یمن

ویرایش پیوندها
مختصات: ۱۵°۲۰′۵۴″ شمالی ۴۴°۱۲′۲۳″ شرقی / ۱۵٫۳۴۸۳۳°شمالی ۴۴٫۲۰۶۳۹°شرقی / 15.34833; 44.20639
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
جمهوری یمن

ٱلْجُمْهُورِیَّةُ ٱلْیَمَنِیَّةُ (عربی)
نشان
نشان
شعار: ٱللَّهُ، ٱلْوَطَنُ، ٱلثَوْرَةُ، ٱلْوَحْدَةُ (عربی)
"خدا، میهن، انقلاب، وحدت"
سرود: "جمهوری متحد"
(عربی: الجمهورية المتحدة)
وضعیتجنگ داخلی یمن[الف]
شورای رهبری ریاست جمهوری توسط سازمان ملل متحد به رسمیت شناخته می‌شود.
پایتخت
و بزرگترین شهر
صنعا[ب]
پایتخت در تبعیدعدن[پ]
زبان(های) رسمیعربی[۳]
گروه‌های قومی
دین(ها)
۹۹٪ اسلام
۱٪ شامل هندوها، مسیحی‌ها و دیگر گروه‌های مذهبی
نام(های) اهلیتیمنی
حکومتجمهوری ریاستی متمرکز (مورد اختلاف)[ت]
رشاد علیمی (مورد مناقشه)[* ۱]
معین عبدالملک سعید (مورد مناقشه)[* ۲]
قوه مقننهمجلس
مجلس شورا
مجلس نمایندگان
بنیان‌گذاری
• پادشاهی متوکلی یمن تأسیس شدالف

۳۰ اکتبر ۱۹۱۸
• جمهوری عربی یمن تأسیس شد
۲۶ سپتامبر ۱۹۶۲
• استقلال یمن جنوبیب

۳۰ نوامبر ۱۹۶۷
۲۲ مه ۱۹۹۰
۱۶ سپتامبر ۲۰۱۴
مساحت
• کل
۵۵۵٬۰۰۰[۴] کیلومتر مربع (۲۱۴٬۰۰۰ مایل مربع) (چهل‌ونهم)
• آبها (٪)
جزئی
جمعیت
• برآورد سال ۲۰۲۲
۳۰٬۹۸۴٬۶۸۹ (چهل‌وهشتم)
• سرشماری ۲۰۰۴
۱۹٬۶۸۵٬۰۰۰[۵]
• تراکم
۴۴٫۷ بر کیلومتر مربع (۱۱۵٫۸ بر مایل مربع) (صد و شصتم)
تولید ناخالص داخلی (GDP)  برابری قدرت خرید (PPP)برآورد ۲۰۱۸ 
• کل
$۷۳٫۳۴۸ میلیارد[۶] (صد و هجدهم)
• سرانه
$۲٬۳۸۰[۶] (صد و شصت و یکم)
تولید ناخالص داخلی (GPD) (اسمی)برآورد ۲۰۱۸ 
• کل
$۲۸٫۵۲۴ میلیارد[۶] (صد و سوم)
• سرانه
$۹۲۵[۶] (صد و هفتاد و هفتم)
شاخص جینی (۲۰۱۴)۳۶٫۷[۷]
شاخص توسعه انسانی (۲۰۱۹)افزایش ۰٫۴۷۰[۸]
صد و هفتاد و نهم
واحد پولریال یمن (YER)
منطقه زمانییوتی‌سی۳+ (AST)
جهت رانندگیراست[۹]
پیش‌شماره تلفنی۹۶۷+
کد ایزو ۳۱۶۶YE
دامنه سطح‌بالا.ye, الیمن.

یمن (‎/ˈjɛmən/‎ ‎/ˈjɛmən/‎؛ به عربی: ٱلْیَمَن) با نام رسمی جمهوری یمن (به عربی: الجُمْهُوْرِیَّةُ الیَمَنِیَّة)، کشور فراقاره‌ای در جنوب شبه جزیره عربستان و انتهای آسیای غربی است. این کشور با ۵۲۷٬۹۷۰ کیلومتر مربع (۲۰۳٬۸۵۰ مایل مربع)، دومین کشور مستقل عربی در شبه جزیره است. خط ساحلی آن حدود ۲٬۰۰۰ کیلومتر (۱٬۲۰۰ مایل) امتداد دارد.[۱۰] قانون اساسی یمن، پایتخت کشور را شهر صنعا تعیین کرده اما این شهر از سال ۲۰۱۵ تحت اشغال شورشیان حوثی قرار داشته و دولت یمن شهر عدن را به‌عنوان پایتخت موقت انتخاب کرده‌است.[۱۱][۱۲][۱۳]

در دوران باستان، یمن محل زندگی سبائی‌ها بود،[۱۴][۱۵][۱۶] حاکمیتی تجاری که مرزهایش از اتیوپی تا اریتره امروزی می‌رسید. در سال ۲۷۵ م، بعداً پادشاهی حمیر تحت تأثیر یهودیان گرفت.[۱۷] مسیحیت در قرن چهارم سر رسید. اسلام به سرعت در قرن هفتم گسترش یافت و نیروهای یمنی در فتوحات اولیه اسلامی بسیار نقش حیاتی داشتند.[۱۸] چندین سلسله در سده‌های ۹ تا ۱۶ پدیدار شدند، مانند سلسله رسولی.[۱۹] این کشور در سالهای ۱۸۰۰ بین امپراتوریهای عثمانی و انگلیس تقسیم شد. پادشاهی زیدی متوکلی یمن پس از جنگ جهانی اول و قبل از ایجاد جمهوری عربی یمن در سال ۱۹۶۲ تأسیس گردید. یمن جنوبی تا سال ۱۹۶۷ به عنوان نگهبان عدن، تحت الحمایه انگلیس بود و پس از آن تاریخ ابتدا به عنوان یک کشور مستقل و بعدتر به یک کشور مارکسیستی بدل گشت. نهایتاً دو کشور یمن با هم متحد شدند و در سال ۱۹۹۰ جمهوری جدید یمن را تشکیل دادند. رئیس‌جمهور علی عبدالله صالح اولین رئیس‌جمهوری کشور تا زمان استعفا در سال ۲۰۱۲ و در پی بهار عربی بود.[۲۰][۲۱]

