الله نام خدا در قرآن و نوشتارهای اسلامی است. با این حال فارسی زبانان معمولاً از واژهٔ خدا استفاده می‌کنند. به باور مسلمانان خداوند در اسلام به زبان اصلی که همان زبان عربی فصیح «زبان قرآن» است ۱۰۰۱ نام دارد که یک نام خداوند، اسم اعظم است. بیشتر اسامی خدا، در اسلام، نشان‌دهندهٔ برتری مطلق است.[۲۸]

شناخت خداوند اصلی‌ترین باور مسلمانان است و همین موضوع است که این دین را در میان سایر ادیان ابراهیمی متمایز ساخته‌است. خلاصه باور مسلمانان به خدا را می‌توان در جمله‌ای از قرآن دید[۲۹] که در آن گفته می‌شود:

ِ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ وَ هُوَ السَّمیعُ الْبَصیر (ترجمه: هیچ چیز همانند او نیست و او شنوا و بیناست)[۴۲–۱۱]

که در تفسیر آن از علی بن ابی طالب نقل شده که آن را توصیف قابل قبول خدا دانسته‌است[۳۰] و مفسرین هم به تبعیت از وی گفته‌اند: «این جمله در حقیقت پایه اصلی شناخت تمام صفات خدا است که بدون توجه به آن به هیچ‌یک از اوصاف پروردگار نمی‌توان پی برد»[۳۱]

شهادتین، ورودی کاخ توپ‌قاپی در استانبول

شهادتین

نوشتار اصلی: شهادتین

پذیرش اسلام از سه روش امکان دارد: گفتن شهادتین، با انجام دادن کارهای ویژه مسلمانان، اسلام با پیروی از اعمال مسلمانان.[۳۲] شهادتین: «اشهد ان لا اله الا الله» و «اشهد ان محمدرسول الله»

قرآن

نوشتار اصلی: قرآن

قرآن، کتاب مقدس مسلمان است و به زبان عربی نوشته شده‌است، که طبق مندرجات آن و باور مسلمانان توسط جبرئیل به محمد فروفرستاده شد. به اعتقاد مسلمانان «قرآن وحی نامه اعجازآمیز الهی است، که به زبان عربی واژه به واژه توسط فرشته وحی، جبرئیل، از جانب خداوند و از لوح محفوظ بر قلب و زبان پیامبر اسلام هم اجمالاً یکباره، و هم کم‌کم در طول ۲۳ سال نازل شده‌است.»[۳۳]

این کتاب معتبرترین متن دینی نزد مسلمانان است و مسلمانان آن را «معجزه» و «سند اثبات پیامبری» محمد می‌دانند.[۳۴]

اغلب مذاهب اسلامی بر درستی متن آن اتفاق نظر دارند و اختلافات در نحوه خواندن متن، تفسیر و گاهی، ترتیب آن است. میزان این اتفاق نظر به اندازه ایست که شیعیان دوازده‌امامی ایران و اهل سنت عربستان رسم‌الخط واحدی از قرآن را به‌کار می‌برند.[۳۵] مسلمانان روی بی‌خطابودن قرآن تأکید دارند.[۳۶] مفسرین اهل سنت به صورت تاریخی همواره معتقد بودند که آیات قرآنی که در امروزه در دست ما است دقیقاً همان چیزی است که محمد بیان کرده‌است و هیچگونه تغییری اعم از حذف یا اضافه در آن صورت نگرفته‌است. مسلمانان قرآن را کتاب مقدس دین خود می‌دانند و از آن با القابی چون «کریم» و «مجید» یاد می‌کنند. قرآن، خود را به عنوان «لوح حفاظت شده» «(به عربی: «اللَوح المحفوظ»)[۳۷]» می‌خواند.∗

خاتمیت اسلام

از دیدگاه مسلمانان، اسلام خاتم ادیان الهی است. خاتمیت به این معناست که اسلام در بر دارنده تمام آن مطالبی است که باید از طریق وحی برای انسان بیان شود.[۳۸] قرآن دین اسلام را به عنوان خاتم ادیان الهی معرفی می‌کند:

  • إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ یهْدِی لِلَّتِی هِی أَقْوَمُ.

یعنی اگر شریعت اسلام را در یکسو و سایر شرایع آسمانی را که برای سراسر حیات بشر در دوران‌های گذشته مقدّر شده‌است در طرف دیگری بگذاریم، شریعت اسلام از همه آن‌ها استوارتر است که این خود معنی خاتمیت و شریعت آخرین است.[۳۹]

  • قُلْ إِنَّنِی هَدانِی رَبِّی إِلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ دِیناً قِیماً مِلَّةَ إِبْراهِیمَ حَنِیفاً وَ ما کانَ مِنَ الْمُشْرِکِین.

به جهانیان بگو: پروردگار مرا به راهی راست رهبری فرموده و آن دینی است قیم و زوال‌ناپذیر که بنیادش از همان سنت و رویه ابراهیم است.[۴۰] در سوره بینه پس از آنکه می‌فرماید "مشرکین دست از عقیده باطل خود برنمی‌دارند جز آنکه فرستاده خدا با آیات و بینات فرا رسد و آیات کتاب قیم را برایشان بخواند. اینان دستوری ندارند جز آنکه خدای را با نیت پاک پرستش کنند، نماز بخوانند و…، می‌فرماید: ذلِکَ دِینُ الْقَیمَة. این آیین –اسلام- دینی است قیم و زوال‌ناپذیر.[۴۱]

  • در سوره آل عمران:

وَ مَنْ یبْتَغِ غَیرَ الْإِسْلامِ دِیناً فَلَنْ یقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِی الْآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرِین. هر که جز آیین اسلام در جستجوی آیین دگر آید، تا اید و انقراض جهان از او پذیرفته نیست و بروز رستاخیز از زیان‌کاران است.[۴۲]

  • در سوره مائده:

الْیوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیکُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دِیناً. امروز که پیامبر اسلام عهده‌دار هدایت بشر است، دین را برای شما تکمیل و نعمت را برای شما تمام کردم، و خشنودم که برای همیشه بر دین اسلام باقی باشید.[۴۳] روشن است که آیات فوق آیین اسلام را پابرجاترین راه هدایت و دین قیم و زوال‌ناپذیر و گرویدن به غیر آن را تا انقراض جهان غیرقابل‌قبول دانسته و او را کمال و بلوغ دیانت و تمام نعمت معرفی کرده‌است.

  • در روایاتی از بزرگان اسلام: نیز به ابدیت آیین اسلام تصریح شده‌است از جمله علی بن ابیطالب گوید:

إِنَّ هَذَا الْإِسْلَامَ دِینُ اللَّهِ الَّذِی اصْطَفَاهُ لِنَفْسِهِ… ثُمَّ جَعَلَهُ لَا انْفِصَامَ لِعُرْوَتِهِ وَ لَا فَکَّ لِحَلْقَتِهِ وَ لَا انْهِدَامَ لِأَسَاسِهِ وَ لَا زَوَالَ لِدَعَائِمِهِ وَ لَا انْقِلَاعَ لِشَجَرَتِهِ وَ لَا انْقِطَاعَ لِمُدَّتِهِ[۴۴]}[۴۵] اسلام همان آیینی است که پروردگار بزرگ آن را در میان ادیان برگزیده و قوانین آن را به اندازه‌ای استوار فرموده که دستاویز آن پایان ناپذیر و حلقه‌اش گسستنی نیست. اساس و بنیادش انهدام نمی‌پذیرد و ارکانش زایل و نابود نمی‌گردد. درختش هرگز از ریشه بیرون نیاید [این چنین] مدنش نیز هیچ وقت پایان نمی‌پذیرید.[۴۶]

در قرآن، اسلام نسبت به ادیان ابراهیمی جدیدترین «آخرین» و کاملترین دین است.[۴۷] دین اسلام حدود یک میلیارد و هشتصد میلیون نفر پیرو دارد که دومین دین پرجمعیت دنیا به‌شمار می‌آید.[۴۸] «البته لازم است ذکر شود که ادیان بابیه، ایزدی، دروز، راستافاری، صابئه، شَبَک جز ادیان ابراهیمی هستند و پس از اسلام ظهور کردند.[۴۹][۵۰][۵۱][۵۲][۵۳][۵۴]» طبعاً با توجه به مجازات سختگیرانه اعدام برای خارج شوندگان از دین، این آمار حتی شامل کسانی که نمی‌توانند خروج خود را از اسلام علنی کنند، نیز می‌شود. بیشتر کشورهای عربی با حاکمیت دینی پایین‌ترین رده‌ها در آمار مردم‌سالاری در حکومت هستند.[۵۵][۵۶][۵۷][۵۸]

فروع عملیه

محمد پس از فتح مکه بلال حبشی، یک برده سیاه آزاد شده، را مأمور کرد که بر بام کعبه اذان بگوید.

