طالقان

برای دیگر کاربردها، طالقان (ابهام‌زدایی) را ببینید.

طالقان طالقون
کشور	ایران
استان	البرز
شهرستان	طالقان
بخش	مرکزی
نام(های) قدیمی	تلکان
مردم
جمعیت	حدود ۷۰۰۰ نفر، در تابستان ۱۰۰٬۰۰۰ نفر
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا	۱۸۲۰ متر
اطلاعات شهری
شهردار	علی قاسم پور
پیش‌شماره تلفنی	۰۲۶۲۴
وبگاه	شهرداری طالقان
تابلوی خوش‌آمد به شهر
طالقان روی نقشه ایران ۳۶٫۲۶۵۳°شمالی ۵۰٫۷۸۲۵°شرقی / 36.2653; 50.7825

طالقان شهری در شهرستان طالقان واقع در استان البرز ایران است. این شهر در منطقه‌ای ییلاقی در میان رشته کوه البرز و در ۱۲۰ کیلومتری شمال غربی تهران قرار گرفته‌است.

شهر طالقان به لحاظ قرار گرفتن در رشته کوه‌های البرز میانی دارای آب و هوای کوهستانی و ییلاقی است. به همین دلیل دارای جمعیت فصلی بوده و در تابستان جمعیت آن به بیش از ۱۲ هزار نفر می‌رسد. این در حالیست که جمعیت ثابت شهر طالقان حدود ۵۰۰۰ نفر است. طبق آمار سال ۱۳۹۰ طالقان دارای جمعیت ثابت ۲۷ هزار نفر می‌باشد.

زبان

مردم طالقان تات هستند و به زبان تاتی از زبان‌های ایرانی شمال غربی سخن می‌رانند.

تاریخچه

شهر طالقان از به هم پیوستن چهار محله بنام‌های شهرک، گلینک، کولج و پردسر تشکیل شده‌است.

ریشهٔ لغوی طالقان

دهخدا ریشهٔ طالقان را تالکان دانسته، وی می‌نویسد: صاحب انجمن آرا و به تبعیت او مؤلف آنندراج، طالقان را معرب این کلمه دانسته‌اند: «تالکان و تلکان، نام دو ولایت است یکی در خراسان و دیگری در حوالی شهر قزوین که نخست تلک، که سنگی است سفید و براق و معرب آن طلق، در آنجا یافته شد، بنابراین، این نام یافت و طالقان معرب آن است کذا فی القاموس».

«زمان رضاخانی» طالقان را شکل دگرگون شدهٔ تلکان می‌داند. تل در گیلان و مازندران به منطقه‌ای نسبتاً بلند گفته می‌شود. مردم طالقان نیز از دیرباز، «بلندترین» منطقه را «تل» می‌نامیدند. برای مثال یک طالقانی به بالاترین منطقه از روستای خود می‌گوید: «تَلی سر» (سر یا بالای تل). به هر روی، «طالقان» شکل عربی شدهٔ «تلکان»، یعنی «سرزمین پر کوه» است که این معنی با ویژگی‌های جغرافیایی طالقان نیز سازگاری دارد.

