صنایع دستی
| بخشی از سلسله مقالات در مورد |
صنایع دستی
.jpg) |
|---|
صنایع دستی یا کاردستی کاری است که در آن لوازم تزئینی و کاربردی تنها با استفاده از دست یا ابزار ساده ساخته می‌شود. معمولاً این کلمه به روش‌های سنتی ساختن کالاها و وسایل مختلف گفته می‌شود. استادکاری مخصوص هر یک از این موارد مهم‌ترین ملاک است. چنین چیزهایی اغلب از لحاظ فرهنگی یا مذهبی فوق‌العاده هستند. لوازمی که به صورت تولید انبوه یا با ماشین آلات مختلف ساخته می‌شوند، جزء صنایع دستی نیستند.[۱][۲][۳]
هر اثر یا صنعتی را به راحتی نمی‌توان در زمره صنایع دستی قرار داد. برای آنکه محصولی جزو صنایع دستی شمرده شود، باید ویژگی‌هایی داشته باشد، از جمله این ویژگی‌ها می‌توان به نقش فرهنگی و هویت‌بخشی به یک ملت (داشتن بار فرهنگی)، عدم نیاز به سرمایه‌گذاری کلان در مقایسه با دیگر رشته‌های صنعتی، قابلیت ایجاد و توسعه در مناطق مختلف (شهر، روستا و جوامع عشایری)، سهولت در ایجاد مراکز تولید، دارا بودن ارزش افزوده زیاد در مقایسه با صنایع دیگر، خودکفا و متکی به مواد اولیه داخلی، کمک به رشد و توسعه اقتصادی و داشتن زمینه‌های مناسب جهت صادرات اشاره کرد.
آنچه مقولهٔ صنایع دستی را از هنر کاردستی متمایز می‌سازد، هدف از ساختن آنهاست. صنایع دستی لوازمی هستند که قرار است مورد استفاده قرار گرفته و کهنه، پوسیده و غیره شوند. موارد استفاده از آنها بیش از یک تزئین ساده‌است. صنایع دستی اغلب کارهای فرهنگی و مرسوم تلقی می‌شوند زیرا به عنوان بخشی از الزامات زندگی روزمره مطرح هستند. درحالی که هنر و کاردستی بیشتر یک فعالیت سرگرمی گونه و یک ارائه بی نقص از یک تکنیک خلاقیت است. از جنبه‌های عملی انواع مختلف صنایع دستی به دلیل شباهت مورد استفاده، مپوشانی زیادی دارند.
۱۰ ژوئن روز جهانی صنایع دستی است.
صنایع دستی، آیینه ای تمام نما از هویت و فرهنگ ایرانی است که با دستان پرمهر هنرمندان این سرزمین به جهانیان عرضه می شود. ایران با حدود ۳۰۰ نوع صنایع دستی، یکی از کشورهای برتر جهان در این حوزه به شمار می رود. این تنوع، از فرش های نفیس ایرانی گرفته تا میناکاری، سفالگری، خاتم کاری، قلم زنی و ظروف مسی، در هر گوشه از این سرزمین دیده می شود. هر شهر و روستایی با صنایع دستی خاص خود، نه تنها نیازهای روزمره را تامین کرده، بلکه با خلاقیت و هنر مردم آن منطقه، آثاری ماندگار خلق کرده که بخشی از هویت فرهنگی ما را تشکیل می دهد.[۴]
صنایع دستی در ایران
[ویرایش]در معاونت صنایع دستی در ایران باستثنای فرش دستبافت، تاکنون ۲۹۹ رشته صنایع دستی به ثبت رسیده که در ۱۸ گروه اصلی قرار می‌گیرند. [۵]از جمله صنایع دستی برتر کشور که در سطح بین‌المللی مورد توجه قرار گرفته‌اند می‌توان به فرش‌های دستباف اشاره کرد که معرف بنیه فرهنگی و هنری ایران در جهان است.
در سازمان جهانی یونسکو ۶۰۰ صنعت دستی ثبت شده‌است که ۴۵۰ صنعت دستی متعلق به کشور ایران است، از این تعداد ۲۸۷ صنعت متعلق به شهر اصفهان است.[۶] ایران سومین کشور تولیدکننده صنایع دستی در جهان است و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی متولّی این بخش است.[۷]
ارزش صنایع دستی
ارزش صنایع دستی فراتر از زیبایی ظاهری آنهاست و از منظر فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی اهمیتی بی بدیل دارد. این آثار از یک سو بیانگر سنت ها، آداب و رسوم و باورهای جامعه اند و از سوی دیگر، با ایجاد اشتغال، به ویژه برای زنان و جوامع روستایی، به اقتصاد محلی کمک می کنند. هر اثر دستی، حامل احساسات و خلاقیت سازنده اش است و به عنوان میراثی از نسلی به نسل دیگر، هویت ملی و فرهنگی جامعه را تقویت می کند.[۴]
صنایع دستی معروف ایرانی
[ویرایش]اگلیم، فرش، گبه، قلمزنی، شیشه‌گری، منبّت کاری، معرق، تراش سنگ‌های قیمتی، مینا کاری، سفال، چوب، خاتم کاری، ملیله، پارچه زربفت، پارچه مخمل و دواتگری …[۸]
جنبش هنر و صنایع دستی در غرب
[ویرایش]جنبش هنر و صنایع دستی در اواخر قرن ۱۹ به صورت اصلاحات طراحی و جنبش‌های اجتماعی در اروپا، آمریکای شمالی و استرالیا آغاز شد و تا امروز ادامه دارد. حامیان آن با آرمان‌های بنیانگذاران جنبش مانند ویلیام موریس و جان روس کین، که پیشنهاد کردند در جوامع قبل از صنعتی مانند اروپای قرون وسطی، مردم به تحقّق بخشیدن از طریق فرایند خلّاق صنایع دستی رسیده‌اند. این امر در تضاد با چیزی بود که به عنوان اثرات بیگانه کار صنعتی تلقی می‌شد.
