تفسیر البرهان
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
البرهان فی تفسیر القرآن تفسیری از قرآن نوشته سید هاشم بحرانی از علمای شیعی بحرین.
محتویات
نسخه‌ها و چاپهای تفسیر البرهان[ویرایش]
چاپ سنگی و حروفی[ویرایش]
این کتاب غیر از چاپهای سنگی قدیم، در شکل جدید چند بار طبع گردیده‌است. از جمله چاپ حروفی در ۵ جلد (یک جلد مقدمه و ۴ جلد تفسیر) توسط مؤسسه اسماعیلیان قم؛ مؤسسه الوفا بیروت در ۴ جلد؛ کتابفروشی اسلامیه تهران در ۵ جلد؛ مؤسسه الرسالة بیروت در سال ۱۴۰۳ ه.ق
چاپ جدیدی در پنج جلد به قطع رحلی توسط مرکز چاپ و نشر مؤسسه بعثت تهران با تحقیق گروه بحثهای اسلامی این مؤسسه و مقدمه شیخ محمد مهدی آصفی، صورت گرفته‌است.
محمد مهدی آصفی در مقدمه خود به این مباحث اشاره دارد:
- سه دیدگاه در تفسیر
- نیاز به تفسیر برای فهم قرآن
- حجیت ظواهر قرآن
- سه عامل مهم از عوامل ایجاد کننده ضرورت تفسیر
- تاریخ تفسیر (در مراحل سه‌گانه) و بایسته‌های مرحله سوّم
- خطوط و اصول کلی تفسیر اهل بیت
- تنزیه خداوند از تجسیم
- تنزیه انبیاء از گناه
- محال بودن رؤیت خداوند
- نظر اهل بیت در هدایت و ضلالت
- نظر اهل بیت در جبر و تفویض
- تفسیر قرآن به قرآن
- روشهای تفسیری
- تفسیر به رأی
- تفسیر به مأثور
- تفسیر البرهان
- مصادر روایی تفسیر البرهان
- نقد و نظر
- جعل در روایات اهل بیت
نسخه‌های خطی[ویرایش]
- نسخه‌ای در کتابخانه وزیری یزد به شماره(۵۹۹۸)
- نسخه‌ای در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران به شماره(۸۴۴)
- نسخه‌ای در دارالکتب قاهره شماره(۱۹۱۰۹ ب)
- نسخه‌ای در کتابخانه فیضیه قم (۳۹- ۴۰- ۱۶ تفسیر)
- نسخه‌ای در کتابخانه عمومی آیت‌الله حکیم، عراق شماره(۶۹۰)
- نسخه‌ای در کتابخانه دانشکده ادبیات دانشگاه تهران به شماره(۴۵۷)
- نسخه‌ای در کتابخانه دانشکده الهیات دانشگاه تهران شماره ۲۰ ب و ۲۵ ب
- نسخه‌ای در کتابخانه آستان قدس رضوی مشهد شماره ۸۳–۹۱
- نسخه کتابخانه مدرسه عالی شهید مطهری تهران(۲۰۵۷).
منابع تفسیر[ویرایش]
مراجع مؤلف در این تفسیر عبارتنداز:
- تفسیر ابوالحسن علی بن ابراهیم.
- تفسیر شیخ أبوالنضر محمد بن مسعود عیاشی.
- بصائرالدرجات؛ أبی جعفر محمد بن حسن صفار.
- [برگزیده] بصائر الدرجات؛ شیخ سعد بن عبدالله قمی.
- الکافی؛ ابوجعفر محمد بن یعقوب کلینی مشهور به ثقةالاسلام.
- قرب الإسناد؛ أبی عباس عبدالله بن جعفر حمیری.
- غیبت؛ أبی عبدالله محمد بن إبراهیم مشهور به ابن زینب.
- الإرشاد؛ شیخ مفید.
- الأمالی؛ شیخ مفید.
- الإختصاص؛ شیخ مفید.
- کتاب الزهد؛ حسین بن سعید اهوازی.
- التمحیص؛ حسین بن سعید اهوازی.
- کتاب سُلیم بن قیس هلالی؛ این اثر بعدها بنام اسرار آل محمد (ص) شناخته شده.
- کتاب ابوالحسن محمد بن أحمد بن علی بن حسین بن شاذان؛ وی فقیهی دانشمند بوده.
- کتاب پرسش‌های علی بن جعفر از برادر بزرگوارش امام ابوالحسن موسی بن جعفر (ع)؛ وی از فرزندان ممتاز امام ششم بوده‌است.