تقویم و اوقات شرعی

اوقات شرعی، به زمانهای مشخص و دقیقی از شبانه روز، گفته می‌شود که شخص دین‌دار، در آن زمان‌ها، رفتار دینی زمان‌دار خود را انجام می‌دهد. محاسبه دقیق زمان‌های شرعی، از دیرباز، نزد منجمان، رایج بوده‌است.[۵۹]

اذان

نوشتار اصلی: اذان
اذان مرسوم به مذهب اهل‌سنت
اذان مرسوم به مذهب تشیع

اهل‌سنت، بر این باور هستند که بعضی عبارات اذان، مانند «الصلاة خیر من النوم» را عمربن‌خطاب افزوده‌است.[۶۰] این در حالی است که شیعیان اذان را عبادتی می‌دانند که از جانب خدا تعیین گردیده و تغییر در جملات اذان را بدعت می‌دانند، شیعیان همچنین از لفظ اشهد ان علی ولی‌الله و اشهد ان علی حجت‌الله در اذان استفاده می‌کنند ولی هیچ دلیلی از محمد مبنی بر کاربرد این الفاظ در اذان ثابت نشده‌است[۶۱] همچنین عقیدهٔ شیعه این است که محمّد پیش از هجرت، برای تمام نمازهای واجب خود، اذان می‌گفته‌است.[۶۲] در ایران، اغلب اذان را در آواز بیات ترک در گوشه روح‌الارواح می‌خوانده‌اند. در مراسم تعزیه، اگر اذان گفته شود، به آواز کردی است.[۶۳] اولین اذان سال در یکم هجری و در مدینه بود. در مسند ابوداود به اسناد صحیح از عبدالله‌بن‌زیدبن‌عبدربه انصاری آمده که او برای اولین بار پیشنهاد اذان را به محمد داده و محمد از او پذیرفته‌است.[۶۴]

تاریخ اسلام

گاه‌شمار زندگی محمد در مدینه
رویدادهای زندگی محمد در مدینه
۶۲۲ (آغاز) مهاجرت به مدینه (هجرت محمد)
۶۲۳ آغاز حمله مسلمانان به کاروان‌ها «سریه»
سریه الکدر
۶۲۴ نبرد بدر: مسلمانان به مکه‌ای‌ها حمله کردند
نبرد السویق، غنیمت گرفتن مسلمانان از ابوسفیان
شکست و تبعید بنی‌قینقاع توسط مسلمانان
حمله به ذی عمرو
ترور خالد بن سفیان، ابو رافع بن ابی الحُقَیْق، کعب بن اشرف، ابو عفک و عصماء بنت مروان
۶۲۵ غزوه احد: مکیه‌ای‌ها مسلمانان را شکست می‌دهند
تلفات سنگین گروهای بن عمرو و رجیع اعزامی از طرف محمد
نبرد حمرا اسد، مسلمانان توانستند دشمنشان را بترسانند و از حمله منصرفشان کنند
تبعید بنی نظیر توسط مسلمانان پس از نبرد بنی نظیر
نبردهای نجد، بدر و دومه الجندل
۶۲۷ نبرد احزاب
غزوه بنی‌قریظه، محاصره موفق بنی‌قریظه
۶۲۸ صلح حدیبیه، دسترسی به کعبه
موفقیت مسلمانان در تصرف پناهگاه خیبر
۶۲۹ نخستین سفر حج
حمله به امپراتوری روم شرقی و شکست مسلمانان: غزوه مؤته
۶۳۰ تصرف مکه توسط مسلمانان
نبرد حنین، پیروزی مسلمانان
نبرد طائف، در ماه شوال روی داد و مسلمانان پیروز شدند
۶۳۱ تسلط بر بیشتر شبه‌جزیره عربستان
۶۳۲ حمله به غسانیان: نبرد تبوک
آخرین حج محمد
درگذشت در ۸ ژوئن
نوشتار اصلی: تاریخ اسلام

محمد

نوشتار اصلی: محمد

ابوالقاسم محمد بن عبدالله بن عبدالمطلب بن هاشم «‎۵۷۰–۶۳۲»، بنیان‌گذار و پیامبر دین اسلام است.[۶۵][۶۶] دربارهٔ زندگی محمد گزارش‌های فراوان و روشنی در متون تاریخی آمده‌است، ولی مانند هر شخصیت مهم تاریخی پیش از دنیای مدرن، تمام جزئیات زندگی او مشخص نیست. از این‌روی که محمد، از تأثیرگذارترین شخصیت‌های تاریخ بشری است. زندگانی، اعمال و افکار او در طی قرن‌ها، بین موافقان و مخالفانش محل اختلاف و منازعه بوده‌است. در دوران جوانی‌اش، او را امانت‌دار می‌دانستند و «محمد امین» خطاب می‌کردند.[۶۷]

در قرون وسطی، محمد در تصور عمومی غربیان بت یا خدایی پنداشته می‌شد که توسط مسلمانان پرستیده می‌شود. پس از اصلاحات پروتستانی، تصور غرب از محمد تغییر کرد، و در نگاه عمومی آنان به شخصی متقلب، مکار و خودخواه تبدیل شد.[۶۸]

پیش از پیامبری

در جوانی همراه گروهی از جوانان قبایل ده‌گانه مکه، درصدد برآمده بودند تا با ایجاد گروهی از پاسبان‌های داوطلب، اجازه ندهند تا حق ستم‌دیدگان توسط ستم‌کاران پایمال شود. نام پیمان این نیروهای داوطلب حلف‌الفضول «پیمان جوانمردان»، و محمد از شمار مؤسسان آن بود. او به این موضوع، که در جوانی در چنین نیرویی عضویت داشته‌است افتخار می‌کرد.[۶۷]

پیامبری در مکه

خدیجه همسرش، نخستین کسی بود که به وی ایمان آورد و پس از وی علی بن ابیطالب پسر عمو، و زید بن حارث غلام خدیجه. شیعیان بر این باورند که طبق اسناد و مدارکی؛ محمد بارها در معرض عموم علی را به عنوان جانشین خود انتخاب کرده که از مهم‌ترین این اسناد به «زمان دعوت از نزدیکان» «عشیره الاقربین»، و به آخرین سفر حج در غدیر خم اشاره می‌کنند و می‌گویند که در آن زمان حتی عمر و ابوبکر و دیگر صحابه با علی بیعت کرده‌اند. سنی‌ها این قضیه را منکرند، ولی علی را نیز همچون دیگر صحابه محترم می‌شمارند.[۶۹][۷۰][۷۱][۷۲] و نیز گفته می‌شود که جعفر ابن ابوطالب، زید «تنها مسلمانی که بجز محمد، نامش در قرآن آمده»، ابوذر، ابوبکر و زبیر نیز از جمله دیگر نخست ایمان آورندگان به اسلام بودند.[۷۳]

اولین مسلمانان

نوشتار اصلی: اولین مسلمانان

پس از محمد اولین زن، خدیجه همسر وی، و اولین مرد، علی امام اول شیعیان، و سپس ابوبکر، زید بن حارثه، ابوذر غفاری، سعد بن ابی‌وقاص، لبابه دختر حارث، عبدالرحمن بن عوف، ابوعبیده جراح، عبدالله بن مسعود، عمار بن یاسر و سمیه مادر وی، در منابع با اختلاف در پسی و پیشی ذکر شده‌اند.[۷۴]

محمد تا سه سال پس از بعثت دعوت خود را آشکار نکرد. وی در حق عمر بن خطاب و عمر بن هشام «ابوجهل» دعا کرد تا مسلمان شوند. ابوجهل پس از گفتگو با محمد، با گروهی از یارانش به کعبه رفت و برای نخستین بار به عنوان یک مسلمان طواف و مراسم حج به جای آورد.[۷۵] پس از آن به کوه صفا رفت، و تمام قریش را به پذیرش اسلام فراخواند.[۷۶]

پس از مدتی سران قریش تصمیم به مقابله با وی گرفتند. اولین اقدام آن‌ها گفتگو با ابوطالب بود.[۷۷][۷۸][۷۹] سران قریش پس از آنکه کمک خواستن از ابوطالب را بیهوده دیدند، تصمیم به یاری جستن از یهودیان مدینه گرفتند، ایشان، سه سؤال را برای پرسش از محمد، مطرح کردند و گفتند اگر وی پاسخ را بداند، در پیامبری او شکی نیست. محمد درست زمانی که سران قریش احساس پیروزی می‌کردند، پاسخ آن پرسش‌ها را داد.[۸۰][۸۱]

محمد در حجةالوداع، اضافه کردن ماه‌های اضافی را ممنوع می‌کند. «نتیجه اینکه هر سال، فقط ۱۲ ماه، خواهد داشت». نگاره‌ای از نسخه رونوشت عثمانی از کتاب «آثار الباقیه» «نگارنده: ابوریحان بیرونی» متعلق به قرن ۱۷ میلادی.

پیامبری در یثرب

بر پایهٔ روایت‌های اسلامی، قریشیان برای کشتن محمد نقشه‌ای را طرح کردند. محمد به کمک علی ایشان را گمراه کرد، و به همراه ابوبکر از مکه بیرون رفت.[۸۲] به این سان، در سال ۶۲۲ میلادی «برابر با سال سیزدهم پس از آغاز دعوت خود» وی به مدینه که آبادی بزرگی بود هجرت کرد. همراهانی که با وی از مکه به مدینه مهاجرت کردند مهاجران، و مردم یثرب که محمد و مهاجران را یاری رسانده بودند انصار نامیده شدند. این هجرت مبدأ تقویم اسلامی شد.[۸۳]

به نوشته محمود طالقانی مسلمانان، معتقد به ذکر مشخصات پیامبری محمد در کتاب‌های مقدس پیش از او هستند. او سبب هجرت اقوامی از یهودیان را به سرزمین حجاز، و سکونت در دهکدهٔ گمنام و بی‌نام و نشان یثرب را ناشی از همین پیش‌بینی‌ها و پیش‌گویی‌ها می‌داند.[۸۴] در حالی که یهودیان و مسیحیان چنین موضوعی را نپذیرفتند.

