نجف دریابندری
نجف دریابندری | |
|---|---|
 در مرداد ۱۳۹۳ | |
| زاده | ۱ شهریور ۱۳۰۸[۱] آبادان، استان خوزستان، ایران |
| درگذشته | ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹ (۹۰ سال) تهران، ایران |
| پیشه | مترجم، نویسنده، مقالهنویس |
| ملیت | ایرانی |
| همسر(ها) | ژانت د. لازاریان فهیمه راستکار |
| فرزند(ان) | نوشین و آرش از ژانت لازاریان سهراب از فهیمه راستکار |
نجفِ دریابندری (۱ شهریور ۱۳۰۸ در آبادان – ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹ در تهران) متفکّر، مترجم و نویسندۀ ایرانی بود. ترجمهٔ کتابهای وداع با اسلحه و پیرمرد و دریا نوشته ارنست همینگوی، از جمله مهمترین کارهای شناختهشدۀ او هستند.
زندگی و زمانه
[ویرایش]آغاز زندگی
[ویرایش]نجف دریابندری فرزند ناخدا خلف دریابندری (زادۀ چاهکوتاه) و مریم (زادۀ بوشهر) است. سال تولد نجف دریابندری، ۱۳۰۸ در آبادان آورده شده است. به گفتۀ خودش در سال ۱۳۰۷ در محلۀ حمام جرمنی آبادان زاده شده، اما سال تولد در شناسنامهاش ۱۳۰۸ نوشته شد.[۲] دورهٔ ابتدایی را در مدرسه ۱۷ دی گذرانده و وارد دبیرستان رازی آبادان شد.[۳] او در سال سوم دبیرستان تحصیل را رها کرد و به دنبال کار رفت.[۴]
حضور انگلیسیها در تأسیسات نفتی آبادان و رفت و آمد آنان در سطح شهر و کاربرد آن زبان، وی را به یادگیری زبان انگلیسی علاقهمند ساخت به گونه ای که این زبان را بهطور خودآموز[۵] با تماشای فیلمهای زبان اصلی برای کارمندان انگلیسی شرکت نفت و گفتگو با انگلیسیها آموخت.
نخستین ترجمه
[ویرایش]نجف دریابندری در سال ۱۳۳۱ نخستین اثر خود را که برگردان کتاب وداع با اسلحه، نوشتهٔ ارنست همینگوی بود، برای چاپ به تهران فرستاد. او این کتاب را از ابراهیم گلستان گرفته و دیگر به او پس نداده بود.[۶]
زندان
[ویرایش]نجف دریابندری همزمان با چاپ کتاب «وداع با اسلحه» در سال ۱۳۳۳ به دلیل عضویت در حزب توده ایران در آبادان دستگیر شد. بهگفتهٔ ابراهیم گلستان، دلیل حساسیت بیشتر روی نجف دریابندری، جدا از عضویت وی در حزب توده، یکی چاپ کتاب وداع با اسلحه بود که شک عضویت او در جمعیت ایرانی هواداران صلح (از سازمانهای وابسته به حزب توده) را تقویت میکرد.[۷] او تا پای اعدام رفت اما در نهایت به زندان محکوم شد. و پس از یک سال به زندان تهران منتقل شد. نجف دریابندری در زندان به مسائل فلسفی علاقهمند شد و در آن مدت، کتاب تاریخ فلسفه غرب اثر برتراند راسل را به فارسی برگرداند که بعدها توسط انتشارات سخن به چاپ رسید. وی پس از تحمل چهار سال زندان، در سال ۱۳۳۷ آزاد شد و به کارهای گوناگون روی آورد.[۸] پس از زندان، رابطۀ او با حزب توده پایدار نماند.[۶]
آزادی و کار
[ویرایش]نجف دریابندری در نهایت به عنوان سردبیر در مؤسسه انتشارات فرانکلین مشغول به کار شد. در آنجا به برگردان آثار ادبی رماننویسان و نمایشنامهنویسان سرشناس آمریکایی پرداخت و کتابهایی همچون پیرمرد و دریا اثر ارنست همینگوی و ماجراهای هاکلبری فین اثر مارک تواین را به فارسی برگرداند.[۹][۱۰]
