سید عبدالاعلی سبزواری

سید عبدالاعلی موسوی سبزواری

شناسنامه
نام کامل	سید عبدالاعلی موسوی سبزواری
لقب	افقهی
تاریخ تولد	۱۲۸۹
زادگاه	سبزوار ایران
محل تحصیل	سبزوار، مشهد و نجف
محل زندگی	سبزوار، مشهد و نجف
تاریخ مرگ	۱۳۷۲
شهر مرگ	نجف
مدفن	نجف
اطلاعات آموزشی
شاگردان	محمدصادق سعیدی کاشمری محقق طباطبایی
تالیفات	مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن مهذب‌الاحکام فی بیان الحلال و الحرام تهذیب الاصول لباب المعارف افاضة الباری فی نقد ما الّفه الحکیم السبزواری رفض الفضول عن علم الاصول منها الصالحین مناسک الحج رسالهِ توضیح المسائلو...

تولد و خانواده

• سید عبدالأعلی افقهی موسوی سبزواری فقیه، اصولی، مفسر و قرآن‌پژوه نامی جهان تشیع و اسلام در دورهٔ معاصر است. او در روز چهارشنبه ۲۹ آذر سال ۱۲۸۹ هجری شمسی (1328 ه.ق) مصادف با عید غدیر خم در سبزوار زاده شد و در روز دوشنبه ۲۵ مرداد ۱۳۷۲ (1414 ه.ق) مصادف با 27 صفر، در سن ۸۳ سالگی در نجف درگذشت و در همان‌جا مدفون گردید.
• وى در خانواده اى روحانى در سبزوار تربیت یافت. پدرش، سیّد علیرضا افقهى سبزوارى، جدّ او، سیّد عبدالعلى سبزوارى و عموى او سیّد عبدالله موسوى سبزوارى (مشهور به «برهان»)، همگى از فقیهان مشهور این سامان بوده اند.

تحصیلات

از کودکی تا سن چهارده سالگی نزد پدر و عموی خود سید عبدالله برهان مقدمات ادبیات عرب، فقه و اصول را فراگرفت سپس برای ادامه تحصیل به مشهد هجرت نمود.

از سال ۱۳۰۲ به مدت هشت سال اقامت در مشهد از نزد علامه حاج میرزا عبدالجواد ادیب نیشابوری، میرزا عسکر شهیدی معروف به آقا بزرگ حکیم، آیت‌الله سیدمحمدعصار لواسانی و حاج شیخ علی اکبر نهاوندی تعلم نمود. سپس برای ادامه تحصیل به نجف هجرت نمود.

از سال ۱۳۱۰ به مدت شصت و دو سال اقامت در نجف که تا پایان عمر خویش ادامه داشت از نزد اساتیدی همچون مرحوم نائینی، آقا ضیاءالدین عراقی، شیخ محمدحسین اصفهانی معروف به کمپانی، سید ابوالحسن اصفهانی، آقا سید حسین بادکوبه‌ای فقه و فلسفه را تعلم نمود. همچنین تفسیر را از نزد علامه محمدجواد بلاغی صاحب تفسیر آلاء الرحمن فرا گرفت. وی همچنین از علامه مامقانی، حاج شیخ عباس قمی اجازه روایی و اجتهادی گرفته است. وی در سال ۱۳۲۵ در سن ۳۶ سالگی توانست عهده‌دار تدریس خارج فقه و اصول شد و به تربیت شاگردان و دانشوران پرداخت. وی در کنار آیت الله سید ابوالقاسم خوئی از تأثیرگذاران حوزه علمیه نجف بود که بعد از ایشان از سال ۱۳۷۱ عهده‌دار ریاست این حوزه علمیه گردید. و یکى از اقدامات بسیار مهمّ ایشان، گسیل نمایندگانى زبده به کشورهاى مختلف آمریکایى، آفریقایى و آسیایى براى تبلیغ دین و حلّ مسائل و مشکلات مسلمانان ساکن آن نواحى بود.

