رویداد غدیر خم
| رویداد غدیر خم | |
|---|---|
 | |
| نام دیگر | عید غدیر خم |
| برپایی توسط | مسلمانان، بیشتر شیعیان |
| نوع | اسلامی |
| اهمیت | انتصاب علی به جانشینی محمد؛ تکمیل پیام اسلام (دیدگاه شیعه) |
| مراسم | جشن گرفتن، هدیه دادن، پخش وعده‌های غذایی، و همچنین نماز و دعا خواندن |
| تاریخ | ۱۸ ذی‌الحجه |
| محمد |
|---|
 |
| از سلسله مباحث در مورد |
 |
 |
| بخشی از رده |
| فرهنگ اسلامی |
|---|
| معماری اسلامی |
| هنر اسلامی |
| پوشاک اسلامی |
| تعطیلات اسلامی |
| ادبیات اسلامی |
| موسیقی در جهان اسلام |
| فرهنگ اسلامی |
غدیر خم نام رود و ناحیه‌ای میان مکه و مدینه است که محمد، پیامبر اسلام، در ۱۸ ذی‌الحجه سال ۱۰ هجری قمری (برابر با ۲۸ اسفند سال ۱۰ خورشیدی) علی بن ابی طالب را «مولای» مؤمنان اعلام کرد.[۱] سالروز این واقعه در میان شیعیان به عید غدیر شهرت دارد.
محمد بن عبدالله، پیامبر اسلام، در بازگشت از آخرین حج خود همه مسلمانانی را که در حج شرکت داشتند در غدیر خم جمع و خطبه‌ای ایراد کرد که عبارت معروف مَن کُنتُ مَولاهُ فَهذا علیٌ مَولاه (ترجمه: هرکه من مولای اویم پس علی مولای اوست) قسمتی از آن است. ولی یا مولا به معنای رهبر یا دوست قابل اعتماد و با کلمه ولایت (با کسر واو) یا وَلایت (با فتح واو) که حکومت، غلبه معنوی و قدرت معنی می‌دهد، مرتبط است. وقوع این رخداد و بیان سخنان با تفاوت‌هایی در عبارات حدیث متواتر مورد قبول بین شیعه و سنی می‌باشد. اما، در تفسیر حدیث غدیر خم در بین شیعه و سنی اختلاف وجود دارد. شیعیان معتقدند که او در آنجا علی بن ابیطالب را به‌عنوان وصی و برادر و جانشین خود از جانب الله معرفی کرد. اهل سنت این حدیث را به خاطر خصومت‌های صحابه با علی که در یمن بر سر تقسیم غنائم جنگی رخ داد می‌دانند که علی گفت بگذارید پیامبر میان ما غنائم را تقسیم کند اما صحابه مخالفت کردند و علی داستان را به محمد گفت و محمد به همین خاطر تنها آن را به‌منزلهٔ اظهار نزدیکی پیامبر به علی و دعوت به دوستی با او و رفع کینه‌ها می‌دانند و اینکه علی به عنوان پسر عمو و فرزندخوانده اش جانشین او در مسئولیت‌های خانوادگی اش پس از مرگ شود.[۲]
جغرافیای غدیر خم
«غدیر خم» نام ناحیه‌ای در میان مکه و مدینه است که بر سر راه حاجیان قرار دارد و به خاطر وجود برکه‌ای در این محل که در آن آب باران جمع می‌شده‌است، به این نام شهرت یافته‌است. غدیر در ۳–۴ کیلومتری جحفه واقع شده و جحفه در ۶۴ کیلومتری مکه قرار دارد که یکی از میقات‌های پنجگانه‌است. در جحفه راه اهالی مصر، مدینه، عراق و شام از یکدیگر جدا می‌شود. غدیر خم به سبب وجود آب و چندین درخت کهنسال، محل توقف و استراحت کاروانیان بود؛ اما با وجود گرمای طاقت فرسای عربستان رویداد غدیر در اواخر اسفند ماه رخ داد و آنچنان گرم نبود.
