خرم‌آباد
| خرم‌آباد خُورمُووه - Xurrmoa |
|
|---|---|
 |
|
| کشور |  ایران |
| استان | لرستان |
| شهرستان | خرم‌آباد |
| بخش | مرکزی |
| نام(های) قدیمی | خایدالو شاپورخواست |
| سال شهرشدن | دوره عیلامیان[۱] |
| مردم | |
| جمعیت | ۳۴۸،۲۱۶ سال ۱۳۹۰[۲] |
| مذهب | شیعه |
| جغرافیای طبیعی | |
| مساحت | ۶۲۳۳ |
| ارتفاع از سطح دریا | ۱۱۴۷٬۸ |
| آب‌وهوا | |
| میانگین دمای سالانه | ۱۷٬۲[۳] |
| میانگین بارش سالانه | ۵۲۵٬۶ |
| اطلاعات شهری | |
| شهردار | یحیی عبدی بیرانوند[۵] |
| ره‌آورد | نان ساجی، صنایع چوبی، کاک، گلیم، جاجیم، ترخینه |
| پیش‌شماره تلفنی | ۰۶۶۱[۴] |
| وبگاه | شهرداری خرم‌آباد |
| تابلوی خوش‌آمد به شهر | |
| خُؤش اُمائِیت | |
خُرَم‌آباد (
تلفظ راهنما·اطلاعات) (به لری: خُورمُووه «Xurrmoa») بزرگترین شهر لرنشین، بیست و دومین شهر پرجمعیت ایران و مرکز استان لرستان است. جمعیت خرم‌آباد طبق سرشماری سال ۱۳۹۰ مرکز آمار ایران ۳۴۸،۲۱۶ نفر بوده است. شهر در ارتفاع ۱۱۴۷،۸ متری از سطح دریا و در میان دره‌های زاگرس قرار دارد. فاصله خرم‌آباد تا تهران ۴۹۰ کیلومتر است و به دلیل قرار گرفتن در مسیر تهران - جنوب دارای اهمیت ارتباطی و راهبردی است. آزادراه شماره پنج ایران از این شهر عبور می‌کند.
در محل کنونی خرم‌آباد از دوره عیلامیان شهری با نام خایدالو وجود داشته و شهر شاپورخواست به دستور شاپور اول ساسانی بر خرابه‌های آن و در حدود محل کنونی شهر ساخته شده است. آثار تاریخی به جای مانده نشان می‌دهد خرم‌آباد یکی از شهرهای مهم غرب ایران در دوره ساسانیان بوده و فلکالافلاک یا دژشاپورخواست از آثار به جای مانده دوره ساسانیان نماد شهر است. خرم‌آباد همچنین یکی از پایتخت‌های هزاراسپیان و آل حسنویه بوده است.
جاذبه‌های گردشگری تاریخی و طبیعی متعددی در سطح شهر خرم‌آباد وجود دارد که از آن جمله می‌توان به فلکالافلاک، مناره آجری، پل شکسته، گرداب سنگی، سنگ نبشته، آرامگاه باباطاهر و دریاچه کیو اشاره کرد به طوری که این شهر برای اولین بار در ایران از سوی دفتر منطقه‌ای سازمان ملل به عنوان یک شهر نمونه گردشگری انتخاب شده است.
شهرداری خرم‌آباد در سال ۱۳۰۵ تاسیس و این شهر پس از جدایی استان لرستان از خوزستان در سال ۱۳۰۴ به عنوان مرکز استان تعیین شد. گویش مردم خرم‌آباد، لری خرم‌آبادی است. وضعیت اشتغال در خرم‌آباد از شرایط مطلوبی برخوردار نیست و نرخ بیکاری در بین سنین ۱۹ تا ۲۴ سال ۳۵٬۵ درصد است.
صنایع و کارخانه‌های فعال کنونی در شهر عبارتند از پتروشیمی خرم‌آباد، شرکت پرس ایران و شرکت یخچال سازی بوژان. خرم‌آباد دارای ده بیمارستان، پنج کتابخانه عمومی، دو سینما، ده هتل، ده پارک درون‌شهری و شش مرکز آموزش عالی است.
محتویات
تاریخچه[ویرایش]
پیش از اسلام[ویرایش]
خایدالو[ویرایش]
خایدالو یکی از شهرهای مهم تمدن عیلام و نام باستانی شهر خرم‌آباد بوده[۶] و گفته می‌شود شهر شاپورخواست به دستور شاپور اول ساسانی بر خرابه‌های آن ساخته شده‌است. از شهرهای بزرگ عیلام باستان می‌توان به خایدالو، سیمره و شوش اشاره کرد. اعتقاد اکثر صاحب نظران این است، که هستهٔ اولیهٔ شهر خرم‌آباد، شهر باستانی خایدالو بوده‌است. بسیاری از خاورشناسان معتقدند که این مکان با توضیحاتی که در متون مربوط به آشوریان باستان دربارهٔ شهر خایدالو آمده، مطابقت بسیاری دارد.[۷]
در سال ۶۴۰ قبل از میلاد مسیح، آشور بانیپال پادشاه آشور، عیلام و شهر خایدالو را تصرف و دولت عیلام را نابود کرد. تمدن دیرینه عیلام و شهر خایدالو، پس از هزاران سال مقاومت در برابر اقوام نیرومندی چون سومری‌ها، اَکَدی‌ها، بابلی‌ها و آشوری‌ها از دشمن خود آشور شکست خورد.
شاپورخواست[ویرایش]
بسیاری از محققان بر این عقیده هستند که شهر قدیمی شاپورخواست که به دستور شاپور یکم در دوره ساسانی و قرن نخست هجری بنا شده‌است در جنوب شهر خرم‌آباد قرار داشته و نام باستانی شهر خرم‌آباد کنونی در دوران ساسانیان شاپورخواست بوده‌است. در زمان حفر پناهگاه در طول جنگ ایران و عراق در اطراف مناره آجری در میدان شقایق آثاری از این شهر به دست آمد. احتمالاً مهمترین قسمت‌های این شهر در مکان محله قاضی‌آباد فعلی بوده که آسیاب و کانال‌های فاضلاب و آب رسانی نیز در این حفاری‌ها به دست آمده‌است. حدود شاپورخواست از شمال تا سنگ نوشته و از غرب کوه مدبه و شرق تا پل شاپوری می‌باشد. براساس متون مورخین اسلامی شاپورخواست یکی از شهرهای مهم این منطقه محسوب می‌شده و در طول این دوران از عمران و آبادانی برخوردار بوده‌است. دژ شاپورخواست نیز در زمان شاپور ساسانی ساخته شده‌است.[۸][۹]
فردوسی در خصوص پایه‌گذاری شاپورخواست به دستور شاپور یکم که گویا آن زمان جزیی از خوزستان بوده[۱۰] این چنین می‌گوید :[۱۱]
| زبهر اسیران یکی شهر کرد | جهان را از آن بوم پر بهر کرد | |
| کجا خرم‌آباد بُـد نام شهر | وز آن بوم خرم کرا بود بهر |
پس از اسلام[ویرایش]
نام شاپورخواست در کتاب‌های قدیمی تا سال ۶۲۲ هجری (اوایل قرن هفتم) قابل رویت است اما پس از قرن هشتم تنها می‌توان نام خرم‌آباد را مشاهده کرد. احتمالاً در اواخر قرن هفتم هجری شهر شاپورخواست به کلی ویران و خالی از سکنه شده و مردم آن به قسمت غربی قلعهٔ فلک الافلاک که از لحاظ داشتن آب فراوان و موقعیت مناسب تر و همچنین امنیت، برتری داشت نقل مکان کردند، در حقیقت فلک الافلاک در این زمان هسته اصلی شهر خرم‌آباد فعلی را تشکیل داد و موجب شکل گیری آن در این منطقه شده است. البته به نظر می‌رسد که آب شهر شاپورخواست از طریق نهری که از قسمت شرقی شهر می‌آمده تأمین می‌شده‌است که شاید خشک شدن این نهر عامل ترک این منطقه شده‌است. عوامل متعددی دیگری چون موقعیت سیاسی، ارتباطی و جغرافیایی در شکل‌گیری شهر خرم‌آباد دخیل بوده‌است.[۱۲]
از آثار قدیمی این بخش از شهر می‌توان به قبرستان قدیمی آن اشاره کرد که مقبره زیدابن علی در آن واقع شده‌است که بنابر متون تاریخی زین ابن علی درگزینی در سال ۵۲۷ وزیر طغرل دوم سلجوقی بوده و در شاپورخواست به دار آویخته شده‌است. همچنین آرامگاه باباطاهر که برخی آن را مقبره باباطاهر عریان ذکر می‌کنند. این قبر براساس شواهد باستان‌شناسی متعلق به دوره سلجوقی می‌باشد که در دوره‌های بعد مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته‌است. در این دوره قلعه هسته توسعه شهر بوده که براساس ساختار طراحی محدوده شهر از طرف قلعه با محله‌های کوچک و خیابان‌های منحنی شکل در حال توسعه در مسیر شمال غربی بوده‌است.
حمدالله مستوفی در سال ۷۴۰ هجری قمری درباره خرم‌آباد می‌نویسد:
خرم‌آباد شهری نیک بوده، اکنون خراب است.