مرگ

محمد چند ماه پس از حجة الوداع مریض شد، و چند روزی از سردرد و ضعف رنج برد.[۸۵] در روزی دوشنبه که محمد سخت بیمار بود و نتوانست از خانه بیرون رود، ابوبکر به پیش‌نمازی با مسلمانان نماز خواند.[۸۶] محمد سرانجام در همان روز دوشنبه ۲۸ صفر[۸۷] برابر با ۸ ژوئن ۶۳۲، در حالی که ۶۳ سال زیسته بود درگذشت.[۸۵] پس از درگذشت محمد، ابوبکر وارد مسجد شد و آیه‌ای از قرآن را با این مضمون خواند: «محمد نیست مگر فرستاده‌ای که پیش از او فرستادگان آمده و رفته‌اند؛ پس آیا اگر او بمیرد یا کشته شود به سوی گذشتگان‌تان بازخواهید گشت؟ و هر کس بازگردد به خدا آسیبی نمی‌زند، و خدا سپاس‌گزاران را پاداش می‌دهد. سپس گفت:

ای مردم، هر کس محمد را می‌پرستد، پس بداند همانا محمد مرده‌است و هر کس خدای محمّد را می‌پرستد، بداند که او زنده‌ای است که هرگز نمی‌میرد.[۸۵][۸۸]

او را در خانه عایشه همسرش دفن کردند. مسجدی که بعدها به محل دفنش افزوده شد، به زیارتگاه مسلمانان تبدیل شد.[۸۹]»[آل‌عمران ۱۴۴]

گستره قلمروی اسلامی
  در زمان محمد (۶۲۲–۶۳۲)
  در زمان خلافت راشدین (۶۳۲–۶۶۱)
  در زمان بنی‌امیه (۶۶۱–۷۵۰)
تاریخ‌های متفاوت با روایت کلاسیک

علاوه بر روایت کلاسیک از تاریخ اسلام، پاتریشیا کرون، مایکل کوک و بسیاری دیگر از محققان، بر اساس متن و تحقیقات باستان‌شناسی، تصور کرده‌اند که «مسجدالحرام» در مکه واقع نشده‌است، بلکه در شمال غربی شبه جزیره عربستان واقع شده‌است.[۹۰][۹۱][۹۲][۹۳] دن گیبسون اظهار داشت که اولین مساجد اسلامی و جهت‌های گورستان (قبله) نشان داد پترا، محمد اولین افشاگری‌های خود را در اینجا دریافت کرد و اسلام در اینجا برقرار شد.[۹۴] رابرت برترام سرژانت در ژورنال جامعهٔ شرق‌شناسی آمریکا این نظریه را یک جدال سردرگم و غیرمنطقی توصیف کرد که به دلیل درک نادرست پاتریشیا کرون از متون عربی، عدم آشنایی با جامعهٔ عربستان، و سوءتعبیر از نوشته‌های دیگر به نفع نظریهٔ خود پیچیده‌تر شده‌است.[۹۵]

خلفای راشدین

نوشتار‌های اصلی: خلافت راشدین و خلفای راشدین

ابوبکر، از صحابه[۹۶] و دوستان محمد،[۹۷][۹۸][۹۹] برای نخستین بار، لقب «صدیق» را از او دریافت کرد.[۹۸] او، هنگامی که اسلام را پذیرفت، حدود ۴۰ سال سن داشت.[۱۰۰]

پس از درگذشت محمد، اتحاد میان مهاجران، به خصوص زمینه‌سازی عمر و ابوعبیده بن جراح، کار را برای تصدی مقام خلافت توسط ابوبکر، هموار کرد. هر چند منذر بن ارقم در دفاع از علی بن ابیطالب سخن راند، ولی عدم حضور بنی هاشم باعث شد تا سرانجام، در حالی که علی بن ابیطالب، به تغسیل و تدفین ایشان مشغول بود[۱۰۱] اهل سقیفه کار را تمام کرده و از هر عملی که موجب سستی پایه‌های بیعت با ابوبکر شود، جلوگیری کنند.[۱۰۲]

عمر بن خطاب (به عربی: ابو حفص عمر بن الخطاب بن نفیل بن عبد العزی)، از قدرتمندترین خلفای راشدین و فرمانروایان مسلمان در طول تاریخ اسلام می‌باشد[۱۰۳] که تحت فرمان او، سرزمین بین‌النهرین و سوریه را فتح شده و استیلای بر پارس و مصر آغاز شد.[۱۰۴][۱۰۵][۱۰۶] عمر پس از ابوبکر در سال ۶۳۴ میلادی، به خلافت رسید و نخستین کسی بود که لقب «امیرالمؤمنین» را برای خود برگزید.[۱۰۷][۱۰۸] در منابع اهل تسنن ادعا شده‌است، در سال هفتم پس از مرگ محمد، عمر با ام کلثوم دختر علی ابن ابی طالب ازدواج کرد.[۱۰۹][۱۱۰] ولی شیعیان ادعا می‌کنند که عمر قاتل فاطمه زهرا است و علی دخترش را هرگز به ازدواج قاتل همسرش درنیاورد.[۱۱۱] عمر بن خطاب، در طول ده سال خلافت خود، زندگی اقتصادی ساده‌ای داشت و از تجمل گرایی سخت متنفر بود. از جمله خصوصیات عمر بن خطاب سختگیری او دربارهٔ غیر عرب بود؛ به عنوان مثال چنانچه در منابع اهل سنت ذکر شده‌است وی دستور داده بود که سهم بیت المال غیر عرب‌ها برابر سهم بردگانِ عرب باشد[۱۱۲] و نیز اگر مرد عرب از عجم زن گرفت و بچه‌ای از این ازدواج به دنیا آمد، چنانچه آن بچه در بلاد عرب به دنیا بیاید از پدرش ارث می‌برد و اگر در سرزمین غیر عرب به دنیا بیاید از پدرش ارث نمی‌برد[۱۱۳] ویا از ورود غیر عرب‌ها به پایتخت حکومت اسلامی که شعار برابری نژادها را داشت[۱۱۴][۱۱۵] منع کرد[۱۱۶] او توسط یک ایرانی به نام پیروز نهاوندی کشته شود.[۱۰۵] عمر، در آخرین روزهای عمر خود، شش تن از صحابه را مأمور نمود تا در مدت سه روز خلیفه سوم را تعیین کنند. این شش تن، عبارت بودند از: علی بن ابیطالب، عثمان بن عفان، عبدالرحمن بن عوف، زبیر بن عوام، طلحة بن عبید اللّه و سعد بن ابی‌وقاص. عمر چنین دستور داد که: «اگر چهار نفر نظری دادند و دو نفر مخالف شدند، آن دو نفر را گردن بزن و اگر سه نفر توافق کردند و سه نفر مخالفت نمودند، سه نفری که عبد الرحمان در میان ایشان نیست، گردن بزن، و اگر سه روز گذشت و بر کسی توافق حاصل نکردند، همه ایشان را گردن بزن».[۱۱۷] در این سه روز مذاکرات زیادی انجام شد و نتیجه بین علی و عثمان مردّد شد. سرانجام، عبدالرحمن، عثمان را انتخاب کرد و عثمان، به خلافت رسید.[۱۱۸]

بخشش فراوان عثمان از بیت المال به خویشاوندانش[۱۱۹] که پیشاپیش توسط خلیفهٔ دوم پیش‌بینی شده بود،[۱۲۰][۱۲۱] و مال اندوزی او،[۱۲۲][۱۲۳] از علل طغیان مردم علیه او به‌شمار می‌رود. علاوه بر این دلایل، علی بن ابیطالب، بی‌تابی مردم در برافکندن عثمان از خلافت را دلیل دیگری بر قتل عثمان می‌داند.[۱۲۴] پس از کشته شدن عثمان به دست شورشیانی از مصر و کوفه و بصره، نظرها بر علی و طلحه بود. در این میان اهالی مصر متمایل به طلحه بودند و انصار، بصریان و کوفیان تمایل بر خلافت علی داشتند.

سرانجام، ابوالحسن علی ابن ابی طالب در ۱۹ ذیحجه سال ۳۵ برابر ۱۸ ژوئن ۶۵۶، به خلافت برگزیده شد.[۱۲۵]

علی علاوه بر اینکه در مسائل شرعی «به‌خاطر وقوف بسیار زیاد او بر قرآن و سنت»[۱۲۶] و در فقه، تفسیر، سیاست، محل رجوع مسلمین «به خصوص خلیفه دوم» بود[۱۲۷][۱۲۸][۱۲۹][۱۳۰] در سخنوری و ادبیات نیز چیره بود. مرتضی مطهری به نقل از محمد عبده سخن او را شیواترین سخن پس از قرآن می‌داند.[۱۳۱][۱۳۲] به‌طوری‌که وابستگان بنی امیه، گفتارش را از حفظ می‌کردند، تا بیانشان شیوا شود.∗ بخشی از گفتارها و نوشتارهای وی در کتابی به نام نهج البلاغه جمع‌آوری شد. به گفتهٔ اروینگ، علی، شخصی دلیر، سخنور و بخشنده بود.[۱۳۳]