ویژگی ها

دکتر سیّد محمّد بحرالعلوم درباره وى مى نویسد: «استاد بزرگوار سبزوارى، از دانش هاى گوناگون برخوردار بود. گرچه ایشان مشهور به فقاهت بود امّا محدّث و مفسّر و اصولى نیز بود. در دانش حدیث سرآمد بود. حتّى گفته شده که ایشان توانایى و مهارت ویژه اى در بازشناسى روایات محمّدباقر(ع) از جعفر بن محمد صادق(ع)داشته است. از آن جا که بیشتر روایات از این دو رسیده، این گونه آشنایى و بازشناسى روایات محمد باقر(ع) از جعفر بن محمد صادق(ع) خود کرامتى است که ایشان داشته و بیانگر گستره دانش و باریک اندیشى و ژرف کاوى ایشان در دانش حدیث است.»

سیّد محمّد رئیسى گرگانى، مؤلّف کتاب «نم برگرفته از یم» ـ که از نزدیک موفّق به دیدار ایشان شده است ـ درباره وى مى نویسد: «او چهره شناخته شده به فضیلت، علم و اخلاق بود و دریایى از عظمت روحى بر ناصیه اش هویدا. داراى سخنى نافذ بود و صدایش با قدرت و احترام برانگیز بود.حوزه درس محترم و وزینى داشت و در همان مسجد که اقامه جماعت مى کرد، تدریس مى نمود. سابقه ممتد در درس و تدریس داشت و پشتکار و سماجت وى در این امر، عجیب بود. وى از معدود کسانى بود که فرصت ها را از دست نداده و به کار تحصیل و علم، صرف کرده است. حتّى در ایّام تعطیل عید، به اشتغال هاى خاص ایّام تحصیل مى پرداخت.

استخوان بندى درشت و صورتى کشیده و پیشانى پهن و بلند، چشمانى نافذ توأم با مهر و عطوفت و ابروانى پرپشت و درشت و کشیده داشت، محاسنى انبوه و اندامى موزون داشت آرام و موقر راه مى رفت. هنگام سلام یا جواب سلام قدرى سر را به طرف پایین خم مى کرد و گاهى دست را هم بر سینه مى گذاشت. غالباً دو زانو مى نشست و کمتر سخن مى گفت. در حوزه علمیه نجف اشرف از پنجاه سال قبل، نماز جماعت در بین نماز جماعت هاى دیگر، خصوصیتى دیگر داشت. نوافل و مستحبات نمازهاى یومیه را ترک نمى کرد و تهجّد و نماز شب را مقید بود. نظم و انضباط در همه ابعاد زندگى اش حاکم بود. هر هفته یک ختم کامل قرآن را تلاوت مى کرد و هر شب در ساعت معینى به حرم مولى الموحدین ـ امیرالمؤمنین ـ مشرف مى شد. از تذکر و امر به معروف و نهى از منکر حتّى تشویق به مستحبات و ترغیب به ترک مکروهات خوددارى نمى کرد. به زیارت مراقد متبرکه معصومین(ع) علاقه عجیبى داشت و بهترین احسان و هدیه براى اموات و ذوى الحقوق را چنین مى دانست که به نیابت ایشان به زیارت حسین بن علی(ع) برود یا نایب بفرستد. به زیارت عاشورا و نماز جعفر طیار و بعض ادعیه و دیگر تعبد داشت.»

دوران مرجعیت

پس از وفات آیت الله خویی در ۸ صفر ۱۴۱۳ق. سید عبدالاعلی سبزواری، مرجع تقلید شیعیان و همچنین عهده‌دار ریاست حوزه علمیه نجف شد. البته دوران مرجعیت تقلید وی کوتاه (یک سال) بود و وی در ۲۷ صفر سال ۱۴۱۴ق وفات یافت.