رخداد غدیر خم
در ۱۸ ذی‌حجه سال دهم هجری در زمان بازگشت از حج‌الوداع، محمد در محلی به نام غدیر خم توقف کرد تا همراهانش گرد او آیند. به دلیل گرمای هوا، منبر سایه‌بان‌داری برای او ساختند. سپس بالای آن رفته و خطبه ای ایراد کرد و بعد از آن علی را فراخواند و دست او را گرفت. بعد از حجاج پرسید: ای مردم، آیا من از خود شما، به ولایت [سرپرستی] شما سزاوار‌تر نیستم؟ مردم پاسخ دادند: آری، ای رسول خدا. محمد گفت: خداوند ولی من است و من ولی مؤمنین‌ام و من به خود شما، به ولایت [سرپرستی] شما سزاوار ترم. سپس محمد جمله معروف «هرکس که من مولای او هستم، از این پس علی مولای اوست» را بر زبان راند. محمد سه بار این جمله را تکرار کرد. در برخی روایات بلندتر جمله: «خداوندا، دوست بدار و سرپرستی کن هر کسی را که علی را دوست دارد و او را مولای خود بداند و دشمن بدار هر کسی را که او را دشمن می‌دارد و یاری نما هر کسی را که او را یاری مینماید و به حال خود رها کن هر کس را که او را وا می‌گذارد.» نیز روایت شده‌است. سپس خطاب به مردم گفت: «حاضران این پیام را به غایبان برسانند.[۳][۴]
روایت شیعه
روایت فوق در میان شیعه و سنی پذیرفته شده‌است؛ اما در منابع شیعه جزئیات بیشتری دربارهٔ این رویداد موجود است. در این روایات، محمد عنوان می‌کند که پیش از این هم از طریق وحی الهی آگاه شده‌است که علی پس از او رهبر امت اسلام خواهد بود؛ ولی این را آشکار نکرده بود تا زمانی که اطمینان داشته باشد مخالفتی از سوی مسلمانان نسبت به انتخاب علی به عنوان جانشین وجود نخواهد داشت.
نزول آیه تبلیغ
به گفته مفسران شیعه، در غدیر خم آیه ۶۷ سوره مائده حاوی ای پیامبر! آنچه را از سوی پروردگارت بر تو نازل شده [به مردم] برسان. اگر این کار را نکنی، رسالت الهی را به انجام نرسانده‌ای و خداوند از مردم نگاهت خواهد داشت
| قرمز | |
|---|---|
 مختصات رنگ | |
| منبع | [بدون منبع] |
بر محمد نازل شد.[۵] بنا به برخی از منابع متاخرتر، قرآن پیش از اینکه توسط دشمنان علی تحریف شود، به جانشینی علی پس از درگذشت پیامبر اسلام اشاره کرده‌است.[۶]
همه مفسران شیعه معتقدند آیه فوق در غدیر خم دربارهٔ ولایت و جانشینی علی نازل شده و حدود ۳۶۰ تن از دانشمندان اهل سنت نیز این مطلب را پذیرفته‌اند. واحدی در کتاب اسباب، سیوطی در کتاب الدرالمنثور، فخر رازی در تفسیر رازی، نیشابوری در تفسیر نیشابوری، قندوزی در ینابیع الموده، آلوسی در تفسیر آلوسی، المنار ج ۶، تاریخ بغداد، ج ۸، تاریخ یعقوبی ج ۲، شبلنجی در نور الابصار، مسند احمد بن حنبل، نسائی در خصائص، عقدالفرید، سیوطی در تاریخ خلفاء، اسعاف الراغبین، مصابیح السنه، حلیه‌الاولیاء، نثر اللیالی، واحدی در اسباب النزول، فخرالدین رازی در تفسیر مفاتیح الغیب، ترمذی، در صحیح، ابن کثیر در بدایه و النهایه برخی از این مفسران هستند.[۷]
