شهید ثانی

دستخط شهید ثانی. مربوط به قرن ۱۱ هجری قمری در کتاب روض الجنان فی شرح ارشاد الاذهان

شیخ زین‌الدین بن علی بن احمد عاملی جبعی، معروف به شهید ثانی، از بزرگان فقهاء شیعه.

خاندان

زین‌الدین بن نورالدین علی بن احمد بن محمد بن علی بن جمال الدین بن تقی الدین بن صالح بن شرف النحاریری الجباعی الشامی؛ پدر وی «نورالدین علی» از عالمان جبل عامل بود. و جد ششم او (صالح) شاگرد علامه حلی بوده اسـت ظاهراً اصلاً اهل طوس بوده است، از این روشهید ثانی، گاهی الطوسی الشامی امضا می کرده است.

بسیاری از نیاکان و خاندان شهید ثانی در زمره دانشمندان و عالمان شیعی بوده، به همین سبب است که خاندان شهید ثانی به «سلسلة الذهب» یعنی زنجیره های طلایی معروف گردیده اند:

• صاحب معالم، شیخ حسن فرزند شهید از دانشمندان بزرگ شیعه و مؤلف کتاب معروف «معالم الاصول» در اصول فقه است که در این زمان نیز از کتب درسی حوزه‌های علمیه به شمار می‌رود.
• صاحب مدارک فقیه معروف «سید محمد موسوی عاملی» نوه دختری شهید ثانی است. کتاب «مدارک» وی از کتب معتبر فقهی است. فرزند و نوه شهید ثانی به موجب اهمیت این دو کتاب، در حوزه های علمیه با عنوان «صاحب معالم» و «صاحب مدارک» نام برده می‌شوند.
• ابوجعفر محمد، پدر شیخ علی و شیخ زین الدین نوه های شهید از فرزندان صاحب معالم هر دو از علمای معروف این سلسله اند.

زندگی

زین‌الدین شهید ثانی در روز ۱۳ شوال سال ۹۱۱ هجری قمری، برابر ۲۷ اسفند ۸۸۴، در دهکدهٔ جبع (یا جباع) جبل عامل، در یک خاندان علمی به دنیا آمد و در ۹۶۶ قمری، برابر ۹۳۸ خورشیدی، کشته شده‌است. در سال ۱۳۵۴ شمسی آیت‌الله دکتر محمد صادقی تهرانی بارگاه ایشان را با کمک مردم همان دهکده با مشقت و مشکلات زیاد اقدام به ساخت کرد.

وی به مصر، دمشق، حجاز، اورشلیم، عراق و استانبول مسافرت کرده‌است. تنها اساتید سنّیِ او را دوازده تن نوشته‌اند. او به مذاهب پنج گانه جعفری، حنفی، شافعی، مالکی و حنبلی مسلط بود و اولین بار فقه تطبیقی را تدریس کرد.

شیخ علی بن عبدالعالی میسی (م ۹۳۸ ه ق) و سید جعفر کرکی، نویسنده کتاب المحجه البیضا در فقه و شیخ محمد بن مکی استاد حکمت و هیات و ... از اساتید او بودند.

علما وی را از جهات معنوی ستوده و شخصیت معنوی او را ویژه دانسته اند.

آثار

او تألیفات زیادی دارد، معروفترین تألیف او در فقه الروضة البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه نام دارد که شرح مزجی کتاب لمعه دمشقیه از آخوند شهید اول است و دیگر مسالک الافهام است که شرح شرایع الاسلام از محقق حلی است.

• اسرار الصلوة
• البدایه فی الدرایه
• البدایه فی سبیل الهدایه
• تمهید القواعد الاصولیه و العربیه
• حاشیه ارشاد
• حاشیه تمهید القواعد
• حاشیه القواعد
• حاشیه مختصر النافع
• رسالة فی صلاة الجمعه
• روض الجنان فی شرح ارشاد الاذهان
• کشف الریبه عن احکام الغیبه
• مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام
• حقیقه الایمان

جستارهای وابسته

• شهید اول
• شهید ثالث
• شهید رابع
• شهید خامس
• شهدای پنجگانه

منابع

• زین الدین علی بن احمد (شهید ثانی) وبگاه اندیشه قم
• زین الدین بن علی بن احمد عاملی (شهید ثانی) الشیعه
• حسن بن زین الدین وبگاه اندیشه قم

پیوند به بیرون

• پژوهشی در سرگذشت شهید ثانی/ رضا مختاری وب سایت کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی