شیراز: تفاوت میان نسخه‌ها

مختصات: ۲۹°۳۷′۰۲″شمالی ۵۲°۳۲′۳۶″شرقی / ۲۹٫۶۱۷۲۴۸°شمالی ۵۲٫۵۴۳۴۲۳°شرقی / 29.617248; 52.543423
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
(نمایش تمامی تغییرات در حال بررسی)
[نسخهٔ بررسی‌شده][نسخهٔ بررسی‌نشده]
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
اصلاح یادکردها
اضافه کردن متن صحیح
برچسب‌ها: ویرایش کاربر تازه‌وارد در مقالهٔ خوب یا برگزیده ویرایشگر دیداری ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
خط ۳۳: خط ۳۳:
| پانویس =
| پانویس =
|شهردار=حیدر اسکندرپور}}
|شهردار=حیدر اسکندرپور}}
'''شیراز''' ({{تلفظ|Shiraz.ogg}}) یکی از [[فهرست کلان‌شهرهای ایران|شهرهای بزرگ]] [[ایران]] و [[کلان‌شهر]] زیبای این کشور و مرکز [[استان فارس]] است. جمعیت شیراز در سال ۱۳۹۵ خورشیدی بالغ بر ۱٬۵۶۵٬۵۷۲ تن بوده که این رقم با احتساب جمعیت ساکن در حومهٔ شهر به ۱٬۸۶۹٬۰۰۱ تن می‌رسد.شیراز پنجمین شهر بزرگ و پرجمعیت ایران است
'''شیراز''' ({{تلفظ|Shiraz.ogg}}) یکی از [[فهرست کلان‌شهرهای ایران|شهرهای بزرگ]] [[ایران]] و [[کلان‌شهر]] زیبای این کشور و مرکز [[استان فارس]] است. جمعیت شیراز در سال ۱۳۹۵ خورشیدی بالغ بر ۱٬۵۶۵٬۵۷۲ تن بوده که این رقم با احتساب جمعیت ساکن در حومهٔ شهر به ۱٬۸۶۹٬۰۰۱ تن می‌رسد
.شیراز پنجمین شهر بزرگ و پرجمعیت ایران است
<ref>[https://www.amar.org.ir/سرشماری-عمومی-نفوس-و-مسکن/نتایج-سرشماری/جمعیت-به-تفکیک-تقسیمات-کشوری-سال-1395// وبگاه مرکز آمار ایران - نتایج سرشماری سال نود و پنج به تفکیک شهر]</ref>
<ref>[https://www.amar.org.ir/سرشماری-عمومی-نفوس-و-مسکن/نتایج-سرشماری/جمعیت-به-تفکیک-تقسیمات-کشوری-سال-1395// وبگاه مرکز آمار ایران - نتایج سرشماری سال نود و پنج به تفکیک شهر]</ref>

این شهر پایتخت فرهنگی جمهوری اسلامی ایران است و لقب زیباترین شهر ایران را دارد.

شیراز همچنین توریستی ترین،پر جاذبه ترین مکان های گردشگری،بیشترین آثار تاریخی را در جهان داراست.

شیراز در سال 1398 به عنوان بهترین شهر برای سکونت انسان در نظر گرفته شده است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=عباس رضوی|کد زبان=FA|تاریخ=5/2/1397|وبگاه=|نشانی=https://khabarefori.com|عنوان=شیراز زیبا}}</ref>


شیراز در بخش مرکزی استان فارس، در ارتفاع ۱۴۸۶ [[متر بالاتر از سطح دریا]] و در منطقهٔ کوهستانی [[زاگرس]] واقع شده و آب و هوای معتدلی دارد. این شهر از سمت غرب به [[کوه دراک]]، از سمت شمال به کوه‌های [[بمو (کوه)|بمو]]، [[سبزپوشان (کوه)|سبزپوشان]]، [[چهل‌مقام (کوه)|چهل‌مقام]] و [[باباکوهی (کوه)|باباکوهی]] (از رشته‌کوه‌های [[زاگرس]]) محدود شده‌است.
شیراز در بخش مرکزی استان فارس، در ارتفاع ۱۴۸۶ [[متر بالاتر از سطح دریا]] و در منطقهٔ کوهستانی [[زاگرس]] واقع شده و آب و هوای معتدلی دارد. این شهر از سمت غرب به [[کوه دراک]]، از سمت شمال به کوه‌های [[بمو (کوه)|بمو]]، [[سبزپوشان (کوه)|سبزپوشان]]، [[چهل‌مقام (کوه)|چهل‌مقام]] و [[باباکوهی (کوه)|باباکوهی]] (از رشته‌کوه‌های [[زاگرس]]) محدود شده‌است.

نسخهٔ ‏۹ ژوئن ۲۰۱۹، ساعت ۱۱:۰۸

برای دیگر کاربردها، شیراز (ابهام‌زدایی) را ببینید.
شیراز
پرونده:Shiraz In 1frame.jpg
کشور ایران
استانفارس
شهرستانشیراز
بخشمرکزی
نام(های) پیشینتیرازیس،شهراز،خشتیوراز، شهر راز، شیرساز[۱]
مردم
جمعیتشهر: ۱٬۵۶۵٬۵۷۲
[۲] کلان‌شهر: ۱٬۸۶۹٬۰۰۱ تن
تراکم جمعیت۶٫۸۹۰[۳] نفر بر کیلومتر مربع
جغرافیای طبیعی
مساحت۲۴۰ کیلومتر مربع[۴]
ارتفاع۱۴۸۰ متر[۵]
متوسط ۱۴۸۶ متر[۶][۷]
میانگین دمای سالانه۱۸ درجهٔ سانتی‌گراد[۸]
میانگین بارش سالانه۳۳۷ میلی‌متر[۸]
روزهای یخبندان سالانه۲۹ روز[۸]
اطلاعات شهری
شهردارحیدر اسکندرپور
ره‌آوردصنایع دستی، فالوده شیرازی، آبلیمو،
آبغوره، کلوچه و مسقطی، خاتم،
قالی، نمد، چرم،
گلیم، گبه و ترشی[۹]
پیش‌شمارهٔ تلفن۰۷۱
وبگاه
شناسهٔ ملی خودرو ایران63-93[۱۰]
شیراز بر ایران واقع شده‌است
شیراز
روی نقشه ایران
۲۹°۳۷′۰۲″شمالی ۵۲°۳۲′۳۶″شرقی / ۲۹٫۶۱۷۲۴۸°شمالی ۵۲٫۵۴۳۴۲۳°شرقی / 29.617248; 52.543423

شیراز (دربارهٔ این پرونده تلفظ راهنما·اطلاعات) یکی از شهرهای بزرگ ایران و کلان‌شهر زیبای این کشور و مرکز استان فارس است. جمعیت شیراز در سال ۱۳۹۵ خورشیدی بالغ بر ۱٬۵۶۵٬۵۷۲ تن بوده که این رقم با احتساب جمعیت ساکن در حومهٔ شهر به ۱٬۸۶۹٬۰۰۱ تن می‌رسد

.شیراز پنجمین شهر بزرگ و پرجمعیت ایران است [۱۱]

این شهر پایتخت فرهنگی جمهوری اسلامی ایران است و لقب زیباترین شهر ایران را دارد.

شیراز همچنین توریستی ترین،پر جاذبه ترین مکان های گردشگری،بیشترین آثار تاریخی را در جهان داراست.

شیراز در سال 1398 به عنوان بهترین شهر برای سکونت انسان در نظر گرفته شده است.[۱۲]

شیراز در بخش مرکزی استان فارس، در ارتفاع ۱۴۸۶ متر بالاتر از سطح دریا و در منطقهٔ کوهستانی زاگرس واقع شده و آب و هوای معتدلی دارد. این شهر از سمت غرب به کوه دراک، از سمت شمال به کوه‌های بمو، سبزپوشان، چهل‌مقام و باباکوهی (از رشته‌کوه‌های زاگرس) محدود شده‌است.

شیراز پس از تبریز (در سال ۱۲۸۷ خورشیدی) و تهران (در سال ۱۲۸۹ خورشیدی)، سومین شهر ایران بوده که در سال ۱۲۹۶ خورشیدی، نهاد شهرداری در آن تأسیس گردید.[۱۳][۱۴] شهرداری شیراز به ۱۱ منطقهٔ مستقل شهری تقسیم شده و جمعاً مساحتی بالغ بر ۲۴۰ کیلومتر مربع را شامل می‌شود.

نام شیراز در کتاب‌ها و اسناد تاریخی، با نام‌های مختلفی نظیر «تیرازیس»، «شیرازیس» و «شیراز» به ثبت رسیده‌است. محل اولیهٔ این شهر در محل قلعهٔ ابونصر بوده‌است. شیراز در دوران بنی‌امیه به محل فعلی منتقل می‌شود و به بهای نابودیِ اصطخر – پایتخت قدیمیِ فارس – رونق می‌گیرد. این شهر در دوران صفاریان، بوییان و زندیان پایتخت ایران بوده‌است.

شیراز از دیرباز به واسطهٔ مرکزیت نسبی‌اش در منطقهٔ زاگرس جنوبی و واقع‌شدن در یک منطقهٔ به نسبت حاصل‌خیز، محلی طبیعی برای مبادلات محلی کالا بین کشاورزان، یکجانشینان و عشایر بوده‌است. همچنین این شهر در مسیر راه‌های تجاری داخل ایران به بنادر جنوب مانند بندر بوشهر قرار گرفته‌است.

شیراز به سبب جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی، مذهبی و طبیعی فراوان، همواره گردشگران بسیاری را به سوی خود فرامی‌خوانَد.[۱۵]

ریشه نام شیراز

اولین اشاره به نام شیراز، بر روی لوح‌های گلی ایلامی به ۲۰۰۰ سال پیش از میلاد بازمی‌گردد که در ژوئن ۱۹۷۰ در هنگام کندن زمین برای ساخت کوره آجرپزی در گوشه جنوب غربی شهر یافت شده‌است. لوح‌های نوشته شده در ایلام قدیم به شهری به نام تیرازیس اشاره دارد.[۱۶] با توجه به فونتیک چنین برداشت می‌شود: تیراسیس یا سیراسیس، این اسم از نام سیراجیس در فارسی قدیم گرفته شده‌است که بر اثر تغییر منظم صداها در زبان فارسی مدرن به شیراز تغییر نام داده‌است. نام شیراز بر روی سفال‌های پیدا شده از ویرانه‌های دوره ساسانی در سده دوم پس از میلاد نیز رویت شده‌است. بر اساس نوشته‌های برخی از نویسندگان بومی، با توجه به شاهنامه، نام شیراز از نام پسر سومین شاه جهان یعنی تهمورث مشتق شده‌است.[۱۷] در کاوش‌های باستان‌شناسی در تخت جمشید، به سرپرستی جورج کامرون در سال ۱۳۱۴ خورشیدی به پیدایش خشت‌نبشته‌هایی عیلامی انجامید که بر روی چند فقره از آن‌ها به قلعه‌ای بنام «تیرازیس» یا «شیرازیس» اشاره شده‌است.[۱][۱۸] همچنین مهرهایی مربوط به اواخر ساسانی و اوایل اسلام، در محل قصر ابونصر یافت شده‌است که حاوی نام «شیراز» می‌باشند.[۱۹]ابن حوقل، جغرافی‌دان مسلمان سده چهارم هجری، وجه تسمیه شیراز را شباهت این سرزمین به اندرون شیر می‌داند؛ چرا که به قول او عموماً خواربار نواحی دیگر بدان‌جا حمل می‌شد و از آن‌جا چیزی به جایی نمی‌بردند. براساس تحقیقات تدسکو شیراز به معنای مرکز انگور خوب است. هرچند این نظر توسط محققین دیگر مانند بنونیست و هنینگ رد شده‌است.[۲۰]

