طالقان

برای دیگر کاربردها طالقان (ابهام‌زدایی) را ببینید.

طالقان (طالقون)
جهت عقربه‌های ساعت از بالا: رودخانه شاهرود - کوه‌های برفی طالقان - دریاچه سد طالقان - سد طالقان - میدان معلم نشان‌وارهٔ شهرداری طالقان
کشور	ایران
استان	البرز
شهرستان	طالقان
بخش	مرکزی
نام(های) پیشین	تالکان
سال شهرشدن	۱۳۸۹
مردم
جمعیت	حدود ۲۸۰۰۰نفر، در تابستان ۴۰۰۰۰۰نفر
جغرافیای طبیعی
ارتفاع	۱۸۸۰ متر
اطلاعات شهری
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۲۶۴۴
وبگاه	شهرداری طالقان
شناسهٔ ملی خودرو	ایران۳۸_ایران ۶۸_ایران ۲۱
طالقان روی نقشه ایران ۳۶٫۱۷۰۷۸۷°شمالی ۵۰٫۷۶۷۵۷۸°شرقی / 36.170787; 50.767578

طالقان شهری در شهرستان طالقان واقع در استان البرز ایران است. این شهر در منطقه‌ای ییلاقی، خوش آب و هوا، توریستی، سرسبز و پرآب در میان رشته کوه البرز در ۱۳۳ کیلومتری شمال غربی شهر تهران و ۹۶ کیلومتری کرج قرار گرفته‌است.

شهر طالقان به لحاظ قرار گرفتن در رشته کوه‌های البرز مرکزی، دارای آب و هوای کوهستانی و ییلاقی است. به همین دلیل دارای جمعیت فصلی بوده و در بهار و تابستان جمعیت شناور آن به بیش از ۴۰۰۰۰۰ هزار نفر می‌رسد. این در حالیست که جمعیت ثابت شهر طالقان حدود ۲۸۰۰۰ نفر است. طبق آمار سال ۱۳۹۰ طالقان دارای جمعیت ثابت ۲۷ هزار نفر بوده‌است.

مردم

زبان

طالقانی‌ها به زبان‌های فارسی، مازندرانی و تاتی سخن می‌گویند. به عقیده برخی از صاحب‌نظران، زبان مردم طالقان به دو دسته مازندرانی و تاتی تقسیم می‌شود. روستاهایی که بین جوستان و کوه‌های کندوان قرار گرفته‌اند به گویش طالقانی زبان مازندرانی سخن می‌گویند. از جوستان به سمت باختر «تات» زبان اند و به تاتی طالقانی صحبت می‌کنند. لهجه تاتی آن‌ها هم فارسی ولایتی است و چندان واژه‌های کهن را نگه نداشته‌اند.

مشاهیر

صفحهٔ اصلی: رده:اهالی طالقان

یادمان عبدالمجید طالقانی در طالقان

• عبدالمجید طالقانی (خوشنویس و شاعر ایرانی)
• میرعماد (خوشنویس ایرانی)
• غلامحسین امیرخانی (استاد معاصرخط نستعلیق)
• مریم میرزاخانی (ریاضی‌دان ایرانی)
• مهرداد میناوند (یازیکن پرسپولیس)
• عنایت‌الله بخشی (بازیگر)
• حسن هنرمندی (مترجم و شاعر ایرانی)
• علی‌اکبر فرهنگی (استاد دانشگاه ایرانی)
• میرابوالفضل عنقای طالقانی (شاعر و عارف)
• ابراهیم حشمت (از سران نهضت جنگل)
• میرزا ابراهیم بوذری (خوشنویس و ادیب)
• خلیل طالقانی (سیاستمدار)
• مفید کیائی‌نژاد (سیاستمدار)
• حسین صفاریان (بازیگر ایرانی)
• ولی‌الله فلاحی (فرمانده ارتش ایران در زمان جنگ ایران و عراق)
• صاحب ابن عباد (نویسنده و سیاستمدار آل بویه)
• حکمت‌الله ملاصالحی (باستان‌شناس ایرانی)

تاریخچه

شهر طالقان از به هم پیوستن چهار محله بنام‌های شهرک، گلینک، کولج و پردسر تشکیل شده‌است. مرکز بخش طالقان ابتدا روستای کولج بود و از هشتم دی ۱۳۲۴ با تصویب هیئت وزیران به شهرک انتقال یافت.

