میمند (فارس)

میمند میمند
کشور	ایران
استان	فارس
شهرستان	فیروزآباد
نام(های) پیشین	جمکان - شهر سور
سال شهرشدن	۱۳۴۰
مردم
جمعیت	۱۰٬۱۲۰ تن
رشد جمعیت	۱٫۸ درصد
جغرافیای طبیعی
ارتفاع	۱۵۴۵ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۲۵
میانگین بارش سالانه	۴۵۰ میلی‌متر
اطلاعات شهری
شهردار	علی اکبر حسن‌زاده
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۷۱۳۸۷۷
وبگاه	www.meymand.com
میمند روی نقشه ایران ۲۸٫۸۶۶۲۶۶۲°شمالی ۵۲٫۷۵۶۳۱۸۸°شرقی / 28.8662662; 52.7563188

میمند شهری در استان فارس و مرکز بخش میمند شهرستان فیروزآباد است. این شهر در سرشماری نفوس و مسکن ۱۳۹۵ جمعیتی برابر با ۱۰٬۱۲۰ تن داشت. میمند دومین تولیدکننده بزرگ گلاب در ایران پس از قمصر است و در آن سالیانه بیش از ۱۰ هزار تن گلاب تولید می‌شود که ۶۰ درصد آن صادر می‌شود.

شهرداری میمند در سال ۱۳۴۰ بر اساس مصوبه وزارت کشور با اجماع میمند سفلی، میمند علیا و شبانکاره تأسیس شد. کشاورزی مهم‌ترین شغل مردم این شهر به‌شمار می‌آید. نام این شهر از ترکیب «می» و «مند» به معنای صاحب و دارنده عرقیات گرفته شده‌است.

جغرافیا

جغرافیای طبیعی

این بخش در آخرین مناطق پیشرفتگی ارتفاعات زاگرس قرار گرفته و موقعیت مذکور باعث شده‌است تا میمند دارای آب و هوایی معتدل و نسبت به مناطق همجوار خنک تر باشد. میمند در جلگه میان دو رشته کوه نسبتاً بلند از سلسله جبال زاگرس به نام‌های سپیدار و پادنا (میمند) که به صورت دو رشته با جهت شمال غربی و جنوب شرقی کشیده شده‌اند، قرار گرفته‌است. کوه سپیدار در طرف شمال شهر میمند قرار دارد و دنباله کوه سبزپوشان شیراز است که دارای جنگل و منابع طبیعی فراوانی است و ارتفاع قله آن۳۱۶۷ متر از سطح دریا است.. در قسمت جنوب و جنوب شرقی میمند کوه پادنا (در اصطلاح محلی پیدنو و در فرهنگهای جغرافیایی میمند نیز گفته می‌شود) قرار دارد. در غرب نیز کوه کم ارتفاعی به نام قلات وجود دارد که از سیرزجان خواجه‌ای تا میمند به موازات پادنا قرار گرفته‌است. از مشرق نیز به خرمن کوه (یا کوه سور) که از میمند به شکل یک نیم دایره دیده می‌شود متصل است.

پوشش گیاهی جنگلهای کوهستانی بیشتر پسته کوهی (بنه) و بادام کوهی (اهلوک) می‌باشد. آب و هوای میمند از نوع معتدل کوهستانی است. تابستانهای نسبتاً معتدل و خشک و پاییز و زمستانها معتدل مرطوب می‌باشد. حداکثر دما بیشتر در مردادماه و حداقل دما در بهمن ماه رخ می‌دهد. بیشترین بارش فصلی نیز در بهمن ماه است و میانگین بارندگی سالانه به میزان ۴۵۰ میلی‌متر است که در ارتفاعات بیشتر به صورت برف می‌باشد.