استادان

• ادیب اول میرزا عبدالجواد نیشابوری
• حاج شیخ عباس قمی (علوم روایی و حدیث)
• آقا سید علی قاضی طباطبایی (استاد عرفان)
• آیت الله حاج شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی
• سید ابوالحسن اصفهانی
• میرزای نائینی
• آقا ضیاءالدین عراقی
• آیت الله شیخ محمدجواد بلاغی (استاد تفسیر علوم قرآنی)
• سید علیرضا افقهی سبزواری
• آیت اللّه شیخ محمدحسن برسی
• میرزا عسکر شهیدی معروف به آقا بزرگ حکیم
• آیت الله سید محمد عصّار
• شیخ محمدحسین اصفهانی معروف به کمپانی
• آیت الله سید حسین بادکوبه‌ای
• آیت الله سید عبدالله برهان (ادبیات عرب-فقه و اصول)
• سید محمدعصار لواسانی|آیت الله سید محمد عصار لواسانی
• حاج شیخ علی اکبر نهاوندی
• علامه مامقانی

شاگردان

• محمدصادق سعیدی کاشمری
• محقق طباطبایی
• محمد حسن اصطهباناتی
• سید عبدالکریم کشمیری
• قربانعلی محقق کابلی
• شیخ مرتضی غروی تهرانی
• سید جمال الدین استر آبادی
• سید محمد تقی حکیم
• شیخ نورالدین واعظی
• سید ابوالحسن زارعی
• سید محمد رضا مختار شاهی سبزواری
• سید علاء الدین الغریفی
• شیخ محمد حسین غروی قمشه ای
• سید مرتضی نجومی کرمانشاهی
• شیخ اسد الله دهاقانی اصفهانی
• سید محمد مهدی بجنوردی
• شیخ محمد فاضل استر آبادی
• سید عبدالعزیز طباطبایی
• سید عبدالصاحب حکیم
• سید محمد جواد فضل الله عاملی مفتی الشیعه

فرزندان

• سید محمد افقهی سبزواری متوفای ۱۴۱۴ ما بین تهران و قم.
• سید حسین سبزواری از علمای ساکن مشهد
• سید علی سبزواری مرجع تقلید و از فلاسفه ساکن نجف.

آثار و تألیفات

• مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن، از تفاسیر شیعی-عربی است که مفسر طرح آن را در ۳۰ جلد ریخته بود اما تاکنون تنها ۱۲ جلد از به چاپ رسیده است.
• مهذب‌الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، در فقه امامی و شامل یک دورهِ کامل فقه استدلالی در ۳۰ جلد وزیری در مطبعة الاداب نجف به سال ۱۹۸۲ م. چاپ شد.
• تهذیب الاصول، یک دوره اصول فقه، به صورت فشرده، ولی روان در ۲ جلد که به طبع رسیده است.
• لباب المعارف، در علم کلام و دفاع از عقاید شیعه و از جمله اولین آثار آیت‌الله سبزواری است که در ۲ جلد به عربی تألیف شده است.
• افاضة الباری فی نقد ما الّفه الحکیم السبزواری، در نقد و بررسی آثار فلسفی حکیم حاج ملّاهادی سبزواری (م ۱۲۸۹ ه).
• رفض الفضول عن علم الاصول، در علم اصول.
• منها الصالحین، در فقه.
• مناسک الحج، در مسائل حج.
• رسالهِ توضیح المسائل، به فارسی
• حاشیه بر بسیاری از کتاب‌های شیعه چون: عروةالوثقی، وسیلةالنجاه، حدائق‌الناظره، جواهرالکلام، مستندالشیعه، اسفار، تفسیر صافی، شرح منظومهِ حکیم سبزواری و…
• مجموعه‌ای در رسائل فقهی و…

کنگره آیت الله سید عبد الاعلی سبزواری

در اردیبهشت ماه سال ۱۳۸۹ و به مناسبت یکصدمین سال ولادت وی کنگره ای در شهر قم و سبزوار برگزار شد. بنای یادبود سید عبدالاعلی افقهی سبزواری پس از این کنگره در میدان کارگر شهر سبزوار نصب شد.