مسجد مشیر
 | برای تأییدپذیری کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است. |
| مسجد مشیر | |
|---|---|
 | |
 | |
| نام | مسجد مشیر |
| کشور | ایران |
| استان | فارس |
| شهرستان | شیراز |
| اطلاعات اثر | |
| کاربری | مسجد |
| دیرینگی | دوره قاجار |
| دورهٔ ساخت اثر | دوره قاجار |
| اطلاعات ثبتی | |
| شمارهٔ ثبت | ۹۱۱ |
| تاریخ ثبت ملی | ۲۵ اردیبهشت ۱۳۵۱ |
مسجد مشیر مربوط به دورهٔ قاجار در شیراز است و به وسیلهٔ «میرزا ابوالحسن خان مشیر الملک» وزیر مملکت فارس در سال‌های ۱۲۶۵ تا ۱۲۷۴ ه. ق ساخته شده‌است. این مسجد تاریخی دیدنی در خیابان قاآنی شمالی، در محلهٔ بازار ارامنه قرار دارد. این بنا در تاریخ ۲۵ اردیبهشت ۱۳۵۱ با شمارهٔ ثبت ۹۱۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.[۱]
معماری[ویرایش]
در شمال مسجد، شبستان کوچکی است که با کاشی‌های رنگی منقوش پوشیده شده‌است و سقف دو زاویه شمالی آن، با کاشی مقرنس کاری شده‌است.
در پیشانی شبستان طاق‌نمای مرتفعی است که آیات قرآنی با خطوط درشت ثلث عالی بر آن نگاشته شده و بر فراز این شبستان دو گلدسته کاشی‌کاری ساخته شده‌است. در سمت شرق مسجد طاق‌نمای بلندی دیده می‌شود که با کاشی مقرنس کاری شده‌است و کتیبه‌ای به خط ثلث از آیات قرآنی دارد و در پشت طاق نما دالان و در بزرگ مسجد است که در بازارچه ارمنی‌ها گشوده می‌شود.
این مسجد همچنین دارای یک محراب کاشی‌کاری‌شده است که بر آن سوره توحید با خط نسخ نگاشته شده‌است. وسط مسجد حوضی به طول ۲۵ و به عرض ۱۰ متر ساخته شده است، این حوض از سنگ یکپارچه ساخته شده‌است و سابقاً از آب خیرات پر می‌شده است.
در ناحیه شمالی مسجد شبستان کوچکی وجود دارد که دیوارها و سقف آن از کاشی‌های رنگین پوشیده شده‌است. سقف و دو زاویه شمالی آن نیز با کاشی، مقرنس کاری شده‌است. در پیشانی شبستان طاق نمای بلندی وجود دارد که بر روی آن آیات قرآن با خطوط درشت ثلث بر روی کاشی‌ها نگاشته شده‌است و در پایان آن تاریخ ۱۲۷۰ ه.ق قید گردیده است. در کنار و پشت این شبستان، شبستان دیگری وجود دارد که آن را مقصوره می‌نامیدند. سقف این شبستان بر پایه چهار ستون سنگی استوار است. در این شبستان محراب کاشی کاری شده‌ای وجود دارد و در کنار آن نیز چاهی عمیق قرار داشته که هم اینکه پر شده‌است. در مقابل شبستان شمالی جوی آبی واقع شده که بر فراز آن شبستان، دومناره کاشی کاری شده قرار دارد.
در مشرق مسجد طاق نمای مرتفعی است که پیشانی آن کاشی کاری شده‌است وآیات قرانی با خطوط درشت ثلث بر روی کاشی آبی آن نگاشته شده و در پایان تاریخ ۱۲۷۵ ه.ق ذکر شده‌است. در پشت این طاق نما دالان و درب بزرگ مسجد واقع است که در بازارچه باز می‌شود.