در دوران حکومت آل حسنویه خرم‌آباد به عنوان پایتخت این سلسله در نظر گرفته شد و در دوران ملوک الطوایفی نیز این شهر یکی از پایتخت‌های هزاراسپیان بود.[۱۳]
پایتخت اتابکان لر[ویرایش]
اتابکان لر کوچک سلسله کوچکی از اتابکان لرستان هستند که در فاصلهٔ سال‌های ۵۸۰ تا ۱۰۰۶(ه. ق) در قسمت‌های شمالی و غربی لرستان ناحیه لر کوچک حکومت می‌کرده‌اند. امرای این سلسله از اعتاب شجاع‌الدین‌خورشید، مؤسس سلطنت لر کوچک بوده‌اند و آخرین حاکم لر کوچک به دست شاه عباس یکم صفوی کشته و سلسله اتابکان لر منقرض گردید.[۱۴][۱۵]
دوره صفویان[ویرایش]
خرم‌آباد در زمان حکومت صفویان و پس از انقراض سلسله اتابکان لرستان اهمیت خود را حفظ کرد، صفویان در دوره حکومت خود به آبادانی خرم‌آباد اهمیت دادند. از جمله اقدامات مهم می‌توان به احداث پلی مهم در خرم‌آباد اشاره کرد که به نام پل صفوی مشهور است، پل صفوی به شماره ۲۳۵۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.[۱۶][۱۷] در دوره حکومت صفویان مسجد جامع خرم‌آباد نیز ساخته شد، این مسجد در سال ۹۷۰ هجری قمری و به دستور شاه تهماسب یکم ساخته شد و در سال ۱۱۱۰ قمری به دستور شاه سلطان حسین و در دوره کریم خان زند مرمت شد. این مسجد جامع پس از سال ۱۳۲۲ به حوزه علمیه تبدیل شد.[۱۸] در دوران صفوی خرم‌آباد مرکز حکومتی والی لرستان فیلی شد. پس از این دوره و در اثر حمله سپاه عثمانی به غرب ایران شهر خرم‌آباد تقریباً ویران شد.
دوره قاجار[ویرایش]
شهر خرم‌آباد در دوره قاجار به محله‌های اطراف قلعه فلکالافلاک محدود بوده است. محله‌هایی مانند، پشت بازار، درب دلاکان و درب باباطاهر از جمله معروف‌ترین محلات شهر در زمان قاجار محسوب می‌شدند. بازار اصلی شهر در محله پشت بازار واقع بوده و شهر از لحاظ رشد و رونق در کسب و کار وضعیت نسبتاً خوبی داشته‌است. این دوره را می‌توان آغاز مهاجرت از شهرهای کوچک استان لرستان و روستاهای اطراف شهر به خرم‌آباد دانست. مهاجرت‌ها علاوه بر بالابردن جمعیت شهر باعث به وجود آمدن محله‌های جدید و توسعه محله‌های قدیمی شد.[۱۹][۲۰] بارون دوید یکی از ماموران روسیه تزاری که در سال ۱۸۴۵ میلادی از خرم‌آباد دیدار کرده، شهر را دارای ۴ مسجد، ۸ گرمابه و ۱ محله یهودی نشین توصیف کرده‌است.[۱۳]
دوره پهلوی[ویرایش]
شهرداری خرم‌آباد در زمستان ۱۳۰۲ و هم‌زمان با ورود نیروهای نظامی به شهر و شکست عشایر تشکیل شد و نخستین انجمن شهر نیز در سال ۱۳۰۶ متشکل از ۷ نفر تشکیل شد.[۲۱][۲۲] ساختمان میرملاث در سال ۱۳۱۴ و به منظور استقرار شهرداری خرم‌آباد ساخته شد. این ساختمان در شمال شهر و در دامنه‌ای با شیب نسبتاً زیاد ساخته شد، دلیل نامگذاری آن به کاری گیری نقاشی‌های بدست آمده از غاری در نزدیکی خرم‌آباد با همین نام بود. ساختمان میرملاث پس از جابجایی شهرداری خرم‌آباد به ساختمان دیگری، به وزارت فرهنگ پهلوی تحویل شد و پس از مرمت، نگارخانه‌ای در آن برپا شد. این ساختمان در سال ۱۳۸۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.[۲۳]
در دوران پهلوی ساختمان‌هایی جهت اصطبل و سربازخانه و ستاد لشکر ۵ ارتش در محدوده حصار ۱۲ برجی و قلعه فلکالافلاک احداث گردید که دو ساختمان از مجموعه ساختمان‌های مذکور در محوطه سپاه باقی‌مانده است و ساختمان دیگر که معروف به ساختمان اصطبل بود در سال ۱۳۷۸ توسط سپاه پاسداران تخریب گردید.[۲۴]
جغرافیا و آب‌وهوا[ویرایش]
موقعیت[ویرایش]
 |
اراک | بروجرد | کرمانشاه | |
| الیگودرز |  |
ایلام | ||
 خرم‌آباد  |
||||
 |
||||
| اصفهان | اندیمشک | اهواز |
خرم‌آباد مرکز شهرستان خرم‌آباد و استان لرستان است. این شهرستان از شمال به شهرستان سلسله، از شمال شرق به شهرستان بروجرد، از شرق به شهرستان‌های دورود و الیگودرز، از جنوب به شهرستان اندیمشک و از غرب و جنوب غرب به شهرستان‌های کوهدشت، دوره و پلدختر محدود می‌شود. خرم‌آباد در مختصات ۳۳٫۴۸ شمالی و ۴۸٫۳۵ درجه شرقی و در ارتفاع ۱۱۴۷،۸ متری از سطح دریا قرار دارد. این شهر دارای آب و هوایی مدیترانه‌ای معتدل و نیمه مرطوب است، و دارای میزان بارندگی بسیار، خصوصاً در بهار می‌باشد. وجود منابع آب‌های زیر زمینی و چشمه‌های درون شهر از نکات قابل توجه در جغرافیای شهر خرم‌آباد است.[۲۵]
کوه‌ها[ویرایش]
خرم‌آباد یک شهر کوهستانی است و در میان یک دره شکل گرفته است. اطراف خرم‌آباد را کوه‌هایی با شرایط تقریباً یکسان مسدود کرده است و تنها نقطه جنوبی شهر در دشتی به نام کرگاه شرقی قرار گرفته است. این شهر از شمال به کوه کمره‌سی، از غرب به سفیدکوه و از شرق به کوه مدبه محدود می‌شود. هم‌اکنون طرحی در حال اجرا بر روی کوه مدبه در شرق خرم‌آباد که شامل ایجاد مسیر دسترسی آسفالت، فضای سبز، هتل و باغ‌وحش می‌باشد.[۲۶]
رودخانه[ویرایش]
رودخانه درون شهری خرم‌آباد به نام خرم‌رود از به هم پیوستن دو رود دیگر در مرکز شهر به وجود آمده است. یک رود از سمت شرق به شهر وارد شده و رود دیگر از سمت شمال به شهر وارد می‌شود و در نزدیکی پل صفوی در مرکز خرم‌آباد به هم می‌پیوندند و خرم‌رود را تشکیل می‌دهند. نام قدیمی این رودخانه گلال بوده و در زبان لری به معنی رودخانه است.
از سال ۱۳۸۷، شهرداری خرم‌آباد در حال ساماندهی و لایروبی این رودخانه است اما همچنان وضعیت آن مطلوب نیست.[۲۷]
تغییرات دما[ویرایش]
 آب و هوای خرم‌آباد |
|||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ژانویه | فوریه | مارس | آوریل | مـــــه | ژوئـن | ژوئیـه | اوت | سپتامبر | اکتبـر | نوامبر | دسامبر | سـال | |
| گرم‌ترین C° |
۱۰ | ۱۳ | ۱۷ | ۲۲ | ۲۹ | ۳۶ | ۴۰ | ۳۹ | ۳۵ | ۲۸ | ۲۰ | ۱۳ | ۴۴ |
| میانگین گرم‌ترین‌ها C° |
۹ | ۱۱ | ۱۷ | ۲۰ | ۳۰ | ۳۵ | ۴۰ | ۳۸ | ۳۵ | ۳۰ | ۲۱ | ۱۳ | ۳۹ |
| میانگین سردترین‌ها C° |
۱ - | ۰ | ۴ | ۷ | ۱۲ | ۱۳ | ۲۲ | ۲۰ | ۱۵ | ۱۰ | ۶ | ۲ | ۳ |
| سردترین C° |
۱- | ۱ | ۵ | ۸ | ۱۲ | ۱۵ | ۲۰ | ۱۹ | ۱۴ | ۱۰ | ۶ | ۱ | ۱- |
| بارش mm |
۸۶ | ۷۳ | ۸۳ | ۷۲ | ۳۷ | ۰ | ۰ | ۰ | ۱ | ۲۴ | ۵۴ | ۸۴ | ۵۰۵
|
| منبع: سایت ودربیس[۲۸] دسامبر ۲۰۰۹ | |||||||||||||
مردم شناسی[ویرایش]
جمعیت شهر خرم‌آباد طبق سرشماری سال ۱۳۹۰ مرکز آمار ایران برابر با ۳۴۸،۲۱۶[۲][۱][۲۹]، جمعیت شهرستان خرم‌آباد برابر با ۵۲۱،۹۶۴ نفر[۱] نفر و مساحت شهر ۶،۲۳۳ متر مربع است. اهالی خرم‌آباد جزئی از مردم لر به شمار می‌آیند. خرم‌آباد بزرگترین شهر لرنشین ایران است.