از سال ۲۰۱۱، یمن درگیر اعتراضات خیابانی علیه فقر، بیکاری، فساد و برنامه رئیس‌جمهور صالح برای اصلاح قانون اساسی یمن و از بین بردن محدودیت دوره ریاست جمهوری در این کشور بوده که یمن را در معرض یک بحران سیاسی قرار داد.[۲۲] رئیس‌جمهور صالح استعفا داد و اختیارات ریاست جمهوری به عبدربه منصور هادی رسید. از آن زمان، این کشور درگیر جنگ داخلی (در کنار مداخله نظامی تحت هدایت عربستان سعودی با هدف احیای دولت هادی) گردید، نبردی علیه چندین نهاد شبهه-دولتی مدعی اداره یمن از جمله: شورای رهبری ریاست جمهوری، شورای عالی سیاسی و شورای انتقالی جنوب.[۲۳][۲۴][۲۵][۲۶][۲۷] از ژانویه ۲۰۱۶ تاکنون دست کم ۵۶٬۰۰۰ غیرنظامی و جنگجو در درگیری‌های مسلحانه یمن کشته شده‌اند.[۲۸] این جنگ منجر به قحطی برای ۱۷ میلیون یمنی شده‌است.[۲۹] فقدان آب آشامیدنی سالم، ناشی از منابع خالی سفره‌های زیرزمینی و تخریب زیرساخت‌های آب کشور، همچنین باعث بزرگ‌ترین شیوع وبا در تاریخ معاصر گردیده که به سرعت در حال شیوع است، بطوریکه تعداد موارد مشکوک بیش از ۹۹۴۷۵۱ است.[۳۰][۳۱] از زمان شیوع سریع بیماری در اواخر آوریل ۲۰۱۷، بیش از ۲۲۲۶ نفر جان خود را از دست داده‌اند.[۳۲] بحران انسانی و درگیری‌های بی‌پایان، انتقادات گسترده‌ای را به دلیل تأثیر فزایندهٔ وضعیت انسانی یمن سبب شده‌است که به گفته برخی به سطح یک «فاجعه انسانی» رسیده‌است[۳۳] و برخی حتی آن را به عنوان یک نسل‌کشی قلمداد کرده‌اند.[۳۴][۳۵][۳۶] شرایط فوق حقوق بشر در یمن، که تا پیش از این نیز وضعیت مطلوبی نداشت، را بدتر کرده‌است.

یمن یکی از اعضای اتحادیه عرب، سازمان ملل، جنبش عدم تعهد و سازمان همکاری اسلامی است. با توجه به «موانع ساختاری شدید در توسعه پایدار».[۳۷] یمن به دسته کشورهای کمتر توسعه یافته تعلق دارد.[۳۸]در سال ۲۰۱۹، سازمان ملل متحد گزارش داد که حدود ۲۴ میلیون نفر، معادل ۸۵٪ از جمعیت یمن، بیشترین نیازمندی به کمک‌های بشردوستانه را دارد.[۳۹] از سال ۲۰۲۰، این کشور بالاترین رتبه در شاخص آسیب‌پذیری کشورها[۴۰] رتبه دوم گرسنگی جهانی (که رتبه اول آن متعلق به جمهوری آفریقای مرکزی است) و کمترین شاخص توسعه انسانی از بین غیر کشورهای آفریقایی را به خود اختصاص داده‌است.

جغرافیا[ویرایش]

مقالهٔ اصلی: جغرافیای یمن

یمن در جنوب غربی آسیا، در انتهای جنوبی شبه جزیره عربستان، بین عمان و عربستان سعودی واقع شده‌است. یمن در ورودی تنگه باب‌المندب قرار دارد که دریای سرخ را به اقیانوس هند (از طریق خلیج عدن) پیوند می‌دهد و یکی از فعال‌ترین و راهبردی‌ترین خطوط ترابری دریایی در جهان است. یمن، به اضافه جزیره پریم در انتهای جنوبی دریای سرخ و سقطرا در ورودی خلیج عدن، ۵۲۷٫۹۷۰ کیلومتر مربع مساحت دارد.

تقسیمات کشوری[ویرایش]

مقالهٔ اصلی: تقسیمات کشوری در یمن

کشور یمن به ۲۰ استان و یک محدوده پایتختی بخش شده‌است:

  1. عَدَن
  2. عَمران
  3. اَبیَن
  4. ضالع
  5. بیضاء
  6. حُدَیده
  7. جَوف
  8. مَهره
  9. مَحویت
  10. محدوده پایتختی صنعا (الأمانة)
  11. ذِمار
  12. حضرموت
  13. حَجّه
  14. إب
  15. لَحِج
  16. مأرب
  17. رَیمه
  18. صَعده
  19. استان صَنعاء
  20. شَبوِه
  21. تَعِز

جزایر سقطری مهم‌ترین جزایر این کشور هستند.

تاریخ[ویرایش]

مقالهٔ اصلی: تاریخ یمن

یمن کشوری است در همسایگی عربستان که از زمان‌های قدیم موقعیت خاص داشته‌است. یمن از قدیم ناحیه‌ای آباد و خرم و با نعمت بسیار و دارای جنگل‌ها در نقاط کوهستانی و در نقاط دیگر نخلستان‌ها و باغ‌ها میوه گوناگون می‌باشد. داستان سد تاریخی‌اش که بنام سد مأرب مشهور است در کتاب‌های تاریخ ذکر شده‌است. در آن دوران کشور یمن «عربستان خوشبخت» نامیده می‌شده‌است.