جاذبه‌های فرهنگی، تاریخی

دریاچه طالقان

• منزل آیت‌الله طالقانی در گلیرد و یادمان درویش عبدالمجید طالقانی در مهران از آثار دیدنی و تاریخی و فرهنگی طالقان به‌شمار می‌آیند.
• از دیگر آثار و بناهای تاریخی طالقان - مصون مانده از آسیب‌های طبیعی - می‌توان به برخی قلعه‌ها، امامزاده‌ها، مقابر، حمام‌ها و آسیاب‌های آبی اشاره کرد.
• بقعهٔ شیخ حسین الهی معروف به جد بزرگوار در روستای دیزان، جنب مسجد آیت‌الله شیخ مرتضی دیزانی
• ارژنگ قلعه در میناوند، قلعه منصور و قلعه کیقباد در شمال هرنج، قلعه دختر در گته ده، قلعه پراچان و قلعه فالیس، امامزاده هارون در جوستان، شاه محمد حنیفه در کرکبود، امامزاده زکریا در میراش، امامزاده ابراهیم در در تکیه ناوه و نیز امامزاده‌های روستای‌های سیدآباد، اورازان، کش، کشرود، کلاه رود، اسفاران، خچره، بقعه میر در وشته، و مقبره پیران در دیزان، مهران، گته ده و اوانک، بقایای آسیاب‌های آبی در برخی از روستاها و نیز آثار نهر بزرگ انتقال آب از طالقان به قزوین در امتداد قله‌های رشته کوه‌های جنوبی طالقان، بسیار دیدنی است.
• حمام قدیمی دیزان-قلاسی-آقای باغ-هفت قلای سی-قلا یاک-طاقی لایه (ساعت آفتابی اهالی روستا) در روستای دیزان. (وجود اسامی مانند قلایاک، قلاسی، هفت قلا ی سی و… نشان از قدمت تاریخی دیزان و وجود قلعه‌های متعدد در زمان‌های گذشته این روستا می‌باشد

قلعه ارژنک در بالای قله قلادوش واقع در میناوند قرار دارد

• مرتفع‌ترین آبشار طالقان:در روستای بزجواقع است. «نام آن شل بنمی‌باشد»
• یخچال طبیعی: واقع در روستای خودکاوند یکی از روستاهای میان طالقان - یخچال مذکور در اسپی سنگ خودکاوند بالاتر از دره نرکده شفت واقع است

مشاهیر طالقان

سیاسیون، دولتمردان و نظامیون

• «صاحب بن عباد»، وزیر دانشمند دیلمیان، فخرالدوله و مجدالدوله دیلمی (روستای تکیه ناوه)
• «دکتر حشمت»، همرزم میرزا کوچک خان جنگلی (روستای شهراسر)
• «عزیزالله فرید بزجی»، رئیس دفتر و منشی دکتر حشمت (روستای بزج)
• «احمد احمدیان»، قاضی و مستشار دیوانعالی کشور و وزیر دادگستری کابینه مهندس بازرگان (روستای کرود)
• «سید محمود علایی طالقانی»، مبارز سیاسی و اولین امام جمعه پس از انقلاب (روستای روستای گلیرد)
• «خلیل طالقانی»، وزیر کشاورزی کابینه دکتر علی امینی (روستای اوانک)
• «ابو الحسن معینی»، استاندار لرستان در رژیم پهلوی (روستای حصیران)
• «پرويز حاج منوچهرى»، فرمانده سابق آگاهى تهران بزرگ (روستاى گوران)
• «نصرالله محبی»، فرمانده کل سپاه طالقان (روستای آرموت)
• «مهرداد رمضانی»، فرمانده سابق عملیات راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ
• «احمد ملارمضانی»، مبارز انقلابی و مؤسس مسجد جامع دهستان روستای گوران

علما، مذهبیون و دانشمندان

• «مرتضی طالقانی»، از علمای به نام حوزه علمیه نجف اشرف در نیمه اول سده چهاردهم هجری (روستای دیزان)
• «سید ابوالحسن رفیعی»، امام جماعت مسجد جامع تهران در اوایل سده ۱۴ هجری (روستای اورازان)
• «میرزا مسیح کرودی»، از علمای دوره مظفرالدین شاه قاجار و امام جماعت مدرسه سپهسالار (روستای کرود)
• «ملا نظر علی»، از علمای اوایل سده ۱۴ هجری (روستای سوهان)
• «جعفر کلانکی طالقانی»، عالم و زاهد (روستای کلانک)
• «شیخ محمد حسن طالقانی»، از علمای طالقان و حامیان نواب صفوی (روستای کرود)
• «میرزا هادی آقااحمدی»، روحانی برجسته معاصر (روستای دیزان)
• «مسیح پارسا»، عالم و شاعر (روستای اوانک)
• «ابراهیم آقا احمدی»، عالم دههٔ ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ خورشیدی
• «بهزاد رضائی»، بنیانگذار بنیاد حرکت (روستای فشندک)
• «علی‌اکبر فرهنگی»، چهره ماندگار مدیریت و پدر علم مدیریت رسانه (روستای آرتون)
• «حمیده سلیمی»، استاد مدیریت و استراتژیست صنعت هوا فضا و مدیر ارشد معاونت هوایی رییس جمهوری (روستای شکر‌ناب)
• «فرید دادخواه»، جراح و فوق تخصص اورولوژی و از مؤسسین بیمارستان شهید مدرس تهران
• «یحیی پویا»، استاد کرسی خون‌شناسی دانشگاه تهران (روستای اوانک)
• «مهدی باریکانی»، استاد رشته پلیمر و بنیانگذار و رئیس اسبق پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران (روستای باریکان)
• «سعیدخان رفیعی بزجی»، از اساتید ادبیات فارسی
• «سعید رفیعی»، از اساتید ادبیات (روستای بزج)
• «حسین غفاری»، نویسنده و تاریخ‌نگار (روستای حسنجون و سید آباد)
• «محمد داودی»، پژوهشگر در تاریخ، ادبیات، و زبان‌های شمالی ایران (روستای گوران)