تقسیمات کشوری

در تقسیمات کشوری بخش میمند جزء شهرستان فیروزآباد و بین شهر فیروزآباد، شهرستان کوار و شهرستان شیراز، بخش ارژن، خفر و سیمکان شهرستان جهرم، واقع شده‌است. این بخش شامل یک شهر به نام میمند و ۳ دهستان به نام‌های خواجه‌ای به مرکزیت روستای جوکان، پرزیتون به مرکزیت روستائی به همین نام و دهستان دادنجان به مرکزیت روستای دادنجان و تعداد۴۴روستا و آبادی می‌باشد که برخی از آنها عبارتند از: چهاربیدسرتنگ، صحراسفید، گنک، آبگل، امیرسالار، پرزیتون، تنگریز، بنه خفرک، مرادآباد، اسماعیل‌آباد، جوکان، زنجیران، موک، سریزجان، دارنجان لر. مورجان. دادنجان، ساختمان رئیسی وگودکهلویه جانی آباد. مهکویه. ابراهیم‌آباد. کندران. قصرعاصم. باوریان. حنیفقان. بورزکان. خیرآباد. نجف آباد. وحدت آباد. همت‌آباد کره داشی. بیروکان. انارمهر. سمنگان. میگلی. خبره. آبسوراخ. چنارسوخته کوهمره. عزیزآباد. چنارسوخته خواجه‌ای. مهکویه علیا. له آب. بست دوراه.

مختصات جغرافیایی و مردم‌شناختی

طول جغرافیایی ۴۵/۵۲ شرقی عرض جغرافیائی ۵۲/۲۸ شمالی ارتفاع از سطح دریا ۱۵۴۵ متر در شهر میمند که در کوه‌های اطراف تا ۳۲۰۰ متر می‌رسد. وسعت شهر ۱۲ کیلومتر مربع است.

بزرگترین بخش شهرستان فیروزاباد

تاریخ

در زمان ساسانیان سرزمین پارس که مقر اصلی حکومت بوده‌است به پنج ولایت یا کوره (خُرّه) تقسیم شده که هر کوره در واقع مجموعه‌ای از شهرهای یک مسیر است که به مرکز حکومت می‌رسد. ولایت اردشیرخوره یکی از مهم‌ترین کوره‌های پنجگانه فارس بود که در مسیر شیراز تا دریای پارس و جزایر جنوبی قرار داشته و از آنجا مسیر مهم دیگری از کیش و قشم به هند و سراندیب (سریلانکا کنونی) برقرار بوده‌است.

نام میمند در منابع جغرافیایی تاریخی سده‌های نخستین اسلام به‌عنوان یکی از نواحی کوره اردشیر فراوان مشاهده می‌شود. آنچه در اغلب این منابع تکرار شده این است که: میمند شهری است در ناحیه گرمسیر فارس با هوای معتدل. دارای آب روان و انواع میوه. محصول عمده آن انگور و گلاب. شغل مردم بیشتر پیشه‌وری و تولید گلاب و عرقیات. دارای کاروانسرا و مسجد جامع و مردمی بصلاح.

از قدیمی‌ترین نوشته‌های جغرافیایی در این مورد در کتاب صورالاقلیم نوشته ابوزید سهل بلخی (۳۲۲ هـ ق) از میمند به‌عنوان یکی از نواحی اردشیرخوره نام برده‌است که در مسیر عبور شاهراه مهمی قرار داشته‌است؛ و همچنین گوید: . . . گلاب پارس از آن خیزد و به بدریابار و حجاز و یمن و شام و مصر و مغرب و خراسان برند . . .

ابن بلخی می‌نویسد: اسکندر چون می‌خواست شهر گور (جور) را غرق سازد آب رودخانه را به طرف صحرای میمند منحرف کرد همچنین حمدالله مستوفی در کتاب نزهة القلوب و اصطخری در المسالک و الممالک باز دربارهٔ مسیر شیراز تا کیش (کوره اردشیر) از میمند به‌عنوان یکی از نواحی و یکی از ایستگاه‌های مهم مسافران نام می‌برد.

