حاکمیت دینی

بخشی از سلسله مقاله‌های سیاسی
شیوه‌های حکومت
ساختار قدرت
کنفدراسیون فدرال هژمونی امپراتوری حکومت متمرکز پیشوایی
منبع قدرت
اقتدارگرایی یکه‌سالاری خودکامگی دموکراسی غیرلیبرال نیمه‌اقتدارگرایی ‏(en)‏ دیکتاتوری تمامیت‌خواهی
دموکراسی مستقیم نیابتی نیمه ‏(en)‏ سایر انواع
پادشاهی پادشاهی مشروطه پادشاهی مطلقه قانون‌گرا ‏(en)‏
الیگارشی نخبه‌سالاری دیکتاتوری نظامی ‏(en)‏ خونتا زرسالاری سربازسالاری تیموکراسی حاکمیت دینی کریتارشی حزب‌سالاری ‏(en)‏
دیگر آنارشیسم آنوکراسی جمهوری مینارشیسم
درگاه سیاست ‏(en)‏

حاکمیت دینی (به انگلیسی: Theocracy) به نوع خاصی از حکومت گفته می‌شود که در آن اصالت به قوانین دینی و فرد روحانی داده شده‌است، و نوعی حکومت است که در آن «خدا» مبنای سیاسی یک مملکت است و مملکت توسط نمایندگان مدعی خدا در رأس امور اداره می‌گردد. طرفداران این نوع از حکومت از آن با عناوینی چون «نظام دین‌سالار» و یا «دین‌سالاری» یاد می‌کنند.

بدین ترتیب مذهب غالب اصلی‌ترین تعیین‌کنندهٔ خط و مشی اداره جامعه در نظام دین‌سالار است. دین‌سالاری در تاریخ اسلام نیز به کرات ظاهر گردیده است. امروزه، از میان ۱۹۲ عضو سازمان ملل متحد، حکومت ایران از معدود حکومتهایی است که بنا و اساس آن بر مبنای دین‌سالاری است.

تاریخچه

واژه تئوکراسی از واژه یونانی θεοκρατία به معنی «حکومت خداوند» ریشه می‌گیرد. تئوکراسی اولین بار توسط جوزفیوس فلاویوس در قرن اول میلادی مطرح شد تا ویژگی‌های حکومت یهودیان را مشخص کند. جوزفیوس این چنین استدلال کرد که حکومت یهودیان به دلیل آنکه در هیچ‌کدام از سه نوع دولت شناخته شده یونانیان، یعنی پادشاهی، اشرافی و آنارشیسم (به مثابه پارادوکس هر نوع حکومتی) جا نمی‌گرفت، منحصر به فرد به حساب می‌آمد، از همین رو جوزفیوس تئوکراسی را به عنوان چهارمین شکل حکومتی که در آن خدا و قوانینش قدرت مطلق هستند تفسیر کرد. تعریف جوزفیوس تا قبل از عصر روشنگری کاملاً قابل قبول بود تا زمانی که این اصطلاح شروع به کسب مفاهیم جامع‌تر و به صورت غیرقابل انکاری منفی کرد، بخصوص وقتی که مورد تفسیر هگل قرار گرفت.

حکومت‌های دین‌سالار در حال حاضر

ایران

حکومت جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک جمهوری دین‌سالار تفسیر شده است. فرمانده کل قوا یا رهبر که یک فرد روحانی است توسط مجلس خبرگان رهبری انتخاب می‌شود که صلاحیت نامزدهای انتخابات آن توسط شورای نگهبان قانون اساسی بررسی می‌شود و همچنین نیمی از اعضای شورای نگهبان توسط رهبری و باقی توسط ریاست قوه قضائیه که او هم توسط رهبر منصوب می‌شود، انتخاب می‌شوند. شورای نگهبان قانون اساسی وظیفه دارد که هر قانون تصویب شده در مجلس را با قانون اساسی و قوانین شریعت اسلام مطابقت دهد، همچنین موظف است صلاحیت همه نامزدهایی را که جهت شرکت در هر انتخابات به جز انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا در وزارت کشور ثبت نام می‌کنند را بررسی کند و پس از آن اجازه شرکت در انتخابات را به آن کاندیدا بدهد. مواردی از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران صراحتاً به اسلامی بودن نظام و قوانین اشاره دارد.

افغانستان

نظام حکومتی افغانستان، جمهوری اسلامی است. در مادهٔ دوم از قانون اساسی افغانستان آمده است: «دین دولت جمهوری اسلامی افغانستان، دین مقدس اسلام است. پیروان سایر ادیان در پیروی از دین و اجرای مراسم دینی‌شان درحدود احکام قانون آزاد می‌باشند». هم‌چنین در مادهٔ سه از قانون اساسی افغانستان آمده است: «در افغانستان هیچ قانون نمی‌تواند مخالف معتقدات واحکام دین مقدس اسلام باشد».

عربستان سعودی

قانون اساسی عربستان سعودی برپایهٔ قوانین اسلامی یا شریعت نوشته شده است. قوانین اسلامی مسلمانان را امر می‌کند تا از الکل، فراورده‌های خوکی، قمار، زنا و بسیاری چیزهای دیگر که آن را حرام می‌خواند، پرهیز کنند.

واتیکان

شخص اول در ادارهٔ واتیکان، پاپ اعظم است که در عالی‌ترین مسند قراردارد و حق قانون‌گذاری و ادارهٔ دولت برای او محفوظ است.

پاکستان

در قانون اساسی جمهوری اسلامی پاکستان تصریح شده است که نوع حکومت این کشور جمهوری اسلامی است و دین رسمی کشور هم اسلام است.