پس از آن، محمد دستور توقف کاروان را صادر نمود و گفت آنانی که پیشاپیش حرکت می‌کنند، به محل غدیر بازگردند و کسانی که عقب مانده‌اند، به کاروان ملحق شوند.سپس خطبه ای ایراد کرد و بعد ار آن دست علی را بالا برد و عبارت «هرکس من مولای او هستم، از این پس علی مولای اوست» را به سمع مسلمانان رساند که به اعتقاد شیعه اعلام رسمی علی به عنوان جانشین بود. او همچنین از مرگ قریب‌الوقوع خود خبر داد و به مسلمین تأکید کرد از دو چیز دور نشوند: قرآن و اهل‌بیت او. پس از اقامه نماز، محمد و علی به چادر پیامبر اسلام رفتند و بعد بنا به دستور محمد، علی با مسلمانان که او را امیرالمؤمنین خطاب می‌کردند، بیعت کرد.[۸] در میان آنان که با علی بیعت کردند، خلفای آتی ابوبکر و عمر و به علاوه ابن‌عباس بودند.[۹] حسان بن ثابتِ شاعر با تأیید محمد شعری به افتخار انتخاب علی سرود.[۱۰] آنگاه محمد آن روز را بزرگ‌ترین عید مسلمانان نامید.[۱۱]
پس از این سخنرانی محمد و همراهانش به مدینه بازگشتند. فاصله درگذشت محمد تا آغاز خلافت علی حدود بیست و پنج سال طول کشید که در این مدت زمامداری مسلمین و خلافت در دست ابوبکر و عمر و عثمان بود.[۱۲]
خطبه غدیر
همان طور که گفته شده زمانی که کاروان حج به منطقه غدیر رسید و جبرئیل آیه تبلیغ را بر محمد نازل و او را مأمور به ابلاغ ولایت علی بن ابی طالب کرد. کاروانیان به دستور محمد توقف کردند. پس از نماز ظهر، منبری آماده کردند و محمد خطبه‌ای خواند. متن خطبه به سه طریق از محمد نقل شده است: روایت محمد باقر[۱۳]، روایت حذیفة بن یمان[۱۴] و روایت زید بن ارقم.[۱۵]
مفاد خطبه غدیر
- حمد و ثنای الهی
- فرمان الهی برای مطلبی مهم
- زمینه‌چینی معرفی امام
- معرفی علی به عنوان جانشین
- تأکید بر توجه امت به مسئله امامت
- اشاره به کارشکنیهای منافقین
- پیروان اهل بیت و دشمنانشان
- حجه قائم
- مطرح کردن بیعت
- حلال و حرام، واجبات و محرمات
- بیعت گرفتن[۱۶][۱۷][۱۸][۱۹]
منابع خطبه غدیر
متن خطبه غدیر در کتاب روضة الواعظین، الاحتجاج، الیقین، نزهة الکرام، الاقبال، العُدَدُ القَویة، التحصین، الصراط المستقیم و نهج الایمان آمده است.[۲۰]
نزول آیه اکمال
بنا به روحانیون شیعه، از جمله عبدالحسین امینی، بلافاصله بعد از سخنرانی محمد، آیه زیر که سومین آیه از سوره مائده است، نازل شد:[۲۱][۲۲][۲۳]
امروز، کافران از آیین شما، مأیوس شدند بنا بر این، از آنها نترسید! و از من بترسید! امروز، دین شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان آیین شما پذیرفتم.
این را آخرین آیه نازل شده از قرآن به حساب می‌آورند.[۲۴] در این مورد هم بنا به باور شیعه، قبل از تحریف قرآن در این آیه علی مورد اشاره قرار گرفته بود. ادعا شده‌است نسخه کامل آیه بدین صورت بوده‌است:[۲۵]
در این روز، دین شما را به لطف ولایت علی بن ابیطالب کامل و نعمت خود را بر شما تمام کردم.