دریابندری مدت ۱۷ سال با مؤسسهٔ فرانکلین همکاری کرد و در حدود سال ۱۳۵۴ همکاری خود را با این مؤسسه قطع کرد. پس از آن برای برگردان متون فیلمهای خارجی با سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران قرارداد بست. پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران از این کار نیز کناره گرفت و بهطور جدی به ترجمه و نویسندگی پرداخت. از جمله نوشتههای وی میتوان به برگردان کتابهای یک گل سرخ برای امیلی و گوربهگور نوشته ویلیام فاکنر، رگتایم و بیلی باتگیت نوشتۀ ئی.ال. دکتروف، معنی هنر از هربرت رید و پیامبر و دیوانه نوشتۀ جبران خلیل جبران اشاره کرد.[۹]
دیدار با برتراند راسل
[ویرایش]نجف دریابندری طی سفری که در سال ۱۳۴۲ به لندن داشت، نامهای به برتراند راسل نوشت و از او خواست که با یکدیگر دیداری داشته باشند. با موافقت راسل، آنها در ۲۹ مرداد ۱۳۴۲، در خانۀ راسل واقع در پتریندایدراث (Penrhyndeudraeth) در ولز یکدیگر را ملاقات کردند. همسر اول نجف دریابندری، ژانت لازاریان نیز در این ملاقات همراه او بود.
نوشتهها
[ویرایش]سبک کار
[ویرایش]نگارش روان و خوشخوان و سبک منحصر به فرد دریابندری، به ویژه در برگردان، او را به یکی از محبوبترین مترجمان ایرانی تبدیل کرده بود.[۶]
دریابندری به غیر از برتراند راسل، نوشتههای فیلسوفان دیگری همچون آیزایا برلین را نیز به فارسی برگرداند.[۶]
طنز از درونمایههای نوشتههای نجف دریابندری بود. کتاب مستطاب آشپزی، کار مشترک نجف دریابندری و همسرش فهیمه راستکار، با سبک طنز یکی از محبوبترین کتابهای آشپزی ایران تبدیل شد تا جایی که ۳۰ بار تجدید چاپ شد.[۶]
برگردان کتاب بازمانده روز نوشته کازو ایشی گورو و لحن و زبانی که نجف دریابندری در برگردان ادبیات انگلیسی به کار برده یکی از برجستهترین نمونههای روش یگانۀ او در ترجمه است.[۶]
دریابندری از فارسی به انگلیسی هم برگردانهایی دارد. از جمله برگردانِ نیمی از نسخهای از اشغال بهرام بیضایی[۱۱] و برگردان بیشتر کتابِ درد بیخویشتنِ خودش[۱۲] که هیچیک تا کنون منتشر نشدهاند.[۱۳]
جایزهٔ ترجمه
[ویرایش]دریابندری به مناسبت برگردان آثار ادبی آمریکایی جایزه تورنتون وایلدر از دانشگاه کلمبیا گرفت.[۱۴]
ثبت ملّی
[ویرایش]در تاریخ ۱۰ مرداد ۱۳۹۶ کمیته ملی ثبت میراث فرهنگی ناملموس در سالن کانون فرهنگی فجر تشکیل جلسه داد و در این جلسه نجف دریابندری بهعنوان گنجینه زنده بشری در میراث خوراک در فهرست حاملان میراث ناملموس (نادرهکاران) بهثبت رسید.[۱۵]
زندگی شخصی
[ویرایش]همسر نخست دریابندری، ژانت د. لازاریان، از روزنامهنگاران پرآوازه و گالریداران ارمنیتبار و همسر دوم او فهیمه راستکار از هنرپیشگان سینما و تئاتر و از دوبلورهای سرشناس بود. او دو فرزند از همسر نخست و یک پسر از همسر دوم خود داشت.[۱۶]
بیماری
[ویرایش]نجف دریابندری در ۲۳ آبان ۱۳۹۳ در پی سکته مغزی در آی سی یو بستری شد[۱۷][۱۸] و پس از بهبودی حالش در ۳ آذر ۱۳۹۳ از بیمارستان مرخص شد.[۱۹]
درگذشت
[ویرایش]نجف دریابندری در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹ پس از یک دورهٔ طولانی بیماری در سن ۹۰ سالگی در تهران درگذشت.[۲۰][۲۱]
اسم مستعار
[ویرایش]بر اساسِ کتابِ نامهایِ مستعارِ نویسندگان و شاعرانِ معاصرِ ایران (به قلم عباس مافی)، نجف دریابندری همچنین با امضای «مهرداد رهسپار» به نویسندگی پرداخته است.
