شهرستان قیر و کارزین

شهرستان قیر و کارزین
اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	فارس
مرکز	قیر
شهرستان قیر و کارزین
مردم
جمعیت	۷۱٬۲۰۳ تن
مذهب	شیعه
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا	۷۵۰ متر
داده‌های دیگر
پیش‌شماره تلفنی	۰۷۱
شهرها
قیر، افزر، کارزین، مبارک‌آباد، امام‌شهر
تعداد بخش‌ها
مرکزی، افزر

شهرستان قیر و کارزین یکی از شهرستان‌های استان فارس ایران با مرکزیت شهر قیر است. این شهرستان با وسعتی نزدیک به ۳۴۰۰ کیلومتر مربع؛ آب و هوایی گرم و سوزان در فصل تابستان، و هوایی خنک و نسبتاً سرد در فصل زمستان دارد. ارتفاع آن از سطح دریا ۷۵۰ متر و میانگین بارندگی ۲۵۰ میلی‌متر در سال است. این شهرستان پنج شهر قیر، افزر، امام‌شهر، مبارک‌آباد و کارزین را در بر می‌گیرد. شهرستان قیر و کارزین با شهرستان‌های فیروزآباد، جهرم ، خنج و فراشبند هم‌مرز است.

تقسیمات کشوری

شهرستان قیر و کارزین با مرکزیت شهر قیر، دارای دو بخش مرکزی و افزر، پنج دهستان و پنج شهر به نام‌های [[قیر]]، کارزین، افزر، امام شهر و مبارک‌آباد می‌باشد و بالغ بر هفتاد روستا و ۵۵ آبادی (۱۳۳ روستا و آبادی) دارد.

• بخش مرکزی
  • دهستان هنگام
  • دهستان مبارک‌آباد
  • دهستان فتح‌آباد

شهرها: قیر (شهر:براساس تقسیمات کشوری ۱۳۳۷)، کارزین (شهر: براساس تقسیمات کشوری ۱۳۷۹)، مبارک‌آباد (شهر: تقسیمات کشوری ۱۳۸۶)، امام شهر (شهر: تقسیمات کشوری ۱۳۸۶)

• بخش افزر
  • دهستان زاخروئیه
  • دهستان افزر

شهرها: افزر (شهر: تقسیمات کشوری سال ۱۳۸۴)

مرکز شهرستان: شهر قیر، (شهر:براساس تقسیمات کشوری ۱۳۳۷)

تاریخچه شهرستان

شهرستان قیر و کارزین سابقه تاریخی نسبتاً کهن دارد و مورخین و سیاحانی همچون ابن حوقل بغدادی، اصطخری، ابن بلخی، مستوفی و… بدین شهرستان اشاراتی داشته‌اند و در فارسنامه ناصری این شهرستان مهد و خاستگاه دانشمندان و فرهیختگانی همچون شیخ ابوطاهر مجد الدین محمد یعقوب کارزینی صاحب قاموس شریف و… قلمداد گردیده‌است. قیروکارزین با قدمتی بیش از هزار سال جزء ولایت اردشیر خوره یکی از پنج ولایت فارس در زمان ساسانیان بوده‌است.

علت نامیدن این شهر به نام قیر مربوط به دوره سلجوقیان می‌باشد که قلعه پرگان نشانگر حاکمیت آنان بر این محدودهٔ جغرافیای است. قیر در زبان پهلوی به معنی مرز است وعلت این نامگذاری قرار گرفتن این شهر بر روی مرز گرما و سرما است. به‌طوری‌که اگر ۱۰ کیلومتر از قیر به سمت شمال حرکت کنیم به طبیعت و آب و هوای سردسیری برمی‌خوریم و اگر از قیر ۱۰ کیلومتر به سمت جنوب حرکت کنیم به آب و هوا و طبیعت گرمسیری برمی‌خوریم.

از جمله حوادثی که در این شهرستان رخ داده‌است می‌توان به زلزله فروردین سال ۱۳۵۱ شمسی اشاره کرد که به‌طور کلی این شهرستان را مخروبه کرد و مردم این شهرستان ناچار به کوچ از آن منطقه شدند و شهری که در حال حاضر به قیر مشهور است مقداری از این سرزمینی است فاصله دارد که غیر این سابقه تاریخی را دارد زیرا مردم این منطقه بعد از این زلزله مهیب مکان خود را تغییر دادند و شهر قیری که چنین قدمتی دارد اکنون جز مخروبه‌هایی از آن باقی نمانده‌است و در قسمت جنوبی قیر کنونی واقع می‌باشد.

مردم‌شناسی و جمعیت

جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال ۱۳۹۵، برابر با ۷۱,۲۰۳ نفر بوده‌است.

دین اکثریت اسلام و مذهب شیعه دوازده امامی می‌باشد. زبان مردم فارسی و ترکی قشقایی است و همچنین در دهستان افزر و دهستان هنگام (قیر و کارزین) و دهستان زاخرویه و همچنین بخش‌های جنوبی شهر قیر (محله موصلوها) و بندبست پایین ، زبان آن‌ها ترکی قشقایی می‌باشد.