خلفای اموی، عباسی و فاطمی

نوشتار‌های اصلی: امویان، خلافت عباسیان و خلفای فاطمی

پس از صلح حسن و معاویه، حکومت به بنی امیه و سپس به بنی عباس رسید. عبدالرحمان سوم و جانشینانش در آندلس، فاطمیان، حفصیان و مرینیان نیز خود را جانشین محمد می‌دانستند. سلاطین عثمانی هیچ‌گاه رسماً خلیفه نبودند. تنها عبدالمجید دوم از ۱۹۲۲ تا ۱۹۴۴ خود را خلیفه تمامی مسلمانان خواند.[۱۳۴]

مذاهب اسلامی

مذاهب اسلامی در یک نگاه
نوشتار‌های اصلی: مذاهب اسلامی و فهرست فرق و مذاهب اعتقادی اسلام

مسلمانان به دو مذهب عمده شیعه و سنی بخش می‌شوند. هر یک از این دو فرقه انشعاباتی دارند. برای نمونه صوفی‌گری در میان شیعه و سنی وجود دارد.[۱۳۵]

اهل سنت

نوشتار اصلی: سنی

اهل سنت بر این باورند که محمد، پس از خود جانشینی تعیین نکرد و پس از فوت محمد مسلمانان آن زمان بر اساس شورا یک تن را به عنوان خلیفه مسلمین انتخاب کرده‌اند.[۱۳۵] در آغاز در سقیفهٔ بنی ساعده، ابوبکر را که از صحابه «یاران» و نزدیکان محمد بود و در میان مسلمانان محبوبیت و اعتبار زیادی داشت، برای خلافت پس از محمد بر جامعه نوبنیاد مسلمانان انتخاب کردند.[۱۳۵]

فقه اهل سنت به چهار مکتب فقهی عمده که عبارتند از: حنفی، مالکی، شافعی و حنبلی تقسیم می‌گردند.[۱۳۶]

شیعه

نوشتار اصلی: شیعه

شیعیان بر این باورند که امام و جانشین محمد از راه نص شرعی تعیین می‌شود و امامت علی، نخستین امام شیعیان و دیگر امامان شیعه نیز از راه نص شرعی ثابت شده‌است.[۱۳۷] اصول دین در تشیّع پنج‌گانه است و علاوه بر سه اصل دین توحید، نبوت و معاد، به دو اصل دیگر یعنی عدل و امامت نیز باور دارند:

  • عدل:یعنی اعتقاد به عدالت خدا
  • امامت:یعنی اعتقاد به ضرورت فرستادن امامان از سوی خدا برای راهنمایی بشر.

مهم‌ترین مذاهب شیعه، عبارتند از: دوازده‌امامی، اسماعیلیه، زیدیه، کیسانیه، واقفیه و فطحیه.[۱۳۵]

اسلام در جهان

کشورها با بیشترین جمعیت مسلمان
نقشه پراکندگی مذهبی در میان کشورهای اسلامی

برخی ادعا دارند که: محمد زمانی که در مدینه بود، برای سران امپراتوری‌های جهان «زمامداران» نامه نگاری کرد و آن‌ها را به اسلام دعوت نمود. یکی از این نامه‌ها خطاب به خسرو پرویز شاه ایران بود.[۱۳۸]

پس از درگذشت محمد، مسلمانان در زمان خلیفه دوم به فرمان عمر، به ایران حمله کردند؛ و طی تقریباً ۱۰ سال ایران جز نواحی گیلان و مازندران گشوده شد.

اسلام به سرزمین‌هایی با زبان و فرهنگ متفاوت پا گذاشت. مردمان این سرزمین‌ها برای فهم بیش‌تر قرآن به فراگیری زبان عربی پرداختند. به این ترتیب، برای نخستین‌بار یک زبان بین‌المللی در گسترهٔ وسیعی از جهان رایج شد که به گسترش دانش کمک زیادی کرد. زبان مشترک باعث شد که هیچ دانشمندی در سرزمین‌های اسلامی، احساس غربت نکند و برای دانش‌اندوزی به شهرهای مختلف سفر کند. نگارش کتاب به زبان عربی باعث شد هر دانشمندی از دستاوردهای علمی دانشمندان دیگر آگاه شود و ارتباط علمی، که برای پیشرفت دانش اهمیت زیادی دارد، امکان‌پذیر شود. ترجمهٔ آثار علمی تمدن‌های پیشین به عربی باعث شد که برای نخستین بار بخش عمده‌ای از دستاوردهای علمی و فرهنگی بشر تا آن زمان، کنار هم قرار گیرد.[۱۳۹]

بعضی نویسندگان غربی دربارهٔ سهم اسلام در تمدن جهان نوشته‌اند. از جمله ناصرالدین صاحب زمانی در کتاب خداوند دو کعبه، صص:۲۲۹–۲۲۶ دربارهٔ کتابی با عنوان «سهم اسلام در تمدن جهان»، تألیف استانوود کاب می‌نویسد: «۵ ماه پیش از سفرم به بُستُن، در فروردین ۱۳۴۶ در کتابخانهٔ مسجد زیبای واشینگتن، به کتاب کوچکی از یک نویسندهٔ آمریکایی برخوردم که از جهاتی چند دارای گیرایی خاص بود. کتاب نوشتهٔ استن وود کاب سهم اسلام در تمدن جهان نام دارد «Islamic contribution to civilization» و یکی از کم نظیرترین کتاب‌هایی به‌شمار می‌رود که در کمال اختصار، لیکن با رسایی و دیدی وسیع و جامع، دربارهٔ اهمیت تمدن اسلامی برای تاریخ و فرهنگ انسانی، به یک زبان زندهٔ غربی، تا آنجا که نویسنده آگاهی دارد، تاکنون تدوین یافته‌است.»[۱۴۰]

جهان اسلام

نوشتار اصلی: جهان اسلام
کشورها با اکثریت مسلمان به رنگ سبز و کشورها با دست کم ۵۰ درصد مسلمان به رنگ زرد

پیروان اسلام بیش از یک میلیارد و هشتصد میلیون نفر تخمین زده می‌شوند که پیرو آیین محمد فرزند عبدالله از مردمان حجاز و آیینی با قدمت بیش از ۱۴۴۰ سال (سال قمری) هستند. مسلمانان جهان در اعتقاد به پیامبری محمد بن عبدالله به عنوان آخرین پیامبر آسمانی (خاتم‌الانبیاء)، قرآن (کتاب مقدس اسلام)، قبله و بسیاری از احکام شریعت اسلام، اشتراک عقیده دارند. بیشتر کشورهای اسلامی در خاورمیانه، آسیای میانه، شمال آفریقا، و جنوب شرقی آسیا هستند. اندونزی پرجمعیت‌ترین کشور اسلامی است. همهٔ کشورهای اسلامی در سازمان کنفرانس کشورهای اسلامی عضویت دارند.[۱۴۱] اکثر کشورهای جهان اسلام آمار پایینی در مردم سالاری و آمار بالایی در استبداد، تمامیت‌خواهی، یکّه‌سالاری و خودکامگی دارند.[۱۴۲][۱۴۳][۱۴۴][۱۴۵][۱۴۶][۱۴۷] در جهان عرب جمعیت خداناباوران در حال افزایش است.[۱۴۸][۱۴۹][۱۵۰][۱۵۱][۱۵۲]

جدول کشورهای اسلامی بر اساس جمعیت[۱۵۳]

رتبه کشور جمعیت نسبت جمعیت مسلمان‌ها مذهب فرقه
۱  اندونزی ۲۲۸٬۵۸۲٬۰۰۰ ۸۶٫۱٪[۱۵۴] سنی شافعی
۲  پاکستان ۱۷۲٬۸۰۰٬۰۰۰[۱۵۵] ۹۷٪[۱۵۶] سنی/شیعه حنفی/جعفری
۳  بنگلادش ۱۶۲٬۲۲۱٬۰۰۰[۱۵۷] ۸۹٪[۱۵۸] سنی حنفی
۴  نیجریه ۱۵۴٬۲۷۹٬۰۰۰[۱۵۹] ۵۰٪[۱۶۰] سنی مالکی
۵  مصر ۷۷٬۱۰۰٬۰۰۰[۱۶۱] ۹۰٪[۱۶۲] سنی شافعی
۶  ترکیه ۷۱٬۵۱۷٬۱۰۰[۱۶۳] ۹۹٫۸٪[۱۶۴] سنی علوی/حنفی
۷  ایران ۸۳٬۵۶۰٬۱۶۲ ۳۲٪[۱۶۵][۱۶۶][۱۶۷][۱۶۸] شیعه\سنی جعفری/حنفی
۸  سودان ۳۹٬۳۷۹٬۳۵۸ ۷۰٪[۱۶۹] سنی مالکی
۹  الجزایر ۳۳٬۷۶۹٬۶۶۹[۱۷۰] ۹۹٪[۱۷۱] سنی مالکی
۱۰  افغانستان ۳۲٬۷۳۸٬۳۷۶[۱۷۲] ۹۹٪[۱۷۳] شیعه/سنی جعفری/حنفی
۱۱  مراکش ۳۳٬۷۲۳٬۴۱۸ ۹۹٪[۱۷۴] سنی مالکی
۱۲  عراق ۳۱٬۲۳۴٬۰۰۰[۱۷۵] ۹۷٪[۱۷۶] شیعه/سنی جعفری/حنفی
۱۳  مالزی ۲۷٬۷۳۰٬۰۰۰[۱۷۷] ۶۰٫۴٪[۱۷۸] سنی شافعی
۱۴  عربستان سعودی ۲۷٬۶۰۱٬۰۳۸[۱۷۹] ۱۰۰٪[۲][۱۸۰] سنی جعفری/حنبلی
۱۵  ازبکستان ۲۷٬۳۷۲٬۰۰۰ ۸۸٪[۱۸۱] سنی الحنفی