| مردان | سن | زنان |
|---|---|---|
| ۱٬۶۳۰ | ۱٬۴۴۱ | |
| ۴۷۰ | ۵۲۸ | |
| ۷۰۷ | ۸۱۶ | |
| ۱٬۰۹۷ | ۱٬۱۷۳ | |
| ۱٬۴۹۸ | ۱٬۵۲۹ | |
| ۱٬۶۲۶ | ۱٬۸۰۷ | |
| ۲٬۲۰۹ | ۲٬۴۷۱ | |
| ۲٬۴۶۳ | ۲٬۹۷۵ | |
| ۲٬۷۲۶ | ۳٬۷۴۴ | |
| ۸٬۶۱۲ | ۵٬۲۷۴ | |
| ۴٬۱۳۱ | ۳٬۲۴۱ | |
| ۱٬۶۴۲ | ۱٬۶۵۳ | |
| ۸۳۰ | ۸۱۵ | |
| ۵۳۱ | ۵۳۱ |
گویش خرم‌آبادی[ویرایش]
گویش مردم خرم‌آباد و روستاهای اطراف آن لری خرم‌آبادی است. از ویژگی‌های این گویش توانایی آن در ساخت اشعار، سرودها و موسیقی است. مردم خرم‌آباد علاوه بر زبان فارسی به دو گویش لری و لکی با یکدیگر گفتگو می‌کنند. ساکنین اغلب مناطق خرم‌آباد با زبان لری صحبت می‌کنند. در سال‌های بعد از انقلاب ۵۷ به علت مهاجرت بالای روستائیان و عشایر به شهر خرم‌آباد، هم اکنون عده‌ای از مردم شهر که بیشتر در مناطق شمالی خرم‌آباد زندگی می‌کنند با زبان لکی محاوره می‌نمایند.[۳۰]
اقلیت‌های مذهبی[ویرایش]
یهودیان[ویرایش]
ورود یهودیان به خرم‌آباد به سال ۸۰۰ هجری قمری باز می‌گردد. قبل از سال ۱۲۸۸ جمعیت خرم‌آباد ۱۵ هزار نفر و خانه‌های مهم این شهر هفتاد و دو عدد بوده که از این تعداد ۳۰ دستگاه از عمارت‌های مهم به یهودیان این شهر اختصاص داشته است. در دهه ۱۳۰۰ جمعیت یهودیان کاهش یافت در این دوره تقریباً تعداد یهودیان هزار نفر گفته شده است. تا قبل از خلع سلاح لرستان به دست علی رزم آرا، شهر خرم‌آباد دارای دو محله بزرگ به نام‌های، پشت بازار و درب‌دلاکان بود، یهودیان خرم‌آباد در محله درب‌دلاکان و در کوچه‌ای که به کوچه یهودیان شهرت داشته ساکن بوده‌اند. مشاغل عمده یهودیان در خرم‌آباد، بزازی، باغداری، زرگری و طبابت بوده است. گورستان یهودیان خرم‌آباد در منطقه‌ای به نام گورجیدو (گورستان جهودان) در کنار حوض موسی قرار داشته است، این گورستان امروز به محله‌ای مسکونی به نام کوی فلسطین تبدیل شده است. گویش یهودیان خرم‌آباد، گویش لری خرم‌آبادی بوده است. یهودیان در خرم‌آباد دارای چندین کنیسه، مدرسه و یک حمام عمومی مستقل بوده‌اند.[۳۱]
دراویش گنابادی[ویرایش]
از دیگر اقلیت‌های مذهبی در خرم‌آباد می‌توان به دراویش گنابادی اشاره کرد.[۳۲] برخی پیروان این اقلیت مذهبی در خرم‌آباد به علت درویش بودن از کار خود برکنار شده‌اند.[۳۳][۳۴] در روز ۹ مردادماه ۱۳۸۷ مسعود وحدت از سوی نورعلی تابنده، قطب دراویش، مجاز به اقامه نماز جماعت در شهرستان خرم‌آباد شد.[۳۵] در مرداد ماه سال ۱۳۹۰ نیز اعلامیه‌هایی بر ضد دراویش گنابادی در سطح شهر خرم‌آباد توسط نیروهای بسیج منتشر شد.[۳۶]
سرشناسان[ویرایش]
از مشاهیر سیاسی پیش از انقلاب ۱۳۵۷ در خرم‌آباد می‌توان به هوشنگ اعظمی لرستانی اشاره کرد وی نقش پررنگی در مبارزات مسلحانه علیه حکومت پهلوی داشت.[۳۷]همچنین می‌توان به سید حسن طاهری خرم‌آبادی و مهدی قاضی که نقش پررنگی در امور سیاسی شهر خرم‌آباد پس از انقلاب ۱۳۵۷ برعهده داشتند اشاره کرد.
از چهرهای سرشناس هنری و فرهنگی اهل خرم‌آباد می‌توان به وحید موسائیان کارگردان سینما، مسعود رایگان بازیگر تلویزیون و سینما و نصرالله کسرائیان اشاره کرد.
همچنین می‌توان به همایون بهزادی،[۳۸] آرش کمالوند،[۳۹] آرش میراسماعیلی، بیژن کوشکی،[۴۰] غلامرضا محمدی، مرتضی سپهوند[۴۱] و ناصر میرزایی[۴۲] به عنوان چهرهای سرشناس ورزشی شهر خرم‌آباد اشاره کرد. رضا سقایی ، محمد میرزاوند و فرج علیپور از هنرمندان موسیقی اهل خرم‌آباد هستند.
محله‌ها[ویرایش]
خرم‌آباد امروزی ۳۵ محله، ۹ کوی و ۵ شهرک دارد. از جمله قدیمی‌ترین محله‌های شهر می‌توان به محله پشت بازار، درب دلاکان و درب باباطاهر اشاره کرد که در غرب شهر و در نزدیکی فلکالافلاک قرار گرفته‌اند.[۲۰][۱۹] روند گسترش شهر پس از انقلاب ۵۷ دارای تغییراتی بوده که از آن جمله می‌توان به تبدیل گورستان جهودان در شرق شهر به محله‌ای مسکونی به نام کوی فلسطین اشاره کرد.[۳۱] این گورستان متعلق به اقلیت یهودیان شهر خرم‌آباد بوده و آثار باستانی این اقلیت از جمله حوض موسی نیز در این منطقه قرار دارد.[۳۱]
محله گل‌دشت از نظر وسعت بزرگترین محله شهر خرم‌آباد است و در جنوب این شهر واقع است. شمالی‌ترین محله شهر دره گرم و جنوبی‌ترین محله ماسور نام‌دارد. شمشیرآباد محله ورودی از سمت شرق و مرکز شرکت‌های مسافربری و باربری است. بسیاری از اداره‌ها و سازمان‌های دولتی شهر در بلوار ۶۰ متری و بلوار مدیریت در شمال شهر قرار دارند. مرکزی‌ترین محله‌های شهر که مراکز خرید نیز در آن واقع است عبارتند از سبزه‌میدان، شهدا، چهار راه بانک، چهار راه فرهنگ و مطهری.
ترابری[ویرایش]
آزادراه خرم‌زال[ویرایش]
آزادراه خرم‌زال که با نام آزادراه خرم‌آباد - پل زال نیز شناخته می‌شود و عملیات ساخت آن از سال ۱۳۸۴ آغاز شده بود در حد فاصل دو شهر خرم‌آباد و اندیمشک به طول ۱۰۴ کیلومتر قرار گرفته است. از جمله اهداف ساخت این آزادراه کاهش تصادفات، کاهش زمان سفر و همچنین صرفه جویی سالانه ۴۰۰ میلیارد ریال در مصرف سوخت، کاهش ۶۰ کیلومتری طول آزاد راه نسبت به مسیر قدیمی خرم‌آباد - پلدختر - اندیمشک، کاهش بار ترافیکی و افزایش سرعت مطمئن در این محور عنوان شده است.[۴۳][۴۴]
خسارت به طبیعت[ویرایش]
احداث این آزادراه دوهزار هکتار از عرصه‌های طبیعی استان لرستان را از بین برده است.[۴۵] آزادراه خرم زال از نقاط بکر و جنگل‌های بلوط جنوب لرستان عبور کرده است.
فرودگاه[ویرایش]
فرودگاه خرم‌آباد در جنوب این شهر واقع شده است.[۴۶] اولین هواپیما در سال ۱۳۰۴ در این فرودگاه به زمین نشست.[۴۷] پس از انقلاب ۱۳۵۷ هیچ‌گاه پروازهای منظمی در این فرودگاه صورت نگرفته و در برخی مواقع این فرودگاه به صورت کامل تعطیل شده است.[۴۸][۴۹][۵۰] تنها خط هوایی فعال در فرودگاه خرم‌آباد خط هوایی خرم‌آباد، فرودگاه مهرآباد است.
