طالقان

برای دیگر کاربردها، طالقان (ابهام‌زدایی) را ببینید.

طالقان طالقون
کشور	ایران
استان	البرز
شهرستان	طالقان
بخش	مرکزی
نام(های) قدیمی	تلکان
مردم
جمعیت	حدود ۷۰۰۰ نفر، در تابستان ۱۰۰٬۰۰۰ نفر
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا	۱۸۲۰ متر
اطلاعات شهری
شهردار	علی قاسم پور
پیش‌شماره تلفنی	۰۲۶۲۴
وبگاه	شهرداری طالقان
تابلوی خوش‌آمد به شهر
طالقان روی نقشه ایران ۳۶٫۲۶۵۳°شمالی ۵۰٫۷۸۲۵°شرقی / 36.2653; 50.7825

طالقان مرکز شهرستان طالقان از استان البرز ایران است. این شهر در منطقه‌ای ییلاقی در میان رشته کوه البرز و در ۱۲۰ کیلومتری شمال غربی تهران قرار گرفته‌است.

شهر طالقان به لحاظ قرار گرفتن در رشته کوه‌های البرز میانی دارای آب و هوای کوهستانی و ییلاقی است به همین دلیل دارای جمعیت فصلی بوده و در تابستان جمعیت آن به بیش از ۱۲ هزار نفر می‌رسد. این در حالیست که جمعیت ثابت شهر طالقان حدود ۵۰۰۰ نفر است.

طالقانی‌ها تات هستند و به زبان تاتی از زبان‌های ایرانی شمال غربی سخن می‌رانند.

تاریخچه

شهر طالقان از به هم پیوستن چهار محله بنام‌های شهرک، گلینک، کولج و پردسر تشکیل شده‌است.

ریشهٔ لغوی طالقان

دهخدا ریشهٔ طالقان را تالکان دانسته، وی می‌نویسد: صاحب انجمن آرا و به تبعیت او مؤلف آنندراج، طالقان را معرب این کلمه دانسته‌اند: «تالکان و تلکان، نام دو ولایت است یکی در خراسان و دیگری در حوالی شهر قزوین که نخست تلک، که سنگی است سفید و براق و معرب آن طلق، در آنجا یافته شد، بنابراین، این نام یافت و طالقان معرب آن است کذا فی القاموس».

«زمان رضاخانی» طالقان را شکل دگرگون شدهٔ تلکان می‌داند. تل در گیلان و مازندران به منطقه‌ای نسبتاً بلند گفته می‌شود. مردم طالقان نیز از دیرباز، «بلندترین» منطقه را «تل» می‌نامیدند. برای مثال یک طالقانی به بالاترین منطقه از روستای خود می‌گوید: «تَلی سر» (سر یا بالای تل). به هر روی، «طالقان» شکل عربی شدهٔ «تلکان»، یعنی «سرزمین پر کوه» است که این معنی با ویژگی‌های جغرافیایی طالقان نیز سازگاری دارد.

جاذبه‌های فرهنگی، تاریخی

دریاچه طالقان

• منزل آیت‌الله طالقانی در گلیرد و یادمان درویش عبدالمجید طالقانی در مهران از آثار دیدنی و تاریخی و فرهنگی طالقان به‌شمار می‌آیند.
• از دیگر آثار و بناهای تاریخی طالقان - مصون مانده از آسیب‌های طبیعی - می‌توان به برخی قلعه‌ها، امامزاده‌ها، مقابر، حمام‌ها و آسیاب‌های آبی اشاره کرد.
• بقعهٔ شیخ حسین الهی معروف به جد بزرگوار در روستای دیزان، جنب مسجد آیت‌الله شیخ مرتضی دیزانی
• ارژنگ قلعه در میناوند، قلعه منصور و قلعه کیقباد در شمال هرنج، قلعه دختر در گته ده، قلعه پراچان و قلعه فالیس، امامزاده هارون در جوستان، شاه محمد حنیفه در کرکبود، امامزاده زکریا در میراش، امامزاده ابراهیم در در تکیه ناوه و نیز امامزاده‌های روستای‌های سیدآباد، اورازان، کش، کشرود، کلاه رود، اسفاران، خچره، بقعه میر در وشته، و مقبره پیران در دیزان، مهران، گته ده و اوانک، بقایای آسیاب‌های آبی در برخی از روستاها و نیز آثار نهر بزرگ انتقال آب از طالقان به قزوین در امتداد قله‌های رشته کوه‌های جنوبی طالقان، بسیار دیدنی است.
• حمام قدیمی دیزان-قلاسی-آقای باغ-هفت قلای سی-قلا یاک-طاقی لایه (ساعت آفتابی اهالی روستا) در روستای دیزان. (وجود اسامی مانند قلایاک، قلاسی، هفت قلا ی سی و… نشان از قدمت تاریخی دیزان و وجود قلعه‌های متعدد در زمان‌های گذشته این روستا می‌باشد