نقد اسلام

نوشتار اصلی: نقد اسلام
نوشتار(های) وابسته: فهرست کتاب‌های ایرانیان در نقد اسلام

نقد اسلام عموماً به نقد دین اسلام در باورها، اصول یا هر عقیده مرتبط با اسلام گفته می‌شود که از همان اولین مرحله‌های شکل‌گیری آن وجود داشته‌است. اولین نقدهای نوشتاری توسط مسیحیان و یهودیان نوشته شده، یا همانند مسلمان سابق ابن راوندی. تا قبل از قرن نهم میلادی، برخی اسلام را به‌عنوان شاخه‌ای رادیکال از بدعت‌گذاری در مسیحیت می‌شناختند.[۱۸۲]

نشان

نوشتار اصلی: ماه و ستاره
ماه و ستاره سبز، نماد اسلام

هلال ماه و ستاره «گاهی چندین ستاره» یک نشان باستانی است که طی دهه ۱۹۵۰ تا ۱۹۶۰ مجدداً به عنوان نماد اسلام یا جامعه اسلامی شناخته شد. این نشان در پرچم بسیاری از کشورهایی که اکثریت مردم، مسلمان هستند همچون ترکیه، آذربایجان، مالزی، الجزایر، لیبی، تونس، موریتانی، پاکستان، سلطنت اچیه ‏(en)‏ در اندونزی و پرچم عثمانی و نشان بسیاری از گروه‌ها و اتحادهای اسلامی مانند اتحاد عربی مغرب ‏(en)‏ و امت اسلام وجود داشته یا دارد و بر نوک مناره‌ها و گنبدهای اسلامی نیز نصب می‌شود. این نشان پیش از اسلام نیز وجود داشته‌است و ریشه آن به قرن ششم پیش از میلاد مسیح و اطراف اسرائیل باستان و موأب برمی‌گردد و در پیکرنگاری سومری رایج بوده‌است. این نشان پیش از اسلام بر روی سکه بیزانتیوم «استانبول کنونی»، سکه‌های رومی و ساسانی نیز ضرب می‌شده‌است. هفتم اکتبر ۱۹۵۱ زمانی که قانون اساسی لیبی این نشان را برمی‌گزیند هلال ماه را یادآور تقویم هجری قمری و ستاره را نشان راه روشن و پشت سر گذاشتن تاریکی اعلام کرد.[۱۸۳]

جستارهای وابسته

مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به اسلام در ویکی‌گفتاورد موجود است.
نشان درگاهدرگاه اسلام

یادداشت‌ها

  1. ↑ که تا حدودی دولت مرکزی روم شرقی از دیدگاهشان طرفداری می‌کرد
  2. ↑ ارتباط با مسیحیان شام در داستانی معروف دربارهٔ دیدار محمد و راهبی سریانی بازتاب داشته‌است؛ البته گروهی آن را ساختگی می‌دانند.