سانحه هوایی[ویرایش]
در تاریخ ۲۳ بهمن ۱۳۸۰ یک فروند هواپیمای توپولف-۱۵۴ متعلق به شرکت ایران ایرتور از تهران به سمت فرودگاه خرم‌آباد حرکت کرد اما در ساعت ۹ و ۳۰ دقیقه صبح هنگامی که آماده فرود در فرودگاه خرم‌آباد می‌شد دچار سانحه شده و سقوط کرد. پس از تحقیقات اولیه پرویز احمدی‌فر خلبان هواپیما مقصر سقوط شناخته شد[۵۱] اما شایعاتی در خصوص اصابت موشک‌های زمین به هوای پادگان امام علی سپاه پاسداران به هواپیما وجود داشت. در این حادثه تمام ۱۱۹ نفر سرنشین هواپیما کشته شدند.[۵۲]
راه‌آهن[ویرایش]
طی طرحی که در دولت محمود احمدی نژاد مطرح گردیده است با اختصاص بودجه‌ای ۱۳۰۰۰ میلیارد ریالی راه آهن سراسری از شهر دورود به شهر خرم‌آباد، و اندیمشک متصل می‌شود. این پروژه توسط محمود احمدی نژاد افتتاح گردیده و معاون ساخت و توسعه راه‌ها و راه آهن وزارت راه و شهرسازی ایران سرعت حرکت قطار در این مسیر را ۱۰۰ کیلومتر در ساعت عنوان کرده است.[۵۳]
جاده‌ها[ویرایش]
فاصله خرم‌آباد تا تهران ۴۹۰ کیلومتر و تا اهواز ۳۹۰ کیلومتر است. خرم‌آباد بر سر شاهراه تهران-خوزستان قرار گرفته و دارای اهمیت ارتباطی و راهبردی است. جاده‌های شماره ۳۵ و ۳۷ که مناطق شمال و غرب ایران را به جنوب و استان خوزستان متصل می‌کنند از خرم‌آباد می‌گذرند. مسیرهای دسترسی به خرم‌آباد عبارتند از:
- خرم‌آباد - تهران: به سمت شمال شرق به طول ۴۹۰ کیلومتر از مسیر اراک.[۵۴]
- خرم‌آباد - اصفهان: به سمت شرق و به طول ۳۷۰ کیلومتر از مسیر الیگودرز.[۵۴]
- خرم‌آباد - اهواز: به سمت جنوب به طول ۳۷۵ کیلومتر از مسیر اندیمشک.[۵۴]
- خرم‌آباد - کرمانشاه: به سمت شمال غرب به طول ۳۲۰ کیلومتر از مسیر الشتر.[۵۴]
پایانه مسافربری[ویرایش]
خرم‌آباد فاقد پایانه مسافربری برون استانی است و شرکت‌های مسافربری در بلوار شریعتی به صورت تعاونی و جداگانه به ارائه خدمات می‌پردازند و این امر باعث ایجاد ترافیک در ورودی شرق شهر خرم‌آباد به خصوص در بلوار شریعتی شده است. هرمز نصیری شهردار سابق خرم‌آباد در تیرماه سال ۱۳۹۱ اعلام کرد مبلغ ۷۰ میلیارد ریال وام برای ساخت یک پایانه مسافربری برون شهری درخواست شده و به زودی مراحل ساخت پایانه آغاز خواهد شد.[۵۵]
فرهنگ[ویرایش]
سینماها[ویرایش]
خرم‌آباد دارای دو سینما است. قدیمی‌ترین سینمای این شهر استقلال نام دارد که پیش از انقلاب ۱۳۵۷ با نام آزیتا فعالیت می‌کرد. این سینما فعالیت خود را در سال ۱۳۶۹ از سر گرفت.[۵۶]
در سال ۱۳۸۹ شش میلیارد ریال صرف بازسازی این سینما شد و امکانات مختلفی از جمله پخش صدای ساراند، لژخانوادگی و امکانات سرمایشی و گرمایشی به آن افزوده شد.[۵۷] دومین سینما خرم‌آباد ارشاد نام دارد و در کنار سازمان ارشاد اسلامی شهر خرم‌آباد در میدان کیو واقع شده است.
سینما آریا پیش از انقلاب ۱۳۵۷ در میدان ۶ بهمن (امام خمینی) شهر خرم‌آباد ساخته شد اما پیش از انقلاب (۱۳۵۱) در اثر آتش سوزی از بین رفت.[۵۸]
مطبوعات[ویرایش]
روزنامه جام‌جم لرستان و هفته‌نامه همشهری لرستان دو نشریه وابسته به روزنامه‌های جام‌جم و همشهری هستند که در خرم‌آباد به چاپ می‌رسند. از نشریات محلی چاپ شده در خرم‌آباد می‌توان به هفته‌نامه‌های بامداد، صدای ملت، فخر لرستان، افلاک لرستان، سیمره و دوهفته‌نامه رسالت دانشجو اشاره کرد.[۵۹]
کتابخانه‌ها[ویرایش]
خرم‌آباد دارای پنج کتابخانه عمومی است. پروژه ساخت کتابخانه مرکزی این شهر از سال ۱۳۸۵ و با در نظر گرفتن بودجه ۳ میلیار تومانی آغاز شده است. مراحل ساخت این کتابخانه تا پایان سال ۱۳۹۰ حدود ۶۰ درصد پیشرفت داشته است.[۶۰] از دیگر کتابخانه‌های شهر خرم‌آباد می‌توان به کتابخانه عمومی امام جعفر صادق، کتابخانه عمومی مطهری،[۶۱] کتابخانه عمومی حضرت مهدی،[۶۲] کتابخانه عمومی غدیر[۶۳] و کتابخانه عمومی هفده شهریور اشاره کرد.[۶۴]
سوگواری[ویرایش]
گِل مالی مراسمی است که مردم خرم‌آباد در سوگواری‌های مختلف از جمله در مرگ افراد خانواده و یا عزاداری‌های مذهبی انجام می‌دهند. گل مالی در زبان لری با عنوان خَرَّه گیری تلفظ می‌شود. خَرّه به معنای گِل است.[۶۵]
سوگواری محرم[ویرایش]
اجرای این آئین به دلیل کشته شدن حسین بن علی در روز عاشورا است و دارای چند مرحله است که از روز هفتم محرم که به روز «تراش عباس» موسوم است شروع می‌شود. در روز هفتم محرم عزاداران حسین بن علی به حمام رفته و پس از اصلاح سرو صورت و نظافت کامل، لباس‌های تمیز می‌پوشند. از این روز به بعد، عده‌ای برای افروختن آتش در صبح عاشورا به جمع کردن و گردآوری هیزم جهت روشن کردن آتش می‌پردازند. عزادارانی که در گِل می‌افتند به کمک آتش خود را خشک می‌کنند. روز عاشورا، عزاداران فراخوانده شده با حضور در تکیه‌های محله و گل‌مالی کردن خود گرد آتش می‌ایستند تا از سرما محفوظ مانده و شروع به سینه زنی و عزاداری می‌کنند.[۶۵][۶۶]
سازمان‌ها[ویرایش]
.jpg)
شبکه افلاک[ویرایش]
شبکه افلاک که با نام شبکه استانی سیمای مرکز لرستان نیز شناخته می‌شود. شبکه تلویزیونی استانی متعلق به سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران است که ویژه مردم استان لرستان برنامه پخش می‌کند. تلویزیون از سال ۱۳۵۱ با نصب چند ایستگاه فرستنده تلویزیونی در خرم‌آباد بخشی از شهرستان‌های لرستان تحت پوشش قرار گرفت. برنامه‌های این مرکز پیش از ایجاد شبکه استانی از سال ۱۳۶۷ با افتتاح تلویزیونی محلی استان فعالیت خود را به طور منسجم در مر کز آغاز نمود.[۶۷]
رادیو لرستان[ویرایش]
رادیو لرستان در سال ۱۳۳۷ آغاز به کار کرد. در آن زمان نیروی ارتش و لشکرمستقر در خرم‌آباد به وسیله بی سیم، هفته‌ای یک روز به مدت شصت دقیقه برنامه‌های مختلفی پخش می‌کرد. در سال ۱۳۵۱ یک فرستنده یک کیلوواتی با پخش روزانه ۹ ساعت برنامه در خرم‌آباد آغاز به کار کرد که از این مدت ۸ ساعت به تقویت شبکه سراسری رادیو و یک ساعت نیز اختصاص به پخش اخبار و ترانه داشت. در سال ۱۳۵۲ در یکمین سالگرد تاسیس رادیو مرکز لرستان ساعات کار این مرکز به ۱۰ ساعت رسید که از این ده ساعت دو ساعت تولید محلی و بقیه آن تقویت شبکه بوده‌است.[۶۷]
شهرداری[ویرایش]
شهرداری خرم‌آباد، سازمانی است دولتی که در ۱۳۰۵ خورشیدی تاسیس شد و اداره شهر خرم‌آباد را به عهده دارد.[۶۸] این شهرداری هم‌اکنون شامل ۳ منطقه است.