تألیف دربارهٔ نجف دریابندری
[ویرایش]مهدی مظفری ساوجی سلسله گفتوگوهایی با نجف دریابندری انجام داده، که در قالب دو کتاب با عناوین گفتوگو با نجف دریابندری (انتشارات مروارید، چاپ اول، ۱۳۸۸، چاپ ششم، ۱۴۰۲) و یادداشتهای روزانه، سی روز با نجف دریابندری (انتشارات نگاه، ۱۳۹۳، چاپ سوم، ۱۳۹۵، چاپ چهارم، با عنوان روزنوشت یک گفتوگو با نجف دریابندری، انتشارات مروارید، ۱۳۹۹) منتشر شدهاند.
کتاب صوتی مستند شنیداری گفتوگو با نجف دریابندری حاصل حدود ۲۳ ساعت گفتگوی مهدی مظفری ساوجی با دریابندری است که سال ۱۴۰۰ توسط انتشارات ماهآوا منتشر شد.
سیروس علینژاد معرفی جامعی از این کتاب منتشر کرده است.[۲۲]
جستارهای وابسته
[ویرایش]پانویس
[ویرایش]- ↑ نجف دریابندری، مترجم و نویسنده، در آی سی یو بستری شد بیبیسی فارسی، ۲۳ آبان ۱۳۹۳
- ↑ ۱۰۸۶ (۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹). «نجف دریابندری درگذشت». خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا).
- ↑ «آبادان بار دیگر رونق میگیرد». بیبیسی فارسی. ۱۰ اسفند ۱۳۸۱. بایگانیشده از اصلی در ۳۰ اکتبر ۲۰۱۸. دریافتشده در ۳ ژوئن ۲۰۲۰.
- ↑ «زندگینامه: نجف دریا بندری (۱۳۰۹–۱۳۹۹)». همشهریآنلاین. ۳ مهر ۱۳۸۶. دریافتشده در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹.
- ↑ سیروس علینژاد (۱۱ مهر ۱۳۸۸). «کتاب گفتگو با نجف دریابندری». بیبیسی فارسی.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ ۶٫۳ ۶٫۴ ۶٫۵ «نجف دریابندری، نویسنده و مترجم ایرانی درگذشت». بیبیسی فارسی. ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹.
- ↑ نوشتن با دوربین: رودررو با ابراهیم گلستان. اختران. ص. ۱۳۸.
- ↑ «نجف دریابندری درگذشت». رادیو زمانه. ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹. دریافتشده در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹.
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ سیروس علینژاد (۱۴ مهر ۱۳۸۵). «آثار نجف دریابندری». بیبیسی فارسی. دریافتشده در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹.
- ↑ «روایت منوچهر انور از اولین آشناییاش با نجف دریابندری». دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ مظفری ساوجی، «یادداشتهای روزانه»، ۷۱–۷۳.