پانویس

  1. ↑ "Tawhid." In The Oxford Dictionary of Islam. , edited by John L. Esposito. Oxford Islamic Studies Online, http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e2356 (accessed 17-May-2012)
  2. ↑ Gimaret, D. (2012). "Tawḥīd". Encyclopaedia of Islam (Second ed.). Brill Online. Unknown parameter |ویراستاران= ignored (help)
  3. ↑ قرآن کریم سوره الحج آیه ۷۸(وَ مَا جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی الدِّینِ مِنْ حَرَجٍ مِلَّةَ أَبِیکُمْ إِبْرَاهِیمَ هُوَ سَمَّاکُمُ الْمُسْلِمِینَ مِنْ قَبْلُ وَ فِی هٰذَا لِیَکُونَ الرَّسُولُ شَهِیداً عَلَیْکُمْ وَ تَکُونُوا شُهَدَاءَ عَلَی النَّاسِ فَأَقِیمُوا الصَّلاَةَ وَ آتُوا الزَّکَاةَ وَ اعْتَصِمُوا بِاللَّهِ هُوَ مَوْلاَکُمْ فَنِعْمَ الْمَوْلَی وَ نِعْمَ النَّصِیرُ)
  4. ↑ «سایت مؤسسه گفتگوی ادیان». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ ژانویه ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۱۷ آوریل ۲۰۰۷.
  5. ↑ «دائرةالمعارف اسلام، مقالهٔ ایمان». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ فوریه ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۱۷ آوریل ۲۰۰۷.
  6. ↑ "Why Muslims are the world's fastest-growing religious group". Pew Research Center. 2017-04-06. Retrieved 2017-05-11.
  7. ↑ NW، 1615 L. St؛ Suite 800Washington؛ Inquiries، DC 20036USA202-419-4300 | Main202-857-8562 | Fax202-419-4372 | Media. «World's largest religion by population is still Christianity». Pew Research Center (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۲۹.
  8. ↑ قرآن سوره احزاب آیه ۴۰ «ما کانَ مُحَمَّدٌ أَبا أَحَدٍ مِنْ رِجالِکُمْ وَ لکِنْ رَسُولَ اللَّهِ وَ خاتَمَ النَّبِیِّین» ترجمه: «محمّد پدر هیچ‌یک از مردان شما نبوده و نیست ولی رسول خدا و ختم‌کننده و آخرین پیامبران است» آیت‌الله‌العظمی مکارم شیرازی
  9. ↑ قمّی، شیخ صدوق، محمّدبن‌علی‌بن‌بابویه. من لا یحضره الفقیه. ج۴ ص۳۳۴
  10. ↑ Freedman، Paul (۲۰۱۲). Mohammed and the Arab Conquests [محمد و فتوحات اعراب] (به انگلیسی). Yale University. روی داده در ۳۹:۰۰–۴۳:۰۰. دریافت‌شده در ۱۱/۰۴/۲۰۱۲. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازبینی= را بررسی کنید (کمک)
  11. ↑ Welle (www.dw.com)، Deutsche. «گزارشی دربارهٔ تعقیب و آزار مسیحیان در کشورهای مختلف | DW | 21.12.2012». DW.COM. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۰۱.
  12. ↑ «سعید رضایی از رهبران بهائیان ایران پس از تحمل ۱۰ سال زندان آزاد شد». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۰۱.
  13. ↑ "تبعیض مذهبی علیه اقلیت‌های دینی در کشورهای مسلمانِ خاورمیانه". aasoo. Retrieved 2020-09-01.
  14. ↑ Business Insider (Jul 14, 2015). "Animated map shows how religion spread around the world". www.youtube.com.
  15. ↑ NW، 1615 L. St؛ Suite 800Washington؛ Inquiries، DC 20036USA202-419-4300 | Main202-857-8562 | Fax202-419-4372 | Media. «World Muslim population more widespread than you might think». Pew Research Center (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۲۹.
  16. ↑ Esposito, J.L. (1999). The Oxford History of Islam. Oxford University Press, USA. ISBN 9780195107999.
  17. ↑ Al-Hamad and Healey, The Oxford Handbook of Qur'anic Studies, 81–83.
  18. ↑ Al-Hamad and Healey, The Oxford Handbook of Qur'anic Studies, 83–87.
  19. ↑ Al-Hamad and Healey, The Oxford Handbook of Qur'anic Studies, 87–92.
  20. ↑ انیس ابراهیم. معجم الوسیط؛ مدخل= سَلِمَ. مجمع اللغة العربیة. مصر ۱۹۹۸ میلادی صفحهٔ اختصاصی: المعجم الوسیط
  21. ↑ لسان العرب؛ مدخل= سلم
  22. ↑ معجم الوسیط؛ مدخل = اَسلَمَ
  23. ↑ تاج العروس من جواهر القاموس؛ مدخل = سلم. دار احیاء التراث العرب بیروت، لبنان. ۱۹۸۶ صفحه اختصاصی تاج العروس
  24. ↑ بررسی مفهوم «اسلام» در قرآن در آخرین شماره از دوماه‌نامه «اخبار ادیان» بایگانی‌شده در ۱۱ اکتبر ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine، ایکنا، خبرگزاری قرآنی ایران
  25. ↑ مرتضی مطهری، آشنایی با علوم اسلامی (جلد دوم)، انتشارات صدرا ۱۳۷۳، ص ۱۵و۱۶
  26. ↑ علامه طباطبایی. تعالیم اسلام صفحهٔ ۵۱
  27. ↑ خرازی، محسن۱۴۳۰ هجری قمری
  28. ↑ هادی، سبزواری معروف به ملا هادی سبزواری. شرح الاسماء الحسنی (شرح دعای جوشن کبیر. مقدمه صفحهٔ ۲۳
  29. ↑ مکارم شیرازی ناصر. تفسیر نمونه ج ۲۰ص ۳۶۶
  30. ↑ قمی، محمد بن محمدرضا. تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب. سازمان چاپ وانتشارات وزارت ارشاد اسلامی. تهران. ۱۳۶۸ ج۸ ص ۳۵۳ (عن علیّ- علیه السّلام- یقول فیه- و قد سأله رجل عمّا اشتبه علیه من الآیات فی هذه الآیة-:ِ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ وَ هُوَ السَّمیعُ الْبَصیر (ترجمه: هیچ چیز همانند او نیست و او شنوا و بیناست)[۴۲–۱۱]
    لا یحیط الخلائق باللّه- عزّ و جلّ- علما، [إذ هو] - تبارک و تعالی- جعل علی أبصار القلوب الغطاء، فلا فهم یناله بالکیف، و لا قلب یثبته بالحدود. فلا تصفه إلّا کما وصف نفسه. لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ
  31. ↑ مکارم شیرازی ناصر. تفسیر نمونه ج ۲۰ ص ۳۶۶
  32. ↑ انصاری، محمدعلی. جلد ۳ صفحهٔ ۲۵۸
  33. ↑ خرمشاهی، بهاءالدین. قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه از بهاءالدین خرمشاهی. ناشر جامی و نیلوفر، ص ۶۵۲
  34. ↑ Peters, Francis E. (۲۰۰۳)، The Monotheists: Jews, Christians, and Muslims in Conflict and Competition، Princeton University Press، ص. pp٫ ۱۲-۱۳، شابک ۰-۶۹۱-۱۲۳۷۳-X [ارجاع دست دوم از ویکی‌پدیای انگلیسی]
  35. ↑ قرآن کریم چاپ سازمان اوقاف و امور خیریه آخرین برگ. همچنین قرآن کریم. چاپ مدینه صفحه (أ) از خاتمه
  36. ↑ قرآن کریم. سوره فصلت آیه ۴۲: (لاَ یَأْتِیهِ الْبَاطِلُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ لاَ مِنْ خَلْفِهِ تَنْزِیلٌ مِنْ حَکِیمٍ حَمِیدٍ) ترجمه انصاری:(باطل از هیچ سمت و سو در آن راه نمی‌یابد از [سوی] فرزانه ستوده فروفرستاده شده‌است).
  37. ↑ ﴿فِي لَوْحٍ مَحْفُوظٍ﴾
  38. ↑ هادوی تهرانی، مهدی - مبانی کلامی اجتهاد، ص ۳۸۸، انتشارات خانه خرد، چاپ سوم ۱۳۸۵،
  39. ↑ صادقی تهرانی، محمد - تفسیر ترجمان فرقان - اسراء:۹ - انتشارات شکرانه - چاپ ۱۳۸۸
  40. ↑ صادقی تهرانی، محمد - ترجمان وحی - انعام:۱۶۱ - انتشارات شکرانه - چاپ اول ۱۳۸۵
  41. ↑ صادقی تهرانی، محمد - ترجمان وحی بایگانی‌شده در ۴ دسامبر ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine - بینه:۵ - انتشارات شکرانه - چاپ اول ۱۳۸۵
  42. ↑ صادقی تهرانی، محمد - ترجمان وحی - آل عمران:۸۵ - انتشارات شکرانه - چاپ اول ۱۳۸۵
  43. ↑ صادقی تهرانی، محمد - ترجمان وحی - مائده:۳ - انتشارات شکرانه - چاپ اول ۱۳۸۵
  44. ↑ نهج البلاغه - تنظیم سید رضی
  45. ↑ صادقی تهرانی، محمد - بشارات عهدین - ص ۵۹–۶۰ - چاپ ۱۳۹۰
  46. ↑ محمد صادقی تهرانی - بشارات عهدین - انتشارات شکرانه - چاپ ۱۳۹۰
  47. ↑ «منظور از کامل و همگانی بودن دین اسلام چیست؟». عمادی آنلاین. ۲۰۲۰-۰۲-۰۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۰۶.[پیوند مرده]
  48. ↑ "Why Muslims are the world's fastest-growing religious group". Pew Research Center. 2017-04-06. Retrieved 2017-05-11.
  49. ↑ Amanat, Abbas (2017). Iran: A Modern History (به English). Yale University Press. p. 240. ISBN 0300112548.
  50. ↑ Amanat, Abbas (1989). Resurrection and Renewal: The Making of the Babi Movement in Iran (به English). Ithaca: Cornell University Press. pp. 332–368. ISBN 0-8014-2098-9.
  51. ↑ Hendrix, Scott; Okeja, Uchenna, eds. (2018). The World's Greatest Religious Leaders: How Religious Figures Helped Shape World History [2 volumes]. ABC-CLIO. p. 11. ISBN 978-1-4408-4138-5.
  52. ↑ Buckser, Andrew؛ Glazier, Stephen D (۲۰۰۳). The anthropology of religious conversion – Google Books. Books.google.com. شابک ۹۷۸-۰-۷۴۲۵-۱۷۷۸-۳. دریافت‌شده در ۲۰۱۰-۰۲-۰۱.
  53. ↑ Beyer، Catherine. «Rastafari». About.com. دریافت‌شده در ۲۲ مارس ۲۰۱۳.
  54. ↑ Islam90 (2014-05-12), English: Scheme of small Abrahamic religions, retrieved 2020-09-29
  55. ↑ NW، 1615 L. St؛ Suite 800Washington؛ Inquiries، DC 20036USA202-419-4300 | Main202-857-8562 | Fax202-419-4372 | Media (۲۰۱۲-۰۷-۱۰). «Most Muslims Want Democracy, Personal Freedoms, and Islam in Political Life». Pew Research Center's Global Attitudes Project (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۰۱.
  56. ↑ Deconstructed (۲۰۱۹-۰۲-۱۴). «Deconstructed Podcast: The Truth About Islam and Democracy (With Anwar Ibrahim)». The Intercept (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۰۱.
  57. ↑ Democracy in Muslim Societies.
  58. ↑ NW، 1615 L. St؛ Suite 800Washington؛ Inquiries، DC 20036USA202-419-4300 | Main202-857-8562 | Fax202-419-4372 | Media. «6 facts about religious hostilities in the Middle East and North Africa». Pew Research Center (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۰۱.
  59. ↑ «اوقات شرعی و اذان». ساعت و تقویم روز ایران.
  60. ↑ چنانچه ابن‌حزم ظاهری، و امام مالک و قرطبی تصریح دارند. ۱ ـ امام مالک می‌گوید: «اِن المؤذن جاء الی عمر بن الخطاب یؤذنه لصلاة الصبح فوجده نائماً فقال: الصلاة خیر من النوم فأمره أن یجعلها فی نداء الصبح».. الموطّا ۱: ۷۲ هنگامیکه مؤذن نزد عمر آمد تا فرارسیدن وقت نماز صبح را به او اعلام کند عمر را دید که به خواب فرورفته فریاد برآورد: «الصلاة خیر من النوم»، پس عمر به او دستور داد تا از این پس این عبارت را در اذان صبح قرار دهند. ۲ ـ ابن حزم می‌گوید: «الصلاة خیر من النوم، ولا نقول بهذا ایضاً لأنه لم یأت عن رسول اللّه ـ صلی الله علیه و آله سلّم ـ». المحلی ج ۳:ص ۱۶۱
  61. ↑ عاملی، شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشّٰی - کلانتر)، ۱۰ جلد، کتابفروشی داوری، قم - ایران، اول، ۱۴۱۰ ه‍. ق
  62. ↑ شرح رساله سید محمد جواد غروی علیاری بر رسالهٔ توضیح المسائل آیت‌الله بروجردی، نشر نگارش،
  63. ↑ ستایشگر، ۶۸
  64. ↑ محمد ربیعی، کتاب باقیات صالحات. جلد ۱ صفحهٔ ۲۰۸
  65. ↑ آلفونس دو لامارتین (۱۸۵۴)، Historie de la Turquie, Paris, p. ۲۸۰:

    «Philosophe, orateur, apôtre, législateur, guerrier, conquérant d'idées, restaurateur de dogmes, d'un culte sans images, fondateur de vingt empires terrestres et d'un empire spirituel, voilà Mahomet!»