در یمن به دلیل باران‌های منظم زمین‌های زیر کشت و کشاورزی پر رونق بوده‌است؛ بنابراین جمعیت انبوه در آنجا سکونت یافتند و در نتیجه روستاها و شهرها را پدیدآوردند. گردآمدن مردم بسیار در آن خطّه حاصلخیز صدها سال پیش از میلاد مسیح، دولت‌هایی را به‌وجود آورد و تمدنی را در آنجا پی افکند.[۴۱]

نخستین دولت معینیان است که پایتخت آن قرنو بود و بین سال‌های ۱۲۰۰ تا ۶۰۰ پیش از میلاد بر سرزمین یمن حکومت می‌کردند. سلطهٔ بازرگانی آنان چنان وسعت داشت که از خلیج فارس تا کنار مدیترانه را فرا می‌گرفته‌است. دولت قتبان نیز در هزاره اول پیش از میلاد تأسیس شد و تا قرن دوم میلادی ادامه یافت و سرانجام توسط سبائیان برچیده شد. باستان شناسان از روی سنگ نوشته‌ها معلوم کرده‌اند که پادشاهان قتبان همچون سبا لقب مکرب داشتند یعنی نوعی قدرت روحانی و سیاسی را دارا بودند. دولتی هم که در حضرموت تأسیس شد پایتخت آن شبوه بوده و به واسطه برخورداری از تجارت کندر ثروت فراوانی داشته‌است.[۴۲]

نقشهٔ جزئیات کش‌مکش‌های یمن
  در دست حوثی‌ها
  در دست نیروهای طرفدار هادی و علیمی
  در دست القاعده یا انصارالشریعه (وفادار به داعش)
  در دست مجلس انتقالی جنوب

در میان این دولت‌ها سبا دارای اهمیت خاص می‌باشد. قدرت سیاسی و نظامی و بازرگانی آنان توانست به تدریج حکومت‌های پراکنده جنوب را زیر پوشش حکومت مستقل و گسترده خود درآورد و دامنه سلطه خویش را تا به آفریقا بکشاند. سباییان ۹ قرن بر این منطقه حکومت کردند و منطقه نفوذ خود را گسترش دادند و راه بازرگانی اقیانوس هند به دریای سرخ و از آنجا به خلیج عقبه و پیرامون آن را در اختیار گرفتند. دورهٔ حکومت سباییان تا یکصد و پانزده پیش از میلاد تداوم یافت. سرانجام قوم سبا توسط حمیریان منقرض گردید.[۴۲]

دولت حمیریان که برخی راجع به آن به‌طور مستقل صحبت کردند را می‌توان به دو دوره تقسیم نمود: نخست اینکه پادشاهان دوره اول در آغاز پادشاهان سبا و ذوریدان نام داشتند که عنوانی شامل حکومت قتبیان و حمیر است ولی تدریجاً حکومت به حمیریان منتقل گردید و از این زمان به بعد دوره دوم و حکومت آنان آغاز شده‌است. دولت دوم تبابعه نام داشت که پایتخت ایشان شهر ظفار از سرزمین یمن بود و چون نام عمومی هر یک از فرمانروایان این سلسله تبع بوده‌است حکومت ایشان را تبابعه می‌گویند. این دولت از سال پانصد و پانزده پیش از میلاد تا پانصد و سی و یک میلادی طول کشید و سرانجام توسط حبشیان انقراض یافت.[۴۲]

در زمان خسرو انوشیروان کار یمن یک‌سره شد و در رقابت میان ایران و روم، ایران پیروزی یافت.[۴۳] با چیرگی ایران بر جنوب عربستان در سال ۵۹۸-۵۹۷ میلادی یمن نیز به‌وسیلهٔ شاهنشاهان ساسانی به تصرف ایران درآمد و تا ظهور اسلام تابع حکومت ایران بود. شَهرَب (ساتراپ) ساسانیان در کل منطقه جنوب عربستان، باذان بود. (یمن ساسانی)

در دوران‌های پیش، نخستین تماسی که یمنی‌ها با خارج یافتند، در شمال عربستان بود و آن هنگامی بود که آشوریان راه بازرگانی یمن را به خطر انداخته بودند. همچنین فتوحات عظیم هخامنشی نیز ایشان را دچار خطر کرد. اما این حوادث صدمه‌ای به یمن وارد نکرد و اصولاً روابط یمن و اکثر عرب‌های جنوب با ایران بیشتر دوستانه بوده و انتشار دین مسیح در آن نواحی این دوستی را استوار کرد.

تا ظهور دین اسلام پس از مدتی اسلام در این سرزمین نفوذ یافت که عبدالله بن اسحاق بن ابراهیم یکی از حاکمان یمن در این دوران است.

همچنین در سال ۱۷۵۰ میلادی جزو قلمروی دولت عثمانی درآمد و با سقوط امپراتوری عثمانی، در سال ۱۹۳۴ میلادی با انعقاد قراردادی با انگلستان به استقلال رسید.

سابقاً حکومت یمن در دست امیری بود که او را امام یمن می‌خواندند و او شخصاً کشور را اداره می‌کرد ولی از سال ۱۹۶۲ میلادی برابر ۱۳۴۱ شمسی به جمهوری تبدیل شد.

ایرانیان دو مرتبه حضور اثرگذار در تاریخ یمن داشته‌اند:

  1. مرتبه اول حضور ایرانیان در یمن: چند دهه قبل از اسلام، زمانی که پادشاه ساسانی ایران، لشکری را به درخواست «سیف بن ذی یزن» حاکم یمن، به آن سرزمین اعزام کرد. سپاه ساسانی به فرماندهی «وهرز»، پس از جنگ با حبشی‌های متجاوز و اخراج آنان از یمن، در همان‌جا رحل اقامت افکنده و با همسران یمنی ازدواج کردند. فرزندانشان به ابناء الفرس معروف شدند. اکنون در بنی حشیش نزدیک صنعاء، دو روستا با نام «ابناء» و «فرس» وجود دارد و نام خانوادگی مردم این دو روستا الجیلانی (گیلانی) است. هنگامی که محمد ادعای پیامبری کرد حاکم یمن، ایرانی‌زاده‌ای به نام «باذان» بود. با سفر علی به صنعاء و دعوت اهل یمن به دین اسلام، باذان مسلمان شد و سپس بقیه مردم و قبایل صنعاء بدون جنگ و خونریزی اسلام آوردند. آنگاه باذان، باغ خود را به محمد هدیه کرد و محمد نیز آن باغ را وقف مسجد نمود. اکنون «جامع الکبیر» صنعاء یکی از مساجد تاریخی جهان اسلام، در وسط صنعای قدیمه قرار دارد.[نیازمند منبع]
  2. مرتبه دوم حضور ایرانیان در یمن: قرن سوم هجری، «یحیی بن الحسین» ملقب به «الهادی»، مؤسس امامت زیدیه در یمن، به همراه حدود ۸۰۰ تن از یاران ایرانی‌اش از دیلم و طبرستان، بسوی صعده رهسپار شد. قبایل همدان، خولان و بکیل با او بیعت کردند و اولین حکومت شیعی در یمن پایه‌گذاری شد. اکنون امام زیدی، «یحیی بن الحسین» در «جامع الهادی» صعده مدفون است و قبرش زیارتگاه شیعیان. یاران ایرانی او نیز در قطعه زمینی به نام مقبره «طبریون» (مازندرانی‌ها) در کنار حرم او آرمیده‌اند. پس از یحیی بن الحسین، امامان زیدی ۱۱ قرن در سرزمین یمن حکومت کردند.[نیازمند منبع]

ایرانی‌ها در اسلام آوردن مردم یمن و گرایش ایشان به مذهب تشیع، نقش مؤثر و بسزایی داشته‌اند.

