طالقان

برای دیگر کاربردها، طالقان (ابهام‌زدایی) را ببینید.

طالقان طالقون
کشور	ایران
استان	البرز
شهرستان	طالقان
بخش	مرکزی
نام(های) پیشین	تلکان
مردم
جمعیت	حدود ۷۰۰۰ نفر، در تابستان ۱۰۰٬۰۰۰ نفر
جغرافیای طبیعی
ارتفاع	۱۸۲۰ متر
اطلاعات شهری
شهردار	علی قاسم پور
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۲۶۲۴
وبگاه	شهرداری طالقان
طالقان روی نقشه ایران ۳۶٫۲۶۵۳°شمالی ۵۰٫۷۸۲۵°شرقی / 36.2653; 50.7825

طالقان شهری در شهرستان طالقان واقع در استان البرزایران است. این شهر در منطقه‌ای ییلاقی در میان رشته کوه البرز و در ۱۲۰ کیلومتری شمال غربی تهران قرار گرفته‌است.

شهر طالقان به لحاظ قرار گرفتن در رشته کوه‌های البرز میانی دارای آب و هوای کوهستانی و ییلاقی است. به همین دلیل دارای جمعیت فصلی بوده و در تابستان جمعیت آن به بیش از ۱۲ هزار نفر می‌رسد. این در حالیست که جمعیت ثابت شهر طالقان حدود ۵۰۰۰ نفر است. طبق آمار سال ۱۳۹۰ طالقان دارای جمعیت ثابت ۲۷ هزار نفر می‌باشد.

زبان

طالقانی ها به دو گویش مازندرانی و تاتی سخن می گویند.به عقیده برخی از صاحبنظران ، گویش مردم طالقان به دو دسته مازندرانی وتاتی تقسیم می شود. روستاهایی که بین جوستان و کوه های کندوان قرار گرفته اند به لهجه مازندرانی سخن می گویند. از جوستان به سمت باختر "تات" زبان اند. لهجه تاتی آن ها هم فارسی ولایتی است و چندان واژه های کهن را نگه نداشته اند.

تاریخچه

شهر طالقان از به هم پیوستن چهار محله بنام‌های شهرک، گلینک، کولج و پردسر تشکیل شده‌است.

ریشهٔ لغوی طالقان

دهخدا ریشهٔ طالقان را تالکان دانسته، وی می‌نویسد: صاحب انجمن آرا و به تبعیت او مؤلف آنندراج، طالقان را معرب این کلمه دانسته‌اند: «تالکان و تلکان، نام دو ولایت است یکی در خراسان و دیگری در حوالی شهر قزوین که نخست تلک، که سنگی است سفید و براق و معرب آن طلق، در آنجا یافته شد، بنابراین، این نام یافت و طالقان معرب آن است کذا فی القاموس».

«زمان رضاخانی» طالقان را شکل دگرگون شدهٔ تلکان می‌داند. تل در گیلان و مازندران به منطقه‌ای نسبتاً بلند گفته می‌شود. مردم طالقان نیز از دیرباز، «بلندترین» منطقه را «تل» می‌نامیدند. برای مثال یک طالقانی به بالاترین منطقه از روستای خود می‌گوید: «تَلی سر» (سر یا بالای تل). به هر روی، «طالقان» شکل عربی شدهٔ «تلکان»، یعنی «سرزمین پر کوه» است که این معنی با ویژگی‌های جغرافیایی طالقان نیز سازگاری دارد.

«جلال آل احمد» در کتاب اورازان در این مورد باوری محلی را آورده است:« يك روایت عوامانه بر سر زبان طالقانیهای مورد بحث در این جزوه هست که در آن اشاره به پناهنده شدن فرزندان علی به طالقان شده و اینکه بعد، بعلل خاصی معاویه یا یزید آن ناحیه را از مالیات « طلاق» داده - باج و خراج را از آن برداشته اند.» و خود ادامه می دهد که « عوامانه بودن این روایت از ظاهر آن پیداست ولی شاید برای کشف این مطلب که اطلاق چنین اسمی بر چنین محلي امري حادث بوده است اشاره ای باشد.»