به هر حال در آن زمان میمند بر سر یک شاهراه تجاری مهم از شیراز به بنادر و جزایر جنوبی و از آنجا به هند قرار داشته‌است و دارای کاروانسرا و بازار مهمی بوده‌است. پس از تغییر مسیر شاهراه فوق، از اهمیت اقتصادی میمند کاسته شد اما همچنان شهرت خود را به‌عنوان شهری زیبا و فرهنگی و صاحب تولیدات متنوع به ویژه عطر و گلاب، حفظ نمود.

اوژن فلاندن جهانگرد و معمار فرانسوی در سال ۱۸۴۱ میلادی (۱۲۵۷هـ ق) با این که در یک زمستان سخت از میمند گذر کرده‌است، از مزارع و باغ‌ها و بناهای زیبا و مردمان باصفا و آزاد میمند تعریف نموده و می‌نویسد: «سرانجام پس از ده‌ساعت راه رفتن آن‌هم با گرسنگی و تشگی و سرمای جانگذاز به میمند رسیدیم. رئیس این دهستان یکنفر ملاست که با رأفت تام ما را بپذیرفت.

میمند که شهری کوچکش باید دانست از مالیات شاه معافست. عایدات ابوالجمعش از قول کدخدا دو هزار تومانست که وقف امامزاده شیراز یعنی شاه‌چراغ می‌باشد … با اینکه برف سرتاسر این دشت را فراگرفت ولی خاطره‌ای خوب از این محل با خود بردیم. این دهستان پرجمعیت، اطرافش را باغات بسیار احاطه کرده. اراضیش بسیار حاصلخیز، منازلش دارای ساختمان‌های خیلی قشنگ و مرتفع است. گمان می‌کنم رونق و شکوه این ده که زیاد به نظر من دلفریب آمد از این باشد که اداره‌اش تحت حمایت عمال شاه نیست. اداره این شهر کوچک مستقل که توسط یک ملا انجام می‌شود بهتر از سایر شهرهای ایران است.

مردمانش سرشار از شادی، زمین‌هایش تمام مزروع و بناهایش همه پرشکوه است. در ایران نادر و بلکه منحصر بفرد است. هر صنفی کار خود را با شادمانی انجام می‌دهد و نه تنها خود استفاده می‌برد بلکه بر جلال و ابهت دهستان و شادی اهل دهستانش می‌افزاید. مردم هیچ کاری به عمال شاه نداشته و آزادانه زندگی می‌کنند.

سرمای سختی که هرگز تصور آن را نمی‌کردیم باعث زحمت ما شد. فردایش هم مانند روز پیش هوا سخت سرد بود و بهتر دانستیم حرکت را به تعویق اندازیم.

روز پانزدهم ژانویه حرکت کردیم. سرتاسر دشت را برف فرا گرفته بود. بیش از پیش به دشتی که میمند در آن قرار گرفته‌است فرومی‌رفتیم. هر چقدر می‌رفتیم دره کم‌وسعت‌تر می‌شد.»

از دیگر مورخان معتبر که از میمند سخن گفته‌است ابن بطوطه مورخ و جهانگرد سرشناس معتبر جهان عرب است که دو بار به میمند سفر نموده او در سفرنامه خود نوشته‌است از بهترین نواحی اطراف شیراز منطقه جمکان است که مرکز آن میمند است او میمند را از شگفتی‌های خلقت ذکر نموده و می‌نویسد عجیب است که در میمند درختان سردسیری و گرمسیری یکجا و در کنار هم رشد نموده و سایه بر سر یکدیگر گسترانده‌انداین کتاب به ۹ زبان دنیا ترجمه شده‌است

نام قدیم منطقه میمند

هرچند در کلیه اسناد تاریخی از شهر فعلی میمند به همان نام میمند نام برده شده اما در گذشته بخش یا بلوک یا بهتر بگوییم منطقه‌ای که میمند در آن قرار داشته‌است جمکان نام داشته‌است. جمکان در فارسی یک کلمه ترکیب یافته از دو کلمه جم به معنای شاهزاده و پادشاه یا جمشید پادشاه اسطورهٔ ایران و کان که همان قید مکان است سرجمع می‌شود این نام را به جایگاه شاهزادگان یا جایگاه جمشید پادشاه معنا کرد.