در جلد نخست کتاب فرهنگ جغرافیایی ایران نوشته حسینعلی رزم‌آرا که در تیرماه ۱۳۲۸ به چاپ رسیده‌است، دربارهٔ طالقان (شهرک سابق) اینگونه آمده‌است که نشان دهنده وضعیت این منطقه در آن دوران است: شهرک قصبه‌ای مرکز بخش طالقان تابع شهرستان تهران در ۱۳۰ کیلومتری شمال باختری تهران است. آب و هوای کوهستانی، سردسیر و کنار رودخانه شاهرود. سکنه مطابق آمار ۱۳۵۲ نفر، ولی بیش از ۱۰۰۰ نفر سکنه ندارد و بقیه در تهران و مازندران سکونت دارند. مردم ده شیعه مذهب و فارسی و تاتی زبان هستند. آب قصبه از رودخانه حسنجون و رودخانه پردسر تأمین می‌شود. دارای محصولات زراعی غلات، سیب زمینی، یونجه، لوبیا و مختصری میوه‌جات قلمستان. شغل عمده مردان زراعت، گله‌داری و کسب. شغل زنان کرباس و گلیم و جاجیم بافی. در حدود ۲۰۰ نفر از مردان در فصل زمستان به تهران و مازندران برای کارگری رفته و برمی‌گردند. دبستان ۶ کلاسه دارد. ادارات دولتی قصبه عبارتند از بخشداری - آمار - شعبه دارائی و ژاندارمری است. راه طالقان به تهران و قزوین تا سال جاری مالرو بوده که اخیراً بوسیله افراد محلی و بنگاه اتوطالقان با تشویق اتحادیه طالقانیها شروع به تصحیح شد که برای اولین بار در تاریخ ۱۳۲۷/۴/۴، ماشین تا پل شهرک رسیده. در نظر است که دنباله این اقدام نیک را ادامه دهند تا کاملاً شوسه گردد. مزرعه دشت عطار و چندین مزرعه دیمی زار دیگر جزء این قصبه است.

ریشه نام

دهخدا ریشهٔ طالقان را تالکان دانسته، وی می‌نویسد: صاحب انجمن آرا و به تبعیت او مؤلف آنندراج، طالقان را معرب این کلمه دانسته‌اند: «تالکان و تلکان، نام دو ولایت است یکی در خراسان و دیگری در حوالی شهر قزوین که نخست تلک، که سنگی است سفید و براق و معرب آن طلق، در آنجا یافته شد، بنابراین، این نام یافت و طالقان معرب آن است کذا فی القاموس».

«زمان رضاخانی» طالقان را شکل دگرگون شدهٔ تلکان می‌داند. تل در گیلان و مازندران به منطقه‌ای نسبتاً بلند گفته می‌شود. مردم طالقان نیز از دیرباز، «بلندترین» منطقه را «تل» می‌نامیدند. برای مثال یک طالقانی به بالاترین منطقه از روستای خود می‌گوید: «تَلی سر» (سر یا بالای تل). به هر روی، «طالقان» شکل عربی شدهٔ «تلکان»، یعنی «سرزمین پر کوه» است که این معنی با ویژگی‌های جغرافیایی طالقان نیز سازگاری دارد.

