فلق
این مقاله متکی به منابع اولیه است. |
فلق سپیدهدم | |||||
---|---|---|---|---|---|
![]() | |||||
دستهبندی | مکی | ||||
نامهای دیگر | مُعَوِّذَتَیْن و مُشَقْشِقَتَان (به همراه ناس) | ||||
اطلاعات آماری | |||||
شمارهٔ نزول | ۲۰ | ||||
جزء | ۳۰ | ||||
حزب | ۱۲۰ | ||||
شمار آیهها | ۵ | ||||
شمار واژهها | ۲۷ | ||||
شمار حرفها | ۹۴ | ||||
متن سوره | |||||
![]() | |||||
|
|
سوره فلق در مکه نازل شده و دارای ۵ آیه است.
فَلَق یعنی آن لحظهای که نور گریبان ظلمت را میشکافد و سر برمیآورد.[۱]
نامها[ویرایش]
این سوره و سوره «ناس» را «معوذتین» هم میگویند؛ چون در آغاز هر دو سوره، مسئله تعویذ و پناه بردن به خدا مطرح شدهاست.
نزول[ویرایش]
سوره «فلق» قبل از سوره «ناس» نازل شدهاست.
متن سوره همراه ترجمه[ویرایش]
بسم الله الرحمن الرحیم قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ (۱) مِن شَرِّ مَا خَلَقَ (۲) وَمِن شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ (۳) وَمِن شَرِّ النَّفَّاثَاتِ فِی الْعُقَدِ (۴) وَمِن شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ (۵)
بگو: به پروردگار سپیدهدم پناه میبرم، «۱» از زیان مخلوقاتی که [با انحرافشان از قوانین الهی به انسان] ضرر میرسانند، «۲» و از زیان شب هنگامی که با تاریکیاش درآید [که در آن تاریکی انواع حیوانات موذی و انسانهای فاسق و فاجر برای ضربه زدن به انسان در کمیناند] «۳» و از زیان دمندگان [که افسون و جادو] در گرهها [میدمند و با این کار شیطانی در زندگی فرد ، خانواده و جامعه خسارت به بار میآورند] «۴» و از زیان حسود، زمانی که حسد میورزد. «۵»
محتوای سوره[ویرایش]
محتوای این سوره تعلیماتی است که خدا به محمد خصوصاً و به سایر مسلمانان عموماً در زمینه پناه بردن به او از شر همه آنچه قرآن شر مینامد میدهد.
فضیلت سوره[ویرایش]

بهگزارش طبرسی، محدث شیعه، در تفسیر مجمعالبیان، در یکی از احادیث اسلامی آمده که محمد «شدیداً بیمار شد، «جَبرَئیل» و «میکائیل» نزد او آمدند، جبرئیل نزد سر پیامبر نشست و میکائیل نزد پای او، جبرئیل سوره فلق را تلاوت کرد، و پیغمبر را با آن در پناه خدا قرار داد، و میکائیل سوره «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاس» را.»[۲][۳]
در روایت دیگری که در تفسیر مجمعالبیان از محمد باقر نقل شده، آمده «هر کسی که در نماز وِتْر «معوذتین» و «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَد» را بخواند، به او گفته میشود: ای بندهٔ خدا! بشارت باد بر تو که خداوند نماز وتر تو را قبول کرده!»[۴]
بهگزارش طبرسی در مجمعالبیان، از پیامبر اسلام روایت شده که هرکس دو سورهٔ فلق و ناس را بخواند، مثل این است که تمام کتابهای پیامبران الهی را خوانده باشد.[۵] در تفسیر کشاف از جارالله زمخشری، محدث سنی معتزلی، آمده که محمد این دو سوره را «محبوبترین سورهها» نزد خدا گفته و نیز این که هیچ سورهای مثل این دو نازل نشدهاست.[۶]
در مجمعالبیان آمده که ابیخدیجه از حسین بن علی نقل کرده که «جبرئیل در حالی که پیامبر اسلام، محمد، مشغول دادخواهی یا ناله بود، ارواح پلید را بهوسیله قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاس [سورهٔ ناس] و قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَق [سورهٔ فلق] و قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَد [سورهٔ توحید] دور کرد و سپس گفت: به نام خدا ارواح پلید را از او دور میسازم و خدا شفا میدهد تو را از هر دردی که تو را اذیت کند بگیر آن را که بر تو گوارا باشد».[الف][۷]
اختلاف بر سر حضور در قرآن[ویرایش]