در ناحیه غربی مسجد نیز طاق نمایی مرتقع در قرینه با طاق نمای شرقی وجود دارد که در پشت آن، شبستان بزرگ مسجد قرار گرفته‌است و بر فراز این طاق، ساعتی قرار داده شده و اطراف آن کاشی کاری و معرق کاری شده‌است. سقف این شبستان نیز بر پایه ده ستون سنگی استوار است که بر روی آن‌ها، به سبک مسجد وکیل خطوط مارپیچی حجاری شده‌است. محراب این شبستان نیز کاشی کاری شده بر روی یک سنگ مرمر سوره توحید باخط نسخ نگاشته شده‌است. در زیر طاق نمای ورودی این شبستان نیز ابیات حاجی اسدالله خان شیراز در تاریخ بنای مسجد به خط نستعلیق بر روی کاشی نوشته شده‌است. هم چنین بر روی این شبستان ساعت و بادگیری قرار دارد.
در وسط این مسجد، حوضی به طول ۲۵ متر وعرض ۱۰ متر وجود دارد که از لبه تا کف آن به وسیله سنگ‌های یکپارچه پوشیده شده است، که در گذشته از آب خیرات پر می‌شده است. صحن مسجد نیز ۳۰ در۴۵ متر میباشد. در ضلع جنوبی نیز هشت ستون وجود دارد که پایه هر یک از این ستون‌ها با سنگ‌هایی تزیین شده‌است که دارای هشت نقش اسلیمی مختلف حجاری شده بر روی خود هستند.
در فاصله هر دو ستون طاقی قرار گرفته که بر فراز این هشت طاق نیز هشت نقش مختلف با کاشی کاری به شیوه معرق کاری صورت گرفته‌است. در کنار این شبستان جنوبی، سه اتاق کوچک قرار دارد که در گذشته کلاس‌های درس طلاب بوده و هم اینک مورد استقاده قرار نمی‌گیرد. شبستان زمستانی مسجد درای ۳ ستون سنگی به سبک ستون‌های مسجد وکیل است. دو طاق نمای این مسجد به کتابخانه اختصاص دارد.
در اطراف مسجد در چند نقطه مختلف پلکان‌هایی تعبیه شده که به طبقه دوم و برخی از آن‌ها به پشت بام مسجد منتهی می‌شوند. طبقه دوم این مسجد فقط در ضلع شمالی و شرقی بنا و در دو طرف ضلع جنوبی مسجد ساخته شده و دارای اتاق‌هایی است که بیشتر آن‌ها با یکدیگر مرتبط هستند. این اتاق‌ها در گذشته کلاس درس بوده اما هم اینک مورد استفاده نیستند.
نورگیرهای این اتاق‌ها در سقف قرار دارند و به صورت شیشه‌ای وبا ارتفاع ۵۰ سانتی‌متر تا ۸۰ سانتی‌متر از کف بام ساخته شده‌اند. این مسجد در تاریخ ۲۵/۲/۱۳۵۱ با شماره ۹۱۱ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌است.
ساعت مسجد مشیر[ویرایش]
شایان ذکر میباشد که کهن ترین ساعت شیراز در مسجد مشیر نصب شده است. در دوران قاجار دو ساعت برفراز بنای تاریخی و مذهبی در شیراز نصب گردید:
1- مسجد مشیر
ساعت نصب شده بر فراز مسجد مشیر که اکنون در خواب میباشد و نوای زنگ آن دیگر به گوش نمی رسد، دارای اعداد فارسی میباشد،گرچه که در انگلستان ساخته شده بود. اما به اصرار معمار مسجد ميرزا ابوالحسن خان مشيرالملك اعداد را به فارسی تغییر دادند.
این ساعت بر فراز طاق غربی این مسجد، در میان تزیینات معرق و کاشی کاری قاجاریه، بیش از صد و هفتاد سال میباشد که خود نمایی میکند. نصب ساعت در دوران گذشته در سطح شهر و به خصوص در مساجد جهت اطلاع رسانی بود.
هم اکنون بسیاری از گردشگران از وجود قدیمیترین ساعت شیراز به عنوان یک جاذبه ی ارزشمند گردشگری بی اطلاع هستند.
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
- ↑ 6. شاطریان، رضا، تحلیل معماری مساجد ایران، چاپ اول، تهران، انتشارات نورپردازان، 1390