پیشینه

مقالهٔ اصلی: پیشینه شیراز
نقشه شیراز قدیم

از دیدگاه تاریخی

برطبق تاریخ ایران، چاپ دانشگاه کمبریج، «سکونت دایمی در محل شهر شیراز شاید به دوران ساسانی و حتی پیش از آن برسد. اما اولین اشاره‌های معتبر در مورد این شهر به اوایل دوران اسلامی بر می‌گردد.»[۲۱] به نوشته دانشنامه اسلامی نیز شیراز شهری است بنا شده در دوران اسلامی در محلی که از زمان ساسانی یا احتمالاً پیش از آن سکونت گاه دایمی انسان بوده‌است.[۲۲]

بگفته شاپور شهبازی در دانشنامه ایرانیکا «این ادعا که شیراز اردوگاه مسلمانان بوده تا اینکه برادرزاده یا برادر حجاج ابن یوسف آن را در سال ۶۹۳ پس از میلاد به شهر تبدیل کرد، اثبات نشده‌است.»[۲۳]

جان لیمبرت، چنین جمع‌بندی می‌کند که هر چند تاریخ نگاران اسلامی بر این عقیده هستند که شیراز در سده اول هجری به توسط عبدالملک مروان بنیان نهاده‌شده‌است، اما باید دانست که شهری با نامی نزدیک به نام شیراز پیش از اسلام در محل یا نزدیک شهر وجود داشته‌است که نام خود را به شهر فعلی شیراز داده‌است. خصوصاً با توجه به اشاره‌ای که حمدالله مستوفی داشته‌است.[۱۹] مستوفی در نزهت‌القلوب (۷۴۰ ق) معتبرترین روایت را این می‌داند که شهر شیراز را محمد برادر حجاج ابن یوسف به زمان اسلام تجدید عمارتش کرد. حمدالله مستوفی روایت دیگری هم آورده‌است که تجدید بنا بر دست عم‌زادهٔ حجاج محمد بن قاسم بن ابی عقیل صورت پذیرفته‌است.[۲۴] آثاری عیلامی (شامل یک سه‌پایه برنزی) مربوط به هزاره دوم پیش از میلاد در جنوب شرقی شیراز یافت‌شده‌است. همچنین در تعدادی لوح‌های عیلامی مکشوفه در پارسه (تخت جمشید) به کارگاه‌های مهمی در تی/شی-را-ایز-ایز-ایش (تیرازیس یا شیرازیس) اشاره می‌کند که بی‌شک همان شیراز امروزی است.[۲۳]

لیمبرت، شهبازی و آرتور آربری هر سه فهرستی از نشانه‌های متعددی از سکونت دایم در دشت شیراز و اطراف محل کنونی شیراز در دوران پیش از اسلام را ذکر کرده‌اند. مانند نگاره‌های سنگی مربوط به اوایل ساسانی، اشارات موجود به دو آتشکده (بنام‌های هرمزد و کارنیان) و قلعه‌ای باستانی بنام شاه موبد و آثار کشف شده در قلعه ساسانی در محل فعلی قصر ابونصر.[۱۹][۲۳][۲۵]

شهبازی می‌گوید که شواهد بالا چنین می‌نمایاند که شیراز تا پایان دوره ساسانی شهری با جمعیتی عمده و احتمالاً مرکزی اداری بوده‌است.[۲۳] آرتور آربری چنین نتیجه می‌گیرد که بزرگی شیراز به هر اندازه بوده، این شهر در زمان داریوش زیر سایه پارسه و پس از حمله اسکندر مقدونی زیر سایهٔ شهر همسایه استخر بوده‌است.[۲۵]

همچنین نام شیراز همراه بخش اردشیر خوره دوره ساسانی به مرکزیت فیروزآباد ذکر شده‌است و شیراز جزئی از آن بوده‌است.[۱۹][۲۵] اردشیر خوره یکی از پنج بخشی بوده‌است که استان فارس ساسانیان را تشکیل می‌داده‌است.[۲۵] این اطلاعات در مهرهای ساسانی مربوط به اواخر ساسانی و اوایل دوران اسلامی کشف شده در محل قصر ابونصر در شرق محل کنونی شهر شیراز بدست آمده‌است و لیمبرت چنین پیشنهاد می‌نماید که استحکامات موجود در محل قصر ابونصر همان قلعه تیرازیس یا شیرازیس یاد شده در لوح‌های عیلامی پارسه است و بعدها پس از آنکه شهر فعلی شیراز در نزدیک این قلعه بنیان نهاده شده، این شهر نام خود را از این قلعه در حوالی شهر به یادگار گرفته‌است.[۱۹]

باستان شناسان موزهٔ متروپولیتن نیویورک نیز با توجه به نتایج حفاری‌های خود در محل قصر ابونصر، این استحکامات و احتمالاً روستاهای اطراف را به عنوان محل شیراز پیش از اسلام پیشنهاد می‌کنند. آن‌ها گفته‌های بلخی در سده ۱۲ نقل می‌کنند که می‌گوید: در محلی که شیراز کنونی وجود دارد منطقه‌ای بوده‌است با چند قلعه در میان دشتی باز. آنان در مورد داستان بنیان نهاده شدن شهر جدید شیراز و انتقال آن به محل جدید چنین نظر می‌دهند که انتقال یک شهر در بسیاری جاهای دیگر مانند نیشابور و قاهره نیز اتفاق افتاده‌است. در این حالت پس از تحولات یا تغییراتی سیاسی، شهر به محلی در نزدیکی شهر قدیم منتقل شده و شهر قدیمی رها گشته تا به شهری حاشیه‌ای یا تلی از خرابه تغییر پیدا کند.[۲۶]

کاشیکاری نارنجستان قوام مربوط به دورهٔ قاجار تصویر سه خدمتکار قجری عکس از رضا (عرفان) حسین پور
کاشیکاری نارنجستان قوام مربوط به دورهٔ قاجار تصویر سه خدمتکار قجری عکس از رضا (عرفان) حسین پور

در اسطوره‌ها و روایات سنتی

طبق روایتی سنتی بنای شیراز توسط تهمورث، از پادشاهان پیشدادی صورت گرفته و با گذشت زمان این شهر رو به ویرانی گذاشت.[۲۵][۲۷] همچنین طبق روایت سنتی دیگری در محل شهر شیراز شهری بنام فارس بوده‌است که برگرفته از نام فارس پسر ماسور، پسر شِم، پسر نوح می‌باشد.[۲۵]

فتح فارس توسط مسلمانان

استان فارس ساسانیان شامل استان فارس، یزد، حاشیه خلیج فارس و جزایر آن و بخشی از خوزستان کنونی بود، و طی حملات اعراب بین سال‌های ۶۴۰–۶۵۳ میلادی که از بصره سازماندهی می‌شد به تسخیر درآمد. در آن زمان در محل شیراز کنونی شهری نبود.[۱۹] اما قلعه‌هایی در حوالی شیراز کنونی وجود داشت که در سال ۶۴۱ میلادی به تسخیر اعراب درآمد.[۲۸] در طی این دوران اعراب حملات متعددی از محل این قلعه به استخر تدارک دیدند. استخر، پایتخت فارس تا سال ۶۵۳ میلادی مقاومت کرد. «شهر اصلی فارس، استخر، پیوندهایی نزدیک با سلسله ساسانی و دین زردشتی داشتند. حکمرانان عرب می‌خواستند که مرکزی رقیب و اسلامی در قلمرو تازه فتح شده خود درست کنند.» هنگامی که اعراب شهر شیراز را بنیان نهادند، شهر را بگونه‌ای بنیان گذاشتند که بزرگتر از اصفهان باشد.[۱۹]

شهبازی می‌نویسد که به سبب قرار داشتن شیراز در محل تلاقی راه‌های منتهی به یزد، کرمان، خوزستان، اصفهان و خلیج فارس، شیراز به پایگاه (سپاه مسلمانان) در فارس و مقر دولت و کارگزاران ارشد نظامی و اداری تبدیل شد و برای دو سده محل استقرار فرمانداران عرب فارس بود.[۲۳] هرچند تا دو سده شیراز زیر سایه شهر رقیب، استخر بود. اما به تدریج با اسلام آوردن ایرانیان و انحطاط شهر استخر، اهمیت شهر استخر به شیراز منتقل شد. از این دوران اطلاعات کمی در دسترس است ولی مشخص است که تا سده نهم میلادی شیراز دارای مسجد جامع نبوده‌است. یعنی تا زمانی که صفاریان شیراز را پایتخت حکومت خود قرار دادند.[۱۹]

آل بویه تا صفویان

در سده چهارم و پنجم هجری قمری سلسلهٔ آل بویه فارس، شیراز را به پایتختی برگزیدند و مساجد، قصرها، کتابخانه و کانال آبرسانی از رودخانه کر در آن بنا نمودند. در این دوران شیراز به بزرگترین شهر استان فارس (شامل یزد و سواحل شمالی خلیج فارس) تبدیل شده بود. آل بویه پیرو شیعه ۱۲ امامی بودند و شیعه را تبلیغ نموده و مراسمی مانند محرم و عید غدیر را پاس می‌داشتند. با اینحال آل بویه سیاست‌مدارا و پذیرا بودن با سایر مذاهب مانند اهل سنت را در پیش داشتند. در زمان آن‌ها غیر مسلمانان مانند زردشتی‌ها مجبور نبودند که علامت مشخص‌کننده به تن داشته باشند یا در محله‌های خاصی زندگی کنند. در زمان آل بویه بازار شهر در هنگام جشن مهرگان و نوروز نورانی می‌شد و هنگامی که در سال ۳۶۹ هجری مصادف با ۹۸۰ میلادی مسلمانان شیراز علیه زرتشتیان به اغتشاش پرداختند، عضدالدوله لشکری برای تنبیه اغتشاش‌کنندگان به شیراز فرستاد.[۱۹]

سکه‌ای مربوط به شیراز در دوران مغول.

اتابکان فارس (سَلغُریان) از نیمهٔ سدهٔ ۶ هجری (۱۲ میلادی) بر شیراز مستولی شدند. در دورهٔ آن‌ها شیراز شکوفا شد و بناهای متعددی نظیر مدرسه، بیمارستان، بازار اتابک ساخته شد. به تدبیر اتابکان در حمله چنگیز خان مغول، شیراز از تخریب و قتل‌عام در امان ماند چرا که حکمرانان سلغری، ابوبکر بن سعد به پرداخت مالیات به مغولان رضایت دادند. آخرین حکمران اتابک اَبِش بنت سعد بود که به همسری پسر هلاکوخان مغول درآمد. مهریه او بخشش خراج شیراز بود و بدین ترتیب اتابکان فارس در سال ۶۸۵ هجری (۱۲۸۷–۱۲۸۶ میلادی) منقرض شد.[۲۲] شیراز همچنین از قتل‌عام تیمور نیز در امان ماند زیرا شاه شجاع، فرماندار فارس تسلیم شد.[۲۹] در سده سیزدهم میلادی، شیراز مرکزی پیشرو در علم و هنر بود. بخاطر تشویق حاکمان و وجود دانشمندان و هنرمند، این شهر توسط جغرافی‌دانان قدیمی دارالعلم نامیده می‌شد.[۲۹]

دوران صفویه تا دوران معاصر

شیراز بسال ۹۰۹ هجری (۱۵۰۳ میلادی) به دست صفویه افتاد. شاه اسماعیل در راه توسعه تشیع رهبران مذهبی اهل سنت شهر را از دم تیغ گذرانید. در این دوران بناهای متعددی در شیراز مانند مدرسه خان، قصری در محل «میدان» و حصاری بدور شهر ساخت. شهر شیراز در دوران صفویه دو گروه رقیب را در خود جای داده‌بود. حیدری‌ها که پیرو شیخ حیدر صفوی بودند و در شرق شرق سکنا داشتند و نعمتی‌ها که در غرب شیراز ساکن بودند و پیرو شاه نعمت‌الله ولی بودند.[۲۲]

نمایی از شهر شیراز در سده هفدهم میلادی (دوره صفویه) اثر ژان شاردن.