سیاست[ویرایش]

همچنین ببینید: سیاست در یمن
همچنین ببینید: اعتراضات ۲۰۱۴–۲۰۱۵ و تغییر حکومت یمن
همچنین ببینید: مداخله نظامی در یمن (۲۰۱۵)
رشاد علیمی رئیس شورای رهبری ریاست جمهوری و آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه ایلات متحده

پس از انقلاب یمن در سال ۲۰۱۲ قدرت حکومت مرکزی تا حد زیادی از دست رفته و بیشتر نقاط کشور خارج از کنترل آن هستند. انصارالله که یک گروه شیعه زیدی هستند و مرکز آن‌ها در ولایت صعده در شمال کشور است قویترین این گروه‌ها هستند که تا مارس ۲۰۱۵ صنعا پایتخت و بزرگ‌ترین شهر کشور را در کنترل خود دارند. انصارالشریعه که شاخه‌ای از القاعده است نیز دیگر گروه قدرتمند این کشور است.

علی عبدالله صالح از سال ۱۹۷۸ به عنوان رئیس‌جمهور یمن شمالی و از سال ۱۹۹۰ به عنوان رئیس‌جمهور یمن متحد قدرت را در این کشور در دست داشت. وی در سال ۲۰۱۲ با اعتراضات گسترده مردمی که به انقلاب یمن معروف شد از قدرت کناره‌گیری کرده اما همچنان یک بازیگر اثرگذار در صحنه سیاست این کشور بود و نیروهای وفادار به او در مارس ۲۰۱۵ با انصارالله وارد ائتلاف شده‌اند.

جنگ یمن[ویرایش]

مداخله نظامی در یمن در ۲۵ مارس ۲۰۱۵ میلادی برابر ۶ فروردین ۱۳۹۴ با حملهٔ هوایی ائتلافی از کشورهای منطقه به رهبری عربستان سعودی به یمن با نام عملیات طوفان قاطعیت (به عربی: عملیة عاصِفة الحزم) و به درخواست رئیس‌جمهور یمن آغاز شد و از ۲ اردیبهشت با نام عملیات بازگشت امید (به عربی: عملیة إعادة الأمل) ادامه یافت.[۴۴]

اقتصاد[ویرایش]

مقالهٔ اصلی: اقتصاد یمن

تولید ناخالص داخلی (GDP PPP) یمن در سال ۲۰۱۳ بیش از ۶۱ میلیارد دلار و درآمد سرانه حدود ۲۵۰۰ دلار بوده‌است. خدمات مهم‌ترین بخش اقتصاد کشور است که ۶۱ درصد تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص می‌دهد و صنعت با ۳۱ و کشاورزی با ۷٫۷ درصد پس از آن قرار می‌گیرند. تولیدات نفتی ۶۳ درصد درآمدهای دولت را تشکیل می‌دهد. کشاورزی در گذشته اهمیت بیشتری داشت و ۱۸ تا ۲۷ درصد تولید کشور را شامل می‌شد. محصولات کشاورزی کشور شامل غلات، میوه‌ها، سبزیجات، قات، قهوه، پنبه، لبنیات، ماهی، دام (گوسفند، بز، گاو و شتر) و ماکیان می‌شوند.

سورگوم (ذرت خوشه‌ای) کشت اصلی کشور و انبه مهم‌ترین میوه کشور است. یکی از معضلات کشور کشت قات یک گیاه مخدر است که جویدن آن اثر محرک دارد. حدود ۴۰ درصد کل آب حوزه آبخیز صنعا به کشت این گیاه اختصاص پیدا می‌کند که موجب خشک شدن کشتزارها و بالارفتن قیمت مواد غذایی شده‌است.

بخش صنعت کشور نیز شامل تولید و پالایش نفت، صنایع غذایی، صنایع دستی، کارگاه‌های کوچک نساجی و چرم، تولید آلومینیوم، تعمیر کشتی، و تولید گاز طبیعی می‌شود. نرخ بیکاری در سال ۲۰۱۳ به ۳۵ درصد رسیده‌است.

دامپروری[ویرایش]

دام زنده[۴۵]
نوع دام تعداد در سال ۲۰۱۸
گوسفند ۹٬۶۶۱٬۰۰۰
بز ۹٬۴۹۷٬۰۰۰
گاو ۱٬۷۹۲٬۰۰۰
شتر ۴۷۱٬۰۰۰
اسب ۱۹۴۰

مردم[ویرایش]

پراکندگی نژادی و مذهبی و محل گردهمزیستی یمن در سال ۲۰۰۲
یهودیان یمن، صنعا ۱۹۳۷
کودکان یمنی در صنعا

جمعیت یمن طبق تخمین ژوئیه ۲۰۲۰ دانشنامهٔ CIA نزدیک به ۲۹/۹ میلیون تن است (رتبهٔ ۴۸ ام جهان). بیش از ۹۹/۱ درصد آن‌ها مسلمان هستند.[۴۶] رشد جمعیت کشور (۲/۰۴٪) بالاست و نرخ باروری ۳/۲ فرزند برای هر زن است.[۴۷] جمعیت صنعا پایتخت کشور در سال ۱۹۷۸ فقط ۵۵ هزار نفر بود اما اکنون از ۳ میلیون نفر فراتر رفته‌است.[۴۸] دومین شهر بزرگ یمن عدن است که جمعیتی نزدیک به یک میلیون تن دارد.[۴۸]

نزدیک به ۳۸٪ مردم یمن شهرنشین‌اند و نرخ پیشرفت شهرنشینی ۴/۰۶ درصد گزارش شده‌است.[۴۹]

