بیرم

برای دیگر کاربردها، بیرم (ابهام‌زدایی) را ببینید.

بیرم
کشور	ایران
استان	فارس
بخش	بیرم
نام(های) پیشین	کُبه
سال شهرشدن	۱۳۷۴ خورشیدی
مردم
جمعیت	۷٬۳۰۰ نفر (۱۳۹۵)
جغرافیای طبیعی
ارتفاع	۴۹۳ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۳۸ درجهٔ سانتی‌گراد
اطلاعات شهری
شهردار	سهراب محمدی
تأسیس شهرداری	۱۳۷۵ خورشیدی
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۷۱
وبگاه	شهرداری بیرم
کد آماری	۲۲۱۹
بیرم روی نقشه ایران ۲۷°۲۵′۵۰″ شمالی ۵۳°۳۰′۵۲″ شرقی

بِیرَم، شهری در بخش بیرم از شهرستان لارستان در استان فارس ایران است و مرکز این بخش به‌شمار می‌آید. این شهر در سال ۱۳۷۴ خورشیدی و بر پایهٔ تقسیمات کشوری از روستا به شهر ارتقا یافت. این شهر، مرکز بخش بیرم است.

بر پایهٔ سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵، جمعیت بیرم ۷٬۳۰۰ نفر در قالب ۲٬۱۲۵ خانوار بوده است.

جغرافیا

جاده بیرم - فِداغ

شهر بیرم در ۱۳۵ کیلومتری مرکز شهرستان لارستان و ۳۶۰ کیلومتری مرکز استان فارس قرار دارد. این شهر با ارتفاع ۵۰۹ متر از سطح دریا در ۵۳٫۳۵ درجه طول شرقی و ۲۷٫۲۵ درجه عرض جغرافیایی واقع شده و کوه‌های آن دنبالهٔ رشته‌کوه زاگرس جنوبی است که بلندترینشان کوه گاوبست است.

بیرم در جنوب استان فارس و در دشتی وسیع محصور در رشته‌کوه‌های زاگرس جنوبی قرار دارد. این شهر از شمال به ارتفاعات لنگستان، از جنوب و جنوب شرقی به کوه‌های دجرو و گاوبست، از شرق به ارتفاعات طهر و از غرب به نواحی علا مردشت محدود می‌شود. ارتفاع آن از سطح دریا حدود ۴۹۳ تا ۵۰۹ متر است. آب‌وهوای بیرم گرم و خشک بوده و میانگین بارندگی سالانه کمتر از ۲۰۰ میلی‌متر گزارش شده است.

آب‌وهوای بیرم گرم و خشک است و میانگین بارندگی سالانهٔ آن کمتر از ۲۰۰ میلی‌متر می‌باشد. این منطقه در گذشته هزاران اصله نخل داشته و خرمای آن از طریق شیراز به سراسر کشور و حتی کشورهای عربی حاشیهٔ خلیج فارس صادر می‌شده است، اما خشکسالی‌های اخیر، حفر بیش از ۱۲۰ حلقه چاه عمیق و توسعهٔ کشاورزی مدرن باعث افت شدید سطح آب‌های زیرزمینی و نابودی تدریجی نخلستان‌ها شده است. امروز بیشتر زمین‌ها زیر کشت محصولاتی چون گندم، جو، ذرت، یونجه و دانه‌های روغنی است. پوشش گیاهی بیرم شامل گونه‌هایی مانند کهور، کُنار، بادام کوهی و بن و گیاهان دارویی چون آویشن، آنقوزه و بردی است و گونه‌های جانوری آن شغال، روباه، گراز، آهو، بز کوهی، کبک و تیهو به‌شمار می‌آیند.

تاریخ

بیرم، روستا یا منطقه‌ای با نام پیشین «کُبه» بوده که در سال ۱۳۷۴ خورشیدی به شهر تبدیل شده است. ریشهٔ نام بیرم مشخص نیست. در لغتنامهٔ دهخدا «بیرم» به معنی میله یا پتک آهنی و نوعی پارچه ذکر شده است.

پیشینهٔ سکونت در منطقهٔ بیرم به بیش از دو هزار سال می‌رسد و هستهٔ اولیهٔ مسکونی آن زرتشتی بوده است. آثار قلعه‌ای موسوم به «هفت‌قلعه‌ای» یا «شهرستان» در مرکز شهر باقی مانده است. ساکنان اولیهٔ بیرم زرتشتی بوده‌اند و در محل‌هایی چون تل گوه زندگی می‌کرده‌اند. در مرکز شهر قلعه‌ای به نام «شهرستان» با حصارهای بلند و هفت قلعهٔ تودرتو ساخته شده بود که مرکز حاکمیت وقت موسوم به شاه سلنتور به‌شمار می‌آمد. هفت قلعهٔ محافظ دیگر نیز در اطراف آن قرار داشتند که بقایای آن‌ها هنوز دیده می‌شود.

بیرم که در گذشته «بیخهٔ احشام» نامیده می‌شد، در جنوب فارس میان لار و لامرد قرار دارد. در فارسنامهٔ ناصری، این ناحیه در جنوب غربی لار معرفی شده و روستاهایی چون احشام قائد، چارطاق، چاه برد، خیرگو، دهنو، شیخ عامر، شیرینو، کتک، لاورستان و ملایی جزو آن ذکر شده‌اند. در سه دههٔ اخیر تغییرات اداری موجب جدایی برخی مناطق از بخش بیرم و الحاق آن‌ها به شهرستان‌های همجوار شده است.

