حسنعلی نخودکی اصفهانی

حسن‌علی اصفهانی
اطلاعات شخصی
زاده	۱۲۴۱
درگذشته	۱۷شعبان سال ۱۳۲۱(سن ۸۰ سالگی) محل دفن: مشهد، حرم علی بن موسی الرضا، صحن سقاخانه
قومیت	ایرانی
دوران	معاصر
منطقه	محلهٔ جویباره اصفهان
مذهب	شیعه (مجتهد) و صوفی (از بزرگان سلسله چشتیه و با لقب طریقتی عبدعلی)
مرتبه
تأثیرگذاران محمود حلبی، سید عبدالأعلی سبزواری
تأثیرپذیرندگان سید جعفر حسینی قزوینی، سید مرتضی کشمیری، آخوند کاشی، جهانگیرخان قشقایی، مرتضی طالقانی، محمدصادق تخت‌فولادی، آخوند خراسانی، سید محمد فشارکی

حسن‌علی اصفهانی ناموَر به نخودکی (۱۲۴۱ اصفهان — ۷ شهریور ۱۳۲۱هجری شمسی، مشهد) فقیه، فیلسوف و از صوفیان شیعه در سده ۱۴ است. وی در سال‌های پایانی عمر، در روستایی به نام نخودک در نزدیکی مشهد سکونت داشت و به همین دلیل نیز به حسن‌علی نخودکی مشهور بود. حسن‌علی مقدادی اصفهانی (نخودکی) فرزند علی‌اکبر مقدادی اصفهانی و در خانواده‌ای مذهبی، متولد شده‌است.

پدر

رجب‌علی مقدادی اصفهانی به دلیل علاقه به مقداد که از اصحاب خاص علی بن ابی‌طالب بوده‌است، نام مقدادی را برای فامیل خودش انتخاب کرد و پیش از اینکه نام فامیل در ایران، رواج یابد در مشهد به شیخ اصفهانی شهرت داشت و چون در سال‌های پایان عمر به قریه نخودک، مهاجرت کرد، بعدها به نخودکی شهرت یافت. پدر وی ملاّ علی اکبر از راه کسب، روزی خود و خانواده را تحصیل می‌کرد.

تولد

حسن‌علی در سال ۱۲۷۹ قمری در اصفهان متولد شد و بر اثر برخوردی با محمد صادق تخت فولادی وارد عرفان شد.

تحصیلات

حسن‌علی اصفهانی از آغاز نوجوانی خود، به کسب دانش و تحصیل علوم مختلف مشغول شد، خواندن و نوشتن و همچنین زبان و ادبیات عرب را در اصفهان فرا گرفت و در همین شهر، نزد استادان بزرگ زمان، به تحصیل فقه و اصول و منطق و فلسفه پرداخت. وی فقه و فلسفه را از محمد کاشانی آموخت. همچنین فلسفه و حکمت را از جهانگیرخان و تفسیر قرآن را از محضر درس سید سینا (فرزند سید جعفر کشفی) و چند تن دیگر از علماء عصر آموخت. سپس برای تکمیل معارف به نجف و به کنار مرقد علی بن ابی‌طالب رفت. در این شهر، از جلسات درس سید محمد فشارکی و سید مرتضی کشمیری و ملا اسماعیل قره باغی استفاده می‌کرد. او علاوه بر علوم معارفی و عرفانی در اصفهان و نجف دروس فقه، اصول و فلسفه را از افرادی همچون: جهانگیر خان قشقایی، آخوند خراسانی و سید محمد فشارکی فراگرفت. حسن‌علی نخودکی در نجف هم حجره‌ای سید حسن مدرس بود. از دوستان او می‌توان به محمد بهاری و سید حسین طباطبایی بروجردی و فضل‌علی شریعت مهدوی، اشاره کرد.

عرفان

پدر حسنعلی به منظور تربیت عرفانی، وی را نیز نزد مرشدش برد و از او خواست تا تربیت و مراقبت از وی را برعهده بگیرد. حسن‌علی از هفت سالگی تا یازده سالگی زیر نظر محمدصادق تخت‌فولادی به ریاضت‌های شرعی مشغول شد.

پولادی و به تبع آن، نخودکی‌ها از جمله پیروان طریقت چشتیه که از جمله سلسله‌های تصوف در شبه قاره هند بوده‌اند. سلسله چشتیه منسوب به خواجه معین الدین چشتی است (چشت قریه‌ای است از قراءِ هرات). خواجه معین الدین حسن چشتی سنجری اجمیری پس از سید علی هجویری نویسنده کتاب کشف المحجوب به قاره هند رو آورد.

در سال ۱۲۹۰ه‍.ق محمدصادق تخت‌فولادی درگذشت و حسن‌علی، سه سال دیگر نیز به ریاضت پرداخت، چنان‌که شب‌ها تا صبح بیدار می‌ماند و هر روز، روزه می‌گرفت. پس از آن، برای بهره بردن از سید جعفر حسینی قزوینی به شهرضا رفت.

فرزند

علی مقدادی اصفهانی از نویسندگان شیعه معاصر در اسفند سال ۱۳۸۸ در تهران درگذشت و در خراسان دفن شد. وی شرح حال پدرش را در کتاب نشان از بی‌نشان‌ها آورده‌است.

شاگردان

• سید عبدالاعلی سبزواری
• سید ابوالحسن حافظیان
• حسنعلی مروارید
• عبدالنبی خراسانی،
• ذبیح‌الله امیرشهیدی،
• محمدحسین خراسانی،
• محمود حلبی،
• محمد احمدآبادی،
• علامه میرجهانی
• سیدعلی رضوی،
• علی مقدادی‌اصفهانی (فرزند وی) در کتاب خود با عنوان نشان از بی نشان‌ها مدّعی است که پدرش به جز وی، هیچ شاگرد دیگری نداشته‌است.

اجازه روایت

آن‌گونه که در کتاب الاجازه الکبیره و المسلسلات آمده، سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی از نخودکی اجازه نقل روایت دارد. دست‌خط نخودکی در آن کتاب آمده‌است.

درگذشت

کتیبه پیشین سنگ قبر نخودکی

وی در ۱۷ شعبان ۱۳۶۱ق برابر ۸ شهریور ۱۳۲۱ خورشیدی درگذشت و در صحن انقلاب اسلامی حرم علی بن موسی الرضا (مشهد) و پس از اقامه نماز میت توسط حسین فقیه سبزواری بر پیکرش، دفن شد.

جستارهای وابسته

• سید علی قاضی
• مرتضی طالقانی

منابع

• نشان از بی‌نشان‌ها، علی مقدادی؛ ۲ جلد.
• المسلسلات، مرعشی نجفی، اجازه‌نامه نخودکی؛
• گلشن ابرار، جلد ۶، ص ۱۱۰.