بر اساس قانون اساسی اسلام دین رسمی کشور و مبنای همه قوانین است. قانون اساسی اجازه برگزاری مراسم آئینی را به اقلیت‌های دینی داده‌است اما خروج از دین اسلام ممنوع است. اکثر یمنی‌ها عرب هستند و آفریقایی-عرب‌ها، جنوب آسیایی‌ها و اروپایی‌ها هم اقلیت‌های قومی کشور را شکل می‌دهند. یمن کشوری عمدتاً قبیله‌ای است و در بخش‌های کوهستانی شمال کشور حدود ۴۰۰ قبیله زیدی وجود دارند.[۵۰][۵۱] برخی از یمنی‌ها هم ایرانی‌تبار هستند. به نوشته مقدسی در قرن دهم بیشتر اهالی عدن ایرانی بودند. یهودیان یمن هم در گذشته جمعیت قابل توجهی داشتند اما بیشتر آن‌ها در قرن بیستم به اسرائیل مهاجرت کردند. حدود یکصد هزار هندی‌تبار هم در جنوب کشور زندگی می‌کنند. ایرانی‌ها اولین حکومت شیعی در یمن را پایه‌گذاری کردند. ایرانی‌ها در اسلام آوردن مردم یمن و گرایش ایشان به مذهب تشیع، نقش مؤثر و بسزایی داشته‌اند. ایرانیانی که در زمانهای قدیم، رنج سفر به جان خریدند و بدون امکانات، چنین مسافت طولانی تا جنوب شبه جزیره را پیمودند و تاریخ آن کشور را تغییر دادند. در قرن اول هجری دو قبیله یمنی به ایران مهاجرت کردند (کتاب تاریخ تشیع در ایران، تألیف رسول جعفریان) در ادبیات فارسی هم، عبارت‌هایی همچون عقیق یمنی، سهیل یمانی، نگار یمنی و… به فراوانی دیده می‌شود. اما ایرانیان دو مرتبه حضور اثرگذار در تاریخ یمن داشته‌اند؛ برخی از شخصیتهای ایرانی نیز به‌صورت انفرادی به آن دیار سفر کرده‌اند از جمله دانشمند ایرانی «فیروزآبادی» صاحب «قاموس المحیط» که در قرن هشتم هجری به آنجا رفت و از سوی حاکم وقت یمن به سمت «مفتی» نائل آمد و پس از ۱۰ سال زندگی در شهر زبید واقع در ساحل دریای سرخ مدفون گشت.[۵۲][۵۳][۵۴]

شمار دقیق یهودیان برجای مانده در یمن دانسته نیست. گفته‌شده که نزدیک به پنجاه تن یهودی در یمن مانده بوده‌اند که به‌گفتهٔ وزیر اطلاعات یمن از سرنوشت ایشان به‌ویژه پس از به قدرت رسیدن حوثی‌ها خبری نیست.[۵۵]

وضعیت بهداشت[ویرایش]

پس از آغاز جنگ داخلی یمن در سال ۲۰۱۵ وضعیت بهداشت در این کشور رو به وخامت گذاشت. وبا یکی از بیماری‌هایی می‌باشد که باعث مرگ شمار زیادی از یمنی‌ها شده‌است.

بر اساس گزارش منتشر شده از سوی صلیب سرخ و همچنین نهاد کمک‌های اضطراری سازمان ملل، تا ۱۳ ژوئیه ۲۰۱۷، ۳۲۰هزار نفر از مردم یمن مبتلا به بیماری وبا شدند. این بیماری باعث مرگ ۱۷۰۰ نفر شده‌است. بر اساس اطلاعات منتشر شده، از ۲۳ استان یمن، در ۲۲ استان گرسنگی و وبا بیداد می‌کند. برنامه واکسیناسیون سازمان ملل نیز به علت مسائل امنیتی اجرا نشده‌است. این در حالی است که بیش از ۵۵ درصد بیمارستان‌های یمن در اثر بمباران‌ها آسیب دیده یا کاملاً ویران شده‌اند. سیستم درمانی و بهداشتی کشور در هم شکسته‌است و آلودگی باعث شیوع بیماری‌هایی همچون وبا می‌شود. بیش از ۳۰ هزار نفر از شاغلان بخش بهداشتی و درمانی یمن بیش از یک سال است که حقوق دریافت نکرده‌اند. پول برای تهیه تلمبه‌های آب، تصفیه فاضلاب، و همچنین برای تعمیر و ساخت بیمارستان‌ها وجود ندارد.[۵۶] در ۲۱ دسامبر ۲۰۱۷ کمیته بین‌المللی صلیب سرخ اعلام کرد تعداد بیماران مشکوک به ابتلا به بیماری وبا در یمن به یک میلیون نفر رسیده‌است. پیش از این برخی از سازمان‌های غیردولتی فعال در یمن نیز این رقم را برای شمار موارد مشکوک به ابتلا به وبا در یمن اعلام کرده بودند. سازمان جهانی بهداشت شمار افرادی را که از روز ۲۷ آوریل (هفتم اردیبهشت) تا هشتم نوامبر (۱۷ آبان) در یمن مشکوک به ابتلا به بیماری وبا بوده‌اند ۹۱۳۷۴۱ نفر اعلام کرده‌است. این سازمان در همین مدت مرگ ۲۱۹۶ نفر را در این کشور جنگ‌زده بر اثر ابتلا به وبا به ثبت رسانده‌است. این در حالی است که آمار مبتلایان طی هفته‌های گذشته سیر صعودی در پیش گرفته‌است. سازمان جهانی بهداشت پیش از این هشدار داده بود که در صورت جلوگیری از ارسال کمک‌های بشردوستانه به روند مقابله با وبا در یمن «ضربه‌ای جدی» وارد خواهد شد. جلوگیری از ارسال کمک بشردوستانه یا عدم کمک‌ها به یمن عامل اصلی قحطی در این کشور محسوب می‌شود. حدود هشت میلیون و ۴۰۰ هزار یمنی در معرض قحطی در این کشور هستند. این درحالیست که منابع داخلی آمار دوبرابری نسبت سازمان‌های بین‌المللی می‌دهند. جنگ در یمن دسترسی بیش از ۸۰ درصد از جمعیت این کشور را به مواد خوراکی، سوخت، آب آشامیدنی و خدمات درمانی مختل کرده‌است. سازمان ملل از بحران انسانی در یمن به عنوان جدی‌ترین بحران بشردوستانه در جهان یاد می‌کند.[۵۷]

