ترازو

یک ترازوی دوکفه‌ای

سنگ ترازو بر حسب گرم

تَرازو ابزاری است که برای اندازه‌گیری جرم اجسام استفاده می شود. ترازوهای سنتی معمولاً از دو کفه و یک عقربه به نام شاهین تشکیل شده‌اند. برای اندازه‌گیری جرم از وزنه‌هایی که بر اساس یکاهای جرم اعم از مثقال و گرم و پوند و ... ساخته می‌شوند استفاده می‌گردد.ترازو انواع مختلف اعم از دوکفه ای، دیجیتال و... دارد

باید توجه داشت ترازو وسیله‌ای است که جرم اجسام را اندازه‌گیری می‌کند نه وزن آن‌ها. وزن اجسام را با نیروسنج اندازه می‌گیرند. البته خیلی‌ها به اشتباه فکر می‌کنند ترازو وزن را اندازه می‌گیرد ولی این طور نیست ترازو جرم را اندازه می‌گیرد مثلاً وقتی جسمی را با ترازو اندازه می‌گیریم و می‌گوییم مثلاً ۵۰ کیلوگرم است. دقیقاً به جرم آن اشاره کرده‌ایم ولی وزن آن تقریباً ده برابر جرمش است یعنی ۵۰۰ نیوتن.ضرب عدد 10 در مقدار جرم به علت شتاب جازبه زمین است که برابر 9.8 و یا 10 می باشد. وسیله اندازه‌گیری جرم اجسام، ترازو و واحد آن گرم، کیلوگرم و ... است.

ترازو چیست؟

ترازو دستگاهی جهت تعیین وزن اجسام می باشد که از سالیان دور نیاز انسان ها در مصارف گوناگون بوده است، در مواردی نیز علاوه بر وزن کلی اجسام ، وزن ترکیبی اجسام نیز توسط ترازو توزین می گردد ، ترازوی طلا کشی که به ترازو زرگری نیز معروف می باشد که در زمان توزین، ترازو، وزن طلای به کار رفته در اجسام، توزین و مشخص می نماید، در نمونه ی دیگر می توان تعیین وزن و ترکیب وزنی آلیاز های فلزی را نام برد. ترازو یکی از قدیمی ترین ابزار جهت اندازه گیری می باشد ، که گذشته ی صنعت ترازو به حدود 5000 سال قبل از میلاد باز می گردد، با توجه به مقبره های فراعونه ی مصر دیده می شود که نقاشی ترازو نی بروی مقبره ها حکاکی و درج گردیده است، همچنین در زمان عهد عتیق به ترازو نیز اشاره های کوچکی گردیده است . در زبان عربی نام ترازو ، میزان می باشد که در قرآن کریم نیز ترازو را با این نام به عنوان بر پا دارنده ی عدل و وسیله ای جهت سنجش معرفی شده است . ترازو در گذشته کاربرد دیگری داشت که جهت اندازه گیری زمان نیز به کار می رفت ، در ریاضیات نیز از ترازو برای بدست آوردن نسبت مستقیم و معکوس استفاده می گردید . ترازو امروزه در مدل های بسیار متنوع در حال تولید و پیشرفت می باشد ، ترازو سالهای زیادیست که از مدل ترازوی قپانی ، ترازوی عقربه ای به ترازوی دیجیتالی تغییر یافته و ابزار استفاده شده در ترازوی دیجیتال نسبت به ترازو عقربه ای بسیار حساس تر و دقیق تر گردیده است ، دقت ترازو دیجیتال امروزه از اهمیت بسیار زیادی برخودار می باشد که از این جهت نیز تنوع محصولی ترازو آغاز گردید . ترازو ها در مدل ترازو آزمایشگاهی ، ترازو صنعتی ، ترازو فروشگاهی در حال تولید می باشند که تنوع مدل های معرفی شده ی ترازو نیز خود به گروه های دیگری تقسیم می گردد. ترازو متشکل از قطعاتی ست که با هماهنگ و تنظیم شدن به صورت همزمان و وابسته به یکدیگر عمل توزین را به نتیجه می رسانند . ساده ترین ترازوها از یک شاهین و دو پله (کفه ) تشکیل می شود. جسم را برای وزن کردن در یک پله و وزنه ها را در پلة دیگر قرار می دهند تا شاهین به حالت تعادل درآید و وزن جسم معلوم گردد. اساس کار این ترازوها بر قوانین اهرم است و دانشمندان عالَم اسلام ، آرای مختلفی در بارة به کارگیری آن داشته اند، از جمله الیاس نصیبینی (زنده در قرن چهارم ) در رسالة خود در بارة ترازوها، ویژگیهای مطلوب ترازو را برشمرده است (دوما، ج 2، ص 448). به مرور زمان انواع ترازو، بر اساس نوع کاربرد آنها ساخته شد، برخی از آنها عبارت اند از: قَپان ، ترازوی آبی ، و ترازوهای ترکیبی از جمله ترازوی حکمت . این ترازوها بسیار پیچیده تر از انواع معمولی و سادة ترازوها بودند و پله های بیشتری داشتند که تعدادشان در پیشرفته ترین آنها به پنج پله می رسید ، وزن کردن اجسام در ترازوهای معمولی با معلق ماندن پله ها در هوا صورت می گرفت ، اما در ترازوی آبی ، جسم موردنظر در آب غوطه ور می شد و بر اساس «اصل ارشمیدس »، وزن مخصوص آن به دست می آمد. در ترازوهای ترکیبی ، وزن کردن هم در آب هم در هوا انجام پذیر بود. قپان نیز، برخلاف ترازوهای دیگر، فقط یک پله داشت.

واژه شناسی

واژه تراز در فارسی به معنی همسطح بودن است و ترازو یعنی «وسیله‌ای که با اصل همسطحی» کار می‌کند. این نامگذاری به تراز شدن شاهین ترازو بر درجه میانی صفحه وزن‌نما اشاره دارد. در فارسی به ترازو میزان نیز گویند.

جستارهای وابسته

• قپان
• باسکول