جمعیت بر اساس گزارش‌ها مرکز آمار کشور در سرشماری سال ۱۳۹۵:

جمعیت کل شهرستان ۷۱,۲۰۳ نفر

جمعیت مردان ۳۶,۶۵۳ نفر

جمعیت زنان ۳۴,۵۳۸ نفر

اقتصاد

قیروکارزین دارای بیش از ۲۵ هزار هکتار اراضی مرغوب زراعی و ۱۴ هزار هکتار باغ‌های مرکبات و نخل است که حدود ۹۰٪ از باغ‌های مورد نظر به روش مکانیزه آبیاری می‌شود.

در این شهرستان حدود ۴۰۰۰ حلقه چاه محفور آبرفتی و آهکی وجود دارد که به وسیلهٔ موتورهای دیزل و الکتروپمپ از آن‌ها استحصال آب می‌گردد. این شهرستان دارای تعدادی بیشمار ادوات کشاورزی از قبیل تراکتور و دنباله بندهای آن، کمباین، موتورهای دیزلی، پمپ‌های آب، سمپاش و… می‌باشد. از نظر سازگاری آب و هوا و خاک این شهرستان جزء مناطق منحصر به فرد کشاورزی و باغداری در سطح جهان می‌باشد و در تولید مرکبات با قریب ۴۰۰ هزار تن تولید سالانه مقام اول را در استان داراست.

این شهرستان دارای ۶۰۰ هزار رأس دام سبک، ۶۰۰۰ رأس دام سنگین، ۴۰۰ کلنی زنبور عسل و مقدار معتنابهی تولیدات دامی می‌باشد. این شهرستان از نظر منابع طبیعی و پدیده‌های زیست‌محیطی یکی از شهرستان‌های غنی استان می‌باشد.

شهرستان قیر و کارزین از نظر صنایع دستی همچون قالیبافی، گلیم بافی، جاجیم بافی و… دارای ظرفیت‌های بسیار بالایی است ولیکن از نظر صنایع جدید بهره چندانی جز کارگاه‌های محلی، ایستگاه سیلندر پرکنی گاز و … ندارد، ولی سهم صنایع دستی در تولید ناخالص شهرستان چشمگیر است.

مع الوصف مبحث کارخانجات ذرت خشک کنی، بسته‌بندی و صنایع تبدیلی در آستانه تحولی جدید است. ضمن اینکه شهرستان از نظر رشد و توسعه دامپروری به صورت مکانیزه نیز در آستانه پیشرفتی قابل می‌باشد.

کشاورزی

این شهرستان وضعیت خوبی از نظر تولید مرکبات و خرما دارد. به‌طوری‌که در زمینه تولید لیموترش

رتبهٔ اول در کشور و از نظر کیفیت لیموشیرین کشت شده رتبهٔ اول در جهان را داراست.البته شهرستان های دیگر نام مرکبات قیروکارزین زا به نام خود مینامند

بیش از ۲۰ درصد خرمای استان فارس در شهرستان قیروکارزین تولید می‌شود. ارقام مرغوب خرمای شهرستان قیروکارزین زاهدی، شاهانی، هلیله، خاسویی و کبکاب است که بخشی از این محصول هم به کشورهای امارات متحده عربی، افغانستان، پاکستان، قزاقستان، قرقیزستان و دیگر کشورها صادر می‌شود. بیش از ۲۷ هزار تن خرما از نخلستان‌های شهرستان قیروکارزین برداشت شود. خرمای زاهدی این شهرستان یکی از مرغوب‌ترین در نوع خود در جهان است اما نبود صنایع تبدیلی، سبب شده تا خرمای این شهرستان توسط دلالان و واسطه‌ها با بسته‌بندی با نام دیگر شهرستان‌ها حتی با نام دیگر استان‌ها به بازار عرضه شود.

گیاهان دارویی و خوراکی در مراتع منطقه فراوان یافت می‌شود که عبارتند از گل گاوزبان، ترشک، توله، شیرین بیان (مهک)، آویشن، موشکورک، جاشیر، کنگر، سقز، بابونه و … شهرستان قیروکارزین باغات عظیمی از لیمو ترش و لیمو شیرین دارا است این شهرستان با حدود ۶۵۰هزار تن تولید لیمو ترش قطب تولید لیمو ترش در کشور می‌باشد گرچه که شهرستان‌های دیگر ادعا می‌کنند که قطب تولید لیمو ترش هستند ولی این چنین نمی‌باشد شهرستان قیروکارزین به دلیل نداشتن میدان میوه وتربار باید به میدان تربار شهرستان‌های دیگر می‌فرستند وآنها بنام خود به کشور و کشورهای دیگر مثل روسیه. ازبکستان. ترکمنستان و… ارسال می‌کنند - میزان اراضی زیر کشت: ۳۹۶۹۲ هکتار