البته معمولاً نظر بر این است که آیه اکمال چند روز قبل در روز عرفه نازل شده‌است.[۲۶]
دیدگاه اهل سنت
بگفته ماریا دقاق، بسیاری از منابع اهل سنت واقعه غدیر خم را نقل کرده‌اند اما قائل به این موضوع نیستند که غدیر دلالت بر تعیین علی به عنوان جانشین سیاسی پیامبر مسلمانان داشته‌است.[۲۷] اهل سنت معتقدند که عده‌ای از تقسیم غنایم در اردوکشی به یمن که توسط علی انجام شده ناراضی بودند و محمد در پاسخ به آنها علی را دوست خویش معرفی کرد تا ناخشنودی آنان را فرونشاند.[۲۸][الف]
راویان حدیث
عبدالحسین امینی در کتاب الغدیر نام صد و ده تن از صحابه محمد را که این حدیث را نقل کرده‌اند برمی‌شمارد و برخی دیگر از منابع تعدادی بیشتری را ذکر کرده‌اند که اکثر صحابه بزرگ مورد قبول شیعه و سنی در زمره آنها هستند و برخی از مشهورترین آنها عبارتند از:[۳۳][۳۴][۳۵][۳۶]
- فاطمه، دختر محمد
- علی بن ابی طالب امام اول شیعه و خلیفه چهارم اهل سنت
- ابوبکر، خلیفه اول اهل سنت
- عمر بن خطاب، خلیفه دوم اهل سنت
- عثمان بن عفان، خلیفه سوم اهل سنت
- ام سلمه، همسر محمد
- عایشه، همسر محمد
- اسماء بنت عمیس، همسر ابوبکر و علی
- ام هانی بنت ابوطالب، خواهر علی
- فاطمه بنت حمزه، دخترعموی محمد و علی
- زبیر بن عوام، از صحابه کبار
- طلحه، از صحابه کبار
- سعد بن ابی وقاص، از صحابه کبار
- جابر بن عبدالله انصاری، از صحابه کبار
- ابوذر غفاری، از صحابه کبار
- سلمان فارسی، از صحابه کبار
- عمار یاسر، از صحابه کبار
- عبدالله بن جعفر، برادر زاده علی
- حسان بن ثابت، از شعرای مدینه که شعری برای غدیر سرود
- حسن بن علی، پسر علی
- حسین بن علی، پسر علی
- عباس بن عبدالمطلب، عموی محمد و علی
- عبدالله بن عباس، پسر عموی محمد و علی
- عبدالله بن عمر، پسر عمر و از صحابه
- عبدالله بن مسعود، از صحابه
- عمرو عاص
- ابوسعید خدری، از صحابه
- زید بن ارقم، از صحابه
- ابوهریره، از صحابه
- انس بن مالک انصاری، خادم محمد و از صحابه
- ابو ایوب انصاری
- قیس بن سعد بن عباده
- سهل بن حنیف
- ابن تیهان
- خزیمة بن ثابت
- حذیفه بن یمان
- ابی بن کعب
تاریخ‌نگاری روایت حدیث غدیر
طبق بررسی ماریا دقاق این حدیث از سدهٔ نخست در میان مسلمانان مطرح بوده، اما در زمان سه خلیفهٔ نخست در اختلافات مذهبی یا سیاسی میان هواداران و مخالفان علی به آن چندان استناد نمی‌شده‌است. در زمان جنگ‌های میان مسلمانان در دوران خلافت علی بن ابی طالب، این حدیث دارای اهمیت مذهبی به خصوص در رابطه با موضوع ولایت شد و حامیان علی در تثبیت مشروعیت وی به آن استناد کردند.[۳۷] علی بن ابی طالب در دوران خلافت علی بن ابی طالب روزی که معروف به روز رحبه است در کوفه از صحابه محمد، پیامبر اسلام، که شاهد رخداد غدیر خم بودند درخواست می‌کند که ماجرا را برای مردم روایت کنند و بر آن شهادت دهند. در این هنگام بین ۱۲ تا ۳۰ نفر از این افراد برمی‌خیزند و شهادت می‌دهند که محمد فرمود: «من کنت مولاه فعلی مولاه» یا «الا من کنت مولاه فعلی مولاه، اللهم وال من والاه و عاد من عاداه و احب من احبه و ابغض من ابغضه و اعن عن اعانه» (همانا خدای عز و جل ولی من است، و من ولی مؤمنین هستم، پس هر کس که من مولای