پس از حمله افغان‌ها به ایران و سقوط صفویه در سال ۱۷۲۲ میلادی، سپاه افغان در سال ۱۷۲۳ روانه شیراز شد. شیراز پس از نه ماه محاصره و تحمل قحطی تسلیم شد. گفته می‌شود طی این محاصره حدود ۱۰۰ هزار تن از مردم شیراز هلاک شدند. نادرشاه توانست در سال ۱۷۲۹ شیراز را از دست افغان‌ها درآورد و خرابی‌های به بار آمده را ترمیم نماید. اما با شورش حکمرانان محلی در دوره افشاریان علیه نادر شاه، نادر شاه سپاهی را روانه شیراز کرد و شهر پس از چهار ماه محاصره سقوط کرد. پس از این حمله بسیاری از مردم شیراز از دم تیغ گذشتند و دو کله مناره در اطراف شهر برپا شد و باغ‌های اطراف شیراز نابود شد.[۲۲]

نگاره‌ای از لطفعلی‌خان زند.

کریم خان زند شیراز را در سال ۱۱۸۰ هجری قمری (۷–۱۷۶۶ میلادی) به‌عنوان پایتخت سلطنت خود برگزید. در این دوران شیراز رونقی دوباره یافت و بر جمعیت آن افزوده‌شد. شیشه ساخت شیراز به تمام ایران صادر می‌شد و شراب شیراز که عمدتاً توسط ارمنیان و یهودیان ساخته می‌شد از طریق خلیج فارس به بازار هند صادر می‌شد. در دوره کریم خان استادکاران و کارگران از سراسر ایران به شیراز آورده شدند.[۲۲] گفته شده‌است که تنها ۱۲٬۰۰۰ تن در ساختن خندق جدید دور شهر شرکت داشتند. بدستور کریم خان بناهای متعددی مانند ارگ جدید شهر، بازار وکیل، دیوان‌خانه، توپخانه، یک مسجد باشکوه و چند هزار مسکن برای لرها و لکهایی که در سپاه کریم خان بودند بنا شد. در آن زمان شیراز یازده بخش داشت که پنج تای آن‌ها بخش‌های حیدری، پنج تای آن‌ها نعمتی و یک بخش متعلق به یهودیان بود. پس از کریم خان، جانشینان وی موفق به حفظ سلسله زندیه نشدند و پس از روی کار آمدن قاجارها، آقا محمد خان قاجار پایتخت را به تهران منتقل نمود.[۲۲] در دوره قاجاریه، سید علی محمد باب در سال ۱۲۶۱ هجری قمری (۱۸۴۵ میلادی) در شهر شیراز شروع تبلیغ آیین خود نمود. او دستگیر و از شهر اخراج شد.[۲۲] در زمان اشغال ایران در جنگ جهانی اول، شیراز از کانون‌های مبارزه با نیروهای خارجی بود و کمیته ملی حافظین استقلال ایران در این شهر فعالیت می‌کرد.[۳۰]

در اثر شیوع آنفلوآنزا در سال ۱۹۱۸ حدود ۱۰٬۰۰۰ تن از مردم شیراز جان خود را از دست دادند. شیراز از دوران صنعتی شدن زمان رضا شاه که در شهرهای مختلف ایران رخ داد، چندان بهره‌ای نبرد؛ ولی پس از جنگ جهانی دوم شیراز پیشرفت زیادی داشت.[۲۲] در سال ۱۳۵۳ شیراز از نظر بزرگی پس از شهرهای صنعتی تبریز و اصفهان و شهر مذهبی مشهد قرار داشت. در سال‌های منتهی به انقلاب شیراز شاهد رشد خوبی بود. هر چند شیراز دیگر در سر شاهراه ترانزیت کالا از بنادر خلیج فارس به داخل ایران را نداشت، چون نقش سنتی بندر بوشهر با ساخته شدن راه‌آهن سراسری به بنادر دیگری انتقال یافته بود. با اینحال مراکز آموزش عالی، پایگاه‌های نظامی و صنعت گردشگری رشد خوبی در این شهر داشت.[۱۹][۲۱]

پس از انقلاب، احیا و مرمت آثار تاریخی مورد توجه قرار گرفته‌است که از مهم‌ترین کارهای انجام گرفته می‌توان به احیای ارگ کریم خان، مرمت و بازسازی آرامگاه خواجوی کرمانی و دروازه قرآن، حمام وکیل و حافظیه اشاره نمود.[۳۱]

یه علت گازرسانی از پالایشگاه گازی بیدبلند به مجتمع پتروشیمی شیراز، شهر شیراز یکی از اولین شهرهای گازرسانی شده در ایران بوده‌است، شرکت گازرسانی منطقه ۵ از سال ۱۳۴۲ در این شهر فعالیت داشته‌است که در اسفند ماه ۱۳۷۷ به شرکت گاز استان فارس تغییر نام یافت.[۳۲]

روز شیراز

مقالهٔ اصلی: روز شیراز
پرواز بالن‌های هوای داغ در روز شیراز (۱۳۸۹ هجری خورشیدی)

با تصویب شورای شهر شیراز و تأیید مجلس شورای اسلامی روز میانی بهار، ۱۵ اردیبهشت به نام روز شیراز نامگذاری شده‌است. به همین مناسبت، همه ساله برنامه‌های ویژه‌ای از طرف شهرداری شیراز در این روز برگزار می‌گردد.[۳۳] به عنوان مثال در سال ۱۳۸۹ هجری خورشیدی برای اولین بار در ایران ۱۲ بالون هوای داغ به‌طور هم‌زمان بر فراز آسمان شیراز به پرواز درآمدند. به مناسبت هفته شیراز بالن‌هایی از کشورهای مختلف اروپایی توسط بالن سواران حرفه‌ای با حضور شهروندان شیرازی در آسمان شیراز پرواز کردند. بالن‌ها از ۲ منطقه استادیوم ورزشی حافظیه و دانشگاه علوم پزشکی شیراز برخاسته و پس از پروازی تقریباً ۲ ساعته بر فراز شهر شیراز، در نقاط مختلف فرود آمدند.[۳۴][۳۵]

وضعیت طبیعی

بلوار چمران در شیراز
دریاچه مهارلو در ۱۵ کیلومتری شرق شیراز
کوه دراک

جغرافیا

شهر شیراز، مرکز استان فارس به طول ۴۰ کیلومتر و عرضی متفاوت بین ۱۵ تا ۳۰ کیلومتر با مساحت ۱۲۶۸ کیلومتر مربع به شکل مستطیل و از لحاظ جغرافیایی در جنوب غربی ایران و در بخش مرکزی فارس قرار دارد. اطراف شیراز را رشته کوه‌های نسبتاً مرتفعی به شکل حصاری استوار، احاطه کرده‌اند که از لحاظ سوق‌الجیشی و حفظ شهر اهمیت ویژه‌ای دارند.[۳۶][۳۷] این شهر از سمت غرب به کوه دراک، از سمت شمال به کوه‌های بمو، سبزپوشان، چهل‌مقام و باباکوهی (از رشته‌کوه‌های زاگرس) محدود شده‌است.[۷] مختصات جغرافیایی شیراز عبارتست از ۲۹ درجه و ۳۶ دقیقه شمالی و ۵۲ درجه و ۳۲ دقیقه[۲۲] و ارتفاع آن از سطح دریا بین ۱۴۸۰ تا ۱۶۷۰ متر در نقاط مختلف شهر متغیر است.[۵][۶] رودخانهٔ خشک شیراز رودخانهٔ فصلی است که پس از عبور از شهر شیراز به سمت جنوب شرقی حوضهٔ خود متمایل شده و به دریاچه مهارلو می‌ریزد.[۲۲]

مقالهٔ اصلی: رودخانه خشک
مقالهٔ اصلی: دریاچه مهارلو

آب و هوا

نقشهٔ آب و هوایی ایران؛ شهر شیراز در جنوب غرب کشور قرار گرفته و آب و هوای آن مدیترانه‌ای است.

میانگین دما در تیرماه (گرم‌ترین ماه سال) ۳۰ درجهٔ سانتی‌گراد، در دی‌ماه (سردترین ماه سال)، ۵ درجهٔ سانتی‌گراد، در فروردین‌ماه ۱۷ درجهٔ سانتی‌گراد و در مهرماه ۲۰ درجهٔ سانتی‌گراد می‌باشد و میانگین سالانهٔ دما ۱۸ درجهٔ سانتی‌گراد است.[۸] میزان بارندگی سالیانهٔ شهر شیراز ۳۳۷٫۸ میلی‌متر می‌باشد.[۸]

آب و هوای شیراز

ژانویه فوریه مارس آوریل مـــــه ژوئـن ژوئیـه اوت سپتامبر اکتبـر نوامبر دسامبر سـال

گرم‌ترین
C° 		۲۰ ۲۲ ۲۷ ۳۳ ۳۷ ۴۱ ۴۲ ۴۰ ۳۸ ۳۲ ۳۰ ۲۳ ۴۲

میانگین گرم‌ترین‌ها
C° 		۹ ۱۲ ۱۶ ۲۲ ۲۸ ۳۴ ۳۶ ۳۵ ۳۲ ۲۶ ۱۸ ۱۲ ۲۴

میانگین سردترین‌ها
C° 		۱ ۳ ۷ ۱۱ ۱۶ ۲۱ ۲۴ ۲۲ ۱۸ ۱۳ ۷ ۳ ۱۲

سردترین
C° 		-۱۲ -۷ -۲ -۲ ۷ ۱۱ ۱۶ ۱۲ ۷ ۲ -۵ -۵ ۰

بارش
mm 		۸۱٫۲ ۴۳٫۱ ۴۸٫۲ ۳۰٫۴ ۷٫۶ ۰ ۲٫۵ ۰ ۰ ۵ ۴۰٫۶ ۶۶ ۳۳۷٫۸


منبع: سایت ودربیس[۸] ۴ ژوئن ۲۰۰۹
سراسرنمای شمال شیراز.

مردم

زبان

مقالهٔ اصلی: لهجه شیرازی

مردم شیراز زبان فارسی را با لهجه شیرازی تکلم می‌کنند. لهجه شیرازی دارای ۲۳ همخوان /P/ , /b/ , /f/ , /v/ , /t/ , /d/ , /k/ , /g/ , /q/ , /c/ , /j/ , /s/ , /z/ , /s/ , /z/ , /m/ , /n/ , /l/ , /r/ , /h/ , /x/ , /?/ , /y/ و ۹ واکه ساده /a/ , /a:/ , /e/ , /e:/ , /o/ , /o:/ , /a/ , /i/ , /u/ و ۵ واکه مرکب /y/ , /ay/ , /ou/ , /ey/ , /ow/ می‌باشد و ساخت هجایی آن cvc(c) است. تحقیقات در مورد وضع حاضر لهجه شیرازی نشان می‌دهد که در میان شیرازیان میزان آشنایی با این لهجه در سنین بالاتر بیشتر می‌باشد. در میان بانوان میزان آشنایی زنان خانه‌دار و در میان مردان، کسانی که کار آزاد دارند آشنایی بیشتری با این لهجه دارند.[۳۸] ظهور دو شاعر بزرگ فارسی نو، حافظ و سعدی، باعث تأثیرپذیری تمام جنبه‌های زندگی مردم شیراز از عصر مغول به پس از آثار این شاعران شد. بگونه‌ای که باعث افول گویش پیشین مردمان این شهر و حکمفرما شدن فارسی نو در این شهر شد.[۲۲]

دین

قرآنی متعلق به شیراز سال ۹۳۷ هجری شمسی. خطاط: روزبهان محمد.
یک یهودی در حال عبادت در شیراز

شیراز سکولارترین شهر ایران می‌باشد.[۳۹][۴۰] اگرچه دین اکثر مردم شیراز اسلام می‌باشد. بیشتر یهودیان شیراز در طی پنجاه سال دوم سده بیستم به اسراییل و آمریکا مهاجرت کرده‌اند. این شهر هنوز پذیرای اقلیتی ۶۰۰۰ هزار تنی از یهودیان می‌باشد.[۴۱] به دلیل فعالیت‌های تبلیغاتی مسیحی در قرون نوزده و بیستم میلادی گروه‌های کوچکی از مسیحیان فرقه پروتستان مانند انگلیکن و پرسبی‌ترین در شیراز زندگی می‌کنند.[۴۲] در حال حاضر در شیراز دو کلیسای فعال وجود دارد که یکی متعلق به ارامنه و دیگری متعلق به کلیسای انگلیکن می‌باشد.[۴۳][۴۴]

فرهنگ

مقالهٔ اصلی: فرهنگ در شیراز
دو زن شیرازی در سال ۱۲۶۰ خورشیدی.