سازمان آتش نشانی[ویرایش]
سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهر خرم‌آباد در سال ۱۳۵۳ تنها با یک دستگاه کامیون مخصوص و دو نفر خدمه کار خود را آغاز کرد. این سازمان تا سال ۱۳۵۶ توانست یک ایستگاه مجهز در بلوار شریعتی تاسیس کند. هم اکنون این سازمان با ۲۲۶ نفر خدمه و کارمند و ۲۶ دستگاه خودروی سبک و سنگین و ۶ ایستگاه از مهمترین سازمان‌های آتش‌نشانی در استان لرستان است. که هم اکنون دوتا از ایستگاه‌های آتش نشانی در گلدشت‌های شرقی و غربی در میدان کریم خان و خیابان ایران زمین قرار دارد.[۶۹]
اقتصاد و صنعت[ویرایش]
پیش از انقلاب ۵۷، شهر خرم‌آباد روند رو به رشدی را طی می‌کرد و در خصوص اشتغال، ایجاد فرصت شغلی و کارگاه‌های فعال در شرایط خوبی قرار داشت به نحوی که کارخانه‌های نیرپارس که در سال ۱۳۶۵ به ماشین سازی لرستان تغییر نام داد،[۷۰] کارخانه پارسیلون، کارخانه صنایع چرم و پوست وابسته به کفش ملی،[۷۱] شرکت کشت و صنعت خرم‌آباد و شرکت ژنراتور سازی ایران از جمله کارخانه‌های فعال در خرم‌آباد بودند.
پس از انقلاب ۵۷[ویرایش]
نرخ بیکاری در استان لرستان و همچنین شهر خرم‌آباد به عنوان بزرگترین و پرجمعیت‌ترین شهر استان در سال ۱۳۸۹ معادل ۱۷،۳ درصد است[۷۲] و نرخ بیکاری در بین سنین ۱۹ تا ۲۴ سال ۳۵٬۵ درصد است.[۷۳] لرستان در پنج سال گذشته همواره در رتبه‌های نخست کشوری از نظر نرخ بیکاری قرار داشته است.[۷۴]
تعطیلی صنایع[ویرایش]
پس از انقلاب ۵۷ صنعت در خرم‌آباد به طرز چشم‌گیری دچار رکود شد، بسیاری از کارخانه‌های مهم شهر مانند کارخانه صنایع چرم و پوست،[۷۱] کارخانه پارسیلون[۷۵] و دیگر کارخانه‌های شهر یا به دلیل خصوصی سازی و یا به دلیل خروج از استان لرستان به تعطیلی کشیده شدند. برخی صنایع خرم‌آباد همچنان فعال هستند که از آن جمله می‌توان به شرکت یخچال سازی بوژان اشاره کرد. این شرکت در سال ۱۳۷۰ آغاز به کار کرده است.[۷۶]
کارخانه‌های در حال ساخت[ویرایش]
پس از انقلاب ۵۷ و خصوصاً پس از اتمام جنگ ایران و عراق وعده ساخت چند کارخانه بزرگ در شهر خرم‌آباد از سوی دولت‌های مختلف حکومت جمهوری اسلامی داده شده است که از آن جمله می‌توان به ساخت پتروشیمی خرم‌آباد[۷۷]، ساخت کارخانه سیمان، ساخت نیروگاه و ساخت مجتمع ۵۰۰ هزار تنی نورد اشاره کرد.[۷۸][۷۹]
آموزش[ویرایش]
خرم‌آباد از نظر آموزش و پرورش به دو ناحیه تقسیم می‌شود. ناحیه یکم بخش‌های شمالی و مرکزی شهر را شامل می‌شود[۸۰] و ناحیه دوم شامل بخش جنوبی شهر می‌شود.[۸۱]
مراکز آموزش عالی[ویرایش]
خرم‌آباد دارای ۶ مرکز آموزش عالی است، دانشگاه علوم پزشکی لرستان[۸۲] وابسته به وزارت بهداشت و نیز دانشگاه لرستان وابسته به وزرات علوم، دو دانشگاه فعال دولتی در استان لرستان هستند که هر دو در شهر خرم‌آباد قرار گرفته‌اند.دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم‌آباد[۸۳] و دانشکده سما[۸۴] نیز به عنوان دو دانشگاه غیر دولتی در خرم‌آباد فعال هستند. از جمله سایر مراکز آموزش عالی شهر خرم‌آباد می‌توان به دانشگاه پیام نور[۸۵] و چندین مرکز آموزش علمی کاربردی وابسته به دانشگاه جامع علمی کاربردی واحد لرستان اشاره کرد.
| نوع دانشگاه | نام | سایت رسمی | توضیحات |
|---|---|---|---|
| دولتی | دانشگاه علوم پزشکی | سایت رسمی | هم‌اکنون تعداد ۱۷۷۱ نفر دانشجو در ۲۱ رشته مقطع تحصیلی در این دانشگاه مشغول به تحصیل هستند. |
| دانشگاه لرستان | سایت رسمی | قدیمی‌ترین دانشگاه در استان لرستان است. در سال ۱۳۵۶ تاسیس شده و دارای دانشکده‌های اقتصاد، علوم پایه، مهندسی، ادبیات و علوم انسانی و کشاورزی می‌باشد. | |
| آزاد | آزاد اسلامی خرم‌آباد | سایت رسمی | دارای ۶ دانشکده شامل: فنی و مهندسی، تحصیلات تکمیلی، علوم پایه، کشاورزی، علوم انسانی و حقوق و علوم سیاسی است. |
| دانشکده سما | سایت رسمی | هم‌اکنون حدود سه هزار دانشجو در ۱۰ رشته مشغول به تحصیل در این دانشکده می‌باشند. | |
| غیره | دانشگاه پیام نور | سایت رسمی | در سال ۱۳۶۷ خورشیدی تأسیس شده‌است. |
حوزه علمیه[ویرایش]
حوزه علمیه خرم‌آباد در سال ۱۳۲۸ و با حضور سید حسین طباطبایی بروجردی و روح‌الله کمالوند تاسیس شد. این حوزه علمیه به دلیل آنکه روح‌الله کمالوند از روحانیون سرشناس خرم‌آباد در راه اندازی آن نقش پررنگی داشت به نام حوزه علمیه کمالیه نامگذاری شد.[۸۶]
ورزش[ویرایش]
شهر خرم‌آباد دارای یک تیم فوتبال حرفه‌ای به نام باشگاه فوتبال کوثر لرستان است که در لیگ آزادگان است.[۸۷] همچنین تیم‌های فوتبال خیبر و داتیس نیز در لیگ‌های پایین‌تر فوتبال ایران حضور دارند. امتیاز باشگاه فوتبال خیبر به تازگی واگذار شده است.[۸۸]
اماکن ورزشی این شهر عبارتند از:
- ورزشگاه تختی، که یک ورزشگاه چندمنظوره‌است.[۸۹]
- مجموعه ورزشی آرش میراسماعیلی، یک مجموعه ورزشی کوچک در شرق خرم‌آباد است.[۹۰]
مسابقات جهانی کشتی پهلوانی[ویرایش]
نخستین دوره مسابقات جهانی کشتی پهلوانی با حضور ۳۷ کشتی‌گیر از ۲۴ کشور در سبک کشتی پهلوانی در روزهای ۳۱ اکتبر و ۱ نوامبر ۲۰۱۳ در سالن چاغروند شهر خرم‌آباد برگزار شد. این دوره از رقابت‌ها به نام غلامرضا تختی نامگذاری شده بود.[۹۱][۹۲]
بیمارستان‌ها[ویرایش]
خرم‌آباد دارای ده بیمارستان است که از این تعداد، بیمارستان شهدای عشایر با ۱۹۲ تحت‌خواب بزرگترین بیمارستان فعلی استان لرستان است. بیمارستان تأمین اجتماعی با ۸۰ تخت‌خواب و بیمارستان شهید رحیمی با ۸۴ تخت‌خواب[۹۳] دولتی هستند. بیمارستانهای توحید، شفا، حاج کریم عسلی، بیمارستان تخصصی زنان باختر و ایران به صورت خصوصی اداره شده و در مجموع دارای ۳۱۰ تخت‌خواب می‌باشند.
