ماتیکان گجستک ابالیش
نسخهای که میبینید نسخهای قدیمی از صفحه است که توسط Yoosef Pooranvary (بحث | مشارکتها) در تاریخ ۲۲ مارس ۲۰۲۰، ساعت ۲۱:۲۲ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوتهای عمدهای با نسخهٔ فعلی داشته باشد.
نام شناسی
ماتیکان در زبان پارسی میانه به معنی کتاب است. گجستک به معنی «گجسته» و نفرین شده است. ابالیش در زبان پهلوی به گونههای مختلفی خوانده میشود: ابال، ابالیا، ابالی، اباله، ابالیش، ابالیس. برخی حتی آن را ابله هم خواندهاند. برخی بر این باورند که این واژه همریشه با واژه ابلیس عربی است و که همراه با گجستک معنای ابلیس ملعون را میدهد. در نخستین خط از متن ماتیکان گجسته ابالیش آمده: «ایدون گویند که گجستک اباله زندیک از استخر بود». زندیک یا زندیق واژهای بود که موبدان برای خطاب به مانویان استفاده میکردند.[۱]
درونمایه
ابالیش که نام اصلیاش «دینهرمزد» بوده برای گرفتن کمک مالی به آتشگاه میرود. اما چون چیزی به او نمیدهند با خشم به دربار مأمون عباسی در بغداد میرود «تا با همگی دانایان بهدینان، تازیکان، ترسایان ایروزینه (=مباحثه مجادله کند).» مناظره بین او و یکی از موبدان زرتشتی به نام آذرفرنبغ پسر فرخزاد در حضور مأمون و سایر علمای ادیان آغاز میشود. ابالیش بحث را طرح میکند و موبد پاسخ میدهد. در پایان هر مسئله مأمون پاسخهای موبد را میپسندد. [۲]
دین ابالیش
ادعایی در این خصوص وجود دارد که ابالیش مسلمان بوده و نام اصلی او ابالیث بوده است. این در حالی است که اصل متن ماتیکان گجستک ابالیش به روشنی میگوید که وی زندیق بوده است. زندیق واژهای بوده که زرتشتیان در آن زمان برای مانویها استفاده میکردند. در منابع مختلف زرتشتی و اسلامی نیز این مناظره را بین یک زرتشتی و مانوی دانستهاند.[۳][۴]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ «ترجمه ماتیکان گجستک ابالیش توسط ابراهیم میرزای ناظر». ماهنامه چیستا (۶۴): ۴۷۳ تا ۴۷۸. دی ۱۳۶۸.
- ↑ مدخل «ابالیش» در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
- ↑ اوشیدری، موبد جهانگیر (۱۳۸۹). دانشنامه مزدیسنا. تهران: مرکز. ص. ۴۱۹.
- ↑ زرینکوب، عبدالحسین (۱۳۸۱). دو قرن سکوت. تهران: سخن. ص. ۲۹۵.
- ا- حرف نفی+ (بالِش رشد بالندگی): میباشد پس ابالیش صفتی به چم ضدّ بالندگی است.
پیوند به بیرون
نوشتههای پارسی میانه | |||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
دینی | |||||||||||||||
غیر دینی |
|
تاریخ | |
---|---|
مفاهیم | اهورامزدا • ایزدان • اهریمن • امشاسپندان • سوشیانس • هوشیدر • زروان • اشه • هوم • مغ • دیوها • اردویسور اناهید • فَروَهَر • هوشیدرماه • آتش • پل چینود • همستگان • فرشگرد • توحید • موبد • سپنتا مینیو • معجزه • ظهور • گروتمان • ماهپایه • روشنی بیپایان • فلسفه زرتشت • وهومن • اشه وهیشته • شهریور • سپندارمذ • هوروتات • اَمُرداد • آثروانان • آتش بهرام |
نیروهای شر | |
افراد مهم | گشتاسبشاه • کرتیر • تنسر • پاول پارسی • فهرست موبدان • آذرباد مهراسپندان • بابک خرمدین • فرهنگِ مِهر • جاماسپ • دستور داراب پالن • دستور دهالا • پشوتنجی دوسابایی مارکار • مزدک • ارداویراف • زرتشت بهرام پژدو • مازیار • اردشیر بابکان • شاپور دوم • انوشیروان • ارباب کیخسرو • بهرام گور آنکلساریا • مانکجی لیمجی هاتریا • ماهداد • زوبین مهتا • جمشیدجی نوشروانجی تاتا • مهربابا • رستم شهزادی • جهانگیر اوشیدری • رستم گیو • اسفندیار یگانگی • اردشیر یگانگی • فرنگیس یگانگی • میرزا سروش لهراسب • بوذرجمهر مهر |
آیینها و مکانهای مقدس | نماز • جشنها • خویدوده • گاهنبار • سدرهپوشی • آیینهای طهارت • درون • برسم • کستی • ور • گاهشماری زرتشتی • کعبه زرتشت • آتشکدهها • استودان • برج خاموشان • چکچک • پیوکانی • زادروز زرتشت • درگذشت زرتشت • زایش زرتشت • بدرود با گذشتگان • سیروزه • ارجگذاری به روان جاویدان • نیایشگاه آدریان • آتشکده نوبهار • آتشکده کرکویه • آتشکده کشمر (آذر برزینمهر) • آتشکده آذرفرنبغ • آتشکده آذرگشنسب • آفرینگان • برشنوم • موسیقی زرتشتی • بردگوری • کوشک ورجاوند • آتشکده یزد • دریاچه فرزدان • سرو کشمر • قلعه آتشگاه • دشتانستان |
نوشتههای دینی | اَوستا • گاهان • هفت هات • خردهاوستا • بندهشن • دینکرد • جاماسپی • زادسپرم • شایست نشایست • زند • پازند • مینوی خرد • ارداویرافنامه • ویرازگان • دادستان دینی • آفرینگان • یشت • ماتیکان گجستک ابالیش • ادبیات پهلوی • دبستان مذاهب • دینکردنامه |
اوستاشناسان | اوستاشناسی • ابراهیم پورداوود • مری بویس • گلدنر • دارمستتر • دالا • اشپیگل • بنونیست • انکتیل دوپرون • ویندیشمن • هارله • هوگ • پییر لکوک • گراردو نیولی • جلیل دوستخواه • رشید شهمردان |
مکانهای اساطیری | |
شخصیتها | لهراسب • گشتاسبشاه • جاماسب • فرشوشتر • مشی و مشیانه • آرش شواتیر • فراهیم • ویونگهان • تهمورث • هوشنگ • ییمه • اسفندیار • پشوتن • بندو • گرهمه • ارجاسب • توربراتور • زریر • آبتین (آتبین) • پوروچیستا • اردت فذری |
جانوران مرتبط | |
اشیا مرتبط |
رمانها |
| ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
داستانهای کوتاه |
| ||||||||
نمایشنامهها |
| ||||||||
آثار غیرداستانی |
| ||||||||
دیگر |
| ||||||||