شهرهای بزرگ یمن[ویرایش]

شهر جمعیت[۵۸]
صنعا ۱٬۹۳۸٬۰۰۰
الحدیده ۶۱۸٬۰۰۰
تعز ۶۱۵٬۰۰۰
عدن ۵۴۹٬۰۰۰
مکلا ۲۵۸٬۰۰۰
اب ۲۳۵٬۰۰۰
ذمار ۱۶۰٬۰۰۰

دین[ویرایش]

دین در یمن[۵۹]
اسلام سنی
 
 ۵۶٫۳۶٪
زیدیه (اسلام شیعه)
 
 ۴۲٫۱٪
اسماعیلیه (اسلام شیعه)
 
 ۱٫۵۱٪
سلفی
 
 ۰٫۰۳٪
دیگر مذاهب
 
 ۰٫۰۱٪

اسلام دین رسمی یمن است، به گزارش آزادی مذاهب بین‌الملل، بخش زیادی از جمعیت مسلمان یمن را دو گروه عمده اهل تسنن ۵۵٪ و شیعه ۴۵٪ شکل می‌دهند.[۶۰] بیشتر سنی‌های یمن شافعی هستند اما در میان آنها پیرو مذهب مالکی و حنبلی نیز دیده می‌شود. بخش عمده جمعیت شیعه یمن شامل زیدی‌ها می‌باشد و در درجه دوم اسماعیلی‌ها[۶۱] و شیعه‌های دوازده‌امامی[۶۲][۶۳] تشکیل دهنده این جمعیت هستند. تعداد زیادی از سنی مذهب‌ها ساکن جنوب و جنوب شرقی یمن هستند، هسته‌های بنیادین اسماعیلی‌ها نیز در شمال و شمال غربی ساکنند، حال آن که اسماعیلیون شهروندان مرکز یمن همچون صنعا و مأرب هستند. انبوهی از مردمان نیز در اجتماعات درهم‌آمیخته در شهرهای بزرگ زندگی می‌کنند. در حدود ۰۵. مردم یمن غیرمسلمان هستند که در بر گیرنده مذاهبی چون بودائیسم، هندویسم یا بدون مذهبی رایج هستند.[۶۴][۶۵]

مسیحیان در یمن پیرامون ۲۵ هزار[۶۶] تا ۴۱ هزار[۶۷] نفر برآورد می‌شود. پژوهشی در سال ۲۰۱۵، ۴۰۰ مسیحی با پیشینه اسلامی را در این کشور برآورد کرد.[۶۸]

پژوهشی نشان داد که دستکم ۵۰ یهودی در یمن باقی مانده‌اند. آژانس یهود در سال ۲۰۱۶ دستکم ۲۰۰ یمنی یهودی را به اسرائیل آورد.[۶۹]طبق نظرسنجی‌های وین/ گالوپ اینترنشنال، یمن در میان سایر کشورهای عربی و حتی سراسر جهان، بیشترین جمعیت مذهبی را دارا است.[۷۰]

آموزش[ویرایش]

طبق گزارش بانک جهانی، نرخ باسوادی در سال ۲۰۰۴ میلادی در میان افراد بالای پانزده سال، ۵۴/۱ درصد بوده‌است ولی از آن پس این سازمان آمار جدیدی منتشر نکرده‌است (احتمالاً به‌دلیل دشواری آمارگیری در شرایط کنونی یمن).[۷۱]

از قدیمی‌ترین دانشگاه‌های یمن، دانشگاه‌های صنعا و عدن می‌باشد که به‌ترتیب در سال ۱۹۷۰ و ۱۹۷۵ میلادی گشوده شده‌اند.[۷۲] از دیگری دانشگاه‌های این کشور، دانشگاه‌های اب، تعز، ذمار، الحدیده، مکلا، حجه و عمران را نام توان برد.[۷۳] دانشگاه علم و تکنولوژی که در صنعا واقع شده‌است، رنکینگ ۳۰۶۶ را به‌گزارش وبسایت 4icu از آن خود کرده که در کشور یمن از همهٔ دانشگاه‌های دیگر بالاترست.[۷۴]

جستارهای وابسته[ویرایش]

یادداشت‌ها[ویرایش]

  1. ↑ درگیری بین شورای رهبری ریاست جمهوری، مجلس انتقالی جنوبی و شورای عالی سیاسی
  2. ↑ پایتخت قانون اساسی تحت کنترل شورای عالی سیاسی است
  3. ↑ مورد ادعای شورای رهبری ریاست جمهوری به عنوان پایتخت موقت[۱][۲]
  4. ↑ شورای عالی سیاسی از دولت موقت متمرکز استفاده می‌کند

منابع[ویرایش]