اویم پس این علی، مولای او است، بار خدایا دوست بدار آنکه را که او را دوست دارد و دشمن دار آنکه را که او دشمن بدارد)[۳۸] عبدالحسین امینی در الغدیر دو واقعهٔ مناشده در رحبه را ذکر کرده، نخست مناشدهٔ علی بن ابیطالب در رحبه و در سال ۳۵ هجری و اوائل استقرار علی در کوفه بوده که علی پس از شنیدن تردید و انکار گروهی از مردم دربارهٔ روایات پیامبر در موضوع برتری و تقدم علی بر دیگران، در رحبه که میدان وسیع کوفه بوده، حاضر شده و در میان جمعیت حاضر در میدان به دفاع از حق خویش پرداخته‌است. دومین مناشده در رحبه مربوط به داستان سواران در رحبه و در سال ۳۶ و ۳۷ هجری بوده که در آن گروهی سوار در رحبه نزد علی آمده و به او با عبارت «السلام علیک یا مولای» یا «السلام علیک یا مولانا» سلام کردند؛ و علی از آنان دربارهٔ علت و چگونگی این سلام پرسید و آنان در پاسخ حدیث غدیر را ذکر کردند. در هردو ماجرا چند نفر به این حدیث و برتری علی اقرار نکردند که مورد نفرین و مناشدهٔ علی واقع شدند.[۳۹] طبق روایت برخی دیگر که ویلفرد مادلونگ آورده، بعد از جنگ صفین و در زمان اختلاف میان شیعیان علی و خوارج رخ داده‌است. به نوشته مادلونگ، علی بدین ترتیب صراحتاً مرجعیت دینی فراتر از ابوبکر و عمر، خلفای پیشین را برای خود مطرح کرد.[۴۰][۴۱] به نوشته دقاق، نکتهٔ قابل توجه این است که در میان دلایلی که علی در کتاب نهج البلاغه برای بر حق بودنش ذکر می‌کند، اشاره‌ای به غدیر خم نیست. اما چنین به نظر می‌رسد که از حدود قرن دوم هجری حدیث غدیر خم به‌عنوان یکی از دلایل مهم برای اثبات بر حق بودن علی بر جانشینی محمد به کار رفته‌است.[۴۲]
به گفتهٔ دقاق در دانشنامهٔ ایرانیکا، اولین آثار ادبی قابل تاریخ‌گذاری برجامانده، مجموعهٔ اشعاری از نویسندگان شیعه در قرن دوم هجری است. اولین منبع تاریخی که به غدیر خم اشاره می‌کند یعقوبی (م. ۲۸۴ هـ)، مورخ شیعه در نیمهٔ دوم قرن سوم هجری، است.[۴۳]
بنا بر پژوهش دقاق، حدیث غدیر خم در برخی از منابع شیعه و برخی از منابع سنی آمده، اما نقل یا عدم نقل آن بر مبنای دسته‌بندی مذهبی نبوده‌است.[۴۴] مجموعهٔ جامعی از نقل قول‌ها و احادیث در مورد غدیر خم در سه کتاب اهل سنت وجود دارد. این سه اثر عبارتند از کتاب مُسند احمد بن حنبل (۱۶۴–۲۴۱ هجری)، تاریخ مدینات دمشق ابن عساکر (۴۹۹هـ - ۵۷۱ ه)، و کتاب البدایة و النهایة ابن کثیر (۷۰۱ ق. - ۷۷۴ ق).[۴۵] این حدیث در برخی منابع تاریخی اهل سنت نظیر سیرهٔ ابن هشام، تاریخ طبری و طبقات الکبری ابن سعد نیامده، اما در انساب الاشراف بلاذری ذکر شده‌است.[۴۶] به نوشته رضا شاه کاظمی، زمانی که گروهی از اهل حدیث افراطی در بغداد در سده سوم هجری این حدیث را ساختگی می‌دانستند، محمد بن جریر طبری کتابی با نام «الولایة» نگاشت که اسناد حدیث غدیر را با جزئیات بیان نمود و تردیدناپذیری این رخداد را نشان داد.[۴۷]