قلعه ارژنک در بالای قله قلادوش واقع در میناوند قرار دارد

• مرتفع‌ترین آبشار طالقان:در روستای بزجواقع است. «نام آن شل بنمی‌باشد»
• یخچال طبیعی: واقع در روستای خودکاوند یکی از روستاهای میان طالقان - یخچال مذکور در اسپی سنگ خودکاوند بالاتر از دره نرکده شفت واقع است

مشاهیر طالقان

• مهدی فرهنگی (۱۲۴۰–۱۳۱۶ه‍. ش) متخلص به «غوّاص» شاعر اهل بیت و دارای دیوان کاملی از مراثی بی بدیل عاشورایی از روستای آرتون
• جهانبخش ذوقی طالقانی مشهور به ناظم الشعرا سراینده مرثیه‌های پرشور عاشورائی (روستای دنبلید)
• صاحب بن عباد وزیر دانشمند دیلمیان، فخرالدوله و مجدالدوله دیلمی، از ده تکیه ناوه
• آیت الله شیخ جعفر کلانکی طالقانی فرزند یعقوب از فرهیختگان و زاهدان روستای کلانک
• بهزاد رضائی فرزند باقر از ده فشندک به عنوان نخبه شهر تهران و بنیانگذار بنیاد حرکت
• آیت‌الله حاج سید محمود علایی طالقانی فرزند آقا سید ابو الحسن از ده گلیرد اولین امام جمعه پس از انقلاب
• درویش عبدالمجید طالقانی از ده مهران ابداع‌کننده خط شکسته نستعلیق
• درویش خان (غلامحسین درویش) فرزند حاجی بشیر از ده زیدشت از اساتید موسیقی اواخر دوره قاجار
• آیت‌اله حاج شیخ محمد حسن طالقانی فرزند ملا عبدالله از ده کرود از علمای برجسته طالقان و از حامیان نواب صفوی
• دکتر حشمت از ده شهراسر همرزم میرزا کوچک خان جنگلی
• برادران امیدوار اولین جهانگردان ایرانی
• علی راجی شاعر و مدیحه‌سرای اهل بیت از روستای دیزان
• شیخ حسین غفاری از ده حسنجون و نویسنده کتاب تاریخ طالقان
• جلال آل احمد از ده اورازان و نویسنده معاصر که کتابی به نام اورازان دارد
• آقای میرزا هادی آقااحمدی روحانی برجسته و مردمی معاصر از روستای دیزان
• عنایت بخشی متولد ۱۳۲۴ و هنرمند سینما و تلویزیون از ده حسنجون
• غلامحسین امیرخانی از ده تکیه ناوه رئیس انجمن خوشنویسان (معاصر)
• دکتر احمد احمدیان فرزند مشهدی علی میرزا از ده کرود، قاضی و مستشار دیوانعالی کشور و وزیر دادگستری کابینه مهندس بازرگان
• ابو الحسن معینی از ده حصیران و استاندار لرستان در رژیم پهلوی
• آیت الله العظمی شیخ مرتضی طالقانی از روستای دیزان و از علمای به نام حوزه علمیه نجف اشرف در نیمه اول سده چهاردهم هجری، استاد علمای به نام همچون علامه محمد تقی جعفری و…
• دکتر فرید دادخواه جراح و فوق تخصص اورولوژی و از مؤسسین بیمارستان شهید مدرس تهران
• حبیب‌الله برنگی فرزند آقا رضا از ده کرود، شاعر، نویسنده و تاریخ‌نگار طالقان
• شیخ عزیزالله فرید بزجی از ده بزج و رئیس دفتر و منشی دکتر حشمت
• مهندس خلیل طالقانی فرزند میرزا علی‌اصغر از ده اوانک وزیر کشاورزی کابینه دکتر علی امینی
• آیت‌الله میرزا مسیح کرودی طالقانی فرزند قاسم از ده کرود از علمای معروف دوره مظفرالدین شاه قاجار و امام جماعت مدرسه سپهسالار
• محمود میران برنده مدال طلا بازی‌های آسیایی ۱۹۹۶ هوشی‌مین در رشته جودو اصالتاً از روستای آرموت.
• آیت‌الله شیخ مسیح پارسا از ده اوانک از علما و شعرای معروف طالقان درگذشت ۱۳۱۹ ه‍.ق
• میرزا محمدعلی مکلای طالقانی از ده نویزک مرثیه سرا و عالم سده ۱۳ هجری