همچنین بیمارستان کودکان شهید مدنی با ۶۰ تخت‌خواب به صورت تخصصی به خدمات دهی به گروه سنی کودکان و بیمارستان تخصصی و فوق تخصصی قلب به بیماری‌های قلبی و بیمارستان اعصاب و روان به صورت تخصصی به بیماری‌های روانی اختصاص دارند.[۹۴]
جاذبه‌های گردشگری[ویرایش]
شهر خرم‌آباد در دره‌ای خوش آب و هوا و پر آب قرار گرفته‌است. وجود چشمه‌های فراوان و آثار تاریخی متعدد باعث به وجود آمدن مجموعه‌ای از دیدنی‌های طبیعی و تاریخی در شهر خرم‌آباد شده‌است. وجود دریاچه کیو، سراب‌ها و چشمه‌ها در کنار آثار تاریخی مانند قلعه فلک‌افلاک، پل شاپوری، مناره آجری، سنگ نبشته و گرداب سنگی که خود مجموعه‌ای از آثار تاریخی و طبیعی است مجموعه‌ای بی نظیر را در شهر خرم‌آباد تشکیل داده‌است. در اطراف شهر خرم‌آباد نیز گردشگاه‌های بسیاری وجود دارد که از جمله آنها پارک جنگلی شوراب در جنوب شهر و پارک جنگلی مخمل‌کوه در شمال شهر را می‌توان نام برد. خرم‌آباد را می‌توان یکی از شهرهای توریستی ایران دانست.[۹۵]
دریافت آدرس جهانی از سازمان ملل[ویرایش]
خرم‌آباد از سوی دفتر منطقه‌ای اسکان بشر سازمان ملل متحد به عنوان یک شهر نمونه گردشگری انتخاب شده است. این انتخاب به منظور اجرای طرح توسعه پایدار شهری بر مبنای گردشگری است. محور اجرای این طرح قلعه فلک الافلاک است و ساماندهی فضای اطراف این قلعه و همچنین طرح مرمت و حفاظت از سایر آثار باستانی سطح شهر خرم‌آباد نیز جزء این طرح محسوب می‌شود. خرم‌آباد به عنوان نخستین شهر ایران به منظور اجرای این طرح از سوی دفتر منطقه‌ای اسکان بشر سازمان ملل متحد انتخاب گردیده و هزینه اجرای این طرح نیز ۷۰۰ هزار دلار اعلام شده است. خرم‌آباد هم اکنون از سوی دفتر منطقه‌ای اسکان بشر سازمان ملل متحد به عنوان شهر نمونه گردشگری انتخاب شده است.[۹۶][۹۷][۹۸]
نقشه جای‌های دیدنی[ویرایش]
| ۱ | قلعه فلک الافلاک |
| ۲ | گرداب سنگی |
| ۳ | غار اشگفت قمری |
| ۴ | پناهگاه پاسنگر |
| ۵ | کاروانسرای میرزا سید رضا |
| ۶ | پل آجری |
| ۷ | نگارخانه میرملاس |
| ۸ | آرامگاه باباطاهر |
| ۹ | پل شکسته |
| ۱۰ | مناره آجری |
| ۱۱ | آسیاب گبری |
| ۱۲ | سنگ نبشته |
| ۱۳ | غار کنجی |
| ۱۴ | امامزاده زید بن علی |
| ۱۵ | دریاچه کیو |
آثار تاریخی[ویرایش]
فلکالافلاک[ویرایش]
قلعه باستانی فلکالافلاک یا دژشاپورخواست که تاریخ ساخت آن به زمان ساسانیان بر می‌گردد از زمان قاجار به بعد به این نام خوانده می‌شود. فلکالافلاک بر فراز تپه‌ای دربلندترین نقطه شهر خرم‌آباد واقع شده‌است. نام قدیم آن دژ شاپورخواست بوده وبنای آن به دورهٔ ساسانیان می‌رسد این قلعه اکنون دارای ۸ برج است ولی درگذشته دارای ۱۲ برج بوده و به همین سبب به دوازده برجی نیزمعروف است. درقسمت شمالی زیر قلعه چشمه‌ای بنام گلستان جاری است ولی آب موردنیاز خود قلعه از چاهی به عمق ۴۰ متر که در میان قلعه وجود دارد تامین می‌شود. قلعه فلکالافلاک بر شهر خرم‌آباد کاملاً مشرف است و مساحت آن درحدود ۵۳۰۰ متر مربع است. فضای داخل آن به چهار تالار نسبتاً بزرگ حول دو حیاط و تعدادی تالار و اتاق تقسیم شده‌است. این بنا در عهد فتحعلیشاه قاجار مرمت گردیده و برج مرتفعی به آن افزوده شده و از آن پس فلکالافلاک خوانده شده‌است.[۹۹][۱۰۰]
مناره آجری[ویرایش]
مناره آجری یکی از آثار باستانی ارزشمند شهر خرم‌آباد می‌باشد. این بنا با قدمتی در حدود ۹۰۰ سال در جنوب خرم‌آباد و در کناره شهر قدیمی شاپورخواست بر روی پایه سنگی برپا شده و حدود ۳۰ متر ارتفاع دارد. قطر سطح تحتانی آن ۵/۵ متر است و با پیمودن ۲۹ پله دورانی می‌توان به بام مناره صعود نمود. ظاهراً از آن برای هدایت کاروان‌هایی که به سمت شهر باستانی شاپورخواست می‌آمده‌اند استفاده می‌شده‌است.[۹۵]
سنگ نبشته[ویرایش]
این سنگ نبشته که خط کوفی بر روی آن حک شده‌است در قسمت جنوبی شهر خرم‌آباد قرار دارد این سنگ بصورت یک مربع تراشیده‌است و در روی آن راجع به سند مالکیت چرای دام‌های موجود در آن زمان حک شده‌است. این سنگ نبشته به گونه‌ای ساخته شده‌است که چهار گوشه آن به سوی آثار باستانی پل شکسته، مناره آجری، فلک الافلاک و حوض موسی نشانه رفته‌است. این سنگ ریشه در کوه دارد و در چند سال اخیر به علت توسعه بلوار شریعتی خرم‌آباد برش داده و جابجا شده‌است.
پل شکسته[ویرایش]
پل شکسته یا پل شاپوری یا به زبان لری طاقِ پیل اِشکِسَه یکی از شاهکارهای معماری دوره ساسانیان محسوب می‌شود و در ضلع جنوبی قلعه فلک افلاک در جنوب شهر خرم‌آباد در استان لرستان واقع شده‌است. پل شاپوری عامل ارتباط غرب استان لرستان امروزی با شرق و از آنجا به خوزستان و تیسفون (پایتخت ساسانیان) بوده‌است. این پل هم اکنون ویرانه‌ای بیش نیست که درجنوب غربی خرم‌آباد قراردارد این پل در زمان خود از شاه کارهای معماری به حساب می‌آمده و دارای ۲۸ طاق یا دهانه بوده‌است اما امروز تنها ۶ طاق آن به جای مانده‌است.پل شاپوری در راستای غربی -شرقی با ارتفاع ۱۶ متر ساخته شده‌است ودردهانه پرطاق موج شکن‌هایی لوزی شکل برای کاهش تخریب سیل تعبیه شده‌است.[۱۰۱]
گرداب سنگی[ویرایش]
گرداب سنگی یا به زبان لری گِردآو بَردینَه، یکی از آثار تاریخی بر جای مانده از دوره ساسانیان در شهر خرم‌آباد است. گرداب سنگی در مرکز شهر خرم‌آباد و در میان بافت قدیمی شهر در کنار میدان تختی واقع شده است. بنای گرداب سنگی دایره‌ای شکل است و به دور چشمه‌ای با استفاده از سنگ و ساروج ساخته شده است تا آب خارج شده از چشمه را ساماندهی کرده و سپس از طریق کانال آب چشمه را به نقاط مختلف شهر باستانی شاپورخواست منتقل کند.[۹۵]
پارک‌ها[ویرایش]
خرم‌آباد دارای ۱۰ پارک درون‌شهری ویک تفرجگاه کوهستانی است که عبارتند از:
- پارک کوهستانی چهارده معصوم
- پارک شریعتی، خیابان شریعتی
- پارک کیو، در کنار دریاچه کیو
- پارک زیباکنار، میدان ساکی
- پارک معلم، خیابان ساحلی غربی
- پارک دانشجو، میدان دانشجو
- پارک بهشت، خیابان ساحلی بهشت
- پارک شهر، ساحلی غربی
- پارک زیتون، قاضی‌آباد
- پارک شقایق، میدان امام حسین
- پارک صخره‌ای، خیابان نواب صفوی[۱۰۲]
هتل‌ها[ویرایش]
خرم‌آباد در حال حاضر دارای ۱۱ هتل می‌باشد و همچنین سه هتل «پنج ستاره بام شهر»،«پنج ستاره شاپور خواست» و «چهار ستاره بین‌المللی سزّار(صخره ای)» نیز درحال ساخت می‌باشند.[۱۰۳][۱۰۴]
هتل‌های خرم‌آباد عبارتند از:
- هتل ۴ستاره رنگین کمان،شهدای شرقی چهارراه رنگین کمان
- هتل استقلال، خیابان شریعتی، میدان دانشجو
- هتل شقایق، میدان شقایق
- هتل شهرداری، خیابان شریعتی، پارک شریعتی
- هتل جهانگردی، میدان کیو
- هتل عطر، خیابان انقلاب
- هتل آپارتمان تابان، میدان آزادی، خیابان مجاهدین اسلام
- هتل ارشیا، خیابان ساحلی دریاچه کیو
- هتل فردیس، کیلومتر ۵ جاده الشتر
- هتل کارون، خیابان شریعتی
- هتل سالیز، میدان امام خمینی
ره‌آوردها[ویرایش]
از مهمترین ره‌آوردهای خرم‌آباد می‌توان به نوعی نان محلی به نام نان ساجی،[۱۰۵] لبنیات، کاک، ترخینه و عسل[۱۰۶] اشاره کرد. همچنین می‌توان گلیم، جاجیم[۱۰۷] و صنایع چوبی را به عنوان دیگر ره‌آوردهای این شهر به شمار آورد.
شهرهای خواهرخوانده[ویرایش]
جستارهای وابسته[ویرایش]
پانویس[ویرایش]
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ قاسمی، تاریخ خرم‌آباد، ۲۱۱.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ «نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰». معاونت برنامه ریزی استانداری خراسان جنوبی (به نقل از مرکز آمار ایران)، ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲. بازبینی‌شده در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- ↑ «وضعیت هوای خرم‌آباد». سازمان هواشناسی. بازبینی‌شده در ۵ فروردین ۱۳۹۱.
