شهرکرد

شهرکرد دهکُرد
کشور	ایران
استان	چهارمحال و بختیاری
شهرستان	شهرکرد
بخش	مرکزی
نام(های) دیگر	دهکرد
نام(های) پیشین	ده کرد، دژگرد
سال شهرشدن	شهریور ۱۳۱۴
مردم
جمعیت	۲۰۴،۶۷۹ نفر (سرشماری سال ۹۹)
جغرافیای طبیعی
ارتفاع	۲۰۶۰ متر از سطح دریا
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۱۱/۵ درجه سانتیگراد
میانگین بارش سالانه	۳۱۶ میلی‌متر
روزهای یخبندان سالانه	۱۲۴ روز
اطلاعات شهری
شهردار	محمدتقی جاپلقی
ره‌آورد	فرش،کاکولی، نبات، پولکی، گیوه، نمد، گردو، قارا، دوغ ، کشک ، بادام ، هلو
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۳۸
وبگاه	http://shahrekord.ostan-chb.ir/Page/3439
شناسهٔ ملی خودرو	ایران۷۱ ب_ج_د_س_ص
شهرکرد روی نقشه ایران ۳۲٫۳۲۵۰۲۲°شمالی ۵۰٫۸۶۴۹۱۰°شرقی / 32.325022; 50.864910

شَهرکُرد، مرکز شهرستان شهرکرد و استان چهارمحال و بختیاری است. شهرکرد در ۸۵ کیلومتری غرب اصفهان قرار دارد. نام پیشین آن «دِهْکُرد» بوده‌است که پس از تبدیل به شهر (در شهریور ۱۳۱۴ خورشیدی) به شهرکرد تغییر نام داده شده‌است. براساس آمار سال ۱۳۹۵ خورشیدی، جمعیت شهرکرد برابر با ۱۹۰٬۴۴۱ نفر است. این شهر، مرتفع‌ترین مرکز استان در ایران است و از همین رو به بام ایران نیز شهرت یافته است. آب وهوای شهرکرد در تابستان ها، معتدل و زمستان ها بسیار سرد است.

پیشینه

بر اساس یافته‌های باستان‌شناسی، پیدا شدن سکه‌های مربوط به دوران اشکانی و ساسانی، و به خصوص توجّه به استقرار تپه‌های باستانی مربوط به هزاره‌های پیش از میلاد مسیح، قدمتی در حد هزاره‌های مذکور برای استقرار بشر و آغاز تمدن در محدوده دشت شهرکرد یا لار می‌توان منظور نمود. از آن جمله در این دشت، هیئت‌های باستان‌شناسی در تپه باستانی گورگای و تپه سراب(گنبدک) در شمال شهرکیان نشانه‌هایی مبنی بر قدمت حداقل ۷۰۰۰ساله را یافته‌اند و از این جهت آثار شهرکیان نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. در شهر هفشجان، در ۱۴ کیلومتری شهرکرد، سفالینه‌ها و ابزارهای سنگی ابتدایی با پیشینه ۹۰۰۰ ساله بروی تپه‌های باستانی هفشجان کشف شده‌است و گمان می‌رود که تپه اسکندری شهر هفشجان سازه‌ای شبیه زیگورات (معبد الهی) داشته‌است. تپه اسکندری اولین و بزرگترین اثر ملی استان چهارمحال و بختیاری محسوب می‌گردد و به صورت دولت شهری کهن در غرب هفشجان قرار دارد. فعالیت هیئت‌های باستان‌شناسی در این منطقه قدیمترین گمانه زنی‌های باستان‌شناسی استان چهارمحال و بختیاری بوده‌است.

نام دهکرد تا پیش از سقوط صفویه در هیچ‌یک از اسناد تاریخی مشاهده نشده‌است بلکه از دوره زندیه به این سو برای اولین بار در منابع دیده می‌شود. گفته می‌شود مسجد اتابکان معروف به مسجد امام صادق، در دوره حکمرانی اتابکان لر بزرگ ساخته شده‌است که به واسطه قرار گرفتن آن در محوریت بافت قدیم محله، همراه بقعه امامزادگان دو معصوم، آسیاب، کارخانه روغن کشی و بازارچه سنتی باعث برجسته تر شدن این محل شده‌است.

