حاکمیت دینی

بخشی از سلسله مقاله‌های سیاسی
شیوه‌های حکومت
ساختار قدرت
کنفدراسیون فدرال جمهوری فدرال هژمونی امپراتوری حکومت متمرکز
منبع قدرت
دموکراسی (فرمانروایی مردم) مستقیم نیابتی لیبرال سوسیال شبه‌دموکراسی سایر انواع
الیگارشی (فرمانروایی یک گروه) نخبه‌سالاری دیکتاتوری نظامی خونتا زرسالاری سربازسالاری تیموکراسی حاکمیت دینی کریتارشی حزب‌سالاری
اقتدارگرایی (فرمانروایی یک نفر) یکه‌سالاری خودکامگی دموکراسی غیرلیبرال شبه‌دموکراسی دیکتاتوری تمامیت‌خواهی
اقتدارگریزی (فرمانروایی هیچ کس) آنارشیسم آنوکراسی مینارشیسم
نظریه قدرت
جمهوری-پادشاهی (نظریات سیاسی-اجتماعی) پادشاهی مشروطه پادشاهی مطلقه پادشاهی قانون‌گرا ‏(en)‏ پادشاهی انتخابی جمهوری ریاستی جمهوری پارلمانی
درگاه سیاست ‏(en)‏

حاکمیت دینی یا دین‌سالاری یا تئوکراسی (به انگلیسی: Theocracy) به نوع خاصی از حکومت گفته می‌شود که در آن اصالت به قوانین دینی و فرد روحانی داده شده‌است، و نوعی حکومت است که در آن «خدا» مبنای سیاسی حاکمیت است و حکومت را مدعیان نمایندگی خدا در رأس امور اداره می‌کنند.

بدین ترتیب مذهب غالب، اصلی‌ترین تعیین‌کنندهٔ خط مشی ادارهٔ جامعه در نظام دین‌سالار است. دین‌سالاری در تاریخ اسلام نیز به کرّات ظاهر گردیده‌است.

امروزه، از میان ۱۹۲ عضو سازمان ملل متحد، جمهوری اسلامی ایران از جمله حکومت‌هایی است که بنا و اساس آن بر مبنای دین‌سالاری است.

تاریخچه

واژه تئوکراسی از واژه یونانی θεοκρατία به معنی «حکومت خداوند» ریشه می‌گیرد. تئوکراسی اولین بار توسط جوزفیوس فلاویوس در قرن اول میلادی مطرح شد تا ویژگی‌های حکومت یهودیان را مشخص کند. جوزفیوس این چنین استدلال کرد که حکومت یهودیان به دلیل آنکه در هیچ‌کدام از سه نوع دولت شناخته شده یونانیان، یعنی پادشاهی، اشرافی و آنارشیسم (به مثابه پارادوکس هر نوع حکومتی) جا نمی‌گرفت، منحصر به فرد به حساب می‌آمد، از همین رو جوزفیوس تئوکراسی را به عنوان چهارمین شکل حکومتی که در آن خدا و قوانینش قدرت مطلق هستند تفسیر کرد. تعریف یوسف فلاوی تا قبل از عصر روشنگری کاملاً قابل قبول بود تا زمانی که این اصطلاح شروع به کسب مفاهیم جامع‌تر و به صورت غیرقابل انکاری منفی کرد، بخصوص وقتی که مورد تفسیر هگل قرار گرفت.

حکومت‌های دین‌سالار در حال حاضر

ایران

حکومت جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک جمهوری دین‌سالار تفسیر شده‌است. فرمانده کل قوا یا رهبر که یک فرد روحانی است توسط مجلس خبرگان رهبری انتخاب می‌شود که صلاحیت نامزدهای انتخابات آن توسط شورای نگهبان قانون اساسی بررسی می‌شود و همچنین نیمی از اعضای شورای نگهبان توسط رهبری و باقی توسط ریاست قوه قضائیه انتخاب می‌شوند. شورای نگهبان قانون اساسی وظیفه دارد که هر قانون تصویب شده در مجلس را با قانون اساسی و قوانین شریعت اسلام مطابقت دهد، همچنین موظف است صلاحیت همه نامزدهایی را که جهت شرکت در هر انتخابات به جز انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا در وزارت کشور ثبت نام می‌کنند را بررسی کند و پس از آن اجازه شرکت در انتخابات را به آن کاندیدا بدهد. مواردی از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران صراحتاً به اسلامی بودن نظام و قوانین اشاره دارد.

افغانستان

نظام حکومتی افغانستان، جمهوری اسلامی است. در مادهٔ دوم از قانون اساسی افغانستان آمده‌است: «دین دولت جمهوری اسلامی افغانستان، دین مقدس اسلام است. پیروان سایر ادیان در پیروی از دین و اجرای مراسم دینی‌شان درحدود احکام قانون آزاد می‌باشند». هم‌چنین در مادهٔ سه از قانون اساسی افغانستان آمده‌است: «در افغانستان هیچ قانون نمی‌تواند مخالف معتقدات و احکام دین مقدس اسلام باشد».

عربستان سعودی

قانون اساسی عربستان سعودی برپایهٔ قوانین اسلامی یا شریعت نوشته شده‌است. قوانین اسلامی مسلمانان را امر می‌کند تا از الکل، فراورده‌های خوکی، قمار، زنا و بسیاری چیزهای دیگر که آن را حرام می‌خواند، پرهیز کنند.

واتیکان

شخص اول در ادارهٔ واتیکان، پاپ اعظم است که در عالی‌ترین مسند قرار دارد و حق قانون‌گذاری و ادارهٔ دولت برای او محفوظ است.

پاکستان

در قانون اساسی جمهوری اسلامی پاکستان تصریح شده‌است که نوع حکومت این کشور جمهوری اسلامی است و دین رسمی کشور هم اسلام است.