- من لا یحضره الفقیه؛ ابوجعفر محمد بن علی بن حسین قمی ابن بابویه معروف به شیخ صدوق و نیز رئیس‌المحدثین. این محدث در میان دانشمندان شیعی جایگاهی والا دارد. کتاب حاضر یکی از کتابهای چهارگانه مورد وثوق و معتبر شیعه قلمداد می‌شود.
- کمال الدین و تمام النعمة فی الغیبة؛ شیخ صدوق.
- معانی الأخبار؛ شیخ صدوق.
- علل الشرائع؛ شیخ صدوق.
- بشارات الشیعة؛ شیخ صدوق.
- صفات الشیعة؛ شیخ صدوق.
- التوحید؛ شیخ صدوق.
- عیون أخبار الرضا؛ شیخ صدوق.
- الخصال؛ شیخ صدوق.
- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال؛ شیخ صدوق.
- التهذیب؛ أبی جعفر محمد بن حسن طوسی که او را بزرگ شیعه برشمرده، شیخ الطائفة می‌خوانند. این کتاب او یکی از کتابهای چهارگانه مورد وثوق و معتبر شیعه قلمداد می‌شود.
- الإستبصار؛ شیخ طوسی.
- الأمالی؛ شیخ طوسی.
- الخصائص [خصائص الأئمة]؛ محمد بن حسین موسوی مشهور به سید رضی که گردآوری نهج البلاغة نیز از آثار اوست.
- المناقب الفاخرة فی العترة الطاهرة؛ سید رضی.
- المحاسن؛ أبی جعفر أحمد بن محمد بن خالد برقی. وی دانشمندی مورد وثوق بوده‌است.
- تفسیر مجمع البیان، أبوعلی فضل بن حسن طبرسی.
- تفسیر جوامع الجامع؛ طبرسی.
- کشف نهج البیان؛ شیخ محمد بن حسن شیبانی. این کتاب در زمینه تفسیر است.
- صحیفة الرضا؛ که مجموعه‌ای از روایات آن حضرت است.
- مصباح الشریعة؛ روایات این کتاب را به حضرت امام جعفر صادق (ع) منسوب می‌کنند.
- منهاج الحق و الیقین؛ ولی بن نعمة الله حسینی رضوی حائری. وی عالمی فاضل بوده‌است.
- تفسیر نهج البیان؛ [این کتاب در الذریعة، همان کتاب کشف نهج البیان قلمداد گردیده که پیش تر برشمرده شد].
- جامع الأخبار؛ سهم این کتاب در البرهان اندک بوده‌است.
- تأویل الآیات الباهرة فی العترة الطاهرة، شیخ شرف الدین نجفی. او دانشمندی پرمایه بوده‌است.
- ما أنزل من القرآن فی أهل البیت؛ شیخ محمد بن عباس بن مروان بن ماهیار مشهور به ابن جُحام، ابوعبدالله بزاز. نجاشی و علامه حلی در کتابهای رجال شان پس از تأکید بر وثاقت و درستی گردآورنده آن، این کتاب را در موضوع خود بی مانند و در اصل دارای هزار صفحه برشمرده‌اند. نگارنده البرهان خود این کتاب را ندیده بلکه مطالبش را بواسطه نقل شیخ شرف الدین نجفی از آن آورده و گفتنی است، آن نسخه نیز تنها بخشی از سوره إسرا را تا پایان قرآن دربرداشته‌است.
- تحفة الإخوان.
- الطرائف؛ أبوالقاسم علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن أحمد مشهور به سید ابن طاوس که عالمی پرهیزگار و بسیار موثق است.
- تحفة الأبرار؛ سید حسین بن مساعد حسینی نجفی. سخنانی که از اهل سنت در البرهان نقل شده، بواسطه نقل این کتاب و نیز کتاب الطرائف بوده‌است.
- ربیع الأبرار؛ محمود زمخشری مشهور به جارالله.
- الکشاف فی تفسیر القرآن؛ محمود زمخشری.
- موفق بن أحمد؛ وی و زمخشری، هر دو از دانشمندان برجسته اهل سنت هستند.
- المناقب؛ محمد بن علی بن شهر آشوب، یکی از دانشمندان بزرگ شیعی که وی را با نام ابن شهر آشوب می‌شناسند.
- مجموعه ورام؛ شیخ أبی الحسین ورام. او عالمی فاضل بوده‌است.
- الإحتجاج؛ شیخ احمد بن علی بن أبی طالب طبرسی از دانشمندان بنام شیعه.
- کامل الزیارات؛ شیخ أبی القاسم جعفر بن محمد بن قولویه. ابن قولویه از موثق‌ترین عالمان شیعی شمرده می‌شود.
- مشارق انوار الیقین؛ شیخ رجب برسی.
- و همچنین منابع دیگری که در جای جای البرهان بمناسبت نامشان آمده.