نام گذاری

شهرکرد تا شهریور ۱۳۱۴، دهکرد نامیده می‌شد و از این تاریخ به شهرکرد تغییر نام یافت. واژه «دهکرد» از دو بخش «ده» + «کرد» تشکیل شده‌است.

ریشه نام گذاری دهکرد با شعر زیر بی مناسبت نیست:

وِراهم از شبان نام است و هم کُرد		گذر از انتهایش رود دهکرد
کنون وسعتی از شرق و غرب است		جنوبش را فتاده دشت دهکرد

در متون تاریخی کمتر نامی از دهکُرد برده شده‌است؛ و از زمان پیدایش و شکل‌گیری دهکُرد و خصوصیات اجتماعی و اقتصادی نخستین ساکنین این آبادی اطلاع دقیقی در دست نیست. با توجه به جایگاه طبیعی منطقه و چمنزار جنوبی دشت دهکرد می‌توان حدس زد که عمدتاً به کار دامپروری اشتغال داشته‌اند، شاید واژه «کُرد» به معنی چوپان، گله دار از نام اولیه ساکنینی این منطقه گرفته شده‌است. و این شهر که سابقاً دهکرد نامیده می‌شد به معنی محل سکونت کُردان (گله داران) است. قبل از حمله اعراب به ایران، بدون در نظر گرفتن قومیت، زبان و نژاد، به‌طور کلی تمام مردم چادرنشین را «کُرد» دانسته‌اند.

ابتدا بیشتر این افراد کشاورز و کوچ‌نشین (گله دار) بوده‌اند. این مردمان کسانی هستند که فرهنگ و سنن خویش را پاسداری نموده و آداب و رسوم و آیین‌های کهن این مرز و بوم را نگه داشته‌اند زیرا انتقال دانش و معرفت در دوران‌های پیش بیشتر بر نقل شفاهی استوار بوده، در نتیجه منابع نوشتاری و مکتوب دربارهٔ نام و تاریخ این شهر اندک است. همین که نام «دهکرد» برای اولین بار در دوره زندیه در منابع دیده می‌شود و تا قبل از صفویه در منابع دیده نمی‌شود، شاهدی است بر این مدعا. هرچند که سابقه قلعه دهکرد حداقل مربوط به دوره صفویه می‌باشد و وجود چند قبر قدیمی حاکی از آن است.

در کتاب جغرافیای کامل ایران راجع به نژاد مردمان و سکنی گزینی در این ناحیه نوشته شده: «اهالی این ناحیه از نژاد کردان مهاجر بوده‌اند که جهت دامداری و دامپروری به این سرزمین کوچ کرده و در دشتهای سرسبز و دامنه‌های مصفای آن به زندگی پرداخته‌اند»

پژوهشگر لُر، سکندر امان الهی بهاروند در کتابش(قوم لُر) آورده است: «وجود اسامی محل هایی چون دهکُرد(شهرکُرد) و رودخانه کردستان[و روستای کردستان بزرگ] در مناطق لربزرگ مبین این واقعیت است که احتمالاً در گذشته برخی از طوایف مهاجر کُرد در این مناطق حضور داشته‌اند که اکنون لر شده‌اند»

مورخ مشهور عباس اقبال آشتیانی نیز در مورد بومیان شهرکُرد می‌نویسد: «اهالی این منطقه از گله داران و رمه دارانی مهاجر بوده‌اند که جهت استفاده کردن از چمن و مرغزار به این منطقه کوچ می‌کردند.»

جایگاه جغرافیایی

نمای مرکز و جنوب شهرکرد از پارک کوهستانی ملت

شهرکرد بین ۵۰ درجه و ۴۹ دقیقه و ۲۲ ثانیه تا ۵۰ درجه و ۵۳ دقیقه و ۴۴ ثانیه طول و ۳۲ درجه و ۱۸ دقیقه و ۲۲ ثانیه تا ۲۳ درجه و ۲۱ دقیقه و ۵۰ ثانیه عرض جغرافیایی و در ۸۵ کیلومتری جنوب غرب اصفهان قرار گرفته‌است. به لحاظ توپوگرافی در بخش شمالی رشته کوه زاگرس قرار گرفته‌است. این شهر با ارتفاع بین ۲۰۵۰ تا ۲۳۱۰ متر از سطح دریا، مرتفع‌ترین مرکز استان در کشور است.