  1. ↑ "New Yemeni government starts its work from Aden". TheArabWeekly.
  2. ↑ "EU Ambassadors to Visit Yemeni Interim Capital, Aden (Mussed)". Asharq Al-Awsat.
  3. ↑ "Yemen's Constitution of 1991 with Amendments through 2015" (PDF). Constitute Project. Retrieved 31 August 2020.
  4. ↑ "IAEA's support to animal health services in Yemen". IAEA. Archived from the original on 15 April 2021. Retrieved 13 March 2021.
  5. ↑ "Statistical Yearbook 2011". Central Statistical Organisation. Archived from the original on 9 October 2012. Retrieved 24 February 2013.
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ ۶٫۳ "World Economic Outlook Database, October 2018". IMF.org. International Monetary Fund. Retrieved 2 March 2019.
  7. ↑ "GINI index (World Bank estimate)". World Bank. Retrieved 15 October 2017.
  8. ↑ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 December 2020. pp. 343–346. ISBN 978-92-1-126442-5. Retrieved 16 December 2020.
  9. ↑ "Yemen". International News Safety Institute. Archived from the original on 5 May 2010. Retrieved 14 October 2009.
  10. ↑ McLaugh lin, Daniel (1 February 2008). Yemen (به انگلیسی). Bradt Travel Guides. p. 3. ISBN 978-1-84162-212-5.
  11. ↑ https://www.aa.com.tr/fa/خاورمیانه/دولت-یمن-به-صورت-موقت-در-عدن-مستقر-شد/585345
  12. ↑ https://www.dw.com/fa-ir/نخست-وزیر-یمن-ایران-در-حمله-به-فرودگاه-عدن-نقش-داشت/a-56107388
  13. ↑ https://www.aa.com.tr/fa/خاورمیانه/یمن-یورش-به-کاخ-ریاستی-در-عدن-اقدام-مسلحانه-و-از-پیش-برنامه-ریزی-شده-است/2177944
  14. ↑ Burrowes, Robert D. (2010). Historical Dictionary of Yemen (به انگلیسی). Rowman & Littlefield. p. 319. ISBN 978-0-8108-5528-1.
  15. ↑ St. John Simpson (2002). Queen of Sheba: treasures from ancient Yemen. British Museum Press. p. 8. ISBN 0-7141-1151-1.
  16. ↑ Kenneth Anderson Kitchen (2003). On the Reliability of the Old Testament. Wm. B. Eerdmans Publishing. p. 116. ISBN 0-8028-4960-1.
  17. ↑ Yaakov Kleiman (2004). DNA & Tradition: The Genetic Link to the Ancient Hebrews. Devora Publishing. p. 70. ISBN 1-930143-89-3.
  18. ↑ Marta Colburn (2002). The Republic of Yemen: Development Challenges in the 21st Century. CIIR. p. 13. ISBN 1-85287-249-7.
  19. ↑ Karl R. DeRouen; Uk Heo (2007). Civil Wars of the World: Major Conflicts Since World War II, Volume 1. ABC-CLIO. p. 810. ISBN 978-1-85109-919-1.
  20. ↑ Laura Etheredge (2011). Saudi Arabia and Yemen. The Rosen Publishing Group. p. 137. ISBN 978-1-61530-335-9.
  21. ↑ Burrowes, Robert. "Why Most Yemenis Should Despise Ex-president Ali Abdullah Saleh". Yemen Times. Archived from the original on 16 June 2017. Retrieved 20 August 2015.
  22. ↑ James L. Gelvin (2012). The Arab Uprisings: What Everyone Needs to Know. Oxford University Press. p. 68. ISBN 978-0-19-989177-1.
  23. ↑ Mareike Transfeld (2014). "Capturing Sanaa: Why the Houthis Were Successful in Yemen". Muftah. Retrieved 17 October 2014.
  24. ↑ STEVEN A. ZYCK (2014). "Mediating Transition in Yemen: Achievements and Lessons" (PDF). International Peace Institute. Retrieved 17 October 2014.
  25. ↑ Silvana Toska (26 September 2014). "Shifting balances of power in Yemen's crisis". The Washington Post. Retrieved 24 October 2014.
  26. ↑ "Houthi leader vows to defend 'glorious revolution'". Al Jazeera. 8 February 2015. Retrieved 7 February 2015.
  27. ↑ Aboueldahab, Noha. "Yemen's fate was sealed six years ago". www.aljazeera.com.
  28. ↑ "The Yemen war death toll is five times higher than we think – we can't shrug off our responsibilities any longer". The Independent. 26 October 2018.
  29. ↑ Bin Javaid, Osama (25 April 2017). "A cry for help: Millions facing famine in Yemen". Al-Jazeera. Retrieved 28 June 2017.
  30. ↑ Lyons, Kate (2017-10-12). "Yemen's cholera outbreak now the worst in history as millionth case looms". The Guardian (به انگلیسی). ISSN 0261-3077. Retrieved 2019-04-26.
  31. ↑ "Yemen. Cholera Response. Weekly Epidemiological Bulletin" (PDF). 2017-12-19. Archived from the original (PDF) on 7 January 2018. Retrieved 30 March 2021.
  32. ↑ "High-Level Meeting on the Humanitarian Situation in Yemen" (PDF). UN (OCHA). 22 September 2017. Retrieved 1 October 2017.
  33. ↑ Borger, Julian (5 June 2015). "Saudi-led naval blockade leaves 20 m Yemenis facing humanitarian disaster". The Guardian. Retrieved 31 October 2015.
  34. ↑ Kentish, Benjamin (October 9, 2016). "Saudi-led coalition in Yemen accused of 'genocide' after airstrike on funeral hall kills 140". The Independent. Retrieved August 6, 2020.
  35. ↑ Bachman, Jeff (November 26, 2018). "US complicity in the Saudi-led genocide in Yemen spans Obama, Trump administrations". The Conversation. Retrieved January 13, 2020. As a scholar of genocide and human rights, I believe the destruction brought about by these attacks combined with the blockade amounts to genocide.
  36. ↑ Taves, Harold (2019-02-23). "Genocide in Yemen-Is the West Complicit?". Is there a genocide in Yemen? Based on the definition of genocide: The deliberate killing of a large group of people, especially those of a particular ethnic group or nation. The answer is an unequivocal YES. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help)
  37. ↑ "Least Developed Countries (LDCs) | Department of Economic and Social Affairs". Economic Analysis & Policy Division | Dept of Economic & Social Affairs | United Nations (به انگلیسی). 2010-09-23. Retrieved 2020-07-29.
  38. ↑ "LDCs at a Glance | Department of Economic and Social Affairs". Economic Analysis & Policy Division | Dept of Economic & Social Affairs | United Nations (به انگلیسی). 2008-05-25. Retrieved 2020-07-29.
  39. ↑ "Yemen: 2019 Humanitarian Needs Overview [EN/AR]". ReliefWeb. United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs (OCHA). 2019-02-14. Retrieved 2019-06-17.