آمده که عبدالله بن مسعود در مصحف خود از آوردن سورههای معوذتین و فاتحه امتناع کرده و آنها را جزء قرآن بهحساب نیاورده[۸][۹][۱۰] و در این خصوص گفتهاست: «چرا چیزی که در کتاب خدا نیست را به آن میافزایید؟». وی اعتقاد داشت که این دو سوره نه بهعنوان بخشی از قرآن، بلکه بهعنوان وسیلهای برای حِرز پیامبر نازل شدهاند.[۱۱] در الدر المنثور گفته شده که وی از خواندن این دو سوره بهعنوان بخشی از قرآن هم امتناع کردهاست.[۱۲] در کتب مختلف اسلامی، نقدهایی به این ادعا وارد شدهاست. در الدر المنثور از معاذ بن جبل، یکی از صحابهٔ محمد، نقل شده که وی خواندن این سوره توسط پیامبر اسلام در نماز را شنیدهاست.[۱۳] در تفسیر المیزان آمده که هنگامی که از محمد باقر دربارهٔ دلیل حذف این سورهها توسط ابن مسعود پرسیدهاند، وی به نقل از پدرش این کار را نظر شخصی ابن مسعود دانسته و این دو سوره را جزئی از قرآن بهشمار آوردهاست.[۱۴]
در فرهنگ اسلامی[ویرایش]
سورهٔ فلق، در کنار کافرون، توحید و ناس، یکی از سورههای چهارقُل (چارقُل) است. عبارت چهارقل به چهار سوره از قرآن که با حرف امر «قُل» آغاز میشوند اشاره دارد.[۱۵]
در فرهنگ اسلامی، سورههای معوذتین به عنوان تَعویذ و حِرز شناخته شدهاند.[۱۶] پیامبر اسلام هم خواندن این دو سوره را بهترین تعویذ دانستهاست.[۱۷] به این دو سوره و دیگر آیات قرآن که به عنوان حرز و تعویذ استفاده میشوند، قَوارِع قرآن هم گفته میشود.[۱۸]
جستارهای وابسته[ویرایش]
پیوند به بیرون[ویرایش]
![]() |
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ فلق موجود است. |
پانویس[ویرایش]
یادداشت[ویرایش]
- ↑ باسم اللَّه ارقیک و اللَّه یشفیک من کل داء یوذیک خذها فلتهنیک
منابع[ویرایش]
- ↑ موسوی همدانی، سید محمد باقر (1374 ه.ش چاپ پنجم). ترجمه تفسیر المیزان. دفتر انتشارات اسلامی جامعهی مدرسین حوزه علمیه قم. کاراکتر zero width joiner character در
|سال=
در موقعیت 7 (کمک); تاریخ وارد شده در|سال=
را بررسی کنید (کمک) - ↑ بیستونی، ترجمه تفسیر مجمعالبیان، ۲۷: ۳۸۷.
- ↑ طبرسی، ترجمه تفسیر مجمعالبیان، ۲۷: ۳۷۸.
- ↑ طبرسی، ترجمه تفسیر مجمعالبیان، ۲۷: ۳۷۸.
- ↑ طبرسی، ترجمه تفسیر مجمعالبیان، ۲۷: ۳۷۸.
- ↑ زمخشری، تفسیر کشاف، ٤: ٨٢٤.
- ↑ بیستونی، ترجمه تفسیر مجمعالبیان، ۲۷: ۳۸۷.
- ↑ فخر رازی، تفسیر کبیر، ١: ١٩٠.
- ↑ دینوری، ترجمهٔ تأویل مشکل القرآن، ۱۳۸.
- ↑ سیوطی، الدر المنثور، ٦: ٤١٦.
- ↑ دینوری، ترجمهٔ تأویل مشکل القرآن، ۱۳۸.
- ↑ سیوطی، الدر المنثور، ٦: ٤١٦.
- ↑ سیوطی، الدر المنثور، ٦: ٤١٤.
- ↑ طباطبایی، تفسیر المیزان، ٢٠: ٣٩٤.
- ↑ لسانی فشارکی، «چهارقل»، دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ اقبال، فرهنگنامه علوم قرآن، ۳۸۹۵.
- ↑ بادکوبه هزاوه، «استعاذه»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۹۵.
- ↑ اقبال، فرهنگنامه علوم قرآن، ۳۸۹۵.
منابع[ویرایش]
- طبرسی، فضل بن الحسن (۱۳۵۹). صحت، علی، ویراستار. تفسیر مجمعالبیان [ترجمه تفسیر مجمعالبیان]. ۲۷. ترجمهٔ محمد رازی. تهران: فراهانی.
- زمخشری، جارالله (۱۳۶۶). حسین احمد، مصطفی، ویراستار. تفسیر کشاف (به عربی). ۴. بیروت: دار الکتاب العربی.
- فخر رازی (۱۳۷۸). تفسیر کبیر (به عربی). بیروت: مکتب تحقیق دارالاحیاء التراث العربی.
- دینوری، ابن قتیبه (۱۳۸۴). تأویل مشکل القرآن [ترجمه تأویل مشکل القرآن] (به عربی). ترجمهٔ بحری بیناباج، محمدحسن. مشهد: آستان قدس رضوی؛ بنیاد پژوهشهای اسلامی.
- سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر (۱۳۶۳). الدر المنثور (به عربی). قم: مکتبة المرعشی النجفی.
- اقبال، ابراهیم (۱۳۸۵). فرهنگنامه علوم قرآن. تهران: امیرکبیر. شابک ۹۶۴-۳۰۴-۲۲۵-۱.
- طباطبایی، سید محمدحسین (۱۳۵۲). تفسیر المیزان. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
- برگزیده تفسیر نمونه، جلد ۵، ناصر مکارم شیرازی
- آشنایی با سورهها (شناخت سورههای قرآن)، جواد محدثی، ۱۳۷۴، قم، دفتر تبلیغات اسلامی
- بادکوبه هزاوه، احمد (۱۳۷۷). «استعاذه». در موسوی بجنوردی، کاظم. دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. ۸. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. صص. ۱۹۵–۱۹۸. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۰۲-۵۴۱-۶.
- لسانی فشارکی، محمدعلی (۱۳۸۶). «چهارقل». در حداد عادل، غلامعلی. دانشنامه جهان اسلام. ۱۱. تهران: بنیاد دایرةالمعارف اسلامی. ص. ۶۵۷. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۴۷-۰۱۲-۷.