بناهای تاریخی

وجود بناهای تاریخی حکایت از پیشینه دراز این شهر دارد که به ۶۰۰۰ سال می‌رسد. با توجه به نزدیکی میمند به مرکز حکومتی ساسانیان در شهر گور چندین اثر باستانی مربوط به زمان ساسانیان وجود دارد. از آثار باستانی شهر گور که در ۵۰ کیلومتری میمند واقع شده‌اند می‌توان به قلعه دختر، آتشکده ساسانی (کاخ اردشیر بابکان)، پل ساسانی مهرنرسه، نقش‌های برجسته صحنه پیکار و پیروزی ساسانیان، نقش تاجگذاری اردشیر بابکان (در تنگاب فیروزآباد) و منار مرکزی شهر گور اشاره کرد. آثار و بناهای زیادی نیز مربوط به دوران‌های ساسانیان، صفویه، زندیه و قاجاریه در منطقه میمند وجود دارد که هر کدام نیازمند تحقیق و بررسی بیشتر و کشف تاریخ این دیار است. در میمند قدیم خانه‌ها با سنگ، ساروج، چوب و کاه گل معمولاً دارای اتاق‌هایی در دوطبقه بر گرداگرد یک حیاط ساخته می‌شد. در محله‌های قدیمی کوچه‌های پیچ در پیچ وجود داشت که گاه به صورت دالانی از زیر طبقه بالایی خانه‌ها عبور می‌کرد. متأسفانه چندین بنای ارزشمند و تاریخی منطقه طی سال‌های اخیر به بهانه توسعه شهری و در سایه بی‌توجهی مسؤولان از میان برده شده‌است. درحال حاضر ۲۲ اثر تاریخی ثبت شده درمنطقه میمند وجود دارد که عبارتند از: امامزاده اسماعیل مسجد جامع میمند حمام تاریخی جنب مسجد منزل قدیمی خواجه محمد امین مظفری قلعه تل گاوی قلعه تاریخی امیرسالار قلعه تاریخی زنجیران قلعه تاریخی گنک دژ نظامی تنگ قلعه کاروانسرای عباسی کاروانسرای زنجیران کاروانسرای موک کاروانسرای بیرواکون کاروانسرای آبگل درخت سرو کهن مسجد ده بالا تپه تاریخی حسن‌آباد تپه تل قلعه خانه گبری‌ها معروف به سنگ سوراخ چهار طاقی اسلامی حمام صفوی قلعه سهره آسیاب بادی

دیدنی‌های طبیعی

• چهل‌چشمه حنیفقان
• جنگل طبیعی جاده قدیم میمند
• تنگ آتشگاه
• کوهستان سپیدار
• کوهستان پادنا (به گویش محلی پیدونو)
• تنگ خرسان
• باغستان‌های گل میمند
• بوستان شقایق (پارک شهر)

جاذبه‌های فرهنگی و رویدادها

گل چینی و گلابگیری، کوچ عشایر، اجتماع هیئت مذهبی این شهر در روز تاسوعا

بناهای مذهبی

• امامزاده سید حسین، در شهر میمند واقع شده و قبرستان عمومی شهر و گلزار شهدا در آن واقع شده‌است
• امامزاده اسماعیل، در مرکز شهر میمند قرار گرفته و از قدیم محل برگزاری مراسم عزاداری امامان بوده‌است
• امامزاده دوبرادران، در پنج کیلومتری میمند واقع شده و مزار دو تن از نوادگان موسی بن جعفر می‌باشد
• امامزاده شاه حسن غیاث الدین، در مسیر میمند به تنگریز قرار دارد
• امامزاده سید شاه نور، بین میمند و میمند علیا قرار داشته و مردم میمند نسبت به وی اردات ویژه‌ای دارند
• امامزاده سید صالح، در شمال میمند واقع شده‌است
• امامزاده شاه عطاالله، در روستای گنک در بیست کیلومتری میمند قرار دارد
• امامزاده سید ابوالقاسم، در باغ‌های جنوب میمند قرار دارد
• امامزاده سید علی جعفر، واقع در میمند علیا

هیئات مذهبی

از جمله هیئات مذهبی این شهر می‌توان به هیئت فرهنگی مذهبی فاطمیون، هیئت منتظران مهدی واقع در بقعه متبرک امام زاده سید حسین (علیه السلام)، هیئت جان نثاران قمر بنی هاشم، عاشقان ثارالله، و همچنین هیئت‌های مذهبی مساجد (امیر المومنین، چهارده معصوم، مسجد جامع علیا، مسجد رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم علیه) و مهدیه علیا اشاره کرد.

