حبیب الله بلبل

حبیب الله بلبل Habibullah Bulbul
نام اصلی	حبیب الله بلبل
زاده	۱۷ قوس ۱۳۰۶ کابل
درگذشته	۲۰ ثور ۱۳۷۶
لقب	بلبل
پیشه	شاعر، صوفی
زمینه کاری	شعر، عرفان، ادبیات
ملیت	افغان، تاجیک
سال‌های فعالیت	۱۳۷۶-۱۳۳۰
دیوان اشعار	دیوان بلبل

حبیب الله، متخلص به بلبل فرزند محمد عمر خان به تاریخ ۱۷ قوس ۱۳۰۶ هجری شمسی در یک خانواده متدین در گذرگاه ملا محمود شور بازار کابل پا به عرصه وجود گذاشت. در دوران کودکی پدر خود را از دست داد، با موجودیت یک برادر در آغوش پر مهر مادر به همت مامای پاک نیت خود بنام سلطان محمد که یکی از صوفیان شهر کابل بود تحت تربیه گرفته شد. دوره ابتدائیه و متوسطه را در لیسه حبیبیه و علوم دینی و اخلاقیات را از مدرسه بنام و نشان ملا محمود که مهد و گهواره علم و آموزش علوم دینی بود در پهلوی سایر هم قطاران خود آموخت.

زندگینامه

بعد از فراغت در وزارت مخابرات به حیث کارمند دولت مقرر و مدت چند سال را در آن وزارت ایفای وظیفه نمود، بعداً در نساجی پلخمری ولایت بغلان در سال ۱۳۳۷ تقرر حاصل نمود.

موصوف در بخش های مختلف اداری و حسابی ریاست عمومی نساجی پلخمری با کمال ایمانداری و صداقت انجام وظیفه نمود. متعاقباً از پلخمری به مرکز ریاست عمومی نساجی افغان تبدیل و در سال ۱۳۶۰ به تقاعد سوق و مدتی در فابریکه حجاری و بوتون واقعه خواجه ملا، انجام وظیفه نمود.

بعد از وقوع حوادث ناگوار ناشی از جنگ های تحمیلی در شهر کابل با جمعی از اعضای خانواده دست به مهاجرت به کشور پاکستان زد و در شهر ایبت آباد با جمعی از افغانان مهاجر مسکن گذین و از تقدیرات الاهی ۲۰ ثور ۱۳۷۶ به وقت نماز صبح داعیه اجل را لبیک گفته به رحمت حق پیوست.

در آن زمان که افغانستان توسط بیگانگان اداره می‌شد و هیچ گاه راه و امکان انتقال پیکر شان به وطن ممکن نبود، به مشوره دوستان و فرهنگیان در همان شهر به خاک سپرده شد.

آخرین پارچه شعر

آخرین پارچه شعری را که برای خویش نبشته و در گوشه بالین گذاشته بود حسب وصیّت شان در سنگ مزار شان حک گردیده است.

این خاک سیاه که مرقد یار من است		مقدور ز خداست آنچه در کار من است
در حین مهاجرت اجل وا نگذاشت		دوری ز وطن مگر سزاوار من است
مشی یا دل ازین لحد بگرفتند		کا امروز مزار مرقد آثار من است

انتخاب لقب

از جوانی قریحه شعری داشته لقب “بلبل افغان” را به تشویق برادرش الحاج میرزا جمال الدین انتخاب و به همین لقب شعری شهرت یافت. برادر بزرگ شان موسوم به میرزا جمال الدین خان که از جمله صوفیان شهر کابل بود نه تنها مشوق اصلی در عرصه شعر و ادب بل در تعلیم و تفسیر قرآن نیز بوده که در وصف شان چنین می سراید.

یک برادر دارم اما همچو صوفی پاکباز		آن جمال نازنین را شایق جانیستم
هرکه او شد یار جانی جانمن بادا فدایش		لیک اکثر مبتلا با دلبر فانیستم

فرزندان

موصوف در سن ۲۸ سالگی ازدواج نمود، ثمره ازدواج شان دو پسر و دو دختر میباشد که به اثر تلاش خستگی ناپذیر و عشق و علاقه که به فراگیری علوم متداوله عصر داشتند، فرزندان خویش را از فیض علم و تحصیل بهره‌مند و به درجات عالی تقدیم جامعه نمود.

سفر های رسمی و شخصی

ایشان به کشور های پاکستان، ایران، هندوستان و عربستان سعودی سفر های رسمی و شخصی داشته و همچنان از اکثر ولایات باستانی کشور دیدار نموده، از زیبایی های طبیعت و کلتور فرهنگ مردمان سرزمین خویش اکثراً در ادبیات شعری اشاره ها داشته است.