جمعیت

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۱۹۰٬۴۴۱ نفر (در ۵۵٬۴۹۲ خانوار) بوده‌است. شهرکرد نخستین شهر رسمی استان چهارمحال و بختیاری از ۱۵٬۴۷۶ نفر سال ۱۳۳۵ با رشد ۱۲ برابری به ۱۹۰٬۴۴۱ نفر در سال ۱۳۹۵ رسیده‌است.

جمعیت تاریخی
سال	جمعیت	±%
۱۳۳۵	۱۵٬۴۷۶	—
۱۳۴۵	۲۳٬۷۵۷	+۵۳٫۵٪
۱۳۵۵	۴۰٬۳۵۹	+۶۹٫۹٪
۱۳۶۵	۷۵٬۰۸۰	+۸۶٪
۱۳۷۵	۱۰۰٬۴۷۷	+۳۳٫۸٪
۱۳۸۵	۱۴۸٬۴۶۴	+۴۷٫۸٪
۱۳۹۰	۱۵۹٬۷۷۵	+۷٫۶٪
۱۳۹۵	۱۹۰٬۴۴۱	+۱۹٫۲٪

زبان

مردم شهرکرد به زبان فارسی با لهجه دهکردی سخن میگویند.

آب و هوا

شهرکرد دارای اقلیم نیمه مرطوب معتدل با تابستان‌های معتدل و زمستان‌های بسیار سرد است. میانگین سالانه دمای هوا در شهرکرد ۱۱/۵ درجه سانتیگراد می‌باشد. در طول ۳۰ سال گذشته حداقل مطلق دما و حداکثر مطلق دمای ثبت شده در شهرکرد به ترتیب ۳۲ درجه سانتیگراد زیر صفر و ۴۲ درجه سانتیگراد بوده‌است. سردترین و گرم‌ترین ماه‌های شهرکرد به ترتیب دی و مرداد می‌باشد. اگرچه در زمستان میزان رطوبت متوسط تا بالا است، میزان بارش در فصولی که کشت صورت می‌گیرد به جز ماه‌های اردیبهشت و فروردین تقریباً به صفر نزدیک است.

آب و هوای شهرکرد
	ژانویه	فوریه	مارس	آوریل	مـــــه	ژوئـن	ژوئیـه	اوت	سپتامبر	اکتبـر	نوامبر	دسامبر	سـال
گرم‌ترین C°	۸٫۲	۱۲٫۶	۱۹٫۶	۲۷٫۲	۲۶٫۸	۳۵٫۶	۴۲٫۰	۳۶٫۰	۳۲٫۴	۲۶٫۸	۲۰٫۸	۱۹٫۰	۴۲٫۰
میانگین گرم‌ترین‌ها C°	۰٫۱	۵٫۸	۱۳٫۶	۲۰٫۴	۲۳٫۴	۳۰٫۶	۳۴٫۱	۳۲٫۹	۲۹٫۷	۲۳٫۱	۱۴٫۴	۱۱٫۰	۱۹٫۹
میانگین سردترین‌ها C°	−۱۹٫۰	−۸٫۸	−۱٫۶	۳٫۶	۵٫۰	۷٫۸	۱۳٫۴	۱۱٫۷	۵٫۷	۱٫۳	−۱٫۵	−۴٫۳	۱٫۱
سردترین C°	-۳۲٫۰	-۱۹٫۲	-۸٫۶	-۳٫۶	۰٫۲	۳٫۶	۸٫۴	۷٫۰	۰٫۲	-۵٫۲	-۷٫۴	-۱۱٫۸	-۳۲٫۰
منبع: وبگاه اداره هواشناسی چهار محال و بختیاری ۴ ژانویه ۲۰۱۴

...