  66. ↑ مرکز تعلیمات اسلامی واشینگتن - بعثت پیغمبر
  67. ↑ ۶۷٫۰ ۶۷٫۱ شریعتی (۱۳۴۷)، ص ۱۴۲
  68. ↑ Lewis (2002) p. 45
  69. ↑ مستدرک حاکم جلد ۳ صفحه ۱۳۶(قال رسول‌الله:اولکم ورودا علی الحوض اولکم اسلاما علی بن ابی طالب)
  70. ↑ تاریخ بغداد جلد ۲ صفحهٔ ۸۱
  71. ↑ مسند احمد جلد ۵ صفحه۲۶ (قال رسول‌الله:إنه لأول اصحابی إسلاما او اقدم امتی سلما)
  72. ↑ علامه امینی الغدیر جلد۳ صفحهٔ ۲۲۰
  73. ↑ مرکز تعلیمات اسلامی واشینگتن - پس از بعثت پیغمبر
  74. ↑ *السنن الکبری، النسائی، دارالکتب العلمیه، بیروت، لبنان، جلد ۵، صفحه ۴۴؛
    • السنن الکبری، البیهقی، دارالفکر، جلد ۶، صفحه ۲۰۷؛
    • مجمع الزوائد، الهیثمی، دارالکتب العلمیة، بیروت، جلد ۹، صفحه ۱۱۹؛
    • المصنف، عبد الرزاق الصنعانی، منشورات المجلس العلمی، جلد ۱۱، صفحه ۲۲۷؛
    • کتاب الأوائل، ابن أبی عاصم شیبانی، صفحه ۷۹؛
    • کتاب الأوائل، الطبرانی، دارالخلفاء للکتاب الإسلامی، کویت، صفحه ۷۸؛
    • المعجم الکبیر، الطبرانی، دار إحیاء التراث العربی، جلد۱۱، صفحه ۲۱؛
    • الاستیعاب، ابن عبد البر، دارالجیل، بیروت، جلد ۳، صفحه ۱۰۹۲: أول من أسلم علی أو أبو بکر؟ قال: سبحان الله! علی أولهما إسلاما، و إنما شبّه علی الناس لأن علیا أخفی إسلامه من أبی طالب، و أسلم أبو بکر فأظهر إسلامه، و لا شک أنّ علیا أولهما إسلاما؛
    • شرح نهج البلاغة، ابن أبی الحدید، دار إحیاء الکتب العربیه، عیسی البابی الحلبی و شرکاه، جلد ۴، صفحه ۱۱۸؛
    • نظم درر السمطین، الزرندی الحنفی، صفحه ۸۲؛
    • الفصول المختارة، شیخ مفید، محمد بن محمد، دارالمفید، صفحه ۲۷۴: هَذَا اِبْنُ أَخِی مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ وَ هَذَا عَلِی بْنُ أَبِی طَالِبٍ وَ هَذِهِ اَلْمَرْأَةُ خَدِیجَةُ بِنْتُ خُوَیلِدٍ وَ اَللَّهِ مَا عَلَی وَجْهِ اَلْأَرْضِ أَحَدٌ یعْبُدُ اَللَّهَ بِهَذَا اَلدِّینِ إِلاَّ هَؤُلاَءِ اَلثَّلاَثَةُ؛ این پسر برادرم محمد بن عبدالله و این علی بن ابی طالب و این زن هم خدیجه بنت خویلد است. به خدا قسم که بر روی زمین کسی خدا را عبادت نمی‌کند مگر این سه نفر؛
    • مناقب الإمام أمیر المؤمنین علیه السلام، محمد بن سلیمان الکوفی، مجمع إحیاء الثقافة الإسلامیة، جلد ۱، صفحه ۲۸۲ و ۲۹۵: أنّ علیا علیه السّلام أول من آمن باللّه و رسوله؛
    • Esposito 2004, p.15: L. Esposito, John (2004). The Oxford dictionary of Islam, Oxford Paperback Reference. Oxford University Press. ISBN 0-19-512559-2. ؛
    • العثمانیة، الجاحظ، دارالکتب العربی، مصر، ص۲۸۶و۲۸۷:أن جمهور المحدثین لم یذکروا أن أبا بکر أسلم الا بعد عدة من الرجال، منهم علی ابن أبی طالب، و جعفر أخوه، وزید بن حارثة، و أبو ذر الغفاری، و عمرو بن عنبسة السلمی، و خالد بن سعید بن العاص، و خباب بن الأرت، و إذا تأملنا الروایات الصحیحة، و الأسانید القویة و الوثیقة، وجدناها کلها ناطقة بان علیا علیه السلام أول من أسلم؛ سیره نبویه، ابن هشام، ج۲، ص
  75. ↑ رجوع کنید به شأن نزول ذیل قرآن کریم سوره شعراء آیه ۲۱۴
  76. ↑ دعوت آشکارا محمد از بنی‌هاشم و قریش
  77. ↑ عکس‌العمل قریش نسبت به دعوت پیغمبر
  78. ↑ تاریخ یعقوبی - جلد ۱ ص ۱۴
  79. ↑ کامل ابن اثیر - جلد ۲ ص ۴۲
  80. ↑ یاری جُستن قریش از عالمان یهودی
  81. ↑ آیه ۲۳ سوره کهف در همین هنگام نازل شد. محتوای این آیه محمد را به توکل دائمی به خداوند امر می‌کند.
  82. ↑ Momen (1987), p. 5
  83. ↑ F. Buhl. "Muhammad". Encyclopaedia of Islam Online. Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (help)
  84. ↑ طالقانی، ص ۲۳۳
  85. ↑ ۸۵٫۰ ۸۵٫۱ ۸۵٫۲ Lewis (April 7, 2008), The Last Prophet
  86. ↑
    • Wilferd Madelung (1998), pp. 24–27
    • Ṭabarī, Ismail K. Poonawala, (1990), p. 179
  87. ↑
    • شیخ مفید، ارشاد، ج ۱، ص ۱۸۹
    • إربلی، کشف الغمّة، ص ۱۴
    • تاریخ طبری، ج ۳، ص ۲۰۰.
  88. ↑ ابن هشام، ج۲، ص ۶۵۶؛ طبری، ج ۳، ص ۲۰۰
  89. ↑ Encyclopedia Americana, 2006, p. 604
  90. ↑ https://bora.uib.no/bora-xmlui/bitstream/handle/1956/12367/144806851.pdf?sequence=4&isAllowed=y
  91. ↑ Meccan Trade And The Rise Of Islam, (Princeton, U.S.A: Princeton University Press, 1987
  92. ↑ https://repository.upenn.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=5006&context=edissertations
  93. ↑ https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/592002
  94. ↑ Dan Gibson: Qur'ānic geography: a survey and evaluation of the geographical references in the qurãn with suggested solutions for various problems and issues. Independent Scholars Press, Surrey (BC) 2011, ISBN 978-0-9733642-8-6
  95. ↑ Serjeant, R. B.; Crone, Patricia (1990). "Meccan Trade and the Rise of Islam: Misconceptions and Flawed Polemics". Journal of the American Oriental Society. JSTOR. 110 (3). doi:10.2307/603188. ISSN 0003-0279. Unknown parameter |ماه= ignored (help)‏
  96. ↑ Detailed Life of Abu Bakr as-Siddiq
  97. ↑ ابوبکر بایگانی‌شده در ۱۴ مه ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine (دانشگاه پرینستون)
  98. ↑ ۹۸٫۰ ۹۸٫۱ «Abu Bakr's life». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ آوریل ۲۰۰۶. دریافت‌شده در ۲۴ دسامبر ۲۰۱۰.
  99. ↑ «Naqshbandi-Haqqani Sufi Order biography of Abu Bakr as-Siddiq». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ ژوئن ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۲۴ دسامبر ۲۰۱۰.
  100. ↑ تاریخ طبری (عربی)، ج۱، ص ۵۴۰ http://islamport.com/w/tkh/Web/2893/531.htm
  101. ↑ ابن اثیر، اسدالغابه، ج۱، ص۳۴
  102. ↑ دانش کیا، محمد حسین. جمال کعبه، ص۳۰و۳۱
  103. ↑ Ahmed, Nazeer (2001), Islam in Global History: From the Death of Prophet Muhammad to the First World War, American Institute of Islamic History and Cul, p. ص ۳۴, ISBN 0-7388-5963-X
  104. ↑ ʿUmar I. (2009). In Encyclopædia Britannica. Retrieved February 11, 2009, from Encyclopædia Britannica Online
  105. ↑ ۱۰۵٫۰ ۱۰۵٫۱ ، «Umar I بایگانی‌شده در ۲۹ اکتبر ۲۰۰۹ توسط Wayback Machine,» Microsoft® Encarta® Online Encyclopedia 2008 http://encarta.msn.com بایگانی‌شده در ۳۱ اکتبر ۲۰۰۹ توسط Wayback Machine © 1997-2008 Microsoft Corporation. All Rights Reserved.
  106. ↑ (تاریخ خلفا، سیوطی، به نقل از العسکری)
  107. ↑ عمر اول، دانشنامه بریتانیکا
  108. ↑ تاریخ طبری، ج۵ ص ۲۰۴۴
  109. ↑ تاریخ الفی - احمد بن نصرالله تتوی، آصف خان قزوینی
  110. ↑ تاریخ کامل، ابن اثیر، ص ۱۵۶۴
  111. ↑ http://www.valiasr-aj.com/fa/page.php?bank=maghalat&id=83
  112. ↑ کتاب اموال ابی عبید دردادن سهم بیت المال به عجم بقدر غلامان عرب.
  113. ↑ الموطأ مالک ج ۲ ص ۵۲۰
  114. ↑ سوره حجرات آیه ۱۱
  115. ↑ تحف العقول، ص ۳۴. قال رسول‌الله: ایها الناس ان ربکم واحد و ان اباکم واحد کلکم لآدم و آدم من تراب. ان اکرمکم عندالله اتقیکم و لیس لعربی علی عجمی فضل الا بالتقوی
  116. ↑ تاریخ الخلفاء، ص ۱۳۳.
  117. ↑ ترجمه تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص ۵۰ و نیز بنگرید به: التنبیه و الاشراف، ص ۲۶۷
  118. ↑ ترجمه تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص ۵۳
  119. ↑ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۱، ص۱۹۸ به بعد؛ چندین روایت تاریخی در این منبع موجود است
  120. ↑ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۵۸
  121. ↑ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۱، ص۱۸۵
  122. ↑ مسعودی، مروج الذهب، ج۲، ص۳۴۲
  123. ↑ منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، خویی، ج۱۶، ص۲۰۳
  124. ↑ نهج البلاغه، خطبهٔ ۳۰
  125. ↑ Wilferd Madelung (۱۹۹۷)، The Succession to Muhammad: A Study of the Early Caliphate، Cambridge University Press، ص. ۱۴۲–۱۴۰
  126. ↑ L. VECCIA VAGLIERI. Encyclopedia of Islam. 1. Brill, p. 382. «... he was asked foe advice on legal matters in view of his excellent knowledge of the Kur'an and the Sunna".
  127. ↑ این مسئله در بسیاری از منابع اهل سنت آمده‌است برای نمونه:تاویل مختلف الحدیث، ابن قتیبه، ص ۱۵۲
  128. ↑ شرح مقاصد، تفتازانی، ج ۲، ص ۲۹۴
  129. ↑ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج ۱، ص ۱۸و ج ۱۲، ص ۱۷۹
  130. ↑ حاوی الکبیر، ماوردی شافعی، ج ۱۲، ص ۱۱۵ و ج ۱۳، ص ۲۱۳
  131. ↑ شرح نهج البلاغه شیخ محمد عبده
  132. ↑ مطهری، مرتضی. سیری در نهج البلاغه جلد ۱۶ مجموعه آثار. شاهکاری ها
  133. ↑
    Washington Irving (2007), Mahomet and His Successors, READ BOOKS, p. Vol. 10, Chapter XX.VII, p. 393, ISBN 978-1-4086-2646-7
  134. ↑ Donzel (1994), p. 60
  135. ↑ ۱۳۵٫۰ ۱۳۵٫۱ ۱۳۵٫۲ ۱۳۵٫۳ مهران کرمی. «خیزش شیعه». پرتال جامع علوم انسانی.
  136. ↑ فقه اهل بیت علیهم السلام، نویسنده: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی جلد: 46 صفحه: 184.
  137. ↑ قرآن کریم. سوره مائده آیه ۵۵ (إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاَةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَ هُمْ رَاکِعُونَ به ضمیمه حدیث مشهور غدیر که می‌توان آن را در منابع زیر جست:
    • مسند احمد بن حنبل، ج۵/۵۰۱، حدیث شماره ۱۸۸۳۸، چاپ دار احیاء التّراث العربی، بیروت ـ ۱۴۱۴ هـ.ق.
    • فضائل الصّحابة، ص۱۵، حدیث شماره ۴۵ ـ چاپ دارالکتب العلمیّة ـ بیروت، خصائص امیرالمؤمنین علیه السّلام، ص۹۶، حدیث ۷۹ ـ چاپ مکتبة المعلاّ، کویت ـ ۱۴۰۶ هـ. ق
  138. ↑ The Encyclopaedia of Islam, Vol. V, ed.C.E. Bosworth, E.van Donzel, B. Lewis and C. Pellat, (E.J.Brill, 1980), 185.[۱]
  139. ↑ جزیره دانش - دانش‌نامه- - تمدن اسلامی
  140. ↑ Islamic contributions to civilization, Stanwood Cobb, Avalon Press, 1963, http://www.amazon.com/Islamic-contributions-civilization-Stanwood-Cobb/dp/B0007DNBG0
  141. ↑ سازمان کنفرانس اسلامی
  142. ↑ Cochran, Judith (2018-11-05). "Democracy in the Middle East: The Educational Battle". Public Management and Administration. doi:10.5772/intechopen.77581.
  143. ↑ Deconstructed (۲۰۱۹-۰۲-۱۴). «Deconstructed Podcast: The Truth About Islam and Democracy (With Anwar Ibrahim)». The Intercept (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۳۰.
  144. ↑ «In the Arab world, Islam means democracy and the West dictatorship». www.decolonialtranslation.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۳۰.
  145. ↑ "There is nothing inevitable about dictatorships in Muslim states | Opinion". Newsweek. 2019-01-08. Retrieved 2020-09-30.
  146. ↑ "Military dictatorships in the Middle East: The real enemies of the Arab Spring - Qantara.de". Qantara.de - Dialogue with the Islamic World. Retrieved 2020-09-30.
  147. ↑ "Dictators and civilizational thinking in Iran: From the Great Civilization to Islamic Civilization". Middle East Institute. Retrieved 2020-09-30.
  148. ↑ Hodal، Kate (۲۰۱۹-۰۶-۲۴). «Arab world turns its back on religion – and its ire on the US» (به انگلیسی). The Guardian. شاپا 0261-3077. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۲۹.
  149. ↑ «Secularism Hits the Arab World». Psychology Today (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۲۹.
  150. ↑ "7 facts about atheism in the Middle East that may surprise you". Al Bawaba. Retrieved 2020-09-29.
  151. ↑ http://www.washingtontimes.com، The Washington Times. «Atheists in Muslim world: Silent, resentful and growing in number». The Washington Times (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۲۹.
  152. ↑ Welle (www.dw.com)، Deutsche. «The Middle East's fear of atheism | DW | 23.12.2014». DW.COM (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۲۹.
  153. ↑ ویکی‌پدیای عربی CIA World Factbook
  154. ↑ "Indonesia: International Religious Freedom Report ۲۰۰۷". Indonesia Census 2000 - CIA World Factbook. Retrieved ۳۱ October 2008..
  155. ↑ Population Reference Bureau: 2008 Data Sheet
  156. ↑ "Population by religion" (PDF). Population Census Organization, Government of Pakistan. Archived from the original (PDF) on 17 June 2006. Retrieved 13 February 2008.
  157. ↑ UN Estimate
  158. ↑ UN Estimate
  159. ↑ The World Fact Book: Nigeria
  160. ↑ CIA World Factbook – Nigeria.
  161. ↑ «Central Agency for Population Mobilisation and Statistics - Population Clock (July 2008)». بایگانی‌شده از اصلی در ۸ سپتامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱۸ ژانویه ۲۰۱۱.
  162. ↑ CIA Factbook -Egypt.
  163. ↑ «Population Register System (2008 census). Results announced on January 20, 2008». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۸ ژانویه ۲۰۱۱.
  164. ↑ CIA World Factbook – Turkey.
  165. ↑ «گزارش نظرسنجی دربارهٔ نگرش ایرانیان به دین». گَمان؛ گروه مطالعات افکارسنجی ایرانیان.
  166. ↑ «نتایج یک نظرسنجی حرفه‌ای: حدود نیمی از جامعه ایران اظهار داشته‌اند که از دین‌داری به بی‌دینی رسیده‌اند». رادیو پیام اسرائیل.
  167. ↑ «نتایج یک نظرسنجی: نیمی از جامعه ایران از دین‌داری به بی‌دینی رسیده‌اند». اینترنشنال.[پیوند مرده]
  168. ↑ «گزارش نظرسنجی دربارهٔ نگرش ایرانیان به دین (پی‌دی‌اف)» (PDF).
  169. ↑ CIA World Factbook – Sudan.
  170. ↑ CIA World Factbook Algeria
  171. ↑ Bureau of Near Eastern Affairs – Background Note: Algeria.
  172. ↑ "CIA World Factbook - Afghanistan". Archived from the original on 13 May 2009. Retrieved 5 June 2008.
  173. ↑ Bureau of South and Central Asian Affairs – Background Note: Afghanistan.
  174. ↑ CIA World Factbook – Morocco.
  175. ↑ "CIA World Factbook - Iraq". April 15, 2007. Retrieved 1 May 2008.
  176. ↑ CIA World Factbook – Iraq.
  177. ↑ "Population (Updated 5 September 2008)". Department of Statistics Malaysia. 5 September 2008. Retrieved ۲۰ September 2008.
  178. ↑ Department of Statistics Malaysia.
  179. ↑ CIA - The World Factbook - Saudi Arabia
  180. ↑ International Religious Freedom Report 2007 – Saudi Arabia.
  181. ↑ CIA World Factbook – Uzbekistan.
  182. ↑ De Haeresibus by John of Damascus. See Migne. Patrologia Graeca, vol. 94, 1864, cols 763–73. An English translation by the Reverend John W Voorhis appeared in The Moslem World for October 1954, pp. 392–98.
  183. ↑ «Libya, 1951-1972». crwflags.com.