جاذبه‌های فرهنگی، تاریخی

دریاچه طالقان

• منزل آیت‌الله طالقانی در گلیرد و یادمان درویش عبدالمجید طالقانی در مهران از آثار دیدنی و تاریخی و فرهنگی طالقان به‌شمار می‌آیند.
• از دیگر آثار و بناهای تاریخی طالقان - مصون مانده از آسیب‌های طبیعی - می‌توان به برخی قلعه‌ها، امامزاده‌ها، مقابر، حمام‌ها و آسیاب‌های آبی اشاره کرد.
• بقعهٔ شیخ حسین الهی معروف به جد بزرگوار در روستای دیزان، جنب مسجد آیت‌الله شیخ مرتضی دیزانی
• ارژنگ قلعه در میناوند، قلعه منصور و قلعه کیقباد در شمال هرنج، قلعه دختر در گته ده، قلعه پراچان و قلعه فالیس، امامزاده هارون در جوستان، شاه محمد حنیفه در کرکبود، امامزاده زکریا در میراش، امامزاده ابراهیم در در تکیه ناوه و نیز امامزاده‌های روستای‌های سیدآباد، اورازان، کش، کشرود، کلاه رود، اسفاران، خچره، بقعه میر در وشته، و مقبره پیران در دیزان، مهران، گته ده و اوانک، بقایای آسیاب‌های آبی در برخی از روستاها و نیز آثار نهر بزرگ انتقال آب از طالقان به قزوین در امتداد قله‌های رشته کوه‌های جنوبی طالقان، بسیار دیدنی است.
• حمام قدیمی دیزان-قلاسی-آقای باغ-هفت قلای سی-قلا یاک-طاقی لایه (ساعت آفتابی اهالی روستا) در روستای دیزان. (وجود اسامی مانند قلایاک، قلاسی، هفت قلا ی سی و… نشان از قدمت تاریخی دیزان و وجود قلعه‌های متعدد در زمان‌های گذشته این روستا می‌باشد

قلعه ارژنک در بالای قله قلادوش واقع در میناوند قرار دارد

• مرتفع‌ترین آبشار طالقان:در روستای بزجواقع است. «نام آن شل بنمی‌باشد»
• یخچال طبیعی: واقع در روستای خودکاوند یکی از روستاهای میان طالقان - یخچال مذکور در اسپی سنگ خودکاوند بالاتر از دره نرکده شفت واقع است

کوی منتظران

نوشتار اصلی: اهل توقف طالقان

از اواخر دهه شصت، یک مجموعه مسکونی عجیب در شرق شهر طالقان شکل گرفته که مربوط است به پیروان تجددگریز میرزا صادق مجتهد تبریزی (متوفای ۱۳۱۱ خورشیدی) که از امکانات مدرن و جدید استفاده نمی‌کنند. آن‌ها همچنان بر تقلید از میرزا صادق تبریزی باقی مانده‌اند و به سبک زندگی یک قرن پیش ایرانیان زندگی می‌کنند. این محل به «ترک آباد» و «فانوس آباد» هم مشهور است. تا چند سال پیش اهالی شهرک طالقان آن‌ها را اسماعیلی مذهب می‌پنداشتند.

جستارهای وابسته

• عزیز و نگار
• آردکان
• اورازان
• میناوند
• فشندک
• مرجان
• خودکاوند
• حسنجون و سیدآباد
• سگران
• ورکش

منابع

• اطلاعات اولیه درباره طالقان
• چهارگوشه ایران: طالقان
• هفت نگاه به طالقان
• معرفی شهرستان ساوجبلاغ
• ساخت‌شناسی واژگانی روستاهای طالقان، زمان رضاخانی
• مختصات و ارتفاع

پیوند به بیرون

• طالقان-کرود
• باریکان