- میزان اراضی تحت اشغال باغات: ۱۴۱۱۴ هکتار

- میزان اراضی زیر کشت زراعی: ۲۵۴۷۸ هکتار

- میزان کل محصولات زراعی و باغی: ۵۲۱۹۶۲ تن

- محصولات عمده باغبانی شامل: مرکبات و نخیلات

- میزان محصولات تولیدی زراعی: ۱۴۳۷۶۳ تن

- محصولات عمده زراعی شامل: گندم، جو، برنج، ذرت، کنجد، کلزا، حبوبات، جالیز، گوجه

- تعداد چاه‌های کشاورزی: ۳۸۸۸۸ حلقه چاه

- تعداد چاه‌های عمیق: ۲۶۵۲ حلقه چاه

- تعداد چاه‌های عمیق برقدار: ۸۰۵ حلقه چاه

- تعداد چاه‌های نیمه عمیق دستی: ۱۲۳۶ حلقه چاه

- تعداد کاریزها: ۴۸ رشته

- تعداد چشمه‌ها: ۱۲ دهنه

منابع آبی

رودخانه:۱ رشته رودخانه قره آغاج

قنات:۴۸ رشته چشمه:۱۲ دهنه

چاه:۳۸۸۸ حلقه عمیق و نیمه عمیق

صنعت

- تعداد واحدهای صنعتی فعال: یک مورد شامل کارخانه ذرت خشک کنی - تعداد شاغلین در صنعت: ۴ نفر - اسامی واحدهای صنعتی فعال و غیرفعال: کارخانه ذرت خشک کنی

جاذبه‌ها گردشگری

آثار تاریخی

• قلعه گبری
• قلعه پرگان
• نقش رستم (قیر) نقش برجسته سرباز پارتی
• مسجد کردشول
• مقبره سید تاج الدین محمد
• امامزاده سبزپوشان
• قلعه شاه بربر
• آب‌انبارهای متعدد قدیمی
• مسجد بلال
• گردنه شاهزاده عبداله
• پل عروس
• قلعه قلات
• قلعه شفیع
• قلعه تومبزو
• قلعه حمزه خان
• تل نقاره‌ای

تفرج‌گاه

• خوش آب
• حاشیه رودخانه قره آغاج در دشت افزر
• تفرج گاه چشمه سرآسیاب (آب آسیاب) در شهر قیر
• آبشار چشمه هفت آسیاب در بخش افزر
• دشت‌های بنه در طاقدیس آغار
• سد سلمان فارسی
• تفرجگاه آبسکویه
• کوه چال کفتاری کارزین
• مقبره شهدا گمنام کارزین
• تنگ کارزین
• تل دراز «جنوب غرب شهر قیر»
• روستای شاه محیط
• روستای ریکان

وضعیت آموزش و پرورش

- تعداد دانش آموزان: ۱۵۴۳۲ نفر

- تعداد مدارس و واحدهای آموزشی: ۱۶۵ واحد

مراکز آموزش عالی موجود در شهرستان

- دانشگاه آزاد اسلامی واحد قیروکارزین

- دانشگاه پیام نور

تعداد کتابخانه‌های عمومی

- ۳ واحد

امکانات تربیت بدنی

1. سه سالن بدنسازی، پنج سالن ورزشی، دو زمین چمن، تعداد دو مجموعهٔ ورزشی (آزادی و شهید کرامت ا… محیط) سالن ورزش بانوان کوثر، دو سالن ورزشی رزمی و کشتی و… در شهر قیر
2. یک سالن بدنسازی و سه سالن ورزشی دیگر در شهر کارزین
3. دو سالن بدنسازی در امام شهر
4. سالن بدنسازی در مبارک‌آباد
5. سالن ورزشی شهر افزر
6. سالن طرح رهبری مبارک‌آباد
7. سالن ورزشی شهدای علی‌آباد
8. سالن بدنسازی در شهر افزر

خدمات زیر بنایی

الف، راه‌ها: - طول راه‌های آسفالته و فرعی: ۴۴۹ کیلومتر - طول راه‌های در دست احداث: ۲۱ کیلومتر - طول راه‌های روستایی: ۲۶۹ کیلومتر

ج، ارتباطات: - تعداد مراکز تلفن شهری: سه مورد - تعداد مراکز تلفن روستایی: ۱۶ مرکز - تعداد شماره تلفنهای ثابت منصوبه: ۱۵۵۰۱ خط - تعداد شماره تلفنهای همراه فعال: ۱۱۷۷۳ خط

د، آب و برق: - تعداد مشترکین برق: ۱۴۱۶۰ مشترک - تعداد مشترکی آب آشامیدنی: ۱۲۶۰۴ مشترک - تعداد مشترکین آب آشامیدنی شهری: ۶۷۶۲ مشترک - تعداد مشترکین آب آشامیدنی روستایی: ۵۸۴۲ مشترک - تعداد سدهای موجود با ذکر نام: ۱ واحد – سد قیر (سلمان فارسی) بر روی قره آقاچ

ه، امور بهداشتی و درمانی: - تعداد مراکز بهداشتی: ۶ واحد - تعداد خانه‌های بهداشت فعال: ۲۶ واحد - تعداد تختهای بیمارستانی: ۳۲ تخت غیرفعال، ۹ تخت فعال (۳ تخت زایشگاه، ۶ نخت اتفاقات)

پیوند به بیرون

• گالری عکس‌های قیروکارزین