شهر شیراز به شهر شعر در ایران معروف است. از میان شاعرهای بانویِ معروف ایران می‌توان از جهان‌ملک خاتون که در شیراز می‌زیسته نام برد.[۴۵] شیراز به شهر شعر، شراب، باغ و گل و بلبل معروف است. باغ در فرهنگ ایرانیان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و شیراز از قدیم به داشتن باغ‌های بسیار و زیبا مشهور بوده‌است. شیراز از دوران باستان باغ‌های انگور فراوانی داشته و همین باعث شهرت جهانی شراب شیراز در دنیا شده‌است. امروزه بیش‌تر باغ‌های این شهر در شمال غرب آن و در مناطق قصردشت، کشن، چمران و معالی‌آباد واقع شده‌اند. تعدادی از باغ‌های شیراز از لحاظ تاریخی بسیار حایز اهمیت هستند و به‌عنوان مراکز مهم گردشگری به‌شمار می‌آیند. از معروف‌ترین این باغ‌ها می‌توان به باغ ارم، باغ عفیف‌آباد، باغ دلگشا و باغ جهان‌نما اشاره نمود.[۳۱]

جشن هنر شیراز.

شهر شیراز در بین سال‌های ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۷ محل برگزاری جشن هنر شیراز بود. این جشنواره در زمان خود بزرگترین رویداد فرهنگی در نوع خود در سطح جهان بود. این رویداد با هدف تشویق هنرهای سنتی ایران و بالا بردن استانداردهای فرهنگی ایران تشکیل شده‌بود. همچنین این رویداد محلی بود برای گرد آمدن بزرگترین هنرمندان سنتی و مدرن ایران و سراسر دنیا در رشته‌های مختلف هنری.[۴۶]

نمونه‌هایی از آثار نگارگری شیراز
  • مینیاتور اسکندر در کعبه (خمسه نظامی)؛ مربوط به دوره صفوی.
    مینیاتور اسکندر در کعبه (خمسه نظامی)؛ مربوط به دوره صفوی.
  • مینیاتور خسرو در حال شکار (خمسه نظامی)؛ مربوط به دوره صفوی.
    مینیاتور خسرو در حال شکار (خمسه نظامی)؛ مربوط به دوره صفوی.
  • مبارزه بهرام گور با یک اژدها (شاهنامه)؛ نگارگری مربوط به «مکتب تبریز»، سال ۷۴۹ هجری شمسی.
    مبارزه بهرام گور با یک اژدها (شاهنامه)؛ نگارگری مربوط به «مکتب تبریز»، سال ۷۴۹ هجری شمسی.
  • گرگسار در مقابل چادر اسفندیار زانو می‌زند (شاهنامه)؛ نگارگر: علی ابن حسینی بهمنی سال ۷۰۹ هجری شمسی.
    گرگسار در مقابل چادر اسفندیار زانو می‌زند (شاهنامه)؛ نگارگر: علی ابن حسینی بهمنی سال ۷۰۹ هجری شمسی.

جمعیت

تغییرات جمعیت شیراز بین سال‌های ۱۳۳۵ تا ۱۳۹۵

در نخستین سرشماری رسمی ایران که در سال ۱۳۳۵ خورشیدی انجام گرفت، شهر شیراز با ۱۷۰٬۶۵۹ تن جمعیت ششمین شهر پرجمعیت ایران بود. در سرشماری سال ۱۳۵۵ خورشیدی این شهر با پیشی‌گرفتن بر آبادان به پنجمین شهر پرجمعیت ایران تبدیل شد؛ و تا سرشماری سال ۱۳۷۵ خورشیدی همین جایگاه را در اختیار داشت. در آخرین سرشماری انجام‌گرفته در سال ۱۳۸۵ خورشیدی، کرج با رشد سریع خود بر شیراز پیشی گرفت.۱۳۸۵[۴۷]

براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ خورشیدی، جمعیت شهر شیراز در این سال بالغ بر ۱٬۲۱۴٬۸۰۸ تن بوده‌است که از این تعداد ۶۱۳٬۸۳۰ تن مرد و ۶۰۰٬۹۷۸ تن زن بوده‌اند. همچنین تعداد خانوارهای ساکن این شهر، ۳۱۵٬۷۲۵ خانوار بوده‌است[۴۸] .

هرم جمعیتی شیراز در سال ۱۳۸۵[۴۹]
مردانسنزنان
۴۲٬۹۱۳ بیش‌تر از ۶۵ ۳۸٬۷۸۶
۱۷٬۴۰۰ ۶۰–۶۴ ۱۶٬۳۲۵
۲۵٬۸۱۹ ۵۵–۵۹ ۲۴٬۰۲۵
۳۹٬۵۵۶ ۵۰–۵۴ ۳۶٬۴۶۲
۴۹٬۵۰۹ ۴۵–۴۹ ۴۶٬۲۱۲
۵۶٬۰۷۵ ۴۰–۴۴ ۵۳٬۳۳۳
۶۳٬۳۹۸ ۳۵–۳۹ ۶۱٬۳۶۱
۶۷٬۳۰۶ ۳۰–۳۴ ۶۴٬۹۸۳
۹۲٬۳۱۶ ۲۵–۲۹ ۸۹٬۸۹۶
۱۲۲٬۴۲۶ ۲۰–۲۴ ۱۱۶٬۳۷۲
۱۰۷٬۱۴۵ ۱۵–۱۹ ۱۰۱٬۳۴۱
۷۴٬۵۳۱ ۱۰–۱۴ ۷۰٬۸۳۴
۶۰٬۷۳۶ ۵–۹ ۵۷٬۵۲۸
۵۸٬۷۳۲ ۰–۴ ۵۵٬۸۶۶
نظرسنجی سال ۱۳۸۹

طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبره پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه‌گیری شد در شیراز به قرار زیر بود:[۵۰]

اقوام کلان‌شهر شیراز
قومیت درصد
فارس
 
 ۸۴٫۴٪
ترک
 
 ۱۰٫۶٪
لر
 
 ۳٫۶٪
بلوچ
 
 ۰٫۷٪
کرد
 
 ۰٫۴٪
عرب
 
 ۰٫۴٪

افراد سرشناس

مقالهٔ اصلی: فهرست مشاهیر شیراز

در اشعار فارسی

تصویری از تذهیبی از نسخهٔ خطی دیوان حافظ که در موزهٔ لندن نگهداری می‌شود. مربوط به سده هجدهم میلادی
مجسمه سعدی در خانه زینت الملوک، شیراز.

سعدی

شنیدم هر چه در شیراز گویندبه هفت اقلیم عالم باز گویند
آخر ای باد صبا بویی اگر می‌آریسوی شیراز گذر کن که مرا یار آن جاست
کاروانی شکر از مصر به شیراز آید اگر آن یار سفرکرده ما بازآید
این نسیم خاک شیرازست یا مشک ختنیا نگار من پریشان کرده زلف عنبرین
خاک شیراز همیشه گل خوشبوی دهدلاجرم بلبل خوشگوی دگر بازآمد
میلش از شام به شیراز به خسرو مانستکه به اندیشهٔ شیرین ز شکر بازآمد
خاک شیراز چو دیبای منقش دیدموان همه صورت شاهد که بر آن دیبا بود
چو پاکان شیراز، خاکی نهادندیدم که رحمت بر این خاک باد
که یارب پارس را مهد امان داربه سعدی برج طالع توامان دار
خوشا سپیده‌دمی باشد آنکه بینم بازرسیده بر سر الله اکبر شیراز
به حق کعبه و آن کس که کرد کعبه بناکه دار مردم شیراز در تجمل و ناز
که سعدی از حق شیراز روز و شب می‌گفتکه شهرها همه بازند و شهر ما شهباز

حافظ

خوشا شیراز و وضع بی‌مثالشخداوندا نگه‌دار از زوالش
به شیراز آی و فیض روح قدسیبجوی از مردم صاحب کمالش
نسیم باد مصلی و آب رکن‌آبادغریب را وطن خویش می‌برند از یاد
نمی‌دهند اجازت مرا به سیر و سفرنسیم باد مصلی و آب رکن‌آباد
اگرچه زنده‌رود آب حیات استولی شیراز ما از اصفهان به
شیراز و آب رکنی واین باد خوش نسیمعیبش مکن که خال رخ هفت کشور است
هوای منزل یار آب زندگانی ماستصبا بیار نسیمی ز خاک شیرازم

فردوسی

دوهفته در این نیز بخشید مردسوم هفته آهنگ شیراز کرد
هیونان فرستاد چندی ز ریسوی پارس، نزدیک کاوس کی

عماره

ز شیراز و از ترف سیصدهزارشتروار بد اندر آن کوهسار

شهریار

سلام ای شهر شیخ و خواجه شیرازسلام ای مهد عشق و مدفن راز
سلام ای قبله تقدیس و تقواسلام ای قلعهٔ سیمرغ و عنقا
سلام ای شهر عشق و آشنایی سلام ای آشیان روشنایی
بهار بوستانت بی‌زمستاندعایت کرده سعدی در گلستان
که یارب پارس را مهد امان داربه سعدی برج طالع تو امان دار
به تیر این دعا پیر دل‌آگاهمغول را کرد دست فتنه کوتاه
دل و دل‌بستهٔ ایران توباشیگل و گلدستهٔ ایران توباشی
اگر من دیهقان یا شهریارمگدای عشق این شهر و دیارم

اوحدی مراغه‌ای

نشنود از پرده کس آواز منتا نکند راست لبش ساز من
چند ز شیراز و ز رومم، دگررخت به روم‌آور و شیراز من

بابا طاهر

صفا هونم صفا هونم چه جابیکه هر یاری گرفتم بیوفا بی
بشم یکسر بتازم تا به شیرازکه در هر منزلی صد آشنا بی

سنایی

چشم بگشا و فرق کن آخرعنبر از خاک و شکر از شیراز

بهار

بود آیا که دگر بار به شیراز رسمبار دیگر بمراد دل خود بازرسم
هست راز ازلی در دل شیراز نهانخرّم آن روز که من بر سر آن راز رسم
برسر مرقد سعدی که مقام سعداستبسته دست ادب و جبهه قدمساز رسم
همت از تربت حافظ طلبم وز مددشمست و مستانه به خلوتگه اعزاز رسم

جای‌های دیدنی

جاذبه‌های تاریخی

باغ ارم
باغ ارم
دروازه قرآن.
ارگ کریم خان

شیراز به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز گردشگری و توریستی ایران مطرح بوده و با جاذبه‌های تاریخی فراوان برای گردشگران داخلی و خارجی شناخته شده‌است.[۳۱] از جاذبه‌های تاریخی شهر شیراز می‌توان به آتشکدهٔ صمیکان، آرامگاه حافظ، آرامگاه خواجوی کرمانی، آرامگاه سعدی، ارگ کریم‌خان، باغ جهان‌نما، باغ ارم، باغ تخت، باغ چهل‌تن، باغ دلگشا، باغ عفیف‌آباد، باغ نارنجستان قوام، باغ هفت‌تن، خانه صالحی، چاه مرتاض علی، حمام باغ نشاط، عمارت باغ ایلخانی، عمارت باغ نشاط، عمارت دیوانخانه، عمارت کلاه‌فرنگی باغ نظر، مسجد نصیرالملک، قصر ابونصر، قلعهٔ کک‌ها، مدرسهٔ آقاباباخان، مدرسهٔ خان، موزهٔ پارس، موزهٔ هفت‌تنان، نقش برجسته بهرام در برم دلک اشاره کرد.[۵۱][۵۲][۵۳]

در سال ۱۳۷۴ در پروژه بین الحرمین ۷ هکتار از بافت تاریخی شیراز که متشکل از ۸۷ خانه تاریخی، مسجد و مدرسه تاریخی بود تخریب شد. هم‌اکنون نیز تصمیم بر این است که تحت همان پروژه ۵۷ هکتار دیگر بدون در نظر گرفتن آثار و بناهای ارزشمند تاریخی تخریب و جایش را به پاساژهای تجاری بدهد.[۵۴]

سراسرنمای شیراز در روز
سراسرنمای شیراز در شب

جاذبه‌های طبیعی

باغ ارم.
باغ جهان‌نما.

