خالد بن ولید

خالد بن ولید
نام بومی	عربی: خالد بن الوليد بن المغيرة المخزومي
نام(های) دیگر	ابوسلیمان
زاده	مکه
درگذشته	۶۴۲ مدینه یا حمص
آرامگاه احتمالی	مسجد خالد بن ولید، حمص، سوریه
وفاداری	قریش (۶۲۵–۶۲۷ یا ۶۲۹) محمد (۶۲۷ یا ۶۲۹–۶۳۲) خلافت راشدین (۶۳۲–۶۳۸)
شاخه نظامی	ارتش خلافت راشدین
سال‌های خدمت	۶۲۹–۶۳۸
فرماندهی	فرمانده میدانی در نجد و یمامه (۶۳۲–۶۳۳) فرمانده ارشد ارتش مسلمانان سوریه (۶۳۴–۶۳۶) فرمانده میدانی در شمال سوریه (۶۳۶–۶۳۸) فرماندار نظامی قنسرین (ح. ۶۳۸)
جنگ‌ها و عملیات‌ها	در برابر مسلمانان: غزوه بدر (۶۲۴) غزوه احد (۶۲۵) غزوه خندق (۶۲۷) با مسلمانان: سریه مؤته (۶۲۹) فتح مکه (۶۲۹/۳۰) غزوه حنین (۶۳۰) جنگ‌های ارتداد فتح شام به‌دست مسلمانان
همسر(ان)	اسما بنت انس بن مدرک ام تمیم بنت منهل
فرزندان	عبدالرحمن مهاجر سلیمان

مقبرهٔ خالد در مسجد خالد بن ولید قرار دارد.

خالد بن ولید بن مغیره مخزومی ابو سلیمان، یکی از صحابه و سرداران بزرگ اسلام بود. پدرش؛ ولید بن مغیره، از سرسخت‌ترین دشمنان اسلام و از نخستین کسانی بود که پیامبر اسلام را مسخره کرد، و مادرش، لبابه صغری، دختر حارث بن حزن هلالی، خواهر میمونه و لبابه کبری، همسر عباس بن عبدالمطلب، بود. خالد در زمان محمد پس از مسلمان شدن، فرماندهی چندین سَریِّه را بعهده داشته و در سال ۸ هجری در ماجرای برخورد با قبیله بنی جذیمه مردان آنها را قتل‌عام می‌کند. در جریان قتل مالک بن نویره که اعتراض عمر بن خطاب را در پی داشت، خالد بن ولید منطقه حیره را فتح کرد و در فتوحات شام شرکت داشت. از فرزندان وی می‌توان به مهاجر، عبدالله، سلیمان و عبدالرحمن اشاره کرد.

پیش از گرویدن به اسلام

او قبل از گرویدن به اسلام، با سپاهیان اسلام جنگ‌های سختی کرد و در غزوه احد، مسلمین را شکست داد. او همچنین در غزوه خندق به عنوان فرماندهٔ گُردان علیه مسلمین مدینه، جنگید. در غزوه حدیبیه به عنوان آخرین جنگش علیه پیغمبر و مسلمین، نقش مهمی ایفا کرد و بنا بر قول مشهورتر و قوی‌تر میان اهل سنت، تا چندی قبل از فتح مکه اسلام نیاورد.

پس از گرویدن به اسلام

او در سال ۷ هجری قمری پس از صلح حدیبیه اسلام آورد و در جنگ موته رهبری سپاه مغلوب مسلمانان را تا مدینه به‌عهده داشت. پس از کشته‌شدن سه فرمانده آن نبرد، جعفر بن ابیطالب و زید بن حارثه و عبدالله بن رواحه، از سوی سپاهیان و جنگجویان موته به فرماندهی برگزیده شد و با عقب‌نشینی، سپاهیان مسلمان را به مدینه بازگرداند. بنا بر منابع تاریخی اهل سنت، خالد در مدینه با واکنش‌های منفی مسلمانان مواجه شد. مردم مدینه از وی به عنوان فراری از جهاد یاد کردند و خاک بر سر و روی وی پاشیدند. وی در همان سال در جريان فتح مکه شرکت کرد.

متعاقباً خالد علیه قبایل عمدتاً عرب مسیحی و پادگان‌های ایران ساسانی دره فرات در عراق حرکت کرد. او توسط ابوبکر به فرماندهی ارتش مسلمانان در سوریه منصوب شد. او افراد خود را در یک راهپیمایی غیرمتعارف در طول مسیر طولانی و بی آب از بیابان شام رهبری کرد و شهرت او را به عنوان یک استراتژیست نظامی افزایش داد. در نتیجه پیروزی‌های قاطع به رهبری خالد علیه بیزانس در اجنادین (۶۳۴)، فحل (۶۳۴ یا ۶۳۵)، دمشق (۶۳۴–۶۳۵)، و یرموک (۶۳۶)، ارتش راشدین بیشتر شام را فتح کرد.

خالد متعاقباً توسط عمر تنزل رتبه و از فرماندهی عالی ارتش برکنار شد. با این حال، او به عنوان یک ستوان کلیدی جانشین نظامی خود، ابوعبیده جراح به خدمت ادامه داد. در زمان ابوعبیده، خالد در اولین محاصره حمص در سال ۶۳۵ و دومین محاصره امساء (حمص) در سال ۶۳۸ و همچنین در محاصره حلب و نبرد قین‌سرین در سال ۶۳۷ شرکت کرد; این درگیری‌های پی در پی به طور جمعی باعث عقب‌نشینی نیروهای بیزانسی از شام تحت فرمان هراکلیوس شد. در حدود سال ۶۳۸ وی با به قدرت رسیدن عمر از فرماندهی لشکر شام (جند قین‌سرین)، عزل شد. خالد در مدینه یا حمص در سال ۶۴۲ درگذشت. مقبره‌ای منسوب به او در مسجد خالد بن ولید در شهر حمص در سوريه قرار دارد.

یادواره

• ورزشگاهی ۳۰ هزار نفری در شهر حمص سوریه به افتخار او، ورزشگاه خالد بن ولید نام‌گذاری شده‌است.
• یک تانک اصلی میدان نبرد نیروی زمینی پاکستان به یاد وی الخالد نام گرفته‌است.

منابع

• تاریخ صحابه، مهدی اخوانی، چاپ سوم، مشهد، ۱۳۳۹
• اسدالغابه، ج ۲، ص ۱۰۹
• قاموس الرجال، ج ۴، ص ۱۴۳
• فروغ ابدیت، ج ۳، ص ۳۴۷–۳۴۹
• الطبقات، ج ۴، ص ۲۵۳
• الاستیعاب، ج ۳، ص ۴۳۷
• ب
• کتاب تاریخ طبری؛ جلد چهارم – کتاب تاریخ ده هزار ساله ایران؛ جلد دوم

کتاب اسرار خاندان محمد (ص)، سلیم بن قیس؛ ترجمه مهدی صبلغی: ص ۳۸۸

علل الشرایع: ص ۱۹۰

احتجاج طبرسی: ج ۱ ص ۸۹

# الخرائج: ج ۲ ص ۷۵۷

بحار الانوار: ج ۲۹ ص ۱۲۵، ۱۳۲، ۱۳۶، ۱۵۹؛ ج۲۸، ص۳۰۹

# الأنساب :۳/۹۵، ط. دارالجنان ـ بیروت و۶/۱۷۰، نشر محمد أمین دمج - بیروت - ۱۴۰۰ هـ.