- ↑ «پیش شماره شهرستان‌های کشور» (فارسی). وبگاه مخابرات ایران. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۲۹ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۲۹ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «مشخصات شهردار خرم‌آباد» (فارسی). وبگاه شهرداری خرم‌آباد. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۲۹ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۲۹ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «خایدالو» (فارسی). وبگاه لغتنامه دهخدا. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «لرستان» (فارسی). وبگاه لرستان آنلاین. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۲۹ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۲۹ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «فلک الافلاک، شاهکار معماری» (فارسی). جام‌جم آنلاین، ۰۶ فروردین ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۲۹ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۲۹ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «قلعه فلکالافلاک، سپهری بر فراز آسمان خرم‌آباد» (فارسی). خبرگزاری مهر. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۲۹ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۲۹ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «خرم‌آباد». لغتنامه دهخدا. بازبینی‌شده در ۱ نوامبر ۲۰۱۳.
- ↑ «پادشاهی شاپور ذوالاکتاف». نوسخن. بازبینی‌شده در ۱ نوامبر ۲۰۱۳.
- ↑ خودگو، قلعه فلکالافلاک، ۲۰.
- ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ «پیشینه تاریخی شهر» (فارسی). وبگاه شهرداری خرم‌آباد. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ مصاحب، دائرةالمعارف فارسی ۲، ۲۴۹۲.
- ↑ «لرستان در دوره اتابکان لر کوچک» (فارسی). وبگاه حوزه هنری استان لرستان. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ ساماندهی و احیای پل گپ (صفوی) خرم‌آباد. روزنامه جام جم، ۶ شهریور ۱۳۸۹. ۱۵.
- ↑ «ساماندهی و احیای پل گپ (صفوی) خرم‌آباد» (فارسی). جام جم آنلاین، ۱۱ اکتبر ۲۰۱۰. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «معرفی مسجد جامع خرم‌آباد در یک نگاه» (فارسی). خبرگزاری قرآنی ایران، ۰۶ شهریور ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ ۱۹٫۰ ۱۹٫۱ محمدرضا جایدری. «خرم‌آباد در عصر قاجار، بخش ۱» (فارسی). وبگاه سیمره، ۲۲ آبان ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ ۲۰٫۰ ۲۰٫۱ محمدرضا جایدری. «خرم‌آباد در عصر قاجار، بخش ۲» (فارسی). وبگاه سیمره، ۲۲ آبان ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ قاسمی، خرم‌آباد شناسی، ۷۴.
- ↑ جایدری، هفته‌نامه سیمره، ۶.
- ↑ «میرملاث، اولین بلدیه خرم‌آباد» (فارسی). وبگاه آفتاب، ۸ اسفند ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ قاسمی، خاطرات زندانیان فلکالافلاک، ۸.
- ↑ %7B%7Bیادکرد وب| نشانی =http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=1563231%7C عنوان =پیش به سوی طبیعت بهشت وار لرستان/ تورهای رایگان برقرار شد| تاریخ بازدید = ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲| نویسنده =| تاریخ =| ناشر =خبر گذاری مهر| زبان = فارسی| نشانی بایگانی =http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=1563231%7C تاریخ بایگانی = ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲}}
- ↑ «احداث منطقه گردشگری کم نظیر بام خرم‌آباد به سرعت در حال اجراست» (فارسی). خبرگزاری لرستان، ۴ آذر ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «مرثیه‌ای بر رودخانه خاموش خرم‌آباد. بازی کودکان در ازدحام زباله!» (فارسی). خبرگزاری مهر، ۲۱ تیر ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «آب و هوای خرم‌آباد» (انگلیسی). وبگاه ودربیس. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «Iran: largest cities and towns and statistics of their population» (انگلیسی). world gazetteer. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۲۹ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۲۹ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ سیمای فرهنگی و گردشگری خرم‌آباد (لوح فشرده). سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان, 1387. بازبینی‌شده در ۳۱ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ ۳۱٫۰ ۳۱٫۱ ۳۱٫۲ ایرج کاظمی. «یهودیان خرم‌آباد» (فارسی). انجمن کلیمیان تهران، مرداد ۱۳۸۰. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «نگرانی از رشد ادیان و فرق مذهبی درنقاط مختلف کشور» (فارسی). وبگاه مجذوبان نور، ۲۷ مرداد ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «برکناری دو درویش گنابادی از کار به علت درویشی» (فارسی). وبگاه مجذوبان نور، ۵ آبان ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «تجمع دانشجویان دانشگاه آزاد خرم‌آباد در اعتراض به اخراج استاد احسان‌اله حیدری و دستگیری و بازداشت ۴ دانشجوی معترض» (فارسی). وبگاه مجذوبان نور، ۲۰ فروردین ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «مجذوبان نور:آقای مسعود وحدت مجاز نماز درشهرستان خرم آباد شدند» (فارسی). وبگاه مجذوبان نور، ۴ تیر ۱۳۹۰. بازبینی‌شده در 2013 25 June.
- ↑ «نادان‌های نامقدس علیه دراویش» (فارسی). وبگاه مجذوبان نور، ۵ آبان ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «یادهای ماندگار خاطرات من و همسرم دکتر هوشنگ» (فارسی). وبگاه آفتاب. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ روزنامه شرق. «سر طلایی، قیمت خود را نمی‌شکند» (فارسی). بانک اطلاعات نشریات کشور، ۲۹ تیر ۱۳۹۱. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «با ملی‌پوشان اعزامی به رقابت‌های جهانی والیبال» (فارسی). جام‌جم آنلاین، ۰۱ مهر ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «پسر عموی رییس جمهور و بیژن کوشکی» (فارسی). وبگاه استقلالی. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «مرتضی سپهوند مرد سال ورزش لرستان شد» (فارسی). خبرگزاری فارس، ۲۳ اسفند ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «تشییع پیکر ناصر میرزایی» (فارسی). خبرگزاری مهر، ۷ شهریور ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «آزاد راه خرم‌آباد-پل زال افتتاح شد» (فارسی). جام جم آنلاین. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۲۹ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۲۹ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «آزاد راه خرم‌آباد-پل زال افتتاح شد» (فارسی). جام جم آنلاین، ۱۱ آبان ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «خسارات آزاد راه "خرم زال" به طبیعت لرستان باید جبران شود» (فارسی). خبرگزاری مهر، ۱۴ آبان ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «world aero data: Khorramabad» (انگلیسی). world aero data. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ قاسمی، خرم‌آباد شناسی ۳، ۱۴.
- ↑ «پروازهای شنبه هواپیمایی شرکت فارس قشم در فرودگاه خرم‌آباد لغو شد» (فارسی). خبرگزاری جمهوری اسلامی، ۲۹ بهمن ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «پرواز صبح چهارشنبه فرودگاه خرم‌آباد لغو شد» (فارسی). خبرگزاری جمهوری اسلامی، ۲۹ بهمن ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «فرودگاه خرم‌آباد هر روز بدتر از دیروز» (فارسی). وبگاه فردانیوز، ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «تنگه گلیچ، ۴۸ ساعت پس از حادثه». وبگاه آرشیو روزنامه‌های ایران، پنجشنبه ۲۵ بهمن ۱۳۸۰. بازبینی‌شده در ۵ فروردین ۱۳۹۱.
- ↑ «سقوط هواپیمای مسافربری توپولوف ۱۵۴ ایران» (فارسی). وبگاه راسخون. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «سرمایه گذاری ۱۳۰۰ میلیارد تومانی در راه آهن دورود - خرم‌آباد - اندیمشک» (فارسی). خبرگزاری مهر، ۱۸ مهر ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ ۵۴٫۰ ۵۴٫۱ ۵۴٫۲ ۵۴٫۳ «فاصله شهرهای ایران» (فارسی). ستاره گشت آسمان. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «احداث ترمینال خرم‌آباد قطعی شد، شهردار: وضعیت کنونی در شان مردم نیست» (فارسی). خبرگزاری مهر، ۲۲ تیر ۱۳۹۱. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۲ اوت ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۲ اوت ۲۰۱۲.
- ↑ «سینما استقلال» (فارسی). وبگاه سینما سوره. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «سینما استقلال خرم‌آباد بازگشایی شد» (فارسی). خبرگزاری مهر، ۱۷ اردیبهشت ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ عاقلی، باقر. روز شمار تاریخ ایران (تهران: گفتار)، ۱۳۷۲، ۲.
- ↑ «لیست نشریات استان لرستان» (فارسی). وبگاه رسانه‌های تبلیغاتی دابی. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «واکاوی مشکلات کتابخانه مرکزی خرم‌آباد» (فارسی). وبگاه واحد مرکزی خبر، ۲۴ اسفند ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «معرفی کتابخانه عمومی استاد شهید مطهری» (فارسی). پایگاه اطلاع رسانی کتابخانه‌های ایران. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «معرفی کتابخانه عمومی حضرت مهدی» (فارسی). پایگاه اطلاع رسانی کتابخانه‌های ایران. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «معرفی کتابخانه عمومی غدیر» (فارسی). پایگاه اطلاع رسانی کتابخانه‌های ایران. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «معرفی کتابخانه عمومی هفده شهریور» (فارسی). =پایگاه اطلاع رسانی کتابخانه‌های ایران. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ ۶۵٫۰ ۶۵٫۱ «گل مالی آیین ویژه مردم خرم‌آباد در روز عاشورا». خبرگزاری جمهوری اسلامی، ۱۳ آذر ۱۳۹۰. بازبینی‌شده در ۳ آذر ۱۳۹۱.
