آتشکده

مختصات: ۲۸°۱′ شمالی ۵۳°۱′ شرقی / ۲۸.۰۱۷° شمالی ۵۳.۰۱۷° شرقی / 28.017; 53.017

آتشکده زرتشتیان در یزد.

آتَشکَده به گونه‌ای از نیایشگاه‌های زرتشتیان گفته می‌شود که در آن آتش در جایگاه ویژه‌ای جای گرفته است و مهمترین نیایش‌های دینی در آن و در برابر آتش انجام می‌گیرد.

محتویات

۱ بناهای چارتاقی
۲ بنای آتشکده‌ها
۳ آتشکده‌های خاموش
۴ آتشکده‌های مشهور
۵ نگارخانه
- ۵.۱ ساختمان آتشکده‌ها
- ۵.۲ نقش آتشکده روی سکه‌ها
۶ جستارهای وابسته
۷ منابع

بناهای چارتاقی[ویرایش]

بسیاری از بناهای چارتاقی در سطح کشور - به تصّور آتشکده - یا به طور کامل تخریب شده و یا تغییر کاربری داده شده است. ولی تعدادی هم مانند چهارتاقی نیاسر و چارطاقی تفرش، سالم مانده‌اند. چارتاقی‌ها را آتشکده‌های دوره ساسانی می دانند.^{[نیازمند منبع]}

بنای آتشکده‌ها[ویرایش]

یک از آتشکده‌های پارسیان در هند.

باقی مانده آتش کده نوشیجان (ملایر"مل آگر: تپه های آتش)تنها اثر مانده از دوران ماد ها ^[۱]

بنا بر نظر احمد تفضلی اطلاعات ما در مورد آتشکده‌ها عموماً از دوره ساسانی و اسلامی است. شکل و بنای آتشکده‌ها در همه جا یکسان بوده، معمولاً ً هر آتشکده هشت درگاه و چند اتاق هشت گوشه داشته و آتشدان در وسط بنا واقع بوده و پیوسته آتش مقدس در آن می‌سوخته است. اما با گذر زمان و به تدریج در دین زرتشت مقرر می‌شود که آفتاب بر آتش نتابد. بنابراین آتش را در فضای باز نگهداری نکرده و اتاقی در وسط بنا ساختند که آتشدان در آن جای داشت. شمار آتشکده‌ها بسیار بود و بنیاد آن‌ها به زمان پیش از زرتشت، یعنی زمان پیشدادیان (هوشنگ و جمشید) می‌رسید. ولی در دوره ساسانیان سه آتشکدهٔ مشهور بدین قرار بود:

آتشکده آذرگشنسب ( آذرگشسب یا آذرجشنس ) واقع در شهرستان تکاب
آتشکده آذربرزین‌مهر در روستای فشتنق خراسان رضوی
آتشکده کاریان یا آتشکده آذرفرنبغ کاریان در روستای کاریان از توابع جویم لارستان

به نام سه طبقهٔ اصلی اجتماعی در آن دوران یعنی طبقهٔ ارتشتاران و نظامیان، طبقهٔ کشاورزان و پیشه وران، و طبقهٔ موبدان و روحانیان، که با سه رنگ سرخ و سبز و سپید یا همان سه رنگ پرچم ایران مشخص می‌شده‌اند، اهمیت می‌یابد.^{[نیازمند منبع]} به زعم احمد تفضلی آتشکده‌ها بنا بر اهمیت نوع آتشی که در آن است، به سه دسته تقسیم می‌شوند: آتشِ بَهْرام، آدُران و دادگاه.^{[نیازمند یادکرد دقیق]}

آتشکده‌های خاموش[ویرایش]

آتشکده‌های زیادی چون کوه آتشکده، در ایران موجود است که پس از حمله اعراب به ایران و همچنین در دوران صفویه به زور خاموش شدند. تعدادی از آتشکده‌ها نیز به دست اعراب و یا خود تندروهای ایرانی تخریب گشتند.^{[نیازمند منبع]}