محمد بن عبدالکریم شهرستانی

محمد بن عبدالکریم شهرستانی
عنوان(ها)	محمد بن عبدالکریم شهرستانی
اطلاعات شخصی
زاده	الشهرستانی ۱۰۸۶ د.م دهستان شهرستانه،درگز،خراسان
درگذشته	۱۱۵۸ (۹۰ سال) دهستان شهرستانه،درگز،خراسان
دین	اسلام
دوران	دوران طلایی اسلام
منطقه	دهستان شهرستانه،درگز،خراسان
مذهب	شافعی
زمینه‌های علمی	تاریخ، الهیات، علم کلام، فلسفه، تاریخ‌نگاری، فقه
آثار معروف	ملل و نحل (به عربی: كتاب الملل والنحل)؛ (به انگلیسی: The Book of Sects and Creeds)
رهبر مسلمان
تأثیرگیرندگان امام‌الحرمین جوینی

محمد فرزند عبدالکریم با نام کامل ابی الفتح محمد بن عبدالکریم بن ابی بکر احمد الشافعی الشهرستانی (۴۷۹–۵۴۸) هجری قمری. مورخ مشهور، دانشمند و جهان‌گرد ایرانی قرن ششم بود.

زندگی

وی در سال ۴۷۹ هجری قمری در روستای شهرستان در شمال خراسان — بین نیشابور و خوارزم — دیده به جهان گشود و دوران کودکی و تعالیم در زادگاه خود فرا گرفت. وی در نیشابور فقه شافعی و کلام اشعری را فرا می‌گیرد و در وادی فلسفه نیز گامهایی برداشته است. ایشان تعالیم خود نزد علماء برجستهٔ عصر خود مانند: احمد الخواجه، و ابی القاسم الانصاری، و ابی الحسن المدائنی، و ابی نصر بن القاسم القشیری به پایان رسانید. ایشان نیز مانند علماء عصر خویش علاقه به سفر و انتقال داشت و از نواحی مختلف دیدن نمود من‌جمله خوارزم و خراسان. در عمر ۳۰ سالگی برای فریضهٔ عمره رهسپار مکه شد در سال ۵۱۰ هجری قمری. بعد از اداء عمره به بغداد رفت و ۳ سال در آنجا گذراند. در این مدت در مدرسهٔ نظامیه کسب علم نمود. وی در سال ۵۴۸ هجری قمری این دار فانی را بدرود حیات گفت. آرامگاه وی (آرامگاه علامه شهرستانی) در دهستان شهرستانه ،‌ بخش نوخندان ، شهرستان درگز قرار دارد.

آثار

او در وادی فلسفه گام‌هایی برداشته و افزون بر نقل و بررسی سخنان فیلسوفان در کتابهای مختلف، خود کتابی مستقل در نقد اندیشه‌های ابن سینا نگاشته‌است. این کتاب که با نام‌هایی چون المصارعات و مصارعه الفلاسفه خوانده می‌شود، در مسایلی مانند اقسام وجود، توحید واجب الوجود و حدوث و قدم عالم، دیدگاه ابن سینا را به چالش می‌کشد.

• ملل و نحل
• المصارعات و مصارعة الفلاسفة
• نهایة الاقدام فی علم الکلام
• مفاتیح الاسرار و مصابیح الابرار

شهرستانی در کتاب المصارعات و مصارعة الفلاسفة به نقد اندیشه‌های ابن سینا برمی‌خیزد البته گفتنی است خواجه نصیر الدین طوسی در پاسخ به این نقدها کتابی تألیف کرده که آن را مصارع المصارع نامیده‌است و در این کتاب قول شهرستانی را سخیف می‌شمارد. به هر حال آنچه نام شهرستانی را همواره پرآوازه ساخته کتاب الملل و النحل اوست که هرچند خالی از نقص و اشتباه نیست، از مهم‌ترین آثار موجود در شناخت ادیان و مذاهب به‌شمار می‌رود. این کتاب به همراه کتاب نهایة الاقدام فی علم الکلام — که در آن به نقد تند شیعیان و گاه به سخره گرفتن آنان می‌پردازد — شهرستانی را متکلمی اشعری مسلک تصویر می‌کند، با این همه آنچه جای شگفتی دارد این است که شهرستانی در کتاب تفسیر قرآن خویش موسوم به مفاتیح الاسرار و مصابیح الابرار چهره‌ای کاملاً متفاوت از خود به نمایش می‌گذارد و همچون یک شیعه اسماعیلی سخن می‌گوید.

منابع

• الشهرستانی، ابی الفتح محمد، بن عبدالکریم، (الملل و النحل) دارالمعرفة للطباعة والنشر، بیروت، لبنان: چاپ سوم، انتشار سال ۱۹۷۲ میلادی. به (عربی).

پیوند به بیرون

• عکس‌هایی از مقبره علامه شهرستانی در زادگاهش
• محمد بن عبدالکریم شهرستانی در ویکی فقه