منوچهر نیستانی

منوچهر نیستانی
نام اصلی	منوچهر نیستانی
زاده	۴ مرداد ۱۳۱۵ خورشیدی کرمان
درگذشته	۲۷ اسفند ۱۳۶۰ خورشیدی تهران
آرامگاه	قطعه ۸۹ بهشت زهرای تهران
پیشه	دبیر
زمینه کاری	شعر
ملیت	ایرانی
در زمان حکومت	پهلوی، جمهوری اسلامی
کتاب‌ها	جوانه، خراب، دو با مانع (برگزیده اشعار) و …
فرزند(ان)	توکا نیستانی و مانا نیستانی

منوچهر نیستانی (۴ مرداد ۱۳۱۵–۲۷ اسفند ۱۳۶۰)، شاعر معاصر ایرانی است. منوچهر نیستانی در قالب‌های گوناگون غزل، شعر نو و شعر سپید اشعاری قابل توجه، نو و عمیق سروده‌است. نیستانی از شاعران مطرح و پربار معاصر محسوب می‌شود که دارای زبان شعری مستقل و استوار است. شعر نیستانی شعری است اندوهگین، آمیخته به طنزی تلخ که با زبانی ساده و بی‌پیرایه از جهان پیرامون خویش سخن می‌گوید.

زندگی

منوچهر نیستانی در ۴ مردادماه سال ۱۳۱۵ خورشیدی در کرمان متولد شد. او تحصیلات ابتدایی را در زادگاهش به‌پایان رسانید. تحصیلات متوسطه را در دبیرستان دارالفنون تهران پشت سر گذاشت سپس در سال ۱۳۳۴ خورشیدی به دانشسرای عالی تهران راه یافت و در رشته زبان و ادبیات فارسی فارغ‌التحصیل گردید. از سال ۱۳۳۷ تا ۱۳۴۲ در دبیرستان‌های شاهرود به تدریس ادبیات فارسی پرداخت سپس به تهران منتقل شد و در سال ۱۳۵۷ بازنشسته گردید. نیستانی در این زمان از هواداران حزب توده به شمار می‌رفت و پس از انقلاب نیز به شورای هنرمندان و نویسندگان حزب توده پیوست.

نخستین شعرهای نیستانی در روزنامه‌های بیداری و هفت واد و اندیشهٔ کرمان چاپ رسید و اولین دفتر شعرش با نام «جوانه» در سال ۱۳۳۳ نیز در کرمان منتشر شد. مجموعه شعر بعدی نیستانی در سال ۱۳۳۷ با عنوان «خراب» در تهران چاپ شد. در همان سال خارستان دیوان ادیب قاسمی کرمانی را با تصحیح و تحشیه منتشر کرد. مدتی نیستانی در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان مشغول به کار شد و اشعار و ترانه‌هایی برای کودکان سرود. سومین دفتر شعر نیستانی با نام «دیروز، خط فاصله» به سال ۱۳۵۰ منتشر شد. و برگزیده اشعاری از او با نام «دو با مانع» در سال ۱۳۶۹ چاپ شد. وی علاوه بر سرودن شعر، در زمینه پژوهش ادبی و ترجمه نیز فعالیت داشته‌است.

منوچهر نیستانی پدر توکا نیستانی و مانا نیستانی کاریکاتوریست‌های معاصر است. او در صبح پنج شنبه ۲۷ اسفند ماه ۱۳۶۰ در حالی که ۴۵ سال بیشتر نداشت دچار سکته قلبی شد و زندگی را وداع گفت. وی در بهشت زهرای تهران قطعه ۸۹، ردیف ۶۹، شماره ۳۷ به خاک سپرده شده‌است.

ویژگی ادبی

شعر او شعری اندوهگین و تلخ و آمیخته با طنز می‌باشد و زبانی ساده و بی‌پیرایه دارد. اگرچه گرایش عمدهّ شعر وی عاشقانه‌است، ولی بعضاً گرایش‌های اجتماعی نیز در آن دیده می‌شود.

او در شعرش بیشتر منطقی است تا احساسی و منطق او در شعر، بازتاب دیدگاه‌های اجتماعی اوست. زبان شعر او تغزلی است. نیستانی در قالب‌های غزل، شعر نو نیمایی و شعر بی وزن، اشعاری قابل توجه، نو و عمیق سروده‌است. در مجموع نیستانی شاعری است آگاه با زبانی خاص خود که در سرودن غزل‌های عاشقانه – اجتماعی و ناامیدانهٔ خود از گونه‌های دیگر شعرش موفق‌تر است. به دلیل ابتکارات نو و شیوه خاصی که وی در سرودن غزل آغاز نمود، بعضی منتقدان نیستانی را پدر غزل نوین ایران نیز نامیده‌اند اگرچه بسِآمد تعمدی در آثار او که خاص غزل نوین است، هفت غزل است ، به هر حال تاثیر بی چون و چرای غزل او را بر جریان تجدد غزل در دهه هفتاد غیرقابل انکار است.

تأثیر او بر جریانهای فعال در غزل موسوم به دهه هفتاد غیرقابل انکار است، غزل نوین ایران (غزل فرم، غزل روایی ، غزل مینیمال و غزل پست‌مدرن) بی‌تردید وامدار نگاه متفاوت او به غزل هستند.

دفترهای شعر

نام دفتر	محل نشر	ناشر	تاریخ
جوانه	کرمان	خواجو	۱۳۴۳
خراب	تهران		۱۳۳۷
دیروز، خط فاصله		رز	۱۳۵۰
دو با مانع (برگزیده اشعار)		بزرگمهر	۱۳۶۹

نمونه اشعار

با خود به دوردست غروبم ببر، که با

قلبم غمین ز هیبت شب گریه کرده ساز.

خرداد را به شادی، گشتن

در باغ چشم‌های تو، خواهم من.

در باغ چشم‌های تو، می‌خواهم

شعر و شکوفه، خرمن خرمن

اسم مستعار

مطابق کتاب نامهای مستعار نویسندگان و شاعران ایران از عباس مافی نیستانی با اسم مستعار «بهمنش» هم امضا کرده‌است.

پیوند به بیرون

«به مناسبت بیست و نهم اسفند ماه سالروز درگذشت منوچهر نیستانی، حرف‌های باباچاهی و عمران صلاحی دربارهٔ نیستانی، ایلنا». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ اوت ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۲۷ آبان ۱۳۸۹.

منابع

• چنگیزیان، فاضل. زندگی‌نامه شاعران ایران، انشارات سر چشمه ۱۳۸۵ خورشیدی
• «منوچهر نیستانی شاعر ناتمام». وبگاه ایران صدا. ۱۹/ بهمن/۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ ژانویه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۷ آبان ۱۳۸۹.
• «زندگی‌نامه منوچهر نیستانی». فایندفا. دریافت‌شده در ۲۷ آبان ۱۳۸۹.
• مافی، عباس. نامهای مستعار نویسندگان و شاعران معاصر ایران. تهران:انتشارات دائره المعارف بزرگ اسلامی. ۱۳۹۶.
• سلیمانی، پیمان. محوریت فرم در غزل‌های منوچهر نیستانی. تهران:انتشارات مهر و دل. ۱۳۹۸ .