از جاذبه‌های طبیعی شهر شیراز می‌توان به آبشار کوهمره سرخی، برم‌دلک، پارک قلعه‌بندر، پارک ملی بمو، باغ پرندگان شیراز، پیربناب، چشمهٔ جوشک، چشمهٔ خارگان، چشمهٔ ریچی، دریاچهٔ دشت ارژن، دریاچهٔ مهارلو، رکن‌آباد، رودخانهٔ قره‌آغاج، روستای قلات، کوه سبزپوشان، گردشگاه آتشکده، گردشگاه چاه‌مسکی، گردشگاه چشمه سلمانی و گردشگاه هفت‌برم اشاره کرد.[۵۵][۵۶]

چشمه‌های طبیعی موجود در اطراف شیراز هم از جهت آب‌درمانی و هم از جهت جذب گردشگر برای صنعت گردشگری استان فارس از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند و صنعت گردشگری این استان را رونق می‌بخشند.[۵۶]

جاذبه‌های مذهبی

شاه‌چراغ.

مزار امام‌زادگان متعددی که در شیراز وجود دارد، در طول سده‌ها ساختار اجتماعی و اقتصادی این شهر را شکل داده‌است. گفته می‌شود که در زمان مأمون خلیفهٔ عباسی، تعدادی از فرزندان و نوادگان موسی بن جعفر -امام هفتم شیعیان- به شیراز پناه آورده بودند. برطبق روایت‌های مختلف، آنان به مرگ طبیعی درگذشتند یا توسط حاکم عباسی کشته شدند. پس از سال‌ها تعدادی از این مزارها شناسایی شدند و زیارتگاه شیعیان قرار گرفتند. برخی از این امام‌زادگان -همچون علی بن حمزه- در دورهٔ آل بویه شناسایی شدند؛ ولی برای بعضی دیگر -مانند شاه‌چراغ- حدود چهارصد سال زمان لازم بود تا توسط حکمرانان سَلغُری شیراز شناسایی شوند. شناسایی بیشتر این مزارها بیش از آن‌که براساس شواهد و اسناد تاریخی باشد، بر مبنای احادیث و روایات اسلامی بوده‌است.[۱۹]

فضای سبز

سرانه فضای سبز در شیراز در سال ۱۳۸۷ برابر با ۱۲٫۷ متر مربع به ازای هر تن است.[۵۷] هم‌اکنون در شهر شیراز ۱۱۸ پارک فعالیت می‌کنند که این تعداد شامل ۴۸ پارک شهری و ۷۰ پارک محله‌ای می‌باشد که از این جهت مساحت کل پارکها در شیراز ۲٬۱۷۰٬۵۵۰ متر مربع می‌باشد که از این میزان ۱۲۸٬۰۴۴ متر مربع متعلق به پارکهای محله‌ای و ۲٬۰۴۲٬۵۰۶ متر مربع متعلق به پارکهای شهری است و همچنین پارک آزادی با ۲۰۴٬۱۹۱ مترمربع مساحت بزرگترین پارک شیراز محسوب می‌شود.[۵۸][۵۹]

فضای سبز شیراز در سراسرنمای شیراز

نمایشگاه بین‌المللی

مقالهٔ اصلی: نمایشگاه بین‌المللی شیراز

نمایشگاه بین‌المللی شیراز بزرگ‌ترین مرکز نمایشگاهی در جنوب ایران می‌باشد.[۶۰] این نمایشگاه در فضایی بالغ بر ۷۶۰٬۰۰۰ متر مربع در شمال غرب شیراز در شهرک گلستان تأسیس گردیده‌است. نمایشگاه بین‌المللی شیراز هم‌اکنون دارای فضایی به میزان ۱٫۷ کیلومتر مربع به‌صورت ۶ سالن سرپوشیده و سه سالن در حال ساخت و فضای باز نمایشی به میزان ۳٬۰۰۰ متر مربع می‌باشد.[۶۰]

نگارخانه‌های شیراز

شیراز دارای ۱۸ نگارخانه‌است که به پرپایی و نمایش آثار هنری و فرهنگی می‌پردازند.[۶۱]

موزه‌ها

ساختمان کلاه‌فرنگی موزهٔ پارس

شهر شیراز تعداد ۱۱ موزه را در خود جای داده‌است که از میان آن‌ها می‌توان به موزه‌هایی همچون موزه هخامنشی که به نمایش اشیای متعلق به زمان هخامنشی می‌پردازد، موزه ساسانی که به نمایش اشیایی از دوره ساسانی می‌پردازد، موزه قاجار که به نمایش اشیاء زمان قاجار می‌پردازد، موزهٔ تاریخ طبیعی و تکنولوژی که به نمایش گونه‌های جانوری، گیاهی و زمین‌شناسی می‌پردازد، موزه پارس که به نمایش اشیاء سفالی از هزاره‌های پیش از میلاد تا دوره قاجاریه می‌پردازد و موزه عفیف‌آباد که به نمایش سلاح‌های گوناگون دوره صفویه تا دوره پهلوی می‌پردازد اشاره کرد.[۶۲][۶۳]

هتل‌ها و مراکز اقامتی

مقالهٔ اصلی: فهرست هتل‌های شیراز

شهر شیراز مجموعاً دارای ۱۳۱ مهمان‌پذیر و مهمان‌سرا ثبت شده[۶۴] و همچنین ۳۴ هتل[۶۵] می‌باشد که از این تعداد، هتل‌های شیراز، زندیه، چمران، پارس و هما پنج ستاره،[۶۶][۶۷][۶۸][۶۹] ۲۶ هتل چهار، سه، دو و یک ستاره و ۴ هتل آپارتمان می‌باشند.[۶۵][۶۶] الگو:کتاب‌های ویکی‌پدیا

ترابری

بزرگراه شیراز-سپیدان

فرودگاه

مقالهٔ اصلی: فرودگاه بین‌المللی شیراز

شیراز دومین شهر ایران پس از تهران بود که دارای فرودگاه بین‌المللی شد. این فرودگاه در دوران سلطنت محمدرضا شاه پهلوی با نام فرودگاه بین‌المللی شیراز تأسیس شد که پس از پیروزی انقلاب اسلامی به‌نام «فرودگاه بین‌المللی شهید دستغیب» تغییر نام داد. فرودگاه شیراز پس از فرودگاه امام خمینی مجهزترین فرودگاه در سطح کشور محسوب می‌گردد. در حال حاضر فرودگاه بین‌المللی شهید دستغیب شیراز با دارابودن دستگاه‌های کمک ناوبری مدرن و کارآمد از قبیل دستگاه رادار PSR-SSR که یکی از پیشرفته‌ترین رادارهای دنیا می‌باشد و همچنین دستگاه‌های NDB - DME - DVOR و ILS یکی از فرودگاه‌های ایمن و مجهز در سطح کشور بوده و پذیرای تمامی تایپهای پروازی می‌باشد و به لحاظ سیستم‌ها ی هواشناسی، ارتباطی و رادیویی از تجهیزات پیشرفته و قابل اطمینان برخوردار می‌باشد.[۷] فرودگاه شیراز در اسفندماه سال ۱۳۸۹ خورشیدی به جمع چهار فرودگاه خودگردان کشور پیوست.[۷۰]
مسیرهای خارجی این فرودگاه عبارتند از کشورهای انگلستان،[۷۱] مالزی،[۷۲] ترکیه،[۷۳] عراق،[۷۴] سوریه، قطر، امارات متحده عربی (دبی، ابوظبی و شارجه)، کویت، بحرین، عربستان، روسیه، پاکستان، مصر و سودان.[۷]
پروازهای داخلی این فرودگاه شامل پروازهای تهران، مشهد، اصفهان، تبریز، اهواز، آبادان، بوشهر، بندرعباس، ساری، لارستان، لامرد، چابهار، کرمان، کیش، لاوان، قشم، سیری، ماهشهر، جزیره خارگ، عسلویه، بهرگان و رشت می‌باشد.[۷]
شرکت‌های هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما)، آسمان، ایران ایرتور، کیش‌ایر، ماهان، کاسپین، فارس ایر قشم، نفت، زاگرس، تابان، ارم ایر، گلف ایر، ترکیش ایرویز،[۷۳] سعودی‌ایر، ایرعربیا و به صورت موردی شرکت‌های هواپیمائی دیگر از فرودگاه شیراز جهت نشست و برخاست استفاده می‌کنند.[۷]
هم‌اکنون ظرفیت پذیرش مسافر این فرودگاه ۴ میلیون تن در سال است که با اتمام طرح توسعهٔ این فرودگاه، به ۱۰ میلیون مسافر در سال افزایش می‌یابد.[۷]

راه‌آهن

مقالهٔ اصلی: ایستگاه راه‌آهن شیراز
ایستگاه راه‌آهن شیراز

خبر افتتاح راه‌آهن شیراز اصفهان در ۱۳ خرداد سال ۱۳۸۸ خورشیدی توسط رسانه‌های خبری منتشر شد.[۷۵] مدت کوتاهی پس از افتتاح این راه‌آهن معلوم شد که این راه‌آهن به صورت نیمه‌تمام و ناقص اجرا شده و با عبور اولین قطار از روی آن بسیاری از ریل‌ها در هم شکسته‌اند.[۷۶][۷۷] از آن زمان تا شهریورماه سال ۱۳۹۰ خورشیدی، به علت آماده نبودن ایستگاه راه‌آهن شیراز برای سوار و پیاده کردن مسافران از ایستگاه موقتی در شهر جدید صدرا استفاده می‌شد.[۷۸][۷۹] ایستگاه راه‌آهن شیراز که اکنون یکی از بهترین ایستگاه‌های راه‌آهن کشور محسوب می‌شود در مهرماه سال ۱۳۹۰ خورشیدی به بهره‌برداری کامل رسید و از آن زمان تمامی قطارها از ایستگاه اصلی حرکت می‌کنند.[۸۰][۸۱]

هم‌اکنون مسیرهای ریلی شیراز - بوشهر - عسلویه و همچنین شیراز - جهرم - لار - بندرعباس در دست ساخت می‌باشد.[۸۲][۸۳]

پایانه مسافربری

مقالهٔ اصلی: پایانه‌های مسافربری شیراز

چهار باب پایانهٔ مسافربری برون‌شهری در نزدیکی به ابتدای ۴ محور اصلی خروجی شهر قرار دارند. شهرداری شیراز در سال ۱۳۶۳ خورشیدی اولین پایانهٔ متمرکز خود را با نام «پایانهٔ شهید کاراندیش» مطالعه، طراحی و به اجرا درآورد که در دی‌ماه ۱۳۶۶ خورشیدی به بهره‌برداری رسید. «پایانهٔ شهید مدرس» در شرق شیراز و «پایانهٔ امیرکبیر» در جنوب غرب این شهر نیز پس از احداث و تجهیز در اردیبهشت‌ماه ۱۳۷۵ خورشیدی، به‌طور هم‌زمان به بهره‌برداری رسیدند. همچنین «پایانهٔ غیرمتمرکز سپیدان» جهت سرویس‌دهی به بخش‌های شمال غربی شهر شیراز از سال ۱۳۷۵ خورشیدی شروع به فعالیت کرده‌است.[۸۴]