اجتماع هیئت مذهبی میمند

کشاورزی

به علت محدودیت شدید در منابع آبی منطقه، زراعت در بیشتر اراضی میمند به صورت دیمی است. کشت‌های آبی از طریق چشمه‌های موجود و به‌علاوه در قدیم به وسیلهٔ تعداد زیادی قنات و هم‌اکنون از طریق چاه و تلمبه‌های کشاورزی انجام می‌شود. به دلیل خشکسالی‌های متوالی و برداشت بی‌رویه در حوزه آب‌های زیرزمینی اکثر چشمه‌ها و قنات‌ها از بین رفته یا دچار کم‌آبی شده‌اند. محصولات کشاورزی میمند عبارت‌اند از: گندم، جو، حبوبات، بادام، گردو، انگور، سیب، انار، زردآلو، عسل، گلاب و سایر عرق‌های گیاهی نام میمند از دو جزء می + مند تشکیل شده و به‌طور کلی به معنای محلی است که انگور دارد. هم‌اکنون نیز باغستان‌های انگور زیادی در میمند وجود دارد که بعد از گلاب و عرقیات از تولیدات عمده آن به حساب می‌آید. گلابگیری و ساخت انواع عرقیات از زمان‌های بسیار قدیم در میمند رواج داشته و هم‌اکنون نیز به دو روش سنتی و صنعتی رایج است.

شکوفه بادام در میمند

باغات میمند با سطحی بالغ بر ۵۰۰۰ هکتار و دارای شرایط فصل کشاورزی منحصر یکی از مناطق مهم معتدل سرد استان است. عمده محصولات این مناطق عبارت‌اند از انگور، انار، سیب، گل سرخ، گل نسترن، گردو، بادام و انجیر که اکثراً در دهستان‌ها و روستاهای بخش و شهر میمند وجود دارند. عمده‌ترین گونه‌های گیاهی میمند در مراتع کوهستانی و جنگلی را محصولات بنه، بادام، کهکم، زیتون، ارژن، سقز (کیالک)، زالزالک، انجیر، آلبالو وحشی، کلختک، کنار، بنگرو، ارس، خوشک، ریش بز، کنگر، شبدر، یونجه، جاشیر، گاوزبان، شاتره، کاهو، زنبق وحشی، اسپند، لاله کوهی، پیاز، کرفس وحشی، بومارزان (سرزرد) شیبو، شنبلیله، گل بنفشه و .. تشکیل می‌دهند.

گلاب‌گیری

از آنجاکه میمند از باغ‌ها و مزارع بزرگ گل‌های محمدی و رز برخوردار است، این شهر به گلخانه فارس شهرت دارد. میمند همچنین دارای یک هزار و ۲۰۰ هکتار سطح زیر کشت باغ‌های گل محمدی دیمی و آبی است که بخش آبی آن در دشت‌های میمند و بخش دیمی آن در ارتفاعات شمالی و جنوبی مشرف به میمند یا ارتفاعات منطقه‌هایی به نام خرسان، آپادانا و.. کشت می‌شود. در بخش میمند ۶۰ کارگاه سنتی گلاب‌گیری وجود دارد که از این تعداد۴۰ کارگاه فعال بوده و شش واحد صنعتی نیز در این رابطه فعالیت می‌کنند.

