پرش به محتوا

محمد واعظ قزوینی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
واعظ قزوینی
برگ‌هایی از دیوان واعظ قزوینی به تاریخ ربیع‌الثانی ۱۰۸۰/سپتامبر ۱۶۶۹ (برگرفته از وبگاه کریستیز)
زادهٔذیحجه۱۰۲۷ق
درگذشت۱۶۷۹م/ رمضان۱۰۹۰ق
پیشه(ها)فقیه، ادیب
شناخته‌شده
برای
وعظ و شعر فارسی
آثارابواب الجنان،دیوان اشعار
عنوانواعظ قزوینی،ملارفیع،میرزارفیع

میرزا محمد رفیع ملقب به رفیع‌الدین مشهور به واعظ قزوینی (۱۶۱۸م - ۱۶۷۹م) فقیه و ادیب ایرانی در سدهٔ هفدهم میلادی/یازدهم هجری بود. وی از فرزندان مولانا ملا فتح‌الله قزوینی و از علمای امامیه و از ادبا و فضلای سده یازدهم قمری است. او در وعظ و خطابه سرآمد بود و مدت‌ها در مسجد جامع قزوین وعظ می‌گفت. او از شاگردان ملا خلیل قزوینی بود. از علم معقول حظی فراوان داشت و اثر مشهورش در این باره ابواب الجنان (به فارسی: درهای بهشت) نام دارد.[۱][۲][۳][۴][۵]

به گفته میرزا رحیم سامت قزوینی (مجتهد معاصر) واعظ، جد اعلای ایشان می‌باشد.

زندگی

[ویرایش]

ملا محمد رفیع واعظ قزوینی در ذیحجه۱۰۲۷ق در قزوین زاده شد. او در زمینه‌های علوم معقول و منقول تحصیل کرد؛ در ادبیات فارسی، فقه شیعه، تفسیر قرآن، وعظ و خطابه ممتاز شد و به واعظ قزوینی شهرت یافت.
واعظ قزوینی در سال ۱۶۷۹م/ رمضان۱۰۹۰ق درگذشت و مدفنش در مدخل ورودی صحن شاهزاده حسین (قزوین) در گوشه چپ قرار دارد؛ ماده‌تاریخ آن از نظمی تبریزی:[۱]

نکته‌سنجان گزین برخاستنداز محیط پاک قزوین گاهگاه
گفتهٔ ما کس نپندارد گزافگر کند بر گفتهٔ واعظ نگاه
واعظ قزوینی آن فاضل که بودمحضرش ارباب دانش را پناه
در همهٔ ابواب «ابواب الجنان»بر کمال و فضل او باشد گواه
یوسف مصر ادب بود، ای دریغآسمان ناگه فکند او را به چاه
گفت «نظمی» از پی تاریخ او:واعظ آزاده ناید هیچگاه

شاعری

[ویرایش]

سبک او در شعر به سبک هندی نزدیک است، نسخ خطی دیوان واعظ در کتابخانه مجلس شورای ملی و کتابخانه و موزه ملی ملک نگهداری می‌شود. وی در بیشتر اشعارش به گفتن پند و اندرز می‌کوشد و توانگران را به دستگیری از بینوایان دعوت می‌کند و متخلص به واعظ است. او همچنین در ساختن ماده تاریخ برجسته بوده و ماده تاریخی در وفات فرزندش عبدالحسین (۱۰۷۲ق/۱۶۶۲م) نوشت؛[۱]

رفت نور دیده‌ام عبدالحسینتابم از دل برد و خواب از دیده‌ام
چون تواند دید خالی جای اودیدهٔ در خون خود غلتیده‌ام؟
موی آتش دیده را ماند تنمبسکه از دردش به خود پیچیده‌ام
گفت یاری، چیست ای محزون ترا؟کاین چنین آشفته‌ات کم دیده‌ام
در جوابش گفتم و تاریخ شدرفت نور دیده‌ام از دیده‌ام

در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۶/ ۴ آذر ۱۳۹۵ نخستین کنگرهٔ دوسالانهٔ شعر آئینی واعظ قزوینی در قزوین برگزار گشت؛ بیان شد که ۸۲۵ غزل از او برجای مانده که ۹ غزل به زبان ترکی و ۸۱۶ غزل به زبان فارسی است و کوتاهترین غزل وی سه بیت و طولانی‌ترینِ آن در ۲۱ بیت سروده شده‌است. او به سه زبان فارسی، ترکی و عربی تسلط داشته و این در شعر او نمایان است.[۶]

آثار

[ویرایش]
  • ابواب الجنان: در پند و اندرز؛ در مکتب‌خانه‌ها (مدرسه‌ها پیش از نوین‌سازی) از کتاب‌های درسی در ایران بود.[۱]
  • الموعظه: در دو جلد؛
  • دیوان اشعار
  • الحمله الحیدریه

جستارهای وابسته

[ویرایش]

منابع

[ویرایش]
  1. ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ نظمی تبریزی، علی (۱۹۷۶). دویست سخنور؛ تذکرةالشعرای منظوم و منثور. تابش. ص. ۴۵۶.
  2. نصرآبادی، محمدطاهر (مهر ۱۳۱۷). تذکرة الشعراء. چاپخانه ارمغان. ص. ۱۷۱.
  3. سامی, شمس‌الدین (1311). قاموس الأعلام (به ترکی عثمانی). Vol. ششم. p. ۴۶۶۲.
  4. آذر بیگدلی، لطفعلی بیگ (۱۳۳۷). آتشکده آذر. انتشارات علمی. ص. ۲۳۴.
  5. محمدعلی مدرس تبریزی (۱۳۶۹). ریحانة الادب. ج. چهارم. تهران: کتابفروشی خیام. صص. ۲۷۰.
  6. «تصویرسازی و مضمون پردازی ویژگی شعر واعظ قزوینی است». خبرگزاری مهر. mehrnews.com. ۴ آذر ۱۳۹۵. دریافت‌شده در ۲۱ بهمن ۱۳۹۶.