سید حسین طباطبایی بروجردی

حسین طباطبایی بروجردی

شناسنامه
نام کامل	سید حسین طباطبایی بروجردی
لقب	آیت‌الله العظمی
زادروز	۳ فروردین ۱۲۵۴
زادگاه	بروجرد، لرستان، ایران
تاریخ مرگ	۱۰ فروردین ۱۳۴۰ (۸۶ سال)
محل مرگ	قم، ایران
آرامگاه	مسجد اعظم قم
دین	اسلام
مذهب	شیعه دوازده امامی
شاگردان	محمد صادقی تهرانی.

سید حسین طباطبایی بروجردی (۱۲۵۴ در بروجرد - ۱۰ فروردین ۱۳۴۰ در قم) معروف به آیت‌الله بروجردی از مراجع شیعه ایرانی در سدهٔ چهاردهم می‌باشد. وی به مدت هفده سال زعیم حوزه علمیه قم بود و پس از درگذشت سید حسین طباطبایی قمی مرجعیت عامه شیعیان را به مدت نزدیک به ۱۵ سال بر عهده داشت.

تولد

سید حسین بروجردی در صفر سال ۱۲۹۲ق در شهر بروجرد به دنیا آمد. پدر وی حاج سیدعلی طباطبایی و مادرش سیده آغابیگم هر دو از سادات طباطبایی بودند. نسب وی با ۳۲ واسطه، به پیشوای دوم شیعه، یعنی حسن بن علی می‌رسد.

تحصیلات

پس از گذراندن مقدمات علوم در هجده سالگی، وارد دارالعلم اصفهان شد و از ابو المعالی، سید مدرس، سید محمدباقر درچه‌ای سطوح فقه و اصول و ادبیات عرب را آموخت. همچنین چندین سال از حکیم قشقائی و حکیم کاشانی حکمت و فلسفه و کلام و منطق آموخت و پس از هشت سال اقامت در اصفهان به نجف و پس از آن بیش از ۳۰ سال در شهر خود بروجرد به تحقیق و تدریس پرداخت.

وی همچنین، در جریان قیام قم در زمان رضاشاه علی‌رغم حساسیت نیروهای امنیتی، در فرصتی مناسب از بروجرد خارج شده و برای همراه کردن مراجع نجف با قیام، به طرف عتبات رفته و سپس با پیام حمایت مراجع آنجا به ایران آمده‌است. تجربه قیام حاج آقا نورالله نجفی اصفهانی به عنوان مهمترین حادثه سیاسی زندگی بروجردی قبل از مرجعیت عامه تلقی می‌شود.

بروجردی، سال‌ها در نجف از آخوند خراسانی، سید محمد کاظم یزدی، مرتضی طالقانی، آقا شریعت اصفهانی در رشتهٔ خارج فقه و اصول تحصیل کرد، و خود در علوم عقلی و نقلی به مرتبه اجتهاد و استادی ارتقاء یافت و در سن سی‌سالگی در ردیف استادان حوزه نجف به تدریس علما اشتغال داشت. بروجردی بعد از ده سال اقامت در عتبات در سال ۱۳۲۸ از عراق وارد بروجرد شد و مدت چند سال در زادگاه خود به ترویج، تدریس و تألیف مشغول گشت و چند سفر به حوزه قم آمدوشد نمود که در برهه زمان در جمله مدرسین حوزه قم قرار گرفت و دیری نگذشت که پس از فوت حائری تدریجاً در رأس استادان بزرگ حوزهٔ قم قرار گرفت.

ورود به قم

بعد از درگذشت مؤسس حوزه علمیه قم، شیخ عبدالکریم حائری یزدی و محمدحسین نائینی (ساکن نجف اشرف) در سال ۱۳۵۵ قمری و نیز، درگذشت آقا ضیاءالدین عراقی در سال ۱۳۶۱ قمری، مرجعیت عامه شیعه تا سال ۱۳۶۵ قمری بر عهده سید ابوالحسن اصفهانی قرار گرفت. سید ابوالحسن اصفهانی در نجف اشرف ساکن بود و مرجعیت عامه شیعه را بر عهده داشت. همچنین در آن سالها سید حسین طباطبایی قمی در کربلا ساکن بود و مشغول تدریس برای طلاب حوزه کربلا بود.

