شهید ثانی

شهید ثانی

شناسنامه
نام کامل	زین‌الدین بن علی بن احمد عاملی جبعی
لقب	شهید ثانی
زادروز	۱۳ شوال ۹۱۱ ه
زادگاه	جبع از توابع جبل عامل، لبنان
تاریخ مرگ	۹۶۵ ه
خویشاوندان سرشناس	سید محمد موسوی عاملی نوه دختری وی
دین	اسلام، مذهب=تشیع
اطلاعات علمی و مذهبی
استادان	شیخ علی بن عبدالعالی میسی سید جعفر کرکی شیخ محمد بن مکی
کتاب‌ها	اسرار الصلوة، البدایه فی الدرایه البدایه فی سبیل الهدایه تمهید القواعد الاصولیه و العربیه حاشیه ارشاد حاشیه تمهید القواعد حاشیه القواعد حاشیه مختصر النافع رسالة فی صلاة الجمعه روض الجنان فی شرح ارشاد الاذهان کشف الریبه عن احکام الغیبه مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام حقیقه الایمان

دستخط شهید ثانی. مربوط به قرن ۱۱ هجری قمری در کتاب روض الجنان فی شرح ارشاد الاذهان

شیخ زین‌الدین بن علی بن احمد عاملی جبعی، معروف به شهید ثانی، از افراد سرشناس علم فقه است.

خاندان

زین‌الدین بن نورالدین علی بن احمد بن محمد بن علی بن جمال الدین بن تقی الدین بن صالح بن شرف النحاریری الجباعی الشامی؛ پدر وی «نورالدین علی» از عالمان جبل عامل بود. و جد ششم او (صالح) شاگرد علامه حلی بوده اسـت ظاهراً اصلیت او متعلق به شهر طوس بوده‌است، از این رو شهید ثانی، گاهی الطوسی الشامی امضا می کرده‌است.

بسیاری از نیاکان و خاندان شهید ثانی در زمره عالمان بوده، به همین سبب است که خاندان شهید ثانی به «سلسلة الذهب» یعنی زنجیره‌های طلایی معروف گردیده اند:

• صاحب معالم، شیخ حسن فرزند شهید ثانی از علما و مؤلف کتاب معروف «معالم الاصول» در اصول فقه است که در این زمان نیز از کتب درسی حوزه‌های علمیه به شمار می‌رود.
• صاحب مدارک فقیه معروف «سید محمد موسوی عاملی» نوه دختری شهید ثانی است. کتاب «مدارک» وی از کتب معتبر فقهی است. فرزند و نوه شهید ثانی به موجب اهمیت این دو کتاب، در حوزه‌های علمیه با عنوان «صاحب معالم» و «صاحب مدارک» نام برده می‌شوند.
• ابوجعفر محمد، پدر شیخ علی و شیخ زین الدین نوه‌های شهید ثانی از فرزندان صاحب معالم هر دو از علمای معروف این سلسله‌اند.

زندگی

زین‌الدین شهید ثانی در روز ۱۳ شوال سال ۹۱۱ هجری قمری، برابر ۲۷ اسفند ۸۸۴، در دهکدهٔ جبع (یا جباع) جبل عامل، در یک خاندان علمی به دنیا آمد و در ۹۶۶ قمری، برابر ۹۳۸ خورشیدی، در سفر مکه به امر سلطان عثمانی بازداشت شد و بعد از ۴۰ روز کشته شده‌است. در سال ۱۳۵۴ شمسی، محمد صادقی تهرانی بارگاه او را با کمک مردم همان دهکده با مشقت و مشکلات زیاد اقدام به ساخت کرد.

وی به مصر، دمشق، حجاز، فلسطین، عراق و استانبول مسافرت کرده‌است. تنها اساتید سنّیِ او را دوازده تن نوشته‌اند. او به مذاهب پنج گانه جعفری، حنفی، شافعی، مالکی و حنبلی مسلط بود و اولین بار فقه تطبیقی را تدریس کرد.

شیخ علی بن عبدالعالی میسی (م ۹۳۸ ه ق) و سید جعفر کرکی، نویسنده کتاب المحجه البیضا در فقه و شیخ محمد بن مکی استاد حکمت و هیئت و... از اساتید او بودند.

ماجرای قتل

قـاضی صیدا به سلطان روم عثمانی نامه ای نوشت كه در بلاد شام (سوریه) مردی عالم زندگی می كند كه بدعت گزار و بیرون از مذاهب چهارگانه اهل سنت و مشغول تبلیغ عقائد خـود می باشد؛ سلطان سلیم، رستم پاشا را كه وزیر او بود، برای دستگیری وی مامور ساخت و گفت باید او را زنده دستگیر كنی تا با دانشمندان استانبول مباحثه كند و از عقاید او تفتیش شود تا سرانجام از مذهب و آئین او مطلع گردند رستم پاشا به جبع رفت و از وی پرس و جو كرد به او گفتند كه به حج رفته است این مامور در اثنا راه مکه به شهید ثانی رسید؛ درراه به شخصی برخوردند که گفت: تو درباره این مرد در اثنا راه كوتاهی كرده و او را آزار رسـانـده ای، مـمـكـن اسـت در حضور سلطان از تو شكایت كند و دوستان و یاران او نیز به حـمـایـت و دفاع از وی برخیزند و برای تو موجبات ناراحتی و احیانا قتل فراهم كنند پس همین جا سرش را از بدن جدا كن و سر بریده اش را نزد سلطان ببر. رستم پاشا در كنار دریا او را گردن زد و آنگاه سربریده او را حضور سلطان آورد سلطان بر او برآشفت و رستم پاشا به این جرم، محكوم به مرگ گردید. مـدت سه روز جسد او بر روی زمین ماند و كسی او را دفن نكرد سرانجام جسد او را به دریا افـكـندند.

آثار

او تألیفات زیادی دارد، معروفترین تألیف او در فقه الروضة البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه نام دارد که شرح مزجی کتاب لمعه دمشقیه از آخوند شهید اول است و دیگر مسالک الافهام است که شرح شرایع الاسلام از محقق حلی است.

• اسرار الصلوة
• البدایه فی الدرایه
• البدایه فی سبیل الهدایه
• تمهید القواعد الاصولیه و العربیه
• حاشیه ارشاد
• حاشیه تمهید القواعد
• حاشیه القواعد
• حاشیه مختصر النافع
• رسالة فی صلاة الجمعه
• روض الجنان فی شرح ارشاد الاذهان
• کشف الریبه عن احکام الغیبه
• مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام
• حقیقه الایمان

جستارهای وابسته

• شهید اول
• شهید ثالث
• شهید رابع
• شهید خامس
• شهدای پنجگانه

منابع

• زین الدین علی بن احمد (شهید ثانی) وبگاه اندیشه قم
• زین الدین بن علی بن احمد عاملی (شهید ثانی) الشیعه
• حسن بن زین الدین وبگاه اندیشه قم

پیوند به بیرون

• پژوهشی در سرگذشت شهید ثانی/ رضا مختاری وب سایت کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی