شهرکرد

شهرکرد دهکرد
کشور	ایران
استان	چهارمحال و بختیاری
شهرستان	شهرکرد
بخش	مرکزی
نام(های) دیگر	بام ایران
نام(های) قدیمی	دهکرد، دهکردین
سال شهرشدن	۱۳۱۴
مردم
جمعیت	۱۹۰٬۴۴۱ نفر (سرشماری سال ۹۵)
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا	۲۰۶۰ متر از سطح دریا
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۱۱/۵ درجه سانتیگراد
میانگین بارش سالانه	۳۱۶ میلی‌متر
روزهای یخبندان سالانه	۱۲۴ روز
اطلاعات شهری
شهردار	نورالله غلامیان دهکردی
ره‌آورد	کاکولی، گز، نبات، پولکی، گیوه، نمد، کباب بختیاری، قالی بختیاری و گردو
پیش‌شماره تلفنی	۰۳۸
شناسهٔ ملی خودرو	۷۱
تابلوی خوش‌آمد به شهر
شهرکرد روی نقشه ایران ۳۲.۳۲۵۰۲۲°شمالی ۵۰.۸۶۴۹۱۰°شرقی / 32.325022; 50.864910

شَهرکُرد یکی از شهرهای مرکزی ایران و مرکز شهرستان شهرکرد و استان چهارمحال و بختیاری است شهرکرد در ۹۷ کیلومتری جنوب غرب اصفهان قرار دارد. نام پیشین آن «دِهْکُرد» بوده‌است که پس از تبدیل به شهر (در شهریور ۱۳۱۴ خورشیدی)، به شهرکرد تغییر نام داده شده‌است. براساس آمار سال ۱۳۹۵ خورشیدی، جمعیت شهرکرد برابر با ۱۹۰٬۴۴۱ نفر است. زبان مردم شهرکرد فارسی است که با لهجه شهرکردی تکلم می‌شود.

شهرکرد مرتفع‌ترین مرکز استان در ایران است و به همین دلیل به بام ایران شهرت دارد، ولی در کل، شهرکرد جزو ۲۰ شهر مرتفع ایران است که با ارتفاع ۲۰۶۰ متر از سطح دریا، ۴۷۰ متر پایین‌تر از مرتفع‌ترین شهر ایران، فریدون‌شهر (۲۵۳۰ متر) قرار دارد.

پیشینه

بر اساس یافته‌های باستان‌شناسی، پیدا شدن سکه‌های مربوط به دوران اشکانی و ساسانی، و به خصوص توجّه به استقرار تپه‌های باستانی مربوط به هزاره‌های پیش از میلاد مسیح (ع)، قدمتی در حد هزاره‌های مذکور برای استقرار بشر و آغاز تمدن در محدوده دشت شهرکرد یا لار می‌توان منظور نمود. از آن جمله در این دشت، هیئت‌های باستان‌شناسی در تپه باستانی گورگای در ۵ کیلومتری شهرکرد و در شمال شرقی شهر کیان نشانه‌هایی مبنی بر قدمت حداقل هفت هزار ساله را یافته‌اند و از این جهت آثار شهر کیان نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. در شهر هفشجان، در ۱۴ کیلومتری شهرکرد، سفالینه‌ها و ابزارهای سنگی ابتدایی با پیشینه ۹۰۰۰ ساله بروی تپه‌های باستانی هفشجان کشف شده است و گمان می‌رود که تپه اسکندری شهر هفشجان سازه‌ای شبیه زیگورات (معبد الهی) داشته است. تپه اسکندری اولین و بزرگترین اثر ملی استان چهارمحال و بختیاری محسوب می‌گردد و به صورت دولت شهری کهن در غرب هفشجان قرار دارد. فعالیت هیئت‌های باستان‌شناسی در این منطقه قدیمترین گمانه زنی‌های باستان‌شناسی استان چهارمحال و بختیاری بوده است.

نام دهکرد (نام قدیم شهرکرد) تا پیش از سقوط صفویه در هیچ‌یک از اسناد تاریخی مشاهده نشده است بلکه از دوره زندیه به این سو برای اولین بار در منابع دیده می‌شود. مؤلف مرآت البلدان در کتاب خود (مرآت البلدان ج ۴ صص ۵۱–۵۲) در شرح ناحیه چالشتر در نزدیکی شهرکرد چنین می‌گوید:

از قرای ناحیه «رار» یکی قریه «چالشتر» است که قلعه‌ای آجری است و ۲۲ برج دارد و هر دهنه برج را هشتاد ذرع با برج دیگر فاصله‌است. از بناهای مرحوم حاجی محمد رضاخان می‌باشد و در آنجا بناهای عالی و عمارتهای بسیار خوب است که بیش از ۳۰ هزار تومان خرج عمارات شده. دویست خانوارجمعیت و یک رشته قنات دارد که هشت سنگ میرآبی آب ازآن جاری است و هر سال صد خروار زمین بذرافشان را مشروب می‌نماید. حمام و مسجد و تیمچه و بازارچه و دکاکین و آسیا دارد و ۳۹۰ تومان مالیات دیوانی آنجاست و شش نفر سرباز هم می‌دهد.

بر اساس اسناد و مدارک فرهنگی موجود مسجد امام صادق معروف به مسجد اتابکان فارس، در دوره حکمرانی اتابکان ساخته شده‌است که به واسطه قرار گرفتن آن در محوریت بافت قدیم محله، همراه بقعه امامزادگان دو معصوم حلیمه و حکیمه خاتون (س)، محل قدیم آتشکده شهرکرد، آسیاب، کارخانه روغن کشی و بازارچه سنتی برجسته تر شدن این محل آن هنگام به بعد دانسته شده‌است.

وجه تسمیه

شهرکرد در قدیم دهکرد نامیده می‌شد و در شهریور ۱۳۱۴ خورشیدی از دهکرد به شهرکرد تغییر نام یافت. واژه «دهکرد» از دو بخش «ده» + «کرد» تشکیل شده‌است.

جهت وجه تسمیه دهکرد شعر زیر بی مناسبت نیست:

وِراهم از شبان نام است و هم کُرد		گذر از انتهایش رود دهکرد
کنون وسعتی از شرق و غرب است		جنوبش را فتاده دشت دهکرد

در متون تاریخی کمتر نامی از دهکُرد برده شده است؛ و از زمان پیدایش و شکل گیری دهکُرد و خصوصیات اجتماعی و اقتصادی اولین ساکنین این آبادی اطلاع دقیقی در دست نیست. با توجه به موقعیت طبیعی منطقه و چمنزار جنوبی دشت دهکرد می‌توان حدس زد که عمدتاً به کار دامپروری اشتغال داشته‌اند، شاید واژه «کُرد» به معنی چوپان، گله دار از نام اولیه ساکنینی این منطقه گرفته شده است. و این شهر که سابقاً دهکرد نامیده می‌شد به معنی محل سکونت کُردان (گله داران) است. قبل از اسلام بدون در نظر گرفتن قومیت، زبان و نژاد، بطور کلی تمام مردم چادرنشین را «کُرد» دانسته‌اند.

ابتدا بیشتر این افراد کشاورز و کوچ نشین (گله دار) بوده‌اند. این مردمان کسانی هستند که فرهنگ و سنن خویش را پاسداری نموده و آداب و رسوم و آیین‌های کهن این مرز و بوم را نگه داشته‌اند زیرا انتقال دانش و معرفت در دوران‌های قبل عمدتاً بر نقل شفاهی استوار بوده، در نتیجه منابع نوشتاری و مکتوب دربارهٔ نام و تاریخ این شهر اندک است. همین که نام «دهکرد» برای اولین بار در دوره زندیه در منابع دیده می‌شود و تا قبل از صفویه در منابع دیده نمی‌شود، شاهدی است بر این مدعا. هرچند که سابقه قلعه دهکرد حداقل مربوط به دوره صفویه می‌باشد و وجود چند قبر قدیمی حاکی از آن است.

