محمد بن عبدالکریم شهرستانی

محمد بن عبدالکریم شهرستانی
عنوان	محمد بن عبدالکریم شهرستانی
شخصی
تولد	al-Shahrastani 1086 CE Shahristān, خراسان (province of ایران)
مرگ	1158 (aged 90) Shahristān, Khorasan
دین	اسلام
دوران	دوران طلایی اسلام
منطقه	Shahristān, خراسان
مذهب	شافعی
علاقه اصلی	تاریخ، الهیات، علم کلام، فلسفه، تاریخ‌نگاری، فقه
آثار معروف	ملل و نحل (زبان عربی:كتاب الملل والنحل, The Book of Sects and Creeds)
Muslim leader
تأثیرگیرندگان امام‌الحرمین جوینی

محمد فرزند عبدالکریم با نام کامل ابی الفتح محمد بن عبدالکریم بن ابی بکر احمد الشافعی الشهرستانی (۴۷۹–۵۴۸) هجری قمری. مورخ مشهور، دانشمند و جهان‌گرد ایرانی قرن ششم بود.

زندگی

وی در سال ۴۷۹ هجری قمری در روستای شهرستان در شمال خراسان - بین نیشابور و خوارزم - دیده به جهان گشود و دوران کودکی و تعالیم در زادگاه خود فرا گرفت. وی در نیشابور فقه شافعی و کلام اشعری را فرا می‌گیرد و در وادی فلسفه نیز گامهایی برداشته است. ایشان تعالیم خود نزد علماء برجستهٔ عصر خود مانند: احمد الخواجه، و ابی القاسم الانصاری، و ابی الحسن المدائنی، و ابی نصر بن القاسم القشیری به پایان رسانید. ایشان نیز مانند علماء عصر خویش علاقه به سفر و انتقال داشت و از نواحی مختلف دیدن نمود من‌جمله خوارزم و خراسان. در عمر ۳۰ سالگی برای فریضهٔ عمره رهسپار مکه شد در سال ۵۱۰ هجری قمری. بعد از اداء عمره به بغداد رفت و ۳ سال در آنجا گذراند. در این مدت در مدرسهٔ نظامیه کسب علم نمود. وی در سال ۵۴۸ هجری قمری این دار فانی را بدرود حیات گفت.

آثار

او در وادی فلسفه گام‌هایی برداشته و افزون بر نقل و بررسی سخنان فیلسوفان در کتابهای مختلف، خود کتابی مستقل در نقد اندیشه‌های ابن سینا نگاشته‌است. این کتاب که با نام‌هایی چون المصارعات و مصارعه الفلاسفه خوانده می‌شود، در مسایلی مانند اقسام وجود، توحید واجب الوجود و حدوث و قدم عالم، دیدگاه ابن سینا را به چالش می‌کشد.

• ملل و نحل
• المصارعات و مصارعة الفلاسفة
• نهایة الاقدام فی علم الکلام
• مفاتیح الاسرار و مصابیح الابرار

شهرستانی در کتاب المصارعات و مصارعة الفلاسفة به نقد اندیشه‌های ابن سینا برمی‌خیزد البته گفتنی است خواجه نصیر الدین طوسی در پاسخ به این نقدها کتابی تألیف کرده که آن را مصارع المصارع نامیده‌است و در این کتاب قول شهرستانی را سخیف می‌شمارد. به هر حال آنچه نام شهرستانی را همواره پرآوازه ساخته کتاب الملل و النحل اوست که هرچند خالی از نقص و اشتباه نیست، از مهم‌ترین آثار موجود در شناخت ادیان و مذاهب به‌شمار می‌رود. این کتاب به همراه کتاب نهایة الاقدام فی علم الکلام -که در آن به نقد تند شیعیان و گاه به سخره گرفتن آنان می‌پردازد- شهرستانی را متکلمی اشعری مسلک تصویر می‌کند، با این همه آنچه جای شگفتی دارد این است که شهرستانی در کتاب تفسیر قرآن خویش - موسوم به مفاتیح الاسرار و مصابیح الابرار- چهره ای کاملاً متفاوت از خود به نمایش می‌گذارد و همچون یک شیعه اسماعیلی سخن می‌گوید.

منابع

• الشهرستانی، ابی الفتح محمد، بن عبدالکریم، (الملل و النحل) دارالمعرفة للطباعة والنشر، بیروت، لبنان: چاپ سوم، انتشار سال ۱۹۷۲ میلادی. به (عربی).

پیوند به بیرون

• عکس‌هایی از مقبره علامه شهرستانی در زادگاهش
• محمد بن عبدالکریم شهرستانی در ویکی فقه