امیر الادباء

• سرهنگ مهرداد رمضانی فرمانده سابق عملیات راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ
• سعیدخان رفیعی بزجی:ایشان یکی از برجسته‌ترین اساتید در ادبیات فارسی بودند.
• ملا نظر علی از ده سوهان از علمای به نام اوایل سده ۱۴ هجری
• دکتر یحیی پویا فرزند حاجی ملا باشی از ده اوانک استاد کرسی خون‌شناسی دانشگاه تهران
• محمد داودی از روستای گوران پژوهشگر در تاریخ، ادبیات، و زبان‌های شمال ایران.
• آیت‌الله سید ابوالحسن رفیعی طالقانی از ده اورازان امام جماعت مسجد جامع تهران در اوایل سده ۱۴ هجری
• حاج میرزا ابراهیم بوذری فرزند میرزا علی اصغر از ده کرود خوشنویس معاصر و استاد انجمن خوشنویسان ایران
• میرزا علی آقااحمدی دیزانی ادیب و نویسنده توانای دوره قاجار
• میرزا زین‌العابدین دیزانی خوشنویس و عالم برجسته
• میرزا ابراهیم آقا احمدی عالم توانای دههٔ ۴۰ و ۵۰ خورشیدی
• عزیز و نگار دو دلداده عاشق که داستانی ماندگار را خلق کردند
• علی‌اکبر فرهنگی پدر علم مدیریت رسانه از روستای آرتون
• نصرالله محبی فرمانده کل سپاه طالقان سند افتخاری از روستای آرموت.
• احسان حدادی برنده مدال نقره المپیک ۲۰۱۲ لندن در رشته پرناپ دیسک از روستای زیدشت
• مهرداد میناوند بازیکن تیم ملی فوتبال ایران و تیم پرسپولیس از روستای میناوند
• پهلوان محمدرضا طالقانی رئیس فدراسیون کشتی ایران در چند دوره و محافظ امام خمینی در روز ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ از روستای باریکان
• سعید رفیعی از روستای بزج درتاریخ ۹۲/۲/۱ درگذشت وی از اساتید ادبیات در گذشته بوده‌است
• حاج احمد ملارمضانی بانی و مؤسس مسجد جامع دهستان گوران و از مبارزین برجسته انقلاب اسلامی
• مهندس محب اله گلبابائی ملقب به تات طالقانی شاعر از روستای روشنابدر سراینده دیوان باغ دل متولد ۱۳۲۶ شمسی
• پروفسور مهدی باریکانی استاد پیشکسوت رشته پلیمر و بنیانگذار و رئیس اسبق پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران از روستای باریکان

کوی منتظران

نوشتار اصلی: اهل توقف طالقان

از اواخر دهه شصت، یک مجموعه مسکونی عجیب در شرق شهر طالقان شکل گرفته که مربوط است به پیروان تجددگریز میرزا صادق مجتهد تبریزی (متوفای ۱۳۱۱ خورشیدی) که از امکانات مدرن و جدید استفاده نمی‌کنند. آن‌ها همچنان بر تقلید از میرزا صادق تبریزی باقی مانده‌اند و به سبک زندگی یک قرن پیش ایرانیان زندگی می‌کنند. این محل به «ترک آباد» و «فانوس آباد» هم مشهور است. تا چند سال پیش اهالی شهرک طالقان آن‌ها را اسماعیلی مذهب می‌پنداشتند.

جستارهای وابسته

• عزیز و نگار
• آردکان
• اورازان
• میناوند
• فشندک
• مرجان
• خودکاوند
• حسنجون و سیدآباد
• سگران
• ورکش

منابع

• اطلاعات اولیه درباره طالقان
• چهارگوشه ایران: طالقان
• هفت نگاه به طالقان
• معرفی شهرستان ساوجبلاغ
• ساخت‌شناسی واژگانی روستاهای طالقان، زمان رضاخانی
• مختصات و ارتفاع

پیوند به بیرون

• طالقان-کرود
• باریکان