در کتاب جغرافیای کامل ایران راجع به نژاد مردمان و سکنی گزینی در این ناحیه نوشته شده: «اهالی این ناحیه از نژاد کردان مهاجر بوده‌اند که جهت دامداری و دامپروری به این سرزمین کوچ کرده و در دشتهای سرسبز و دامنه‌های مصفای آن به زندگی پرداخته‌اند»

مورخ مشهور عباس اقبال آشتیانی نیز در مورد بومیان شهرکرد می‌نویسد: «اهالی این منطقه از نژاد کردهای اصیل مهاجر بوده‌اند که جهت استفاده کردن از چمن و مرغزار به این منطقه کوچ می‌کردند.» (منظور از کردان اصیل، همان چادر نشینان (گله داران) ایرانی که ریشهٔ نژادی ترک و عرب نداشته‌اند)

البته به‌گفته برخی از اهالی این شهر، با توجه به اینکه در شهرکرد چه در قدیم و چه در حال کردین (نوعی بالاپوش نمدی که چوپانان دهکرد به تن می‌کنند) تولید می‌شود، ابتدا به این مکان دهکردین و بعدها به خاطر راحتی کار، به آن دهکرد گفته شد.

موقعیت جغرافیایی

نمای مرکز و جنوب شهرکرد از پارک کوهستانی ملت

شهرکرد بین ۵۰ درجه و ۴۹ دقیقه و ۲۲ ثانیه تا ۵۰ درجه و ۵۳ دقیقه و ۴۴ ثانیه طول و ۳۲ درجه و ۱۸ دقیقه و ۲۲ ثانیه تا ۲۳ درجه و ۲۱ دقیقه و ۵۰ ثانیه عرض جغرافیایی و در ۹۷ کیلومتری جنوب غرب اصفهان قرار گرفته‌است. به لحاظ توپوگرافی در بخش شمالی رشته کوه زاگرس قرار گرفته‌است. این شهر با ارتفاع بین ۲۰۵۰ تا ۲۳۱۰ متر از سطح دریا، مرتفع‌ترین شهر ایران است و به همین خاطر به «بام ایران» معروف است.

جمعیت

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۱۹۰٬۴۴۱ نفر (در ۵۵٬۴۹۲ خانوار) بوده است. شهرکرد نخستین شهر رسمی استان چهارمحال و بختیاری از ۱۵٬۴۷۶ نفر سال ۱۳۳۵ با رشد ۱۲ برابری به ۱۹۰٬۴۴۱ نفر در سال ۱۳۹۵ رسیده است.

جمعیت تاریخی
سال	جمعیت	%±
1335	۱۵٬۴۷۶	—
1345	۲۳٬۷۵۷	۵۳٫۵ ٪
1355	۴۰٬۳۵۹	۶۹٫۹ ٪
1365	۷۵٬۰۸۰	۸۶٫۰ ٪
1375	۱۰۰٬۴۷۷	۳۳٫۸ ٪
1385	۱۴۸٬۴۶۴	۴۷٫۸ ٪
1390	۱۵۹٬۷۷۵	۷٫۶ ٪
1395	۱۹۰٬۴۴۱	۱۹٫۲ ٪

آب و هوا

شهرکرد دارای اقلیم نیمه مرطوب معتدل با تابستان‌های معتدل و زمستان‌های بسیار سرد است. میانگین سالانه دمای هوا در شهرکرد ۱۱/۵ درجه سانتیگراد می‌باشد. در طول ۳۰ سال گذشته حداقل مطلق دما و حداکثر مطلق دمای ثبت شده در شهرکرد به ترتیب ۳۲ درجه سانتیگراد زیر صفر و ۴۲ درجه سانتیگراد بوده‌است. سردترین و گرم‌ترین ماه‌های شهرکرد به ترتیب دی و مرداد می‌باشد. اگرچه در زمستان میزان رطوبت متوسط تا بالا است، میزان بارش در فصولی که کشت صورت می‌گیرد به جز ماه‌های اردیبهشت و فروردین تقریباً به صفر نزدیک است. سردترین ماه و گرمترین آن به ترتیب دی و مرداد می‌باشد.