اتوبوس

مقالهٔ اصلی: اتوبوسرانی شیراز

شیراز از اولین شهرهای ایران است که دارای شرکت واحد اتوبوسرانی درون‌شهری شده‌است. سازمان اتوبوسرانی شیراز و حومه در سال ۱۳۴۵ خورشیدی تأسیس گردید. در آن سال ۱۰ دستگاه اتوبوس به صورت نقد و اقساط از شرکت «ایران ناسیونال» خریداری شد و تعداد ۱۰ تن راننده، ۴۰ تن کمک راننده، ۵۰ تن بلیت فروش و ۱۰ تن تعمیر کار و بازرس، کارکنان شرکت واحد بودند. حقوق روزانهٔ هر راننده به‌صورت تمام وقت (۶ صبح تا ۱۰ پس ازظهر) مبلغ ۱۶۰ ریال و هر تن کمک راننده و بلیت فروش ۸۳ ریال تعیین شده‌بود. با اتوبوس‌های خریداری شده، خط‌های یک، دو و سه راه‌اندازی شدند که این امر با استقبال مردم روبه‌رو گردید. از ابتدای سال ۱۳۸۰ خورشیدی، سازمان اتوبوسرانی شیراز در امر واگذاری اتوبوس‌ها به بخش خصوصی اقدام نموده‌است؛ به‌طوری‌که هم‌اکنون بیش از ۹۰ درصد از این ناوگان به بخش خصوصی واگذار گردیده‌است.[۸۵]

قطار شهری

مقالهٔ اصلی: متروی شیراز

هم‌اکنون قطار شهری شیراز در دست ساخت است. خط اول این پروژه از جنوب شرق شهر (میدان گلسرخ) و از طریق بلوار مدرس، میدان ولی‌عصر، میدان نمازی، میدان قصردشت، کوچه گلخون، حاشیه بزرگراه چمران تا شمال غرب شیراز (میدان میرزا کوچک‌خان و میدان احسان) امتداد خواهد داشت که هم‌اکنون بخش عمده‌ای از عملیات اجرایی آن انجام شده‌است و ۱۶ ایستگاه آن در حال بهره‌برداری و ارائه خدمات به مسافران است. این خط ۲۴٫۱ کیلومتر طول دارد که توانایی جابه‌جایی ۱۰٬۰۰۰ مسافر در ساعت را خواهد داشت.[۸۶]

خط دوم این پروژه از تقاطع بزرگراه امام خمینی و بلوار عدالت در جنوب شهر آغاز شده و پس از گذر از بلوار عدالت و بلوار آزادی به‌سمت شمال و به میدان آزادی منتهی می‌گردد که ایستگاه میدان امام‌حسین، ایستگاه مشترک بین این دو مسیر است.[۸۶]

خط سوم به طول حدود ۱۶ کیلومتر پیش‌بینی شده که میدان میرزا کوچک‌خان را از طریق صنایع الکترونیک، شهرک‌های شهید بهشتی، حافظ، بزین، استقلال، پل شهرک گلستان و بلوار تنگ‌جلاب به مرکز شهر جدید صدرا متصل می‌کند.[۸۶] پس از اتمام پروژه‌های قطار شهری، شیراز جمعاً ۱۱۰ کیلومتر مترو خواهد داشت.[۸۷]

تاکسی

مقالهٔ اصلی: تاکسیرانی شیراز

شیراز دارای بیش از ۱۲٬۰۰۰ تاکسی از انواع مختلف می‌باشد که بخش بزرگی از حمل و نقل مسافرین درون‌شهری این شهر را برعهده دارد. این رقم براساس سهم سفر در شهر شیراز ۱٬۸۴ و جمعیت ۱٬۲ میلیون تنی نزدیک به ۴۰ درصد از سفرهای درون‌شهری را عهده‌دار می‌باشد.[۸۸]

انواع مختلف تاکسی که در شیراز فعال می‌باشند عبارتند از: تاکسی درون‌شهری (زرد، سبز و سفید)، تاکسی موقت، تاکسی تلفنی، تاکسی سرویس مدارس، تاکسی فرودگاه، تاکسی ترمینال، تاکسی خطوط ویژه و تاکسی بی‌سیم. البته سواری‌های مسافربر شخصی نیز اقدام به جابه‌جایی مسافر می‌کنند که به‌دلیل استفاده از سهمیهٔ سوخت مربوط به آن، بخش بزرگی از آن‌ها شناسایی شده و تحت نظارت سازمان تاکسیرانی قرار گرفته‌اند.[۸۸]

رسانه‌ها

صداوسیمای فارس

صدا و سیما

مقالهٔ اصلی: شبکه فارس

صدا و سیمای مرکز فارس که شامل دو بخش تلویزیونی و رادیویی است، برنامه‌های متعددی را به زبان‌های فارسی، انگلیسی و عربی پخش می‌کند.[۸۹][۹۰] شبکه فارس نخستین شبکهٔ استانی ۲۴ساعتهٔ کشور[۹۰] و همچنین قطب انیمیشن کشور محسوب می‌شود.[۹۱] رادیو فارس نیز به‌عنوان یکی از رادیوهای محلی کشور هم‌اکنون فعالیت می‌کند.[۹۲]

نشریه‌ها

روزنامه‌ها

در شیراز روزنامه‌هایی مانند افسانه،[۹۳] تحلیل روز،[۹۴] خبر جنوب،[۹۵] عصر مردم،[۹۶] نیم‌نگاه،[۹۷] منتشر می‌شود.

سینما

سینما پرسیا
سینما فلسطین (پاسارگاد) شیراز

شهر شیراز دارای ۹ سینما است که از این تعداد، سینماهای حافظ، پیام، ایران، پرسیا، فلسطین و بهمن در بلوار کریم‌خان زند، سینما شیراز درخیابان لطفعلی‌خان و سینما سعدی در خیابان قصردشت و پردیس سینمایی گلستان در خیابان معالی آباد و پردیس سینمایی هنر شهر آفتاب واقع در مجتمع تجاری خلیج فارس قرار دارند.[۹۸]

ورزش و تفریح

شهر شیراز دارای چند باشگاه فوتبال حرفه‌ای است. تیم فوتبال باشگاه مقاومت شهید سپاسی[۹۹][۱۰۰] با سابقه حضور طولانی در لیگ برتر فوتبال ایران و ۳ تیم فوتبال برق شیراز،[۱۰۱] پیام مخابرات[۱۰۲] و مقاومت بسیج[۱۰۳] در لیگ دسته اول فوتبال ایران و دارای ۲ تیم فوتسال ارژن و صدرا در لیگ برتر فوتسال است.[۱۰۴] همچنین شهر شیراز دارای تیم‌های بسکتبال، لوله آاس شیراز و ب. آ[۱۰۵] در لیگ برتر بسکتبال می‌باشد.

ورزشگاه حافظیه شیراز

ورزشگاه‌ها

پیست اسکی

پیست اسکی پولادکف
مقالهٔ اصلی: پیست اسکی پولادکف

مجموعه تفریحی ورزشی پولادکف به عنوان دومین پیست بزرگ بین‌المللی کشور در ۸۰ کیلومتری شمال شهر شیراز و در ارتفاع ۲۸۵۰ متری از سطح دریا واقع شده و دارای قله‌ای به ارتفاع ۳۴۰۰ متر از سطح دریا است؛ همچنین این مجموعه دارای امکاناتی از قبیل تله‌کابین، تل‌اسکی، رستوران، فست فود، کافی شاپ، مهمان‌سرا، هتل، موتور برفی، ماشین‌های کوهستان، چرخ‌های هوشمند، قایق‌های پدالو، اسب سواری، دوچرخه سواری، لوازم مورد نیاز اسکی و آموزشگاه اسکی می‌باشد و در سال ۱۳۸۱ افتتاح و مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌است.[۱۱۱]

مراکز آموزش عالی و دانشگاه‌ها

دانشگاه علوم پزشکی شیراز.

چند دانشگاه مهم ایران در شیراز قرار دارند. مهم‌ترین دانشگاه آن دانشگاه شیراز می‌باشد که شامل دانشکده‌های مهندسی، علوم، کشاورزی، دامپزشکی، ادبیات و علوم انسانی، هنر و معماری، حقوق و علوم سیاسی و علوم تربیتی و روانشناسی می‌شود.[۱۱۲]

قدمت دانشگاه علوم پزشکی شیراز به ۶۰ سال می‌رسد.[۱۱۳] دانشگاه صنعتی شیراز،[۱۱۴] دانشکده صنایع مخابرات راه دور ایران،[۱۱۵] دانشکده صنعت الکترونیک، دانشکده فنی شهید باهنر،[۱۱۶] مرکزآموزش عالی حافظ شیراز[۱۱۷] و مرکز آموزش عالی پاسارگاد شیراز[۱۱۸] از دیگر دانشگاه‌های شیراز می‌باشند. دانشکده صنعت الکترونیک شیراز به دلیل فعالیت‌های خاص خود و موفقیت‌هایی نظیر ساخت نخستین لامپ تصویر در ایران بسیار شناخته شده‌است در ضمن دانشکده صنایع مخابرات و راه دور ایران به دلیل وجود صنایع الکترونیک و مخابرات راه دور ایران در شیراز تأسیس شده‌است. دانشگاه آزاد شیراز که متشکل از چندین دانشکده می‌باشد از مراکز مهم دانشگاه آزاد ایران است.[۱۱۹] همچنین دانشگاه پیام نور نیز در شیراز وجود دارد.[۱۲۰]

اقتصاد

بازار وکیل در سال ۱۲۶۰ خورشیدی.

در طول تاریخ این شهر، شیراز به واسطه مرکزیت نسبی‌اش در منطقه زاگرس جنوبی و واقع بودن در یک منطقه به نسبت حاصلخیز به محل طبیعی برای مبادلات محلی کالا بین کشاورزان و یکجانشینان و عشایری مانند قشقایی تبدیل گشته بود. همچنین این شهر در مسیر راه‌های تجاری داخل ایران به بنادر جنوب مانند بوشهر بوده‌است که این نقش با احداث شبکه راه‌آهن به بنادر دیگر ایران کمرنگ شده‌است. مرکزیت ادارای و نظامی این شهر نیز باعث رونق شهر در طول تاریخ بوده‌است. در دهه‌های اخیر این صنعت گردشگری به رونق این شهر افزوده‌است.[۲۱]

شهرک صنعتی بزرگ شیراز صنایع کوچک و بزرگ بسیاری را در خود جای داده‌است. شیراز جایگاه بودن کارخانجات الکترونیکی متعددی از جمله صنایع مخابراتی و الکترونیک ایران (صاایران)، زیمنس، ITMC و تکصا می‌باشد. صنایع فناوری اطلاعات از بزرگ‌ترین صنایع این شهر به‌شمار می‌رود که با شهرهای بزرگی در زمینهٔ تبادل صنایع فناوری اطلاعات در جهان مانند مونیخ و برلین (در زمینهٔ کارخانجات زیمنس) در ارتباط می‌باشد.[۱۲۱][۱۲۲]

کشاورزی همواره بخش مهمی از اقتصاد شیراز و حومهٔ آن بوده‌است که دلیل آن فراوانی آب در این منطقه نسبت به بیابان‌های اطراف است. تولیدات کشاورزی این شهرستان عبارت‌اند از: انگور، نارنج، خرمالو، ازگیل، شلیل، انار و گندم. این شهر در تولید فرش و گل نیز معروف است.[۳۱] از صنایع دستی این شهر می‌توان به خاتم کاری، معرق‌کاری، قالی‌بافی و منبت‌کاری اشاره کرد.[۳۱]

صنایع مهم شیراز شامل صنایع الکترونیک، پالایشگاه نفت، مجتمع پتروشیمی، کارخانهٔ سیمان، صنایع لاستیک‌سازی، صنایع لبنیات و صنایع نساجی است و در بخش انرژی نیروگاه گازی شیراز، نیروگاه حافظ، نیروگاه سیکل ترکیبی فارس و نیروگاه خورشیدی شیراز از جمله نیروگاه‌های مهم شیراز هستند.[۳۱]

پرونده:Persian-Gulf-Shiraz.jpg
سراسرنمای مجتمع تجاری خلیج فارس شیراز

سوغات

کلوچه مسقطی شیرازی
ساخت صنایع دستی

از سوغات عمدهٔ شیراز می‌توان به آبلیمو، انار، انجیر، ترشی‌جات، چرم، حصیر، حنا، خاتم‌کاری، خراطی، خرما، ریسندگی، زعفران، سفیداب، سنگ‌تراشی، شیشه‌گری، بهار نارنج، ظروف سفالی، عرقیات، فلزکاری، قالی، کنده‌کاری، کیسه حمام، گبه، گلیم، کلوچه و مسقطی، نان یوخه، نان شیری، منبت‌کاری و نمد اشاره کرد.[۹]