  40. ↑ "Global Data | Fragile States Index". fragilestatesindex.org. Retrieved 2020-07-29.
  41. ↑ شهیدی، جعفر: تاریخ تحلیلی اسلام، ص۹.
  42. ↑ ۴۲٫۰ ۴۲٫۱ ۴۲٫۲ باقرزاده، جمشید و اکبرزاده، رجب: بررسی نقش ابناء در تحولات سیاسی و اجتماعی یمن. در: پژوهش‌نامه تاریخ، سال ششم، شماره ۲۴.
  43. ↑ راه‌های نفوذ فارسی در فرهنگ و زبان عرب جاهلی، ص ۴۰.
  44. ↑ حسینی، کیوان (۲۰۱۹-۰۸-۱۳). «جنگ یمن از چهار زاویه؛ کی با کی و چرا می‌جنگد؟». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۳۰.
  45. ↑ «FAOSTAT». www.fao.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۲۴.
  46. ↑ «Middle East :: Yemen — The World Factbook - Central Intelligence Agency». www.cia.gov. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ اوت ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۱۴.
  47. ↑ «Field Listing :: Total fertility rate — The World Factbook - Central Intelligence Agency». www.cia.gov. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ آوریل ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۱۴.
  48. ↑ ۴۸٫۰ ۴۸٫۱ «Field Listing :: Major urban areas - population — The World Factbook - Central Intelligence Agency». www.cia.gov. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۱۴.
  49. ↑ «Field Listing :: Urbanization — The World Factbook - Central Intelligence Agency». www.cia.gov. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ دسامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۱۴.
  50. ↑ https://books.google.com/books?id=ncfIAAAAQBAJ&pg=PA7&dq#v=onepage&q&f=false
  51. ↑ https://books.google.com/books?id=EUL8AQAAQBAJ&pg=PA64&dq#v=onepage&q&f=false
  52. ↑ https://www.mashreghnews.ir/news/349897/ایرانی-ها-چگونه-اولین-حکومت-شیعی-در-یمن-را-پایه-گذاری-کردند
  53. ↑ https://cgie.org.ir/fa/news/216088
  54. ↑ https://wikinoor.ir/تاریخ_ایرانیان_و_عربها_در_زمان_ساسانیان
  55. ↑ staff، T. O. I. «Yemen minister says fate of country's last 50 Jews unknown». www.timesofisrael.com (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۱۴.
  56. ↑ «شیوع وبا در کشور جنگ‌زده یمن ۱۷۰۰ نفر را کشت». دویچه وله فارسی. ۱۳ ژوئیه ۲۰۱۷.
  57. ↑ «صلیب سرخ: شمار مبتلایان به وبا در یمن از مرز یک میلیون نفر گذشت». یورو نیوز فارسی. ۲۱ دسامبر ۲۰۱۷.
  58. ↑ "Yemen Population (2020) - Worldometer". www.worldometers.info (به انگلیسی). Retrieved 2020-05-23.
  59. ↑ "Yemen Ethno Religious summary". www.gulf2000.columbia.edu.
  60. ↑ "YEMEN 2012 INTERNATIONAL RELIGIOUS FREEDOM REPORT" (PDF). U.S. Department of State.
  61. ↑ "Yemen: The conflict in Saada Governorate – analysis". UN High Commissioner for Refugees. 24 July 2008. Retrieved 2 January 2014.
  62. ↑ "Yemen: The conflict in Saada Governorate – analysis". UN High Commissioner for Refugees. 24 July 2008. Retrieved 2 January 2014.
  63. ↑ Al-Zaidi, Hassan (22 October 2007). "The Twelve-Imam Shiite Sect". Yemen Times. Archived from the original on 22 October 2007.
  64. ↑ "Yemen 2012 International Religious Freedom Report" (PDF). United States Secretary of State. Retrieved 2017-02-02.
  65. ↑ "Yemen". Institut MEDEA. Archived from the original on 6 December 2013. Retrieved 14 December 2013.
  66. ↑ United States Bureau of Democracy, Human Rights and Labor. Yemen: International Religious Freedom Report 2008. مالکیت عمومی This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
  67. ↑ "Guide: Christians in the Middle East". BBC News.
  68. ↑ Johnstone, Patrick; Miller, Duane Alexander (2015). "Believers in Christ from a Muslim Background: A Global Census". IJRR. 11: 17. Retrieved 28 October 2015.
  69. ↑ Ben Zion, Ilan (21 March 2016). "17 Yemenite Jews secretly airlifted to Israel in end to 'historic mission'". Times of Israel. Retrieved 21 March 2016.
  70. ↑ Oliver Smith, Digital Travel Editor. "Mapped: The world's most (and least) religious countries". The Telegraph (به انگلیسی). Retrieved 2020-02-21. {{cite web}}: |first= has generic name (help)
  71. ↑ «Literacy rate, adult total (% of people ages 15 and above) - Yemen, Rep. | Data». data.worldbank.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۱۴.
  72. ↑ «Sana'a University | Ranking & Review». www.4icu.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۱۴.
  73. ↑ «Top Public Universities in Yemen». www.4icu.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۱۴.
  74. ↑ «Top Universities in Yemen | 2020 Yemeni University Ranking». www.4icu.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۱۴.
  • بخشی از مطالب از دانشنامه رشد.
  • المقحفی، ابراهیم، احمد، (مُعجَم المُدُن وَالقَبائِل الیَمَنِیَة) ، منشورات دارالحکمة، صنعاء، چاپ وانتشار سال ۱۹۸۵ میلادی به (عربی).
  • الصنعانی، محمد بن یحیی بن عبدالله بن احمد، الیمانی. (اَلأنَباءَ عَن دُولةَ بَلقِیسَ وَ سَبأَ) ، منشورات دارالیمنیة للنشر والتوزیع، صنعاء، چاپ وانتشار سال ۱۹۸۴ میلادی به (عربی).
  • استاد. دکتر: الجرو، سعید، اسمهان، (دراسات فی التاریخ الحضاری للیمن القدیم)، دارالکتاب الحدیث، چاپ عدن، ۲۰۰۳ میلادی به (عربی).
  • استاد. دکتر: الجرو، سعید، اسمهان، (دراسات فی التاریخ الحضاری للیمن القدیم)، دارالکتاب الحدیث، چاپ عدن، ۲۰۰۳ میلادی به (عربی).
  • کتاب «قتبان و سبأ» چاپ لندن سال ۱۹۵۵ میلادی.
  • دکتر: السید عبدالعزیز، بن سالم، (تاریخ العرب فی العصر الجاهلیة) ، دارالنهضة العربیة چاپ سال ۱۹۷۸ میلادی به (عربی).
  • دکتر: زاهیه، وهبة، (شُبه الجَزیرَة العَربیَة) دارالنهضة العربیة للطباعة والنشر، چاپ و انتشار سال ۱۹۷۷ میلادی.
  • آذرنوش، آذرتاش، راه‌های نفوذ فارسی در فرهنگ و زبان عرب جاهلی، چاپ سوم. تهران: انتشارات توس، ۱۳۸۸. شابک ۳-۴۳۶-۳۱۵-۹۶۴-۹۷۸


خطای یادکرد: خطای یادکرد: برچسب <ref> برای گروهی به نام «*» وجود دارد، اما برچسب <references group="*"/> متناظر پیدا نشد. ().

برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=یمن&oldid=37969878»