پان‌اسلامیسم
 | این مقاله دارای چندین مشکل است. خواهشمندیم به بهبود آن کمک کنید یا در مورد این مشکلات در صفحهٔ بحث گفتگو کنید. (دربارهٔ چگونگی و زمان مناسب برداشتن این برچسبها بیشتر بدانید)
|
| بخشی از سلسله مقالات درمورد اسلام‌گرایی |
|---|
 درگاه اسلام |
پان‌اسلامیسم[۱] یا اتحاد اسلامی[۲] (به عربی: الوحدة الإسلامیة)، (انگلیسی: Pan-Islamism) نام یک ایدئولوژی است، که در آن سعی بر این است که، با اتحاد میان مسلمانان، هرگونه پیوند با میهن و قومیت با پیوندهای فراملی اسلامی جایگزین گردد.[۳]
واژه «پان‌اسلامیسم» نخستین بار توسط شرق‌شناسان اروپایی و دربارهٔ سیاست‌های توسعه‌طلبانه دولت عثمانی بکار رفت. این ایده توسط بسیاری از مسلمانان «چشمهٔ دروغ‌ها»[۴] و «خیالات و اوهام استعمارگران انگلیسی»[۵] نامیده شد. برخی نیز سید جمال‌الدین اسدآبادی را بنیانگذار این تفکر دانسته‌اند.[چه‌کسانی؟] در طول تاریخ منابع و افراد گوناگون، تعاریف متفاوتی از پان‌اسلامیسم ارائه داده‌اند.[۶]
این تفکر در ایران نیز طرفدارانی در میان شیعیان داشته و در کنار پان عربیسم به مخالفت با تشکیل کشور اسرائیل و طرفداری از فلسطینی‌ها و تشکیل دولت فلسطین پرداخته‌است.[۷] در راستای این تفکر، روح‌الله خمینی بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی ایران، بارها از امت واحدهٔ اسلامی سخن می‌گوید.[۸] بعد از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ این ایده در بین انقلابی‌های ایران رواج پیدا کرد.
ریشهٔ این اندیشه به قرآن، کتاب دینی مسلمانان، بازمی‌گردد.
از جمله آیه‌های:
«إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَیْنَ أَخَوَیْکُمْ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ»[۹]
جز این نیست که همه مؤمنان با هم برادرند؛ بنابراین (در همه نزاع‌ها و اختلافات) میان برادران‌تان صلح و آشتی برقرار کنید، و از خدا پروا نمایید که مورد رحمت قرار گیرید. (آیه ۱۰ سوره حجرات - ترجمه حسین انصاریان)
«وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا ۚ وَاذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَکُنْتُمْ عَلَیٰ شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَکُمْ مِنْهَا ۗ کَذٰلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ آیَاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ»[۱۰]
و همگی به ریسمان خدا (قرآن و اهل بیت) چنگ زنید، و پراکنده و گروه گروه نشوید؛ و نعمت خدا را بر خود یاد کنید آن گاه که (پیش از بعثت پیامبر و نزول قرآن) با یکدیگر دشمن بودید، پس میان دل‌های شما پیوند و الفت برقرار کرد، در نتیجه به رحمت و لطف او با هم برادر شدید، و بر لب گودالی از آتش بودید، پس شما را از آن نجات داد؛ خدا این گونه، نشانه‌های (قدرت، لطف و رحمت) خود را برای شما روشن می‌سازد تا هدایت شوید. (آیه ۱۰۳ سوره آل عمران - ترجمه حسین انصاریان)
«یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَأُنْثَیٰ وَجَعَلْنَاکُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا ۚ إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ»[۱۱]
(در نفی ارزشمند بودن نژادها و ملیت‌ها در مقایسه با یکدیگر) ای مردم! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و ملت‌ها و قبیله‌ها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید. بی تردید گرامی‌ترین شما نزد خدا پرهیزکارترین شماست. یقیناً خدا دانا و آگاه است. (آیه ۱۳ سوره حجرات - ترجمه حسین انصاریان)
و نیز سخنان بزرگان اسلام، آکنده از پایه‌های این اندیشه است. مانند:
پیامبر اسلام: «إنّ الناس من عهد آدم إلی یومنا هذا مثل أسنان المشط، لا فضل للعربیّ علی العجمی و لا للأحمر علی الأسود إلّا بالتّقوی[۱۲]»
مردم از زمان آدم تاکنون همانند دندان‌های شانه برابرند و عرب را بر عجم، و نژاد سرخ را بر سیاه هیچ برتری و فضیلتی نیست جز به تقوا و پرهیزکاری.
جستارهای وابسته[ویرایش]
- اسلام‌گرایی
- روابط مذهب‌های شیعه و سنی
- بنیادگرایی اسلامی
- بنیادگرایی اسلامی در ایران
- جهادگرایی
- جهادگرایی سلفی
- حکومت اسلامی
- داعش
- طالبان
- القاعده
- اسلام در هند
- اسلام در چین
- پان‌عربیسم
- پان‌ترکیسم
- اخوان‌المسلمین
- ملی‌گرایی عربی
- جمال عبدالناصر
- حماس
- فتح
- سید جمال‌الدین اسدآبادی
- سید روح‌الله خمینی
- سید علی خامنه‌ای
- محمد بن سلمان آل سعود
- رجب طیب اردوغان
منابع[ویرایش]
- ↑
Pan-Islamism. Chirol Sir, Valent, Chirol Valentine Sir. BiblioBazaar, LLC, 2009 ISBN 1-113-29111-7
- ↑ «مؤلفه‌ها و مقوم‌های نظریه وحدت اسلامی در سده سیزدهم هجری(PDF)». پرتال جامع علوم‌انسانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۹-۰۲.
- ↑ Islam and the political order. Muhammad Saïd al-Ashmawy. Publisher CRVP, 1994. ISBN 1-56518-047-X pp.85
- ↑ Islam and the Secular State in Indonesia ISEAS series on Islam. Luthfi Assyaukanie. Institute of Southeast Asian Studies, 2009. ISBN 981-230-889-X pp.47
- ↑ The evolution of the Egyptian national image: from its origins to Aḥmad Luṭfī al-Sayyid. Charles Wendell. University of California Press, 1972. ISBN 0-520-02111-8 pp.230
- ↑ Between the state and Islam Woodrow Wilson Center series. Charles E. Butterworth, I. William Zartman. Cambridge University Press, 2001. ISBN 0-521-78972-9 pp.100–101
- ↑ Shī'īsm and constitutionalism in Iran: a study of the role played by the Persian residents of Iraq in Iranian politics. ʻAbd al-Hādī Ḥāʼirī. Brill Archive, 1977. ISBN 90-04-04900-2
- ↑ ولایت فقیه: حکومت اسلامی، سیدروح الله الموسوی الخمینی
- ↑ «آیه ۱۰ سوره حجرات». دانشنامهٔ اسلامی. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۹-۰۲.
- ↑ «آیه ۱۰۳ سوره آل عمران». دانشنامهٔ اسلامی. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۹-۰۲.
- ↑ «آیه ۱۳ سوره حجرات». دانشنامهٔ اسلامی. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۹-۰۲.
- ↑ مستدرک الوسائل، میرزا حسین نوری، ج ۲، ص ۳۴۰.