از منابع شیعهٔ اواخر دورهٔ امویان، هاشمیات کمیت بن زید اسدی (۶۰–۱۲۶ هجری) و کتاب سلیم بن قیس هلالی (پیش از ۱۲۵ هجری) مربوط به اوایل قرن دوم هجری/هشتم میلادی حدیث را آورده‌اند. حال آنکه در منابع حدیثی شیعه که از قرن سوم به بعد گردآوری شده‌اند نظیر اصول کافی(پیش از ۳۲۹ هجری) چندان به آن پرداخته نشده‌است و صرفاً برای تثبیت نظریهٔ شیعی نصب امام توسط نص آن را ذکر کرده‌اند. همچنین منابع تاریخی مایل به شیعه در سده‌های نخست چندان به غدیر نپرداخته‌اند. مسعودی در مروج الذهب اصلاً آن را ذکر نکرده و یعقوبی فقط گزارش مختصری از آن آورده‌است. بنا بر تحلیل دقاق این واقعه بیشتر در آن دسته از منابع تاریخی آمده‌است که مربوط به دورهٔ امویان می‌شود یا بر منابع این دوره اتکا دارد و در دوره عباسیان از توجه به آن کاسته شده‌است.[۴۸]
کتابشناسی غدیر
کتاب الغدیر
به گفته ماریا دقاق در دانشنامه ایرانیکا، بهترین منبع شیعه دوازده امامی که در دوره معاصر در زمینه غدیر خم نگاشته شده‌است، کتاب الغدیر عبدالحسین امینی است. این کتاب در یازده جلد با این هدف نگاشته شده که همه مطالب در زمینه غدیر خم در آثار سنی و شیعه اعم از حدیث، تاریخ، تفسیر قرآن، شعر، و نیز زندگی‌نامه افراد مشهوری که در زمره راویان یا حافظان این حدیث بودند را جمع‌آوری کند.[۴۹] کتابهای دیگری نیز به موضوع غدیر پرداخته اند از جمله:
- عبقات الانوار فی امامة الائمة الاطهار (حدیث الغدیر)، میر حامد حسین کنتوری لکنهویی
- غدیر در آیینه کتاب، محمد انصاری
- چهارده قرن با غدیر، محمدباقر انصاری
- همگام با پیامبر در حجة الوداع، حسین واثقی
- الغدیر و المعارضون، سید جعفر مرتضی عاملی
- الغدیر فی الإسلام، محمدرضا فرج اللّه حلفی نجفی
- شرح و تفسیر خطبه پیامبر اکرم در غدیر خم، سید محمدتقی نَقَوی
- فرهنگ غدیر، جواد محدثی که چاپ هفتم آن از سوی نشر معروف در سال ١٣٨٦ش منتشر شده، ٦٥٤ صفحه دارد و به صورت الفبایی تنظیم شده است و محتوای کتاب شامل هر چیزی می‌شود که به نوعی مرتبط با موضوع غدیر است از موضوعات، مفاهیم و اصطلاحات، جاها، وقایع، کتابها، تا آیات و احادیث، اشخاص و اعلام، رمزها و نمادها، آداب و سنتها، گروهها و فرقه ها و ...
عید غدیر خم
روایات بسیاری به نقل از پیامبر اسلام و ائمه شیعه در بزرگداشت غدیر آمده‌است از جمله حدیثی که پیامبر اسلام گفته‌است: عید غدیر خم برترین و بالاترین عیدهای امت من است. امامان شیعه آداب خاصی را برای عیدغدیر نقل کرده‌اند. از جمله گرفتن روزه، مراسم افطاری، پوشیدن جامعه نور، دیدار با مؤمنان، مصافحه، هدیه دادن و هدیه گرفتن، ذکر صلوات، غسل در ظهر روز عید و زیارت اماکن متبرکه به ویژه بارگاه علی بن ابیطالب به آنها تأکید شده‌است.[۵۰]
تاریخچه جشن عید
برگزاری مراسم جشن عید غدیر از سده‌های نخستین اسلامی وجود داشته‌است. نخستین بار در دوران آل بویه ۳۵۳ قمری مراسم جشن عید غدیر خم در بغداد برگزار شد. به دستور دیلمی در روز عید غدیر شهر را آذین کردند و مغازه‌ها تا صبح باز بودند و افرادی به نشانه شادی به طبل می‌کوبیدند و شیپور می‌زدند و آتش بازی می‌کردند. در دوران صفویه نیز این عید با شکوه بسیاری برگزار می‌شد. اما در زمان نادرشاه افشار برگزاری جشن عید غدیر منع شد. اما بار دیگر در دوره قاجار این عید با سلام خاصی برگزار می‌شد. امروزه نیز این مراسم در نقاط مختلف ایران برگزار می‌شود که به عید سادات یا عید سیدا معروف است. مردم به دیدن سادات می‌روند و سادات پول‌هایی را به عنوان عیدی به مهمانان خود می‌دهند. مردم بر این باورند که نگهداری این پول به رزق و روزی آنها برکت می‌دهد.[۵۰]