در سال ۱۳۶۵ قمری سید ابوالحسن اصفهانی در نجف درگذشت و کمتر از ۴ ماه پس از آن سید حسین طباطبایی قمی نیز از دنیا رفت. پس از درگذشت سید ابوالحسن اصفهانی و سید حسین طباطبایی قمی، عملاً سید حسین طباطبایی بروجردی عهده‌دار مرجعیت بخش قابل توجهی از شیعیان گشت و این موضوع به مدت نزدیک به ۱۵ سال ادامه یافت.

دیدگاه‌ها

اندیشه تقریب مذاهب اسلامی

سید حسین بروجردی از دارالتقریب که در سال ۱۳۲۷ شمسی در قاهره با دبیر کلی شیخ محمد تقی قمی شکل گرفت، حمایت می‌کرد. محمد واعظ‌زاده خراسانی از شاگردانش که با دارالتقریب مصر ارتباط داشت، می‌گوید توجه بروجردی به تقریب مذاهب اسلامی نشانگر اهتمام وی به وحدت و انسجام مسلمانان است. بروجردی معتقد بود که شیعه در عصر حاضر باید بر مقام علمی اهل بیت تأکید ورزد و اگر شیعه به استناد حدیث ثقلین به مرجعیت علمی اهل بیت اکتفا کند قادر خواهد بود همه مسلمانان را پیرامون اهل بیت جمع کند.

اصلاحات ارضی

بروجردی یکی از مخالفان سرسخت اصلاحات ارضی بود. این مخالفت در حدی بود که محمدرضا پهلوی طرح اصلاحات ارضی را تا زمان فوت وی عملیاتی نکرد. البته آیت الله شاه را تهدید کرده بود که اگر اصلاحات ارضی را عملیاتی کند زمین بدست آمده از اصلاحات اراضی را حرام یا نجس اعلام خواهد کرد. در همان دوران بروجردی فتوای حرام بودن رادیو و تلویزیون و پپسی کولا را نیز اعلام کرد.

روش اجتهادی

او همچون علمای سلف خود مثل شیخ مفید، سید مرتضی، شیخ طوسی، شیخ طبرسی و سید محمدمهدی بحرالعلوم دارای جامعیتی در علوم اسلامی است در فقه شیوه‌ای استنباطی را به کار برد.

شیوه او در فقه بر چند محور استوار است:

1. اهمیت به آراء قدماء
2. اهمیت به روایات و فتاوای
3. تکیه بر ادله و روایات اولیه
4. ریشه یابی مسائل

تألیفات

سید حسین طباطبایی بروجردی بر کتابهای فقیه شیخ صدوق، تهذیب و استبصار شیخ طوسی، خصال و رجال و آمالی و علل الشرایع اسانیدی ضمیمه نمود. وی حاشیه بر کفایه آخوند خراسانی و نهایه طوسی نگاشت.

چند مورد از کتابهای او عبارت است از:

• حاشیه علی کفایه الاصول
• المهدی فی کتب اهل السنه
• الآثار المنظومه، انیس المقلدین
• مجمع الفروع، مناسک الحج
• جامع احادیث الشیعه
• مستدرک فهرست منتخب الدین
• تجرید اسانید الامانی
• تجرید اسانید الاستبصار.

شاگردان

صفحه اول روزنامه اطلاعات، پنجشنبه دهم فروردین ۱۳۴۰ شمسی، شماره ۱۰۴۶۶

• محمد صادقی تهرانی. .

درگذشت

او در ۱۰ فروردین ۱۳۴۰ (شوال ۱۳۸۰ قمری) در سن ۸۶ سالگی بر اثر بیماری قلبی درگذشت. جسدش را در حرم فاطمه معصومه در قم دفن کردند.

منابع

• سرگذشت نیکان، بازبینی ۸ فروردین ۱۳۸۶.
• وب‌سایت صدا و سیما، بازبینی ۱۲ فروردین ۳۸۶.

پیوند به بیرون

• شاگردان مکتب بروجردی و حائری