این فعّالیّت‌ها صنایع دستی نامیده می‌شدند زیرا بسیاری از آنها در حرفه صنفی تخصّص داشتند. نوجوانان به شاگردی استاد، کار می‌کردند و مهارت‌های خود را در مدت چند سال در ازای دستمزدهای پایین پرورش می‌دادند. زمانی که آموزش آنها تکمیل شد، آنها به خوبی تجهیز شده بودند تا برای خود تجارت کنند و زندگی خود را با مهارتی که می‌توانند مستقیماً درون جامعه مبادله شود و اغلب برای کالاها و خدمات است، به دست آورند. انقلاب صنعتی و افزایش بهره‌وری فرآیندهای تولید به تدریج، بسیاری از نقش‌های هنرمندان حرفه‌ای را کاهش داده یا حذف کرده‌است و امروزه بسیاری از صنایع دستی به‌طور فزاینده‌ای شاهد رکود هستند، به خصوص. هنگامی که دیگر به عنوان یک سرگرمی، هنر مردمی و گاهی حتّی هنر زیبا دیده می‌شوند.[۹][۱۰][۱۱]
«صنایع دستی، پلی است میان گذشته و آینده که فرهنگ ایرانی را جاودانه می کند.»[۴]
روز ۲۰ خرداد در تقویم ایران به عنوان «روز ملی صنایع دستی و فرش» نام گذاری شده است که نشان دهنده جایگاه ویژه این هنر در فرهنگ ایرانی است. برای حفظ این میراث ارزشمند، می توان با خرید صنایع دستی، هدیه دادن آنها در مناسبت های مختلف یا بازدید از نمایشگاه های محلی، به ترویج و ماندگاری این هنر کمک کرد.[۴]
جستارهای وابسته
[ویرایش]- فهرست صنایع دستی ایران
- صنایع دستی (هرمزگان)
- صنایع دستی شمال شرق ایران
- صنایع دستی اصفهان
- صنایع دستی سیستان
- صنایع دستی استان مازندران
- صنایع دستی بختیاری‌ها
- صنایع دستی قزوین
- صنعت‌گر
- فهرست صنایع دستی استان اصفهان
- فهرست صنایع دستی استان فارس
- فهرست صنایع پتروشیمی ایران
- فهرست صنایع تبریز
منابع
[ویرایش]- ↑ Thomas MacMillan (April 30, 2012). "On State Street, "Maker" Movement Arrives". New Haven Independent. Retrieved November 23, 2016.
- ↑ "Gaia Handicraft". Archived from the original on November 23, 2016. Retrieved November 23, 2016.
- ↑ Martinez, Sylvia (2013). Invent To Learn. Torrance, CA: Constructing Modern Knowledge. pp. 32–35. ISBN 978-0-9891511-0-8.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ علیرضا شیری همدانی. «یادداشت سیویلیکا-علیرضا شیری همدانی». سیویلیکا.
- ↑ Nikouei. A (2023). "IRAN's Handicrafts and Traditional Arts" (PDF). Knowledge House for Craft (به نائورویی).
- ↑ معرفی. «صنایع دستی». شهرهای ایران. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۹-۰۱.
- ↑ «پرتال وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی». ۲۰۲۳-۰۴-۲۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ ژوئن ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۰۸.
- ↑ «صنایع دستی؛ نفت فردای ایران». صدف نیوز.
- ↑ Gleriy Shirokov (1988). "Nepal". Industrialization of Central Asian Countries. Publishing House "Science", Main Editorial Office of Oriental Literature. Institute of Oriental Studies (Academy of Sciences of the Soviet Union). p. 23.
- ↑ Evgeny Glazunov (1981). "Chapter 3. The Policy of the Party in Relation to the National and Petty Bourgeoisie During the Transition to the Construction of Socialism. Socialist Transformations of Private Industry and Trade". Reforming Private Industry and Commerce in Vietnam. Moscow: Publishing House "Science", Main Editorial Office of Oriental Literature. pp. 134, 173.
- ↑ "Crafts and Handicraft Production of the Irkutsk Province in the Late 19th – First Third of the 20th Century: Conceptual Specificity". Eurasian Union of Scientists.