مسجد غدیر خم
مسجدی با گستردگی ۵۰ مترمربع در منطقه غدیر خم که در دو دهه اخیر بازسازی شد، در شهریور ۱۳۸۶ شبانه ویران شد.[۵۱]
جستارهای وابسته
یادداشت
- ↑
- أن النبی علیه السلام قال یوم غدیر خم إنی تارک فیکم ثقلین أولهما کتاب الله فیه الهدی والنور فخذوا بکتاب الله واستمسکوا به فحث علی کتاب الله ثم قال أذکرکم الله فی أهل بیتی ثلاثا[۲۹]
- قال علی فی الرحبة أنشد بالله رجلا سمع رسول‌الله صلی الله علیه وسلم یوم غدیر خم یقول إن الله ولی المؤمنین ومن کنت ولیه فهذا ولیه اللهم وال من والاه وعاد من عاداه وانصر من نصره[۳۰]
- عن حبشی بن جنادة:سمعت رسول‌الله صلی الله علیه وسلم یقول یوم غدیر خم اللهم من کنت مولاه فعلی مولاه اللهم وال من والاه وعاد من عاداه وانصر من نصره وأعن من أعانه[۳۱]
- عن زیاد بن أبی زیاد:سمعت علی بن أبی طالب رضی الله عنه ینشد الناس فقال: أنشد الله رجلا مسلماً سمع رسول‌الله صلی الله علیه وسلم یقول یوم غدیر خم ما قال فقام اثنا عشر بدریاً فشهدوا[۳۲]
پانویس
- ↑ «تبدیل تاریخ هجری قمری به خورشیدی». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ ژانویه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۷ اکتبر ۲۰۱۳.
- ↑ Nasr, Seyyed Hossein. "Ali". Encyclopædia Britannica Online
- ↑ Vaglieri, Laura Veccia (2012). "G̲h̲adīr K̲h̲umm". Encyclopædia of Islam, Second Edition. Brill Online. Retrieved 11 October 2019.
- ↑ Amir-Moezzi, Mohammad Ali; Fleet, Kate; Krämer, Gundrun; Matringe, Denis; Nawas, John; Rowson, Everett (2014). ""Ghadīr Khumm" in: Encyclopaedia of Islam THREE". doi:10.1163/1573-3912_ei3_COM_27419.
- ↑ Vaglieri, Laura Veccia (2012). "G̲h̲adīr K̲h̲umm". Encyclopædia of Islam, Second Edition. Brill Online. Retrieved 11 October 2019.
- ↑ Amir-Moezzi, Mohammad Ali; Fleet, Kate; Krämer, Gundrun; Matringe, Denis; Nawas, John; Rowson, Everett (2014). ""Ghadīr Khumm" in: Encyclopaedia of Islam THREE". doi:10.1163/1573-3912_ei3_COM_27419.
- ↑ مظفری، محمد تقی، غدیر در قرآن، فرهنگ کوثر - شماره ۲۵.
- ↑ Vaglieri, Laura Veccia (2012). "G̲h̲adīr K̲h̲umm". Encyclopædia of Islam, Second Edition. Brill Online. Retrieved 11 October 2019.
- ↑ (Eliash 1966، صص. 149–50)
- ↑ Vaglieri, Laura Veccia (2012). "G̲h̲adīr K̲h̲umm". Encyclopædia of Islam, Second Edition. Brill Online. Retrieved 11 October 2019.
- ↑ Najafabadi, S. Adel Hashemi (2010). "The Invention of Islamic History". The International Journal of the Humanities. 8 (1): 259.
- ↑ رسولی محلاتی، سید هاشم (۱۳۷۹). خلاصه تاریخ اسلام جلد دوم زندگانی امیرالمؤمنین و فاطمه زهرا و امام حسن مجتبی علیهم السلام. دفتر نشر فرهنگ اسلامی. صص. ۳۹. شابک ۹۶۴-۴۳۰-۲۰۳-۶.
- ↑ ابن فتال نیشابوری، ج۱، ص۸۹ ؛ طبرسی، ج۱، ص۶۶ ؛ ابن طاووس، الیقین، ص۳۴۳ ؛ علم الهدی، ج۱، ص۱۸۶.
- ↑ ابن طاووس، الاقبال، ص۴۵۴ و ۴۵۶.