آب و هوای شهرکرد
	ژانویه	فوریه	مارس	آوریل	مـــــه	ژوئـن	ژوئیـه	اوت	سپتامبر	اکتبـر	نوامبر	دسامبر	سـال
گرم‌ترین C°	۸٫۲	۱۲٫۶	۱۹٫۶	۲۷٫۲	۲۶٫۸	۳۵٫۶	۴۲٫۰	۳۶٫۰	۳۲٫۴	۲۶٫۸	۲۰٫۸	۱۹٫۰	۴۲٫۰
میانگین گرم‌ترین‌ها C°	۰٫۱	۵٫۸	۱۳٫۶	۲۰٫۴	۲۳٫۴	۳۰٫۶	۳۴٫۱	۳۲٫۹	۲۹٫۷	۲۳٫۱	۱۴٫۴	۱۱٫۰	۱۹٫۹
میانگین سردترین‌ها C°	-۱۹٫۰	-۸٫۸	-۱٫۶	۳٫۶	۵٫۰	۷٫۸	۱۳٫۴	۱۱٫۷	۵٫۷	۱٫۳	-۱٫۵	-۴٫۳	۱٫۱
سردترین C°	-۳۲٫۰	-۱۹٫۲	-۸٫۶	-۳٫۶	۰٫۲	۳٫۶	۸٫۴	۷٫۰	۰٫۲	-۵٫۲	-۷٫۴	-۱۱٫۸	-۳۲٫۰
منبع: وب‌گاه اداره هواشناسی چهار محال و بختیاری ۴ ژانویه ۲۰۱۴

زبان و مردم

زبان مردم شهرکرد فارسی است که با لهجه شهرکردی تکلم می‌شود. باید دانست اگرچه شهرکرد در ردیف شهرهای بزرگ قرار نمی‌گیرد اما به دلیل مرکز استان بودن، مردم مهاجر زیادی را از دیگر شهرها و مناطق استان و استان‌های همجوار به خود جلب کرده است. در شهر می‌توان بسیاری از کسانی را یافت که که هر کدام با گویش‌ها و لهجه‌های خود صحبت می‌کنند و این ویژگی شهرهای مهاجرپذیر است.
در هر حال مردم شهرکرد بر خلاف تصور عام کردی تکلم نمی‌کنند و مانند دیگر ساکنین منطقه چهار محال (از استان چهار محال و بختیاری)مانند شهرهای هفشجان، فرخ‌شهر و بروجن به فارسی تکلم می‌کنند. به گویش فارسی. مردمان منطقه بختیاری به گویش لری بختیاری تکلم می‌کنند و هرچه به سمت خوزستان می‌رویم جمعیت لرهای بختیاری بیش تر خواهد شد.
مردم بومی شهرکرد دارای لهجه‌ای خاصی هستند که با وجود مفهوم بودن واژگان آن برای افراد غیر بومی، کلمات آن دارای آهنگ ادای خاصی است که لهجه شهرکردی را از گویش معیار فارسی متمایز می‌سازد. در میان ساکنین محلی شهرکرد، لهجهٔ مردمان بومی شهرکرد به لهجه دهکردی یا دیکردی معروف است که تا حدودی مشابه برخی زیر لهجه‌های اصفهانی اما بسیار غلیظ تر از آن است. لهجه دهکردی سرشار از واژه‌های بسیار قدمت داری است به طوری که پسوند 'اولی' (OLE) در حال حاضر فقط در لهجهٔ دهکردی رایج است، به طور مثال در این لهجه به خاک‌آلود، «خاکولی» می‌گویند،

صنعت و اقتصاد

اقتصاد سنتی شهرکرد مبتنی بر قالی بافی، نمد مالی، گیوه دوزی، قفل سازی چالشتر و کوره‌های آجر پزی است که امروزه با توجه به صنعتی تر شدن جامعه از اهمیت آن کاسته شده است. در حال حاضر صنایع بزرگ و کارخانه‌های مهمی در نزدیکی شهرکرد واقع شده‌اند که عده زیادی از ساکنان شهرکرد و حومه در آن‌ها مشغول به کار هستند، مهمترین این صنایع عبارتند از:

• فولاد زاگرس شهرکرد
• لوازم خانوادگی برفاب شهرکرد
• سیمان شهرکرد
• گاز کربنیک شهرکرد
• نساجی حجاب شهرکرد
• صنایع شیر و لبنی شهرکرد

همچنین تعداد زیادی از ساکنان شهرکرد در مشاغل خدماتی دولتی و خصوصی مشغول به کار هستند.