ذکر حق

موصوف چون از سن خورد علاقه به تلاوت قرآن مجید داشت و در ایام جوانی هر ماه اقدام به ختم القرآن می‌نمود. در پهلوی اینکه از فضیلت تلاوت قرآن مجید بهره‌مند بود برای فرزندان و نواسه هایش نیز تدریس و تفسیر مینمود.

روابط علمی و ادبی

ایشان روابط علمی و ادبی با شعرا و دانشمندان عرصه خویش داشته، در ضمن اینکه مدت طولانی را بمنظور ایفای وظیفه رسمی دور از کابل سپری نمود اما با شعرا و دانشمندان معروف وقت همچو صوفی غلام نبی عشقری، صوفی عبدالحق بیتاب، مولانا خال محمد خسته، یوسف آئینه، میر جمال الدین شایق، عبدالرحمن پژواک، عبدالحق واله و دیگر مردمان فرهنگی و ادبی ارتباط و ارادت خاص داشته، باهم شعر و مطالب علمی تبادله مینمودند.

در یک غزلی که در وصف صوفی صاحب غلام نبی عشقری چنین می‌نویسد:

در دلم خیلی عزیز افتاده چون جان عشقری		خصلت مردانه دارد ای رفیقان عشقری
باوجود ناتوانی چون جوانمردان دهر		با خود بیگانه کرده لطف و احسان عشقری

جناب صوفی صاحب عشقری در جواب چنین مینویسد:

به صف شاعران عصر بیتش با نمک باشد		به برگ گل نویسم دفتر و دیوان بلبل را
ز همدردی نموده عشقری را یاد در گلشن		ازین یاد آوری ها صدقه ام چشمان بلبل را

در جای دیگر در وصف حال میر جمال الدین شایق چنین مینویسد:

نشاید دیده باشی همزبانش در شکر ریزی		کند تصدیق هرکی خوانده است دیوان شایق را
ارادت داشت بلبل بر جنابش از ره اخلاص		جهان فانیست یارب حفظ کن ایمان شایق را

ارادت به شعرای کلاسیک

ایشان به شعرای کلاسیک همچو ابوالمعانی بیدل، مولانا جلال الدین محمد بلخی، حکیم سنایی غزنوی، خواجه عبدالله انصاری، نورالدین عبدالرحمن جامی، امیر خسرو دهلوی، شیخ فخرالدین عراقی، حکیم عمر خیام نیشابوری، ابوسعید ابوالخیر، صائب تبریزی، حافظ و سعدی شیرازی ارادت خاص داشته و آثار گرانبهای ایشان را همیشه مطالعه نموده به همصفان و همفکران شان تعبیر و تفسیر و اشعار شان را استقبال مینمود. در کلیه مراسم های رسمی، ملی، کنفرانس های علمی، جشن ها که برگزار میگردید با تقدیم اشعار اشتراک مینمود.

آثار بجامانده

از موصوف چهار جلد گنجینه از اشعار که شامل غزلیات، رباعیات، مخمسات، مناجات و مثنوی بجا مانده است. داستان های چاپ شده در قالب مثنوی قرار ذیل میباشند.

1. پاکبازان
2. بدخشان
3. چهل دزد
4. دخت شاه در کلبه گدا
5. عشق اکبر
6. مدرسه عشق
7. نمک دوستی
8. صیاد در دام عشق

آثار و اشعار شان در جراید روز نامه های هیواد، بیدار بلخ، انیس، ژوندون و سایر مجلات و اخبار رایج وقت چاپ و به نشر رسیده است.

نمونه شعر

سرنامه کتابم از نام توست زیبا		ای من فدای نامت ای قادر توانا
از قدرت قدیمت شد لوح کرسی آباد		هفت آسمان به قدرت بنمودی تو برپا
هم ارض هم سما را هم آدم و هوا را		از نیستی به هستی خود کرد هیی تو پیدا
خورشید ماه انجم در یدِ اختیارت		فرش زمین و افلاک پیش تو یک سپر کاه
خود عالمی و عامل خود قادری و کامل		واقف ز حال موری جنبد اگر ته چاه
باران فیض بارت کز ابر رحمت توست		عالم برت ثنا خوان از فرش تا ثریا
ما بندگان عاصی در پیشگاه ذاتت		جز عجز سر نداریم ای پادشاه شاها
بلبل به بی زبانی وصفت چه می توان گفت		موصوف شد به قرآن وصف تو قل هو الله

دیوان بلبل، به کوشش نجیب الله هنرور و فهیم هنرور، چاپ اول ایالات متحده

منابع معلومات

• صفحه ویژه اشعار حبیب الله بلبل در ویبسیات شعرستان»
• صفحه ویژه اشعار حبیب الله بلبل در فیسبوک»
• صفحه ویژه اشعار حبیب الله بلبل در انستاگرام»