شهرهای خواهرخوانده

شیراز با هفت شهر جهان دارای پیوند خواهرخواندگی است:

تاریخ شهر خواهر
۱۹۸۰ تاجیکستان دوشنبه، تاجیکستان[۱۲۳]
۱۹۹۹ قبرس نیکوزیا، قبرس[۱۲۳][۱۲۴]
۲۰۰۵ چین چونگ کینگ، چین[۱۲۳]
۲۰۰۹ آلمان وایمار، آلمان[۱۲۳][۱۲۵]
۲۰۱۱ مالزی مالاکا، مالزی[۱۲۶]
۲۰۱۳ ایران رامسر، ایران[۱۲۷]
۲۰۱۶ مجارستان پچ، مجارستان[۱۲۸]

جستارهای وابسته

فهرست شهرستان‌های استان فارس

فهرست شهرهای استان فارس

پانویس

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ «تاریخچهٔ شیراز». وبگاه رسمی شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  2. ↑ مرکز امار ایران-نتایج سرشماری سال نود و پنج به تفکیک شهر
  3. ↑ «تراکم در شهرها». شورای عالی شهرسازی و معماری ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۹ اوت ۲۰۰۹.
  4. ↑ «نقشهٔ بافت‌های فرسودهٔ مصوب شهرها: شیراز». وبگاه شرکت مادرتخصصی عمران و بهسازی شهری ایران. دریافت‌شده در ۱۴ ژانویهٔ ۲۰۱۳.
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ "گوگل ارث" (به انگلیسی). وبگاه رسمی گوگل. Archived from the original on 5 May 2012. Retrieved 12 May 2009.
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ «Shīrāz»، Encyclopædia Britannica، ۲۰۰۸
  7. ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ ۷٫۳ ۷٫۴ ۷٫۵ ۷٫۶ «فرودگاه بین‌المللی شهید دستغیب». وبگاه رسمی فرودگاه‌های ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ اسفند ۱۳۸۷.
  8. ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ ۸٫۳ ۸٫۴ ۸٫۵ "اطلاعات آب و هوای شیراز (ودربیس)" (به انگلیسی). وبگاه wheatherbase. Archived from the original on 5 May 2012. Retrieved 4 June 2009.
  9. ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ «سوغات شیراز». وبگاه رسمی شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  10. ↑ پلاک وسایل نقلیه استان فارس
  11. ↑ وبگاه مرکز آمار ایران - نتایج سرشماری سال نود و پنج به تفکیک شهر
  12. ↑ عباس رضوی (5/2/1397). «شیراز زیبا». تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  13. ↑ http://www.ensani.ir/fa/content/39569/default.aspx
  14. ↑ http://www.tabriz.ir/?PageID=283
  15. ↑ http://www.iranseda.ir/FullItem/?g=489713
  16. ↑ Cameron, George G. Persepolis Treasury Tablets, University of Chicago Press, 1948, pp. 115.
  17. ↑ Conder, Josiah (1827). Persia and China. Printed for J. Duncan., p. 339
  18. ↑ Cameron, George G. (۱۹۴۸)، Persepolis Treasury Tablets، University of Chicago Press، ص. ۱۱۵
  19. ↑ ۱۹٫۰۰ ۱۹٫۰۱ ۱۹٫۰۲ ۱۹٫۰۳ ۱۹٫۰۴ ۱۹٫۰۵ ۱۹٫۰۶ ۱۹٫۰۷ ۱۹٫۰۸ ۱۹٫۰۹ ۱۹٫۱۰ Limbert, Johm (۲۰۰۴)، Shiraz in the age of Hafez: the glory of a medieval Persian city، University of Washington Press، ص. p٫ ۴-۲۰، شابک ۰-۲۹۵-۹۸۳۹۱-۴
  20. ↑ «لغتنامه دهخدا». وبگاه لغتنامه دات کام. دریافت‌شده در ۱ اسفند ۱۳۸۷.
  21. ↑ ۲۱٫۰ ۲۱٫۱ ۲۱٫۲ W B Fisher, Ilya Gershevitch, John Andrew Boyle, Ehsan Yarshster, R. N. Frye, Peter Jackson, Peter Avery, Laurence Lockhart, Gavin Hambly, Charles Melville (۱۹۶۸)، The Cambridge history of Iran (ویراست reissue)، Cambridge University Press، شابک ۰-۵۲۱-۰۶۹۳۵-۱
  22. ↑ ۲۲٫۰۰ ۲۲٫۰۱ ۲۲٫۰۲ ۲۲٫۰۳ ۲۲٫۰۴ ۲۲٫۰۵ ۲۲٫۰۶ ۲۲٫۰۷ ۲۲٫۰۸ ۲۲٫۰۹ ۲۲٫۱۰ Lambton, A.K.S. (۲۰۰۹)، Shiraz (ویراست Second Edition)، University of California UC Berkeley
  23. ↑ ۲۳٫۰ ۲۳٫۱ ۲۳٫۲ ۲۳٫۳ ۲۳٫۴ "Shiraz" (به انگلیسی). دانشنامهٔ ایرانیکا. Archived from the original on 18 November 2012. Retrieved 2009-05-29.
  24. ↑ حمدالله مستوفی، نزهت‌القلوب به کوشش محمد دبیرسیاقی، قزوین انتشارات حدیث امروز ۱۳۸۱.
  25. ↑ ۲۵٫۰ ۲۵٫۱ ۲۵٫۲ ۲۵٫۳ ۲۵٫۴ ۲۵٫۵ Arthur John Arberry (۱۹۶۰)، Shiraz; Persian city of saints and poets (ویراست illustrated)، Original from the University of Michigan,University of Oklahoma Press، ص. ۳۱–۲
  26. ↑ H. E. Winlock, Walter Hauser, Joseph M. Upton (۱۹۳۳–۱۹۳۴)، «فصل کتاب»، The Persian Expedition، The Metropolitan Museum of Art، ص. ۳–۲۲
  27. ↑ Conder, ‎Josiah (1827), Persia and China (به انگلیسی), Printed for J. Duncan{{citation}}: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (link) , p. 339
  28. ↑ البته بلاذری از تاریخ نویسان مسلمان صاحب کتاب فتوح البلدان معتقد است شیراز از نواحی اردشیر خره (از نواحی مهم فارس) بود است و مسلمانان آن را با تعهد پرداخت خراج و در پناه مسلمانان بودن اهل آن‌ها گشودند او می‌گوید:بنا شد کسی که می‌خواهد از شهر بیرون رود و خراج نپردازد، آزاد باشد، و هیچ‌یک از مردم کشته یا به غلامی گرفته نشوند (نعمت‌الله صفری فروشانی، درآمدی بر صلح‌نامه مسلمانان با ایرانیان در آغاز فتح ایران، مجله تاریخ اسلام، شماره۲)
  29. ↑ ۲۹٫۰ ۲۹٫۱ Khosrow Movahed، «Transformation of Shiraz city» (PDF)، 42 ISoCaRP Congress 2006
  30. ↑ تریان، امین (۵ آذر ۱۳۸۹). «فعالیت احزاب فارس در جنگ جهانی اول». انجمن پژوهشی ایرانشهر. دریافت‌شده در ۵ دی ۱۳۹۳.
  31. ↑ ۳۱٫۰ ۳۱٫۱ ۳۱٫۲ ۳۱٫۳ ۳۱٫۴ ۳۱٫۵ «ایران ویزیتورز». وبگاه ایران ویزیتورز. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ دی ۱۳۸۷.
  32. ↑ «تغییر نام شرکت گاز استان فارس». شرکت گاز استان فارس. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۱۱-۱۰-۱۸.
  33. ↑ http://www.ebtekarnews.com/ebtekar/news.aspx?nid=12963 روزنامه ابتکار
  34. ↑ http://www.isna.ir/ISNA/NewsView.aspx?ID=News-1547056&Lang=P ایسنا
  35. ↑ http://isna.ir/ISNA/NewsView.aspx?ID=News-1546953&Lang=P گزارش تصویری
  36. ↑ «دربارهٔ شیراز». دانشگاه علوم پزشکی شیراز. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲ ژوئن ۲۰۰۹.
  37. ↑ «اطلاعات کلی شیراز». سازمان میراث فرهنگی و گردشگری. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲ ژوئن ۲۰۰۹.
  38. ↑ نورجهان راستی عمادآبادی، بررسی واژه‌ها و اصطلاحات لهجه شیرازی از دیدگاه زبانشناسی اجتماعی و تطبیقی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان، ۱۳۷۵
  39. ↑ «رشد فرد گرایی در شیراز». روزنامهٔ شرق، شمارهٔ ۲۳۶۴. ۱۴ مرداد ۱۳۹۴. دریافت‌شده در ۲۷ سپتامبر ۲۰۱۵.
  40. ↑ «مذهبی‌ترین و سکولارترین شهرهای ایران کدامند؟». میلیون ایران. ۲۷ تیر ۱۳۹۴. دریافت‌شده در ۲۷ سپتامبر ۲۰۱۵.
  41. ↑ "Middle East, World -Jews accused of spying are pawns in Iran power struggle" (به انگلیسی). Independent.co.uk. Archived from the original on 5 May 2012. Retrieved 6 July 2009.
  42. ↑ Jamsheed K.، «Iran and Afghanistan: Christians»، Choksy in "Funerary Practices، Encyclopedia of Women & Islamic Cultures
  43. ↑ "Bearing the cross in Iran" (به انگلیسی). guardian.co.uk. Archived from the original on 5 May 2012. Retrieved 6 July 2009.
  44. ↑ "Iranian Monuments: Historical Churches in Iran" (به انگلیسی). iranchamber.com. Archived from the original on 5 May 2012. Retrieved 6 July 2009.
  45. ↑ Firuza Abdullaeva، «Jahān-Malik Shīrāzī»، Poets and Poetry، Encyclopedia of Women & Islamic Cultures
  46. ↑ Don Rubin (۲۰۰۱)، The World Encyclopedia of Contemporary Theatre:Asia/Pacific، به کوشش مصحح Don Rubin. (ویراست illustrated)، Taylor & Francis، ص. ۲۰۰، شابک ۰-۴۱۵-۲۶۰۸۷-۶
  47. ↑ جمعیت شهرهای موجود كشور و متوسط رشد سالانهٔ آن‌ها به‌ترتيب حروف الفبا، نشریات مرکز آمار ایران
  48. ↑ «نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۸۵، جمعیت تا سطح آبادی بر حسب سواد». وبگاه رسمی مرکز آمار ایران. دریافت‌شده در ۲۰ آبان ۱۳۹۰.
  49. ↑ «نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۸۵ به تفکیک سن». درگاه ملی آمار ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۴ ژوئیه ۲۰۰۹.
  50. ↑ فهرست نویسی پیش از انتشار کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران * شماره شابک ملّی:۲۸۹۰۶۹۰ *عنوان و نام پدیدآورنده:طرح بررسی و سنجش شاخص‌های فرهنگ عمومی کشور (شاخص‌های غیرثبتی)
  51. ↑ «جاذبه‌های تاریخی شیراز؛ صفحهٔ اول». وبگاه شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۱ مهٔ ۲۰۰۹.
  52. ↑ «جاذبه‌های تاریخی شیراز؛ ادامه». وبگاه شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۱ مهٔ ۲۰۰۹.
  53. ↑ «جاذبه‌های فرهنگی شیراز». وبگاه شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۱ مهٔ ۲۰۰۹.
  54. ↑ «شمارش معکوس برای تخریب ۵۷۰ هزار متر مربع از بافت تاریخی شیراز». وبگاه خبرگزاری میراث فرهنگی. ۱۳۹۰-۰۲-۱۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۲.
  55. ↑ «جاذبه‌های طبیعی شیراز». وبگاه شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۱ مهٔ ۲۰۰۹.
  56. ↑ ۵۶٫۰ ۵۶٫۱ «جاذبه‌های طبیعی استان فارس». ادارهٔ کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۴ مهٔ ۲۰۰۹.
  57. ↑ «سرانه فضای سبز شیراز». وبسایت وزرات جهاد کشاورزی ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۸ ژوئیه ۲۰۰۹.
  58. ↑ «فهرست پارکهای محله‌ای شیراز». وبگاه رسمی سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۴ ژوئیه ۲۰۰۹.
  59. ↑ «فهرست پارکهای شهری شیراز». وبگاه رسمی سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۴ ژوئیه ۲۰۰۹.
  60. ↑ ۶۰٫۰ ۶۰٫۱ «دربارهٔ نمایشگاه بین‌المللی فارس». وبگاه رسمی نمایشگاه بین‌المللی شیراز. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۳ مهٔ ۲۰۰۹.
  61. ↑ «نگارخانه‌های شیراز». وبگاه رسمی شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۸ ژوئیه ۲۰۰۹.
  62. ↑ «موزه‌های شیراز». شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۴ مهٔ ۲۰۰۹.
  63. ↑ «موزه تاریخ طبیعی و تکنولوژی». دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۰ خرداد ۱۳۹۰.
  64. ↑ «مهمان‌پذیرها و مهمان‌سراهای شیراز». شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۰ خرداد ۱۳۹۰.