- ↑ «ویژه آیین گل‌مالی در عاشورا». نشریه اینترنتی مردم لر، ۶ آذر ۱۳۹۰. بازبینی‌شده در ۳ آذر ۱۳۹۱.
- ↑ ۶۷٫۰ ۶۷٫۱ «تاریخچه صدا و سیمای مرکز لرستان» (فارسی). وبگاه صدا و سیمای مرکز لرستان، ۲۳ شهریور ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «تاریخچه شهرداری» (فارسی). وبگاه شهرداری خرم‌آباد. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «تاریخچه سازمان» (فارسی). وبگاه سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهر خرم‌آباد، ۷ اسفند ۱۳۸۶. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «ماشین سازی لرستان» (فارسی). وبگاه شرکت توسعه سرمایه گذاری امیرمنصور آریا. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ ۷۱٫۰ ۷۱٫۱ «کارخانه‌های مصادره شده از زبان مدیران انقلابی. کفش ملی ۱۱ هزار کارگر داشت» (فارسی). ایران تجارت، ۱ دی ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «نرخ بیکاری استان لرستان در سال جاری حدود دو درصد کاهش یافته است» (فارسی). خبرگزاری جمهوری اسلامی، ۲۶ اسفند ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «نرخ بیکاری سنین ۱۹ تا ۲۴ سال در لرستان ۳۵٬۵ است» (فارسی). وبگاه روزنامه مردم‌سالاری، ۲۲ تیر ۱۳۹۱. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «آمار مقایسه‌ای نرخ بیکاری در ۵ سال اخیر». خبرگزاری مهر، ۳۱ مرداد ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۳ ژوئن ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۵ فروردین ۱۳۹۱.
- ↑ «کارخانه پارسیلون خرم‌آباد موضوع حیثیتی استان لرستان است». خبرگزاری غیردولتی لرستان، ۱۸ مهر ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۳ ژوئن ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۵ فروردین ۱۳۹۱.
- ↑ «تاریخچه شرکت و نکاتی پیرامون مشخصات فنی یخچال و یخچال فریزرهای بوژان». وب سایت شرکت بوژان. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۳ ژوئن ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۵ فروردین ۱۳۹۱.
- ↑ «پتروشیمی خرم‌آباد در سال ۱۳۹۰ به بهره برداری می‌رسد». وب سایت رضا رحیمی‌نسب، نماینده خرم‌آباد در مجلس، ۴ مهر ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۳ ژوئن ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۵ فروردین ۱۳۹۱.
- ↑ «کارخانه سیمان و نیروگاه خرم‌آباد، بودن یا نبودن». وبگاه روزنامه ابتکار، ۱۴اردیبهشت ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۳ ژوئن ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۵ فروردین ۱۳۹۱.
- ↑ «احداث کارخانه ۵۰۰ هزار تنی نورد در خرم‌آباد». وبگاه روزنامه جام جم، ۰۳ آذر ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۳ ژوئن ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۵ فروردین ۱۳۹۱.
- ↑ «خرم‌آباد، ناحیه ۱» (فارسی). وبگاه سازمان آموزش و پرورش استان لرستان. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «خرم‌آباد، ناحیه ۲» (فارسی). وبگاه سازمان آموزش و پرورش استان لرستان. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «درباره دانشگاه» (فارسی). وبگاه دانشگاه علوم پزشکی لرستان. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «تاریخچه دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم‌آباد». وبگاه دانشگاه آزاد خرم‌آباد. بازبینی‌شده در ۵ فروردین ۱۳۹۱.
- ↑ «معرفی مرکز» (فارسی). وبگاه دانشکده سما. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «درباره دانشگاه» (فارسی). وبگاه دانشگاه پیام نور خرم‌آباد. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «نگاهی به پیشینه تاریخی حوزه علمیه کمالیه خرم‌آباد» (فارسی). خبرگزاری قرآنی ایران، ۱۷ اردیبهشت ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «طلسم ناکامی‌های کوثر خرم‌آباد با پیروزی برابر بهزیستی همدان شکسته شد» (فارسی). خبرگزاری جمهوری اسلامی، ۲۰ دی ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «تیم خیبر خرم‌آباد واگذار شد» (فارسی). خبرگزاری لرستان، ۲۵ شهریور ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «ورزشگاه تختی خرم‌آباد بازسازی می‌شود» (فارسی). خبرگزاری ایسنا، ۲۰ شهریور ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «آغاز مسابقات قهرمانی تیراندازی باکمان کشور در خرم‌آباد» (فارسی). وبگاه صدا و سیمای مرکز لرستان، ۱۷ شهریور ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «مسابقات جهانی کشتی پهلوانی در خرم‌آباد آغاز شد». خبرگزاری فارس، ۹ آبان ۱۳۹۲. بازبینی‌شده در ۱ نوامبر ۲۰۱۳.
- ↑ «رقابت‌های دومین روز مسابقات جهانی کشتی پهلوانی در خرم‌آباد آغاز شد». خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران-استان لرستان، ۱۰ آبان ۱۳۹۲. بازبینی‌شده در ۱ نوامبر ۲۰۱۳.
- ↑ «تحویل بیمارستان شهید رحیمی خرم‌آباد و پایان انتظار ۷ ساله!» (فارسی). خبرگزاری مهر، ۷ بهمن ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «بیمارستانهای استانها (استان لرستان» (فارسی). بانک بیمارستان‌ها و مراکز درمانی مادر. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ ۹۵٫۰ ۹۵٫۱ ۹۵٫۲ «شهرستان خرم‌آباد» (فارسی). وبگاه آفتاب، ۴ مرداد ۱۳۸۵. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «خرم‌آباد از سازمان ملل آدرس جهانی می‌گیرد» (فارسی). خبرگزاری مهر، ۲۶ مرداد ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «خرم‌آباد از سازمان ملل آدرس جهانی می‌گیرد» (فارسی). جام جم آنلاین، ۲۵ مرداد ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «تهیه طرح مطالعاتی گردشگری خرم‌آباد توسط دانشگاه وین» (فارسی). جام جم آنلاین، ۰۷ مهر ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «=فلک الافلاک، شاهکار معماری» (فارسی). جام‌جم آنلاین، ۰۶ فروردین ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «قلعه فلکالافلاک، شکوه و صلابت تاریخ» (فارسی). آفتاب، ۲۵ بهمن ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «پل ساسانیان فرو ریخت» (فارسی). روزنامه همشهری، ۴ آبان ۱۳۸۷. بازبینی‌شده در ۵ فروردین ۱۳۹۱.
- ↑ «درختان پارک صخره‌ای خرم‌آباد قطع شد، درختان رفتند تا باغ بماند!» (فارسی). خبرگزاری مهر، ۲۸ آبان ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «اقامت در خرم‌آباد» (فارسی). وبگاه شرکت نمایشگاه‌های بین‌المللی لرستان، ۱۵ شهریور ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «هتل‌ها و مراكز اقامتي و گردشگري لرستان» (فارسی). پایگاه تحلیلی خبری یافته. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۶ اکتبر ۲۰۱۳. بازبینی‌شده در ۱۶ اکتبر ۲۰۱۳.
- ↑ «در پخت نان باید تنوع ایجاد شود» (فارسی). خبرگزاری فارس، ۱۷ شهریور ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «خسارت ریزگردها به زنبورداران لرستانی، سوغات لرستان از عیار افتاد!» (فارسی). خبرگزاری مهر، ۴ شهریور ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «سوغات» (فارسی). وبگاه سازمان میراث فرهنگی. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
- ↑ «لرستان با یاماگاتای ژاپن خواهرخوانده شدند» (فارسی). بانک اطلاعات نشریات کشور، ۴ اردیبهشت ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.
منابع[ویرایش]
- قاسمی، سیدفرید. خرم‌آباد شناسی. چاپ اول. خرم‌آباد: انتشارات افلاک، ۱۳۷۸. شابک ۹۶۴-۶۴۳۱-۲۸-۳.
- خودگو، سعادت. قلعه فلکالافلاک: دژ شاپورخواست. چاپ اول. خرم‌آباد: انتشارات افلاک، ۱۳۸۳.
- مصاحب، غلامحسین. دائرةالمعارف فارسی ۲. چاپ اول. تهران: امیرکبیر، ۱۹ اردیبهشت ۱۳۸۸. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۰۳-۰۱۳-۱.
- قاسمی، سیدفرید. خاطرات زندانیان فلکالافلاک. چاپ اول. خرم‌آباد: پیغام، ۱۳۷۵. شابک ۹۶۴-۷۵۱۴-۲۲-۰.
- قاسمی، سیدفرید. تاریخ خرم‌آباد. چاپ اول. خرم‌آباد: افلاک، ۱۳۷۵. شابک ۹۷۸-۶۲۲۰-۴۰-۲.
- چاغروند خرم‌آبادی، میرزارحیم. جغرافیای لرستان. چاپ اول. خرم‌آباد: شقایق، ۱۳۷۶. شابک ۹۸۲-۷۱۴۵-۲۱-۴.
پیوند به بیرون[ویرایش]
در پروژه‌های خواهر می‌توانید در مورد خرم‌آباد اطلاعات بیشتری پیدا کنید.
در میان واژه‌ها از ویکی‌واژه
در میان گفتاوردها از ویکی‌گفتاورد
در میان تصویرها و رسانه‌ها از ویکی‌انبار
در میان خبرها از ویکی‌خبر