- ↑ علی بن یوسف حلی، ص۱۶۹ ؛ ابن طاووس، التحصین، ص۵۷۸ ؛ بیاضی، ج۱، ص۳۰۱ ؛ حسین بن جبور، ورقه ۲۶ـ۳۴.
- ↑ انصاری، محمدباقر، خطابه غدیر،.
- ↑ ابن فتال نیشابوری، روضةالواعظین.
- ↑ ابن طاووس، الیقین، تحقیق محمدباقر انصاری.
- ↑ علم الهدی، نزهةالکرام، تحقیق محمد شیروانی.
- ↑ انصاری، محمدباقر، خطابه غدیر.
- ↑ al-Bahrani, Seyyed Hashim. Al-Burhan Fi Tafsir al-Quran. 1. pp. 434–437.
- ↑ Makarem Shirazi, Naser. Tafsir Nemooneh. 4. pp. 263–271.
- ↑ Sobhani, Ja'far. Al-Iman va al-Kofr fi al-Ketab va al-Sunnah. 1. p. 244.
- ↑ Khan, Wahiduddin (2009). The Prophet of Peace: Teachings of the Prophet Muhammad. Penguin Group. p. 67. ISBN 978-0-14-306817-4.
- ↑ Amir-Moezzi, Mohammad Ali; Fleet, Kate; Krämer, Gundrun; Matringe, Denis; Nawas, John; Rowson, Everett (2014). ""Ghadīr Khumm" in: Encyclopaedia of Islam THREE". doi:10.1163/1573-3912_ei3_COM_27419.
- ↑ Vaglieri, Laura Veccia (2012). "G̲h̲adīr K̲h̲umm". Encyclopædia of Islam, Second Edition. Brill Online. Retrieved 11 October 2019.
- ↑ DAKAKE، ḠADĪR ḴOMM، 10: 246-249.
- ↑ جعفری (۱۳۷۲). صص ۳۴–۳۷
- ↑ عارضة الأحوذی-(7/159)-حکم حدیث:صحیح
- ↑ البدایة و النهایة لإبن کثیر-(5/185)
- ↑ مجمع الزوائد-الهیثمی(9/109)
- ↑ مسند احمد بن حنبل(2/75)
- ↑ راویان حدیث غدیر از صحابه
- ↑ «تفسیر المیزان، احادیث ذیل آیه 3 سوره مائده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ آوریل ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۵ ژوئن ۲۰۱۷.
- ↑ حدیث غدیر در منابع روایی اهل سنت
- ↑ اسامی ده راوی حدیث از صحابه
- ↑ Dakake, Charismatic Community, 34.
- ↑ امینی، ترجمه الغدیر.
- ↑ امینی، ترجمه الغدیر.
- ↑ Madelung, Succession to Muhammad, 252-253.
- ↑ امینی، ترجمه الغدیر.
- ↑ Dakake, “Ḡadīr Ḵomm”, Iranica.
- ↑ Dakake, “Ḡadīr Ḵomm”, Iranica.
- ↑ Dakake, Charismatic Community, 34.
- ↑ DAKAKE، ḠADĪR ḴOMM، 10: 246-249.
- ↑ Dakake, Charismatic Community, 36–37.
- ↑ Faramarz Haj et al, Encyclopaedia Islamica.
- ↑ Dakake, Charismatic Community, 36–37.
- ↑ DAKAKE، ḠADĪR ḴOMM، 10: 246-249.
- ↑ ۵۰٫۰ ۵۰٫۱ نسیم عظیمی پور. «غدیر خم». مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ تخریب مسجد غدیرخم
منابع
- DAKAKE, MARIA (2001). "ḠADĪR ḴOMM". Encyclopædia Iranica. ۱۰. New York: Bibliotheca Persica Press. p. ۲۴۶–۲۴۹.
- Veccia Vaglieri, L (1991). "Ghadīr Khumm". Encyclopaedia of Islam. ۲ (۲ ed.). LEIDEN: E.J. BRILL. p. ۹۹۳–۹۴.
پیوند به بیرون
- شرح واقعه غدیر خم، وبگاه غدیر خم
- فهرست موضوعی الغدیر
- خطابه غدیر
 |
متن مربوطه در ویکینبشته: خطابه غدیر |