کارخانه سیمان شهرکرد

کارخانه سیمان شهرکرد در قلب زاگرس مرکزی در استان چهار محال و بختیاری و در ۳۵ کیلومتری شهرکرد در سال ۱۳۸۷ به بهره‌برداری رسید. این واحد تولیدی با دسترسی به معادن بسیار غنی، شرایط منحصر بفردی را در بین تولیدکنندگان داخلی به خود اختصاص داده و با اتکاء به تجارب ارزشمند مدیران، مهندسین و کارکنان و بکارگیری پیشرفته‌ترین تکنولوژی و ماشین آلات مدرن قادر به تولید انواع سیمانهای ۴۲۵–۱، ۵۲۵–۱، تیپ II و تیپ V با مقاومت‌های بسیار بالا گردیده است.

در سال ۱۳۹۲، کارخانه سیمان شهرکرد برای دومین سال متوالی مقام نخست تولید سیمان کشور را کسب کرد.

مکان‌های مذهبی

امام‌زاده‌ها

امام زاده دوخاتون شهرکرد در مرکز شهر واقع است و در قدیم هسته اصلی شهر بوده‌است. این دو امام زاده واجب التعظیم فرزندان جناب ابراهیم مجاب هستند که قبر این بزرگوار در کربلای معلی و حرم امام حسین (ع) می‌باشد.

امامزاده سبزپوش شهرکرد در غرب شهرکرد واقع است.

سقاخانه‌ها

سقاخانه ارباب میرزا

مصلی بزرگ امام خمینی شهرکرد

مصلی بزرگ امام خمینی شهرکرد در زمینی به وسعت ۲۲٬۰۰۰ متر مربع ساخته شده که مساحت زیر بنای مجتمع و مصلا ۳۳۷۴۳ متر مربع است. این مجموعه دارای ۵ کاربری فرهنگی بنام‌های مصلای نماز جمعه –مجموعه فرهنگی مهدیه- کتابخانه – سالن اجتماعات و پژوهشکده قرآنی می‌باشد. قسمت‌های مختلف این مجموعه عبارتند از:

1. مجموعه مصلی و دفتر امام جمعه: این مجموعه با مساحتی بالغ بر۱۰٬۰۰۰ مترمربع به عنوان هسته مرکزی مجتمع شناخته می‌شود. ویژگی‌های این مجموعه عبارتند از:

• شبستان مصلی در دوطبقه و با مساحت ۸٬۰۰۰ مترمربع ساخته شده‌است.
• ارتفاع گنبد اصلی از کف ۱۸ متر و قطر آن ۳۲٫۲۵ متر می‌باشد و مساحت زیر گنبد هزار مترمربع و بدون ستون است که در نوع خو بی نظیر است.
• ارتفاع گلدسته‌ها از پشت بام ۳۸ متر واز زمین ۴۸ متر می‌باشد.
• تأسیسات گرمایش و سرمایش سیستم هواساز و تهویه مطبوع طراحی شده‌است.
• مصلا دارای سه ورودی اصلی شرقی، غربی و شمالی است.
• مصلا دارای دو حیاط یکی در قسمت شمالی با مساحت ۱٬۸۰۰ مترمربع و دیگری در قسمت شرقی با مساحت ۵۰۰ متر مربع است.

1. مجتمع فرهنگی مهدیه
2. پژوهشکده قرآنی
3. مجموعه سالن اجتماعات
4. کتابخانه مصلا
5. مجتمع اداری مصلا
6. مجتمع تجاری مصلا: این مجموعه با مساحتی بالغ بر۸٬۰۰۰ مترمربع در دو طبقه شامل نود باب مغازه تجاری با مساحت هریک بیش از ۲۵ مترمربع می‌باشد.
7. پارکینگ مجتمع: این پارکینگ دارای گنجایش ۱۶۰ اتومبیل است.