صنایع

شغل عمده مردم میمند شامل فعالیت‌های کشاورزی و دامپروری می‌شود. این منطقه به غیر از کارخانه سیمان فیروزآباد متعلق به شرکت سیمان فارس نو که در ابتدای حوزه استحفاظی بخش میمند از سمت شیراز و در منطقه دشت موک و در مجاورت روستای موک قرار دارد و نیز ۱۰ واحد کارخانه صنعتی تولید عرقیات (گلاب) - که تنها ۸ واحد آن اشتغال مستقیم بیش از ۳۰۰ نفر را ایجاد کرده‌اند- از وجود صنایع چشمگیری برخوردار نیست و صنایع موجود دیگر عبارت‌اند از حدود ۷۰ واحد کارگاه تولیدی سنتی انواع عرقیات و ۴ کارگاه زنبورداری و تولید و بسته‌بندی عسل ۲ واحد کارگاه پلاستیک‌سازی برای بسته‌بندی گلاب و عرقیات و ساخت صندوق‌های پلاستیکی برای بسته‌بندی میوه جات به ویژه انگور که مهم‌ترین محصول شهر میمند است ناگفته نماند که طی چند سال گذشته با درایت دولت و تشکیل خوشه صنعتی گل و گلاب میمند گلابگیران میمند با تشکیل یک کنسرسیوم مشترک موفق شدند به عنوان برترین خوشه صنعتی کشور دست یابند. در کنار گلابگیری و برای ظروف گلاب و عرق‌ها صنعت شیشه‌گری نیز دایر بوده‌است که در حال حاضر صرفاً به صورت تولید صنایع دستی نیمه فعال است. همچنین چند کارگاه پنیرسازی و ماست‌بندی سنتی نیز، در این شهر فعال است.

سدها و طرح‌های آبخیزداری

جالب است بدانید که سد تنگاب فیروزآباد از نظر تقسیمات کشوری در حوزه جغرافیائی این بخش و در ابتدای حوزه ورودی این بخش از سمت فیروزآباد قرار دارد دو سد خاکی دیگر در این بخش وجود دارد که آب‌های رودخانه‌ای فصلی را مهار می‌کند این سدها عبارتند از: ۱- سد خاکی مراد آباد در غرب میمند و در ۱۰ کیلومتری جاده میمند به شیراز روبروی شهرک صنعتی میمند ۲- سد خاکی میمند در ابتدای جاده قدیم میمند به شیراز و فیروزآباد چند طرح آبخیزداری نیز به صورت حوضچه‌ای در میمند اجرا شده که مهم‌ترین آن‌ها پرزیتون در شرق حد فاصل روستای عزیز آباد و مراد آباد در غرب و شبانکاره در شمال شهر میمند است.

دامپروری

در میمند، پرورش گاو و گوسفند از دیرباز رواج داشته‌است. در حوزه تحت پوشش این شهرستان علاوه بر اکثر روستاییان، جامعه عشایری سیار و نیمه سیار نیز اقدام به پرورش و نگهداری دام می‌کنند که اکثراً به صورت سنتی است. با توجه به وضعیت مراتع که اغلب کوهستانی بوده و همچنین وجود پسچرای زراعت به مقدار زیاد، این منطقه در پرورش گوسفند مساعد به‌شمار می‌رود.

در این منطقه به جز پرورش گوسفند نسبت به پرورش گاو و گوساله، زنبور عسل نیز اقدام می‌شود. تعداد دام موجود در شهرستان به ۵۰۰۰۰۰ راس بالغ می‌شود و حدود ۶۰۰۰ کلنی زنبور عسل وجود دارد که تولید عسل هر کلنی به‌طور میانگین ۳۵ کیلوگرم است. مضافاً تولیدات فراورده‌های دامی نظیر پوست، پشم، شیر، ماست، پنیر، دوغ، کره محلی، خامه و … نیز فراوان است. همچنین اخیراً پرورش ماهی قزل‌آلا نیز در رودخانه زیبای آتشگاه انجام می‌گیرد.

منابع

• اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳ خ؛ و
• http://www.meymand.com/
• https://web.archive.org/web/20120821004309/http://www.meymandcity.ir/