صنعت و اقتصاد

اقتصاد سنتی شهرکرد مبتنی بر قالی چالشتر، قفل چالشتر، نمد مالی، گیوه دوزی و کوره‌های آجرپزی است که امروزه با توجه به صنعتی تر شدن جامعه از اهمیت آن کاسته شده‌است. در حال حاضر صنایع بزرگ و کارخانه‌های مهمی در نزدیکی شهرکرد واقع شده‌اند که عده زیادی از ساکنان شهرکرد و حومه در آن‌ها مشغول به کار هستند، مهم‌ترین این صنایع عبارتند از:

• فولاد زاگرس شهرکرد
• لوازم خانگی برفاب شهرکرد
• سیمان شهرکرد
• گاز کربنیک شهرکرد
• نساجی حجاب شهرکیان
• صنایع شیر و لبنی شهرکیان

کارخانه سیمان شهرکرد

کارخانه سیمان شهرکرد در قلب زاگرس مرکزی در استان چهار محال و بختیاری و در ۳۵ کیلومتری شهرکرد در سال ۱۳۸۷ به بهره‌برداری رسید. این واحد تولیدی با دسترسی به معادن بسیار غنی، شرایط منحصر بفردی را در بین تولیدکنندگان داخلی به خود اختصاص داده و با اتکاء به تجارب ارزشمند مدیران، مهندسین و کارکنان و بکارگیری پیشرفته‌ترین تکنولوژی و ماشین آلات مدرن قادر به تولید انواع سیمان‌های ۴۲۵–۱، ۵۲۵–۱، تیپ II و تیپ V با مقاومت‌های بسیار بالا گردیده‌است.

در سال ۱۳۹۲، کارخانه سیمان شهرکرد برای دومین سال متوالی مقام نخست تولید سیمان کشور را کسب کرد.

مکان‌های مذهبی

امام زاده دوخاتون شهرکرد (مرکز شهر)

امامزاده محمد سبزپوش (غرب شهرکرد)

امامزاده شاهزاده عزیزالله شهرکیان (جنوب شهرکرد)

سقاخانه ارباب میرزا

مسجد خان

مسجد اتابکان

مسجد ابو محمد

مصلی بزرگ امام خمینی شهرکرد

مصلی بزرگ امام خمینی شهرکرد، در زمینی به وسعت ۲۲٬۰۰۰ متر مربع ساخته شده که مساحت زیر بنای مجتمع و مصلا ۳۳۷۴۳ متر مربع است. این مجموعه دارای ۵ کاربری فرهنگی بنام‌های مصلای نماز جمعه –مجموعه فرهنگی مهدیه- کتابخانه – سالن اجتماعات و پژوهشکده قرآنی می‌باشد. قسمت‌های مختلف این مجموعه عبارتند از:

1. مجموعه مصلی و دفتر امام جمعه: این مجموعه با مساحتی بالغ بر۱۰٬۰۰۰ مترمربع به عنوان هسته مرکزی مجتمع شناخته می‌شود. ویژگی‌های این مجموعه عبارتند از:

• شبستان مصلی در دوطبقه و با مساحت ۸٬۰۰۰ مترمربع ساخته شده‌است.
• ارتفاع گنبد اصلی از کف ۱۸ متر و قطر آن ۳۲٫۲۵ متر می‌باشد و مساحت زیر گنبد هزار مترمربع و بدون ستون است که در نوع خو بی‌نظیر است.
• ارتفاع گلدسته‌ها از پشت بام ۳۸ متر و از زمین ۴۸ متر می‌باشد.
• تأسیسات گرمایش و سرمایش سیستم هواساز و تهویه مطبوع طراحی شده‌است.
• مصلا دارای سه ورودی اصلی شرقی، غربی و شمالی است.
• مصلا دارای دو حیاط یکی در قسمت شمالی با مساحت ۱٬۸۰۰ مترمربع و دیگری در قسمت شرقی با مساحت ۵۰۰ متر مربع است.

1. مجتمع فرهنگی مهدیه
2. پژوهشکده قرآنی
3. مجموعه سالن اجتماعات
4. کتابخانه مصلا
5. مجتمع اداری مصلا
6. مجتمع تجاری مصلا: این مجموعه با مساحتی بالغ بر۸٬۰۰۰ مترمربع در دو طبقه شامل نود باب مغازه تجاری با مساحت هریک بیش از ۲۵ مترمربع می‌باشد.
7. پارکینگ مجتمع: این پارکینگ دارای گنجایش ۱۶۰ اتومبیل است.