مراکز آموزشی و دانشگاهی

دانشگاه شهرکرد-دانشکده علوم

• دانشگاه شهرکرد
• دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد
• دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد

مکان‌های تفریحی

وجود ۲۴۰ گردشگاه، آثار تاریخی، قلعه‌ها، اماکن سیاحتی و زیارتی و آب و هوای مطبوع در فصل تابستان شمار زیادی گردشگر را رهسپار استان چهارمحال و بختیاری به خصوص شهرکرد، مرکز این استان می‌کند. وجود فضای سبز و سایه سار درختان مفرح با امکانات رفاهی و بهداشتی در روزهای گرم تابستان گردشگران زیادی را میهمان بوستانهای شهرکرد ازجمله پارک ملت، پارک بانوان، پارک لاله (پارک ورودی شهر)، پارک شب (عمونادر) و پارک تهلیجان می‌کند.

از جمله مکان‌های تاریخی شهرکرد می‌توان به اتاق آئینه شهرکرد و موزهٔ باستان‌شناسی شهرکرد اشاره کرد. همچنین در نزدیکی شهرکرد، جاذبه‌های طبیعی فراروانی وجود دارد که معروف‌ترین آن‌ها عبارتند از: گردشگاه چشمه زنه هفشجان و ارتفاعات جهان بین هفشجان در ۱۴ کیلومتری شهرکرد، گرداب بن (واقع در شهرستان بن)، پل زمان خان (واقع در شهرستان سامان)، چشمه کوهرنگ، تونل و آبشار کوهرنگ، دشت لاله‌های واژگون، تالاب بین‌المللی چغاخور و تالاب گندمان

حمل و نقل شهری و برون شهری

اتوبوس شهری

سازمان اتوبوسرانی شهرکرد و حومه برای خدمات رسانی به مردم ۱۵۰ دستگاه اتوبوس در اختیار دارد که در تمام مسیرهای شهری تردد دارند.

تاکسی

علاوه بر حضور دو سیستم تاکسی بی‌سیم هماهنگ با سامانه یکپارچه کشوری (۱۳۳) و دیگری (۱۸۰۰)، نزدیک به ۱٬۵۰۰ تاکسی گردشی، خط ویژه (مانند تاکسی فرودگاه و تاکسی پایانه مسافربری)، تاکسی بانوان، دفتر تاکسی تلفنی و مسافربرهای شخصی در شهر فعالیت دارند.

فرودگاه

فرودگاه شهرکرد در جنوب شهر واقع شده‌است. از این فرودگاه پروازهایی در مسیرهای ورودی و خروجی و پروازهایی هفتگی در داخل کشور صورت می‌گیرد.

پایانه‌های مسافربری

به جهت رفاه مسافران پایانه‌های مسافربری شهرکرد در سه جهت شهر قرار دارند که در این میان پایانه آزادی نقش اساسی‌تری در جابجایی مسافر به سراسر کشور دارا است.

• پایانه مسافربری آزادی شهرکرد در جنوب شهرکرد
• پایانه مسافربری غرب شهرکرد (معروف به ترمینال سامان) در غرب شهرکرد

نگارخانه

• 

  کوه جهان بین هفشجان در نزدیکی شهرکرد

• 

  شهرکرد- خیابان ملت- چهار راه بازار- هسته اصلی شهرکرد

• 

  شهرکرد فلکه آبی

• 

  شهرکرد میدان فردوسی

• 

  شهرکرد- میدان امام حسین

• 

  پارک کوهستانی ملت شهرکرد

• 

  برج‌های دوقلوی در حال ساخت در شهرکرد

• 

  دانشگاه آزاد شهرکرد

• 

  پل زمان خان در ۱۰ کیلومتری شهرکرد

پیوند به بیرون

• شهرداری شهرکرد
• شورای شهر شهرکرد