در سال ۴۵۲ هجری قمری، سید عفیف‌الدین، مشهور به شاه زَندو، از نوادگان امام موسی کاظم، به بیرم آمد و مردم را به اسلام دعوت کرد. او مرکز فرماندهی خود را در بیرم قرار داد و پس از مرگش در نزدیکی تنب شهرستان، بقعه و بارگاهی برایش ساخته شد که هنوز زیارتگاه مردم است. افزون بر آن، بقاع دیگری نیز در شهر وجود دارد، از جمله امامزاده شاه نورالدین، شاه جلال‌الدین، شاه ابوالحسین، شاه ابوالقاسم، سعد بن سعید، شاه ابوالفتح و میر ابولبه (پیر بل) در ارتفاعات شمال‌شرقی بیرم.کاوش‌های باستان‌شناسی در تل بحره نیز نشانه‌هایی از قدمت ۴۰ تا ۱۵۰ هزار ساله در اشیای تاریخی این منطقه آشکار کرده است.

از آثار مذهبی بیرم می‌توان به قرآن نفیسی اشاره کرد که بنا بر روایات توسط شاه زندو از مکه آورده شد. این قرآن ۵۷۰ صفحه داشت، بر روی پوست آهو و به خط کوفی نوشته شده بود و در هر صفحه هفت تا هشت سطر آیه دیده می‌شد. این نسخه در سال ۱۳۷۸ به سرقت رفت و تنها تصاویری از آن باقی مانده است. همچنین درب ورودی بقعهٔ شاه زندو که متعلق به سال ۹۹۷ هجری قمری و ساخته‌شده از چوب گردو در هند بود، برای نصب به بیرم آورده شده و همچنان از آثار تاریخی این منطقه به‌شمار می‌رود.

اقتصاد

بیرم در گذشته دارای هزاران نخل و یکی از مراکز تولید خرما در جنوب فارس بود. خشکسالی‌های اخیر و کاهش سطح آب زیرزمینی موجب از بین رفتن بخش بزرگی از نخلستان‌ها شد. در سال‌های اخیر کشاورزی نوین جایگزین بخشی از تولید سنتی شده و محصولاتی چون گندم، جو، ذرت، یونجه و دانه‌های روغنی کشت می‌شود.

منابع آب

منابع آب بیرم در گذشته از چشمه‌هایی مانند چشمهٔ بستکوه تأمین می‌شد که آب آن از طریق جداول سنگی به شهر هدایت می‌گردید. در سال‌های اخیر سد بستکوه در این مسیر ساخته شده است.

آب آشامیدنی شهر بیرم بیش از بیست سال است که با مشکلات جدی روبه‌روست. شوری بالای آب (EC بالا)، وجود املاح قابل مشاهده و میزان بالای نیترات از جمله مهم‌ترین چالش‌ها به‌شمار می‌روند. علاوه بر این، افت فشار آب نیز زندگی روزمرهٔ مردم را تحت‌تأثیر قرار داده و انجام کارهایی مانند حمام کردن یا شست‌وشو را با دشواری همراه کرده است. پیامدهای این مشکلات تنها به سطح خدمات شهری محدود نمانده و جنبه‌های بهداشتی و اجتماعی نیز پیدا کرده است، به‌گونه‌ای که افزایش برخی بیماری‌ها از جمله سرطان مثانه گزارش شده و در کنار آن، مهاجرت گستردهٔ ساکنان به مناطق دیگر شدت گرفته است.

برای رفع این بحران راهکارهایی مطرح شده که از جملهٔ آن‌ها می‌توان به اجرای خط دوم انتقال آب از سد سلمان فارسی اشاره کرد؛ هرچند با وجود تصویب بودجه، این پروژه هنوز اجرایی نشده است. همچنین درخواست‌هایی برای اختصاص بودجه‌های استانی به حل مشکل آب بیرم، به دلیل اهمیت و اولویت آن، ارائه شده است. در کنار این طرح‌ها، پیشنهادهای جایگزینی نیز مطرح است؛ مانند ادامهٔ خط انتقال اول از بخش ارد به بیرم یا رساندن خط دوم به خنج تا مردم بیرم نیز از آن بهره‌مند شوند.

پروژهٔ انتقال آب خلیج فارس به استان فارس با هدف رساندن آب به سد سلمان فارسی تا تابستان ۱۴۰۵ در حال اجراست. در مسیر اِوَز تا بیرم به طول ۱۱۰ کیلومتر، ۵۰ کیلومتر لوله‌گذاری انجام شده و بقیه نیز در دست اجراست. در این طرح قرار است مناطق عمادده بیرم، عمادشهر، علامرودشت و چاه‌ورز هم از آب بهره‌مند شوند و پس از تکمیل آب‌شیرین‌کن، لوله‌گذاری تا پارسیان ادامه یابد تا شهرهایی مانند لامِرد، اوز و گراش نیز پوشش داده شوند.

بر اساس این برنامه، تا زمان بهره‌برداری آب‌شیرین‌کن، آب بیرم موقتاً از سد سلمان فارسی تأمین خواهد شد. پس از راه‌اندازی خط خلیج فارس، آب جنوب فارس از این خط تأمین می‌شود و معادل آن آب از سد سلمان فارسی برای شیراز و مناطق مرکزی استان تخصیص خواهد یافت. به گفته قادری، خط چهارم آبرسانی شیراز از سد سلمان فارسی خواهد بود.

منابع

• شهر بیرم |. Beyram.ir. Published 2025. Accessed August 20, 2025. https://beyram.ir/شهر-بیرم/