«جلال آل‌احمد» در کتاب اورازان در این مورد باوری محلی را آورده‌است: «یک روایت عوامانه بر سر زبان طالقانیهای مورد بحث در این جزوه هست که در آن اشاره به پناهنده شدن فرزندان علی به طالقان شده و اینکه بعد، بعلل خاصی معاویه یا یزید آن ناحیه را از مالیات «طلاق» داده - باج و خراج را از آن برداشته اند.» و خود ادامه می‌دهد که «عوامانه بودن این روایت از ظاهر آن پیداست ولی شاید برای کشف این مطلب که اطلاق چنین اسمی بر چنین محلی امری حادث بوده‌است اشاره ای باشد.»

جاذبه‌های فرهنگی، تاریخی

سراسرنمایی از سد طالقان

آفرود در برف در کوه‌های طالقان

• منزل آیت‌الله طالقانی در گلیرد و یادمان درویش عبدالمجید طالقانی در مهران از آثار دیدنی و تاریخی و فرهنگی طالقان به‌شمار می‌آیند.
• از دیگر آثار و بناهای تاریخی طالقان - مصون مانده از آسیب‌های طبیعی - می‌توان به برخی قلعه‌ها، امامزاده‌ها، مقابر، حمام‌ها و آسیاب‌های آبی اشاره کرد.
• بقعهٔ شیخ حسین الهی معروف به جد بزرگوار در روستای دیزان، جنب مسجد آیت‌الله شیخ مرتضی دیزانی
• ارژنگ قلعه در میناوند، قلعه منصور و قلعه کیقباد در شمال هرنج، قلعه دختر در گته ده، قلعه پراچان و قلعه فالیس، امامزاده هارون در جوستان، شاه محمد حنیفه در کرکبود، امامزاده زکریا در میراش، امامزاده ابراهیم در در تکیه ناوه و نیز امامزاده‌های روستای‌های سیدآباد، اورازان، کش، کشرود، کلاه رود، اسفاران، خچره، بقعه میر در وشته، و مقبره پیران در دیزان، مهران، گته ده و اوانک، بقایای آسیاب‌های آبی در برخی از روستاها و نیز آثار نهر بزرگ انتقال آب از طالقان به قزوین در امتداد قله‌های رشته کوه‌های جنوبی طالقان، بسیار دیدنی است.
• حمام قدیمی دیزان-قلاسی-آقای باغ-هفت قلای سی-قلا یاک-طاقی لایه (ساعت آفتابی اهالی روستا) در روستای دیزان. (وجود اسامی مانند قلایاک، قلاسی، هفت قلا ی سی و… نشان از قدمت تاریخی دیزان و وجود قلعه‌های متعدد در زمان‌های گذشته این روستا می‌باشد.

قلعه ارژنک در بالای قله قلادوش واقع در میناوند قرار دارد

• مرتفع‌ترین آبشار طالقان در روستای بزج واقع است. نام آن شل بن می‌باشد.
• یخچال طبیعی: واقع در روستای خودکاوند یکی از روستاهای میان طالقان - یخچال مذکور در اسپی سنگ خودکاوند بالاتر از دره نرکده شفت واقع است.

کوهنوردی قله شاه البرز طالقان طولانی‌ترین پیمایش کوهنوردی در کل کشور است.

صنایع دستی

• قالی دست‌باف
• گلیم بافی
• بافته‌های نمدی

روستاها

• فهرست روستاهای طالقان

جستارهای وابسته

• عزیز و نگار

منابع

• اطلاعات اولیه درباره طالقان
• چهارگوشه ایران: طالقان
• هفت نگاه به طالقان
• معرفی شهرستان ساوجبلاغ
• ساخت‌شناسی واژگانی روستاهای طالقان، زمان رضاخانی
• مختصات و ارتفاع

پیوند به بیرون

طالقان در پروژه‌های خواهر

واژهٔ «طالقان» در ویکی‌واژه
گفتاوردهای مرتبط در ویکی‌گفتاورد
پرونده‌های مرتبط در ویکی‌انبار
راهنمای سفر در ویکی‌سفر

• طالقان-کرود
• باریکان