مراکز دانشگاهی و آموزش عالی

نمایی از دانشکده علوم دانشگاه شهرکرد

• دانشگاه شهرکرد
• دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد
• دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد
• دانشگاه پیام نور شهرکرد
• دانشگاه جامع علمی کاربردی چهارمحال و بختیاری
• دانشگاه فرهنگیان، پردیس بحرالعلوم(پسران) و شهید باهنر(دختران)

مکان‌های تفریحی

به علت ارتفاع زیاد، آب و هوای شهرکرد در فصل تابستان، خنک و مطبوع می باشد، به همین دلیل در روزهای گرم تابستان گردشگران زیادی را میهمان بوستان‌های شهرکرد ازجمله پارک ملت، پارک قزل حصار شهرکیان، پارک لاله، چهارباغ، پارک تهلیجان و گردشگاه چشمه زنه می‌کند.

از جمله مکان‌های تاریخی شهرکرد می‌توان به حمام خان، قلعه چالشتر ، اتاق آئینه شهرکرد، موزهٔ باستان‌شناسی شهرکرد، گورگای تپه شهرکیان و تپه سراب شهرکیان اشاره کرد.

حمل و نقل

اتوبوس شهری

سازمان حمل و نقل بار و مسافر شهرداری شهرکرد برای خدمات‌رسانی به مردم ۱۵۴ دستگاه اتوبوس در اختیار دارد که در تمام مسیرهای شهری تردد دارند.

تاکسی

علاوه بر حضور دو سیستم تاکسی بی‌سیم هماهنگ با سامانه یکپارچه کشوری (۱۳۳) و دیگری (۱۸۰۰)، نزدیک به ۱٬۵۰۰ تاکسی گردشی، خط ویژه (مانند تاکسی فرودگاه و تاکسی پایانه مسافربری)، تاکسی بانوان، دفتر تاکسی تلفنی و مسافربرهای شخصی در شهر فعالیت دارند.

فرودگاه بین‌المللی شهرکرد

فرودگاه شهرکرد، در جنوب شهر و در بزرگراه شهرکرد_فارسان واقع شده‌است. از این فرودگاه پروازهایی به تهران و مشهد صورت می‌گیرد.

پایانه‌های مسافربری

به جهت رفاه مسافران پایانه‌های مسافربری شهرکرد در دو جهت شهر قرار دارند که در این میان پایانه آزادی نقش اساسی‌تری در جابجایی مسافر به سراسر کشور دارا است.

• پایانه مسافری آزادی(به شهرهای مختلف کشور و غرب استان)
• ترمینال سامان(به شهرهای شمالی استان)

خواهرخواندگان

مقالهٔ اصلی: فهرست خواهرخواندگان ایران

• کربلا، عراق
• دوشنبه، تاجیکستان
• ماربورگ، آلمان
• ابروتزو، ایتالیا

نگارخانه

• 

  سالن ورزشی در حال ساخت شهرکرد

• 

  کوه جهان بین هفشجان در نزدیکی شهرکرد

• 

  شهرکرد- خیابان ملت- چهار راه بازار- هسته اصلی شهرکرد

• 

  شهرکرد میدان فردوسی

• 

  شهرکرد- میدان امام حسین

• 

  پارک کوهستانی ملت شهرکرد

• 

  برج‌های دوقلوی در حال ساخت در شهرکرد

• 

  دانشگاه آزاد شهرکرد

• 

  پل زمان خان در ۱۰ کیلومتری شهرکرد

منابع

امان الهی بهاروند، سکندر (۱۳۹۳). قوم لر: پژوهشی درباره پیوستگی قومی و پراکندگی جغرافیایی لُرها در ایران. تهران: نشر آگه. ص. ۳۳. شابک ۹۷۸۹۶۴۳۲۹۱۳۵۸.

پیوند به بیرون

• شهرداری شهرکرد
• شورای شهر شهرکرد