- ↑ مظفری ساوجی، «یادداشتهای روزانه»، ۳۸.
- ↑ «نجف دریابندری: باید گلستان سعدی را بارها بخوانیم». خبرگزاری میراث فرهنگی. خبرگزاری میراث فرهنگی. بایگانیشده از اصلی در ۲۳ ژوئیه ۲۰۰۹. دریافتشده در ۴ اوت ۲۰۰۹.
- ↑ «نجف دریابندری، مترجم و نویسنده سرشناس، درگذشت». رادیو فردا. ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹. دریافتشده در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹.
- ↑ ««نجف دریابندری» ثبت ملی شد». خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا). ۱۱ مرداد ۱۳۹۶.
- ↑ ۲۰۳۳ (۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹). «نجف دریابندری در کنار همسرش در کرج به خاک سپرده میشود». خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا).
- ↑ «نجف دریابندری به آیسییو رفت». خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا). ۲۳ آبان ۱۳۹۳.
- ↑ علینژاد، سیروس (۷ آذر ۱۳۹۳). «نجف دریابندری؛ کسی که بیش از یک آدم است». بیبیسی فارسی. دریافتشده در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹.
- ↑ «نجف دریابندری از بیمارستان مرخص شد». بیبیسی فارسی. ۳ آذر ۱۳۹۳.
- ↑ «نجف دریابندری درگذشت». خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا). ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹. دریافتشده در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹.
- ↑ «نجف دریابندری درگذشت». خبرگزاری مهر. ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹. دریافتشده در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹.
- ↑ «BBC فارسی - فرهنگ و هنر - کتاب گفتگو با نجف دریابندری». www.bbc.com. دریافتشده در ۲۰۲۴-۰۵-۲۲.
منابع
[ویرایش]- زندگینامه: نجف دریابندری
- گفتگو با نجف دریابندری در بیبیسی فارسی
- برنامهٔ گزارش زندگی- شمارهٔ ۱۸۲- نجف دریابندری
- دریابندری، نجف (۱۳۴۲). «دیدار کوتاه نجف دریابندی با برتراند راسل». تهران: روزنامه کیهان.
- مظفری ساوجی، مهدی (۱۳۹۲). یادداشتهای روزانه: ۳۰ روز با نجف دریابندری. تهران: انتشارات نگاه. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۵۱-۸۵۶-۱.
- مافی، عباس. نامهای مستعار نویسندگان و شاعران معاصر ایران. تهران:انتشارات دائره المعارف بزرگ اسلامی. ۱۳۹۶.
پیوند به بیرون
[ویرایش]- شب نجف دریابندری توسط مجلۀ بخارا
- گفتگو با شهرنوش پارسیپور و داریوش آشوری و عبّاس معروفی به مناسبت درگذشت دریابندری / «چشمانداز» در ایران اینترنشنال در یوتیوب
.jpg)
| عمومی | |
|---|---|
| کتابخانههای ملی | |
| سایر | |
- نجف دریابندری
- اعضای حزب توده ایران
- اهالی آبادان
- دانشآموختگان و دبیران دبیرستان رازی آبادان
- درگذشتگان ۱۳۹۹
- درگذشتگان ۲۰۲۰ (میلادی)
- زادگان ۱۳۰۸
- زادگان ۱۹۲۹ (میلادی)
- زندانیان سیاسی در ایران
- گنجینه زنده بشری
- مترجمان از انگلیسی به فارسی
- مترجمان ادبی اهل ایران
- منتقدان ادبی اهل ایران
- نویسندگان پستمدرن
- نویسندگان غیرداستانی سده ۲۰ (میلادی) اهل ایران
- نویسندگان غیرداستانی سده ۲۱ (میلادی) اهل ایران
- نویسندگان مرد اهل ایران
- نویسندگان هنرمند
- مترجمان جبران خلیل جبران