فهرست گزیدهٔ منابع

  • قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه از بهاءالدین خرمشاهی. ناشر جامی و نیلوفر.
  • مرتضی مطهری، آشنایی با علوم اسلامی، انتشارات صدرا ۱۳۷۳
  • هادی، سبزواری معروف به ملا هادی سبزواری. شرح الاسماء الحسنی «شرح دعای جوشن کبیر».
  • امام مالک. الموطّا
  • تاریخ خلفا، سیوطی، به نقل از العسکری
  • شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید.
  • منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، خویی.
  • جامعة علوم القرآن پایگاه تخصصی علوم قرآنی
  • ایلیا پتروشفسکی: اسلام در ایران - ترجمه کریم کشاورز، تهران، ۱۳۵۳، انتشارات پیام.
  • طباطبایی، سید محمدحسین «معروف به علامه طباطبایی». به کوشش: خسرو شاهی، سید هادی. تعالیم اسلام. قم: مؤسسه بوستان کتاب ۱۳۸۷.
  • نشریه مکتب اسلام- شماره ۱۹۶
  • قرآن کریم، ترجمه - ترجمان وحی - محمد صادقی تهرانی، انتشارات شکرانه، چاپ اول ۱۳۸۵
  • Peters, Francis E.. The Monotheists: Jews, Christians, and Muslims in Conflict and Competition. Princeton University Press, 2003, ISBN 0-691-12373-X،
  • Ahmed, Nazeer. Islam in Global History: From the Death of Prophet Muhammad to the First World War. American Institute of Islamic History and Cul, ۲۰۰۱،
  • Wilferd Madelung. The Succession to Muhammad: A Study of the Early Caliphate. Cambridge University Press، ۱۹۹۷.
  • Washington Irving. Mahomet and His Successors. READ BOOKS, 2007, ISBN 978-1-4086-2646-7, Donzel «۱۹۹۴»
  • Islamic contributions to civilization, Stanwood Cobb, Avalon Press, 1963, http://www.amazon.com/Islamic-contributions-civilization-Stanwood-Cobb/dp/B0007DNBG0
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ اسلام موجود است.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=اسلام&oldid=32297980»