شمس (سوره)

سورهٔ ۹۱ قرآن

شمس
دسته‌بندی	مکی
اطلاعات آماری
شمارهٔ نزول	۲۶
جزء	۳۰
شمار آیه‌ها	۱۵
شمار واژه‌ها	۵۷
شمار حرف‌ها	۲۷۵
متن سوره
ترجمهٔ فارسی
بلد بلد	لیل لیل

سوره شمس نود و یکمین سورهٔ قرآن است که در مکه نازل شده و دارای ۱۵ آیه است. کلمه شمس در عربی به معنی خورشید است و به‌طور متعدد در قرآن به کار رفته‌است.

نزول

بعد از سوره قدر (و به نقل برخی بعد از سوره حج) در سال دوم بعثت در مکه نازل شده‌است.

محتوای سوره

این سوره در حقیقت سوره تهذیب نفس است. در آغاز سوره به ۱۱ موضوع مهم از عالم خلقت و ذات پاک خداوند برای اثبات این که رستگاری در گرو تهذیب نفس است قسم یاد شده، و بیشترین سوگندهای قرآن را (بطور جمعی) در خود جای داده‌است.

و در پایان به ذکر قوم ثمود، نمونه‌ای از اقوام گردنکش می‌پردازد؛ که به خاطر ترک تهذیب نفس و کشتن ناقه ای که خداوند به عنوان معجزه پیامبرشان فرستاده بود، در شقاوت ابدی فرورفتند و خداوند آن‌ها را به مجازات شدیدی گرفتار کرد.

متن و معنی سوره شمس

بِسمِ اللهِ الرّحمنِ الرّحیم

وَالشَّمسِ وَ ضُحیها*وَاَلقَمَرِ اِذا تَلیها*وَالنَّهارِ اِذاجَلّیها*وَالَّلیلِ اِذایَغشیها*وَالسَّماءِوَما بَنیها*وَالاَرضِ وَما طَحیها*وَ نَفسٍ وَما سَوّیها*فَاَلهَمَها فُجُورَها وَ تَقویها*قَد اَفلَحَ مَن زَکّیها*وَقَد خابَ مَن دَسّیها*

کَذَّبَت ثَمُودُ بّطَغویها*اِذِانبَعَثَ اَشقیها*فَقالَ لَهُم رَسُولُ اللهِ ناقَةَاللهِ وَسُقیها*فَکَذَّبوُهُ فَعَقَرُوها فَدَمدَمَ عَلَیهم رَبُّهُم بِذَنبهم فَسَوّیها*وَلا یَخافُ عُقبیها*

قسم به آفتاب وتابش آن هنگام رفعتش*قسم به ماه که پیرو آفتاب تابان است*وقسم به روز هنگامی که جهان را روشن سازد*وبه شب وقتی که عالم را در پرده سیاهی کشد*وقسم به آسمان بلند و آنکه این کاخ رفیع را بنا کرد*وبه زمین و آنکه آن را بگسترد*وقسم به نفس وآنکه آن را نیکو بیافرید*وبه او شر و خیر او را الهام کرد*که هرکس نفس ناطقه خود را از گناه و بد کاری پاک و منزه سازد به یقین رستگار خواهد بود*وهرکه او را به کفر و گناه پلید گرداند البته زیانکار خواهد گشت*طایفه ثمود از غرور و سرکشی پیغمبر خود صالح را تکذیب کردند*هنگامی که شقی ترینشان برانگیخته شد*ورسول خدا صالح به او گفت این ناقه آیت خداست از خدا بترسید و او را سیراب گردانید*آن قوم رسول را تکذیب و ناقه او را پی کردند خدا هم آنان را به کیفر ظلم و گناهشان هلاک ساخت و شهرشان را با خاک یکسان نمود*وهیچ باک از هلاک آنها نداشت*

تفسیر سوره

در روایتی از جعفر صادق دربارهٔ کلام خداوند آمده‌است که منظور از آیه والشمس و ضحاها (سوگند به خورشید و تابندگی اش)، محمد است که خداوند به وسیله او دین را برای مردم آشکار کرد؛ و منظور از آیه والقمر اذا تلاها (سوگند به ماه که از پی خورشید رود) علی است که خداوند علم را در او قرار داد و او از پی محمد در آمد؛ و منظور از والنهار اذا جلاها (سوگند به روز چون زمین را روشن گرداند) حسن و حسین و فرزندان فاطمه از نسل محمد تا مهدی هستند که تاریکی جور و ستم را روشن می‌گردانند و هرکس که دربارهٔ دین خدا از ایشان سؤال بپرسد آن را روشن می‌گرداند؛ و منظور از آیه واللیل اذا یغشاها (سوگند به شب چو پرده بر آن پوشد) پیشوایان جور هستند، کسانی که بدون توجه به محمد و خاندانش در جایگاهی نشستند که ایشان (محمد و خاندانش) به آن سزاوارتر بودند و اینگونه دین خدا را با جور و ستم پوشاندند؛ و منظور از والسماءوما بناها (سوگند به آسمان و آنکس که آنرا برافراشت) محمد است.

فضیلت سوره

• در حدیثی از محمد آمده‌است:

هرکس آن را بخواند گوئی به تعداد تمام اشیائی که خورشید و ماه برآنها می‌تابد، در راه خدا صدقه داده‌است.

• جعفر صادق:

هر کس سوره شمس را قرائت کند در روز قیامت تمامی اعضای بدن او و اشیای کنار او به سود او گواهی می‌دهند و خداوند می‌فرماید: شهادت شما در مورد بنده ام می‌پذیرم و به او پاداش می‌دهم او را تا بهشت همراهی کنید تا هر آنچه که دوست دارد برگزیند نعمت‌های بهشتی بر او گوارا باشد.

جستارهای وابسته

• قرآن
• سوره مکی
• قوم ثمود

پیوند به بیرون

• متن سوره
• پایگاه تخصصی قرآن کریم

منابع

• برگزیده تفسیر نمونه، جلد ۵، ناصر مکارم شیرازی
• آشنایی با سوره‌ها (شناخت سوره‌های قرآن)، جواد محدثی، ۱۳۷۴، قم، دفتر تبلیغات اسلامی