  65. ↑ ۶۵٫۰ ۶۵٫۱ «لیست هتل‌های استان فارس». وبگاه هتلداری. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۰ خرداد ۱۳۹۰.
  66. ↑ ۶۶٫۰ ۶۶٫۱ «لیست هتل‌های شیراز». وبگاه رسمی اتحادیه هتلداران شیراز. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۰ خرداد ۱۳۹۰.
  67. ↑ "Chamran Grand Hotel" (به انگلیسی). هتل چمران. Archived from the original on 5 May 2012. Retrieved 1 June 2012.
  68. ↑ «Pars International Hotel». هتل پارس. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۰ خرداد ۱۳۹۰.
  69. ↑ «هتل هما». هتل هما. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۰ خرداد ۱۳۹۰.
  70. ↑ فرودگاه شهید آیت‌الله دستغیب شیراز از فهرست فرودگاه‌های زیان ده خارج شد http://shiraz.airport.ir/DesktopModules/News/NewsView.aspx?TabID=0&Site=shiraz.airport&Lang=fa-IR&ItemID=6550&mid=15706&wVersion=Staging
  71. ↑ افتتاح پرواز مستقیم شیراز - لندن http://shiraz.airport.ir/DesktopModules/News/NewsView.aspx?TabID=0&Site=shiraz.airport&Lang=fa-IR&ItemID=3293&mid=15706&wVersion=Staging
  72. ↑ مقاصد پروازهای فرودگاه شیراز http://shiraz.airport.ir/HomePage.aspx?TabID=5089&Site=shiraz.airport&Lang=fa-IR
  73. ↑ ۷۳٫۰ ۷۳٫۱ «برقراری پرواز استانبول-شیراز و بالعکس». وبگاه رسمی فرودگاه شیراز. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ اردیبهشت ۱۳۹۰.
  74. ↑ برقراری اولین پرواز بغداد-شیراز و بالعکس http://shiraz.airport.ir/DesktopModules/News/NewsView.aspx?TabID=0&Site=shiraz.airport&Lang=fa-IR&ItemID=7264&mid=15706&wVersion=Staging
  75. ↑ «بالاخره راه‌آهن شیراز اصفهان افتتاح شد». تابناک. دریافت‌شده در ۱ خرداد ۱۳۸۸.
  76. ↑ «قصور در اجرای ناقص راه‌آهن شیراز اصفهان». همشهری آنلاین. دریافت‌شده در ۱ دی ۱۳۸۹.
  77. ↑ «راه‌آهن شیراز اصفهان نیمه‌کاره افتتاح شد؟». تبیان. دریافت‌شده در ۱ خرداد ۱۳۸۸.
  78. ↑ «آخرین وضعیت راه‌آهن تبلیغاتی». پایگاه خبری تحلیلی صبح امید. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ خرداد ۱۳۹۰.
  79. ↑ «ایستگاه موقت راه‌آهن در صدرا تجهیز می‌شود». وبگاه رسمی خبرگزاری فارس. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ خرداد ۱۳۹۰.
  80. ↑ «ایستگاه شیراز راه‌آهن تکمیل و آماده بهره‌برداری است». وبگاه رسمی خبرگزاری ایسنا. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ مهر ۱۳۹۰.
  81. ↑ «گزارش تصویری از ایستگاه راه‌آهن شیراز». وبگاه رسمی خبرگزاری ایسنا. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ مهر ۱۳۹۰.
  82. ↑ «عملیات اجرایی راه‌آهن شیراز-بوشهر-عسلویه آغاز شد». وبگاه رسمی خبرگزاری فارس. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ خرداد ۱۳۹۰.
  83. ↑ «اعتبار ساخت راه‌آهن شیراز ـ جهرم ـ لار ـ بندرعباس تأمین شد». وبگاه رسمی خبرگزاری فارس. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ خرداد ۱۳۹۰.
  84. ↑ «سازمان پایانه‌های مسافربری شهرداری شیراز». وبگاه سازمان پایانه‌های مسافربری شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۷ مهر ۱۳۸۷.
  85. ↑ «سازمان اتوبوس‌رانی شیراز». وبگاه شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ فروردین ۱۳۸۸.
  86. ↑ ۸۶٫۰ ۸۶٫۱ ۸۶٫۲ «سازمان قطار شهری شیراز و حومه». وبگاه سازمان قطار شهری شیراز و حومه. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ فروردین ۱۳۸۸.
  87. ↑ «شهرداری شیراز». وبگاه شهرداری شیراز. ۱۳۸۸-۰۲-۰۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲.
  88. ↑ ۸۸٫۰ ۸۸٫۱ «تاکسیرانی شیراز». وبگاه شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ فروردین ۱۳۸۸.
  89. ↑ «صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران؛ مرکز فارس». وبگاه رسمی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران؛ مرکز فارس. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۴ مهٔ ۲۰۰۹.
  90. ↑ ۹۰٫۰ ۹۰٫۱ «شبکه فارس، نخستین شبکهٔ ۲۴ساعتهٔ استانی کشور». وبگاه رسمی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران؛ مرکز فارس. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۰.
  91. ↑ «پایگاه اطلاع‌رسانی معاونت سیما». وبگاه رسمی پایگاه اطلاع‌رسانی معاونت سیما. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ مهٔ ۲۰۰۹.
  92. ↑ «رادیو فارس». وبگاه رسمی رادیو فارس. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۴ مهٔ ۲۰۰۹.
  93. ↑ «روزنامهٔ افسانه». وبگاه رسمی روزنامهٔ افسانه. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ ژوئیه ۲۰۱۳.
  94. ↑ «روزنامهٔ تحلیل روز». وبگاه رسمی روزنامهٔ تحلیل روز. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۴ مهٔ ۲۰۰۹.
  95. ↑ «روزنامهٔ خبر جنوب». وبگاه رسمی روزنامهٔ خبر جنوب. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۴ مهٔ ۲۰۰۹.
  96. ↑ «روزنامهٔ عصر مردم». وبگاه رسمی روزنامهٔ عصر مردم. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۴ مهٔ ۲۰۰۹.
  97. ↑ «روزنامهٔ نیم‌نگاه». وبگاه رسمی روزنامهٔ نیم‌نگاه. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۴ مهٔ ۲۰۰۹.
  98. ↑ «سینماهای شیراز». شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۸ ژوئیه ۲۰۰۹.
  99. ↑ «باشگاه مقاومت شهید سپاسی». باشگاه فوتبال مقاومت شهید سپاسی شیراز فارس. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۰ خرداد ۱۳۹۰.
  100. ↑ «باشگاه مقاومت شهید سپاسی». سایت رسمی اتحادیه باشگاه‌های فوتبال ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  101. ↑ «باشگاه برق شیراز». وبگاه رسمی باشگاه برق شیراز. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  102. ↑ «باشگاه پیام مخابرات». وبگاه لیگ دسته اول. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ تیر ۱۳۸۸.
  103. ↑ «باشگاه مقاومت بسیج». وبگاه لیگ دسته اول. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ تیر ۱۳۸۸.
  104. ↑ «باشگاه‌های ارژن وصدرا». سایت رسمی فدراسیون فوتبال ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ تیر ۱۳۸۸.
  105. ↑ «فدراسیون بسکتبال ایران». وبگاه رسمی فدراسیون بسکتبال ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  106. ↑ «ورزشگاه حافظیه شیراز با شرایطی ایدئال آماده میزبانی لیگ است». خبرگزاری فارس. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۶ ژوئیه ۲۰۰۹.
  107. ↑ «در حاشیه سفر رئیس‌جمهوری به استان فارس (به نقل از روزنامه ایران)». بانک اطلاعات نشریات کشور. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مهٔ ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۶ ژوئیه ۲۰۰۹.
  108. ↑ «ورزشگاه بزرگ و زیبای پارس افتتاح شد».
  109. ↑ «فارس نما». فارس نما. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲.
  110. ↑ «توسعه فضاهای ورزشی کشور با ساخت ۹ دهکده المپیک». وبگاه رسمی پورتال خبری آفتاب. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  111. ↑ «پرتال رسمی مجموعه ورزشی پولادکف». گروه صنعتی پولادکف. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ بهمن ۱۳۸۸.
  112. ↑ «دانشگاه شیراز». وبگاه رسمی دانشگاه شیراز. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  113. ↑ «دانشگاه علوم پزشکی شیراز». وبگاه رسمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز. دریافت‌شده در ۱ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  114. ↑ «دانشگاه صنعتی شیراز». وبگاه رسمی دانشگاه صنعتی شیراز. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  115. ↑ «دانشکده صنایع مخابرات راه دور ایران». وبگاه رسمی دانشکده صنایع مخابرات راه دور ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  116. ↑ «دانشکده فنی شهید باهنر». وبگاه رسمی دانشکده فنی شهید باهنر. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  117. ↑ «مرکز آموزش عالی حافظ شیراز». وبگاه رسمی مرکز آموزش عالی حافظ شیراز. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  118. ↑ «مرکز آموزش عالی پاسارگاد شیراز». وبگاه رسمی مرکز آموزش عالی پاسارگاد شیراز. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  119. ↑ «دانشگاه آزاد اسلامی شیراز». وبگاه رسمی دانشگاه آزاد اسلامی شیراز. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  120. ↑ «دانشگاه پیام نور شیراز». وبگاه رسمی دانشگاه پیام نور شیراز. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  121. ↑ «ادارهٔ کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس». وبگاه اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۶ دی ۱۳۸۷.
  122. ↑ «عینیت بخشیدن به نقش شیراز به عنوان قطب الکترونیک کشور، از دیگر اهداف تأسیس برج الکترونیک شیراز است». وبگاه شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۸ ژوئیه ۲۰۰۹.
  123. ↑ ۱۲۳٫۰ ۱۲۳٫۱ ۱۲۳٫۲ ۱۲۳٫۳ «خواهرخوانده‌های شیراز». وبگاه رسمی شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ اسفند ۱۳۸۷.
  124. ↑ «شهرداری نیکوزیا». وبگاه شهرداری نیکوزیا. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲.
  125. ↑ «اخبار شهرداری شیراز». وبگاه رسمی شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲.
  126. ↑ «فارس به عنوان استان پایلوت جهت توسعه حجم مبادلات دو کشور ایران و مالزی در صنعت توریسم انتخاب شد». وبگاه رسمی استانداری فارس. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۰.
  127. ↑ «امضای قرارداد خواهرخواندگی رامسر و شیراز». خبرگزاری فارس. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ دی ۱۳۹۱.
  128. ↑ «شیراز و پچ مجارستان خواهر خوانده شدند». شهرداری شیراز. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۵.

پیوند به بیرون

مراکز شهری
در دانشنامه‌های دیگر
نقشه‌ها
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=شیراز&oldid=26401365»