غالب دهلوی

غالب دهلوی
نام اصلی	میرزا اسدالله بیگ خان
زاده	۱۲۱۲ (قمری) ۱۷۹۷ (میلادی) آگره،
درگذشته	۱۲۸۵ (قمری) ۱۸۶۹ (میلادی) (۷۲ سال)
آرامگاه	نزدیک آرامگاه خواجه نظام‌الدین اولیاء
لقب	نجم‌الدوله دبیرالملک، نظام جنگ، میرزا، اسد
زمینه کاری	ادبیات فارسی و اردو
ملیت	هندی
همسر(ها)	امرءبیگم
فرزند(ان)	۷ نوزاد مُرده
پدر و مادر	عبدالله بیک، عزت‌النساء بیگم

میرزا اسدالله بیگ خان، مشهور به میرزا غالب یا غالِب دِهلَوی از شاعران و نویسندگان پارسی‌گوی و اردونویس سدهٔ سیزدهم هجری در شبه‌قاره هند بود.

نیاکان غالب از مرزبان‌زادگان ترک و کشاورزان سمرقند بودند که بعداً به هندوستان آمدند. غالب در چامه سرودن پیرو سبک هندی و مکتب وقوع بود. او در نوشته‌های خود از واژه‌های فارسی سره و همچنین واژه‌های دساتیری نیز استفاده می‌نمود. ادب و فلسفه و عرفان موضوعات بیشتر نوشته‌های غالب را تشکیل می‌دهند.

آثار

فارسی

• کلیات غالب فارسی
• پنج‌آهنگ
• مهر نیمروز
• دستنبو
• قاطع برهان یا درفش کاویانی
• تاریخ شهریاران تیموری
• سبدچین
• مأثر غالب
• متفرقات غالب
• رسالهٔ فن بانگ

اردو

• دیوان اردو
• گل رعنا (آمیخته با نظم فارسی)
• منظومه قادرنامه
• بیاض غالب
• مکاتیب غالب (شامل ۵ نامه فارسی و ۱۱۲ نامه اردو نوشته غالب)
• نادرات غالب
• نادر خطوط غالب
• انتخاب غالب

نمونه نثر

• از آغاز کتاب مهر نیمروز:
• خودستایی فروهلم و بند پندار بگسلم.
• آوخ از آن روزگار که از خوی، به ناسازی و از کار، به بازی سپری شد، و داد از آن بیداد که در ورزش، افزونی خشم و کام، بر روان و هوش رفت.
• از کارفرمایی این نگارش سپاس پذیرم که به پرداختن این نمط، که خود را چون سایه با زمین هموار ساخته‌ام تا پرداخته‌ام - و به انگیختن این نقش - که چشم و دل و نگاه و نفس با هم آمیخته‌ام تا انگیخته‌ام، دست از کارهای دگر کوتاه است و دل از اندیشه‌های دگر برکنار.
• نامه‌نگار که از کردارگذاری به گفتن درد دل روی آورده‌بود، باز به پای سخنی می‌آید، جاده‌ای که نشان داده‌اند می‌پیماید: نگرندگان، همه‌تن چشم باشند و شنوندگان، سراپا گوش.

علاقه به نجف

غالب شیعه دوازده امامی بود و مثل اکثر شاعران هندی یا مهاجر به هند، مانند عرفی، صائب، کلیم و… شیفته نجف اشرف بود. وی در شعری می‌گوید: «در نجف مردن خوش است و در صفاهان زیستن»

نمونه شعر

جان بر نتابد ای دل هنگامه ستم را // از سینه ریز بیرون مانند تیغ دم را کاشانه گشت ویران، ویرانه دلگشاتر // دیوار و در نسازد زندانیان غم را

جستارهای وابسته

• میرزا غالیب (فیلم)

منابع

• دیوان غالب دهلوی، به اهتمام محسن کیانی، تهران: انتشارات روزنه، ۱۳۷۶، پیشگفتار.

پیوند به بیرون

• بررسی زندگی و آثار غالب دهلوی. بشیر سخاورز