هنرمندان

• «درویش عبدالمجید طالقانی»، ابداع‌کننده خط شکسته نستعلیق (روستای مهران)
• «غلامحسین امیرخانی»، دارای دو نشان فرهنگ و هنر و نشان شوالیه هنر از دولت فرانسه (روستای ناوه)
• «عنایت‌الله بخشی»، بازیگر پیشکسوت سینما، تئاتر و تلویزیون ایران (روستای حسنجون و سیدآباد)
• «میرزا محمدعلی مکلای طالقانی»، مرثیه سرا و عالم سده ۱۳ هجری (روستای نویزک)
• «علی آقا احمدی دیزانی»، ادیب و نویسنده دوره قاجار
• «ابراهیم بوذری»، خوشنویس معاصر و استاد انجمن خوشنویسان ایران (روستای کرود)
• «ساریخان حاجیان»، نوازنده سرنا و نی و آهنگر (از روستای تکیه آرموت)
• «مهدی فرهنگی»، متخلص به «غوّاص»، شاعر اهل بیت و دارای دیوان کاملی از مراثی عاشورایی (روستای آرتون)
• «جهانبخش ذوقی طالقانی»، مشهور به ناظم الشعرا سراینده مرثیه‌های عاشورائی (روستای دنبلید)
• «علی راجی»، شاعر و مدیحه‌سرای اهل بیت (روستای دیزان)
• «حبیب‌الله برنگی»، شاعر، نویسنده و تاریخ‌نگار (روستای کرود)
• «زین‌العابدین دیزانی»، عالم و خوشنویس
• «محب اله گلبابائی»، سراینده دیوان باغ دل، ملقب به تات طالقانی (روستای روشنابدر)

کوی منتظران

نوشتار اصلی: اهل توقف طالقان

از اواخر دهه شصت، یک مجموعه مسکونی عجیب در شرق شهر طالقان شکل گرفته که مربوط است به پیروان تجددگریز میرزا صادق مجتهد تبریزی (متوفای ۱۳۱۱ خورشیدی) که از امکانات مدرن و جدید استفاده نمی‌کنند. آن‌ها همچنان بر تقلید از میرزا صادق تبریزی باقی مانده‌اند و به سبک زندگی یک قرن پیش ایرانیان زندگی می‌کنند. این محل به «ترک آباد» و «فانوس آباد» هم مشهور است. تا چند سال پیش اهالی شهرک طالقان آن‌ها را اسماعیلی مذهب می‌پنداشتند.

جستارهای وابسته

• عزیز و نگار
• آردکان
• اورازان
• میناوند
• فشندک
• مرجان
• خودکاوند
• حسنجون و سیدآباد
• سگران
• ورکش

منابع

• اطلاعات اولیه درباره طالقان
• چهارگوشه ایران: طالقان
• هفت نگاه به طالقان
• معرفی شهرستان ساوجبلاغ
• ساخت‌شناسی واژگانی روستاهای طالقان، زمان رضاخانی
• مختصات و ارتفاع

پیوند به بیرون

• طالقان-کرود
• باریکان