غالب دهلوی

غالب دهلوی
نام اصلی	میرزا اسدالله بیگ خان
زاده	۱۲۱۲ (قمری) ۱۷۹۷ (میلادی) آگره،
درگذشته	۱۲۸۵ (قمری) ۱۸۶۹ (میلادی) (۷۲ سال) ،
آرامگاه	نزدیک آرامگاه خواجه نظام‌الدین اولیاء
لقب	نجم‌الدوله دبیرالملک، نظام جنگ، میرزا، اسد
زمینه کاری	ادبیات فارسی و اردو
ملیت	هندی
همسر(ها)	امرءبیگم
فرزند(ان)	۷ نوزاد مُرده
پدر و مادر	عبدالله بیک، عزت‌النساء بیگم

میرزا اسدالله بیگ خان، مشهور به میرزا غالب یا غالِب دِهلَوی از شاعران و نویسندگان پارسی‌گوی و اردونویس سدهٔ سیزدهم هجری در شبه‌قاره هند بود.

نیاکان غالب از مرزبان‌زادگان و کشاورزان سمرقند و ترک‌زبان بوده‌اند که بعداً به هندوستان آمدند.

غالب در چامه سرودن پیرو سبک هندی و مکتب وقوع بود. او در نوشته‌های خود از واژه‌های فارسی سره و همچنین واژه‌های دساتیری نیز استفاده می‌نمود.

ادب و فلسفه و عرفان موضوعات بیشتر نوشته‌های غالب را تشکیل می‌دهند.

آثار

فارسی:

• کلیات غالب فارسی
• پنج‌آهنگ
• مهر نیمروز
• دستنبو
• قاطع برهان یا درفش کاویانی
• تاریخ شهریاران تیموری
• سبدچین
• مأثر غالب
• متفرقات غالب
• رسالهٔ فن بانگ

اردو:

• دیوان اردو
• گل رعنا (آمیخته با نظم فارسی)
• منظومه قادرنامه
• بیاض غالب
• مکاتیب غالب (شامل ۵ نامه فارسی و ۱۱۲ نامه اردو نوشته غالب)
• نادرات غالب
• نادر خطوط غالب
• انتخاب غالب

نمونه نثر

• از آغاز کتاب مهر نیمروز:
• خودستایی فروهلم و بند پندار بگسلم.
• آوخ از آن روزگار که از خوی، به ناسازی و از کار، به بازی سپری شد، و داد از آن بیداد که در ورزش، افزونی خشم و کام، بر روان و هوش رفت.
• از کارفرمایی این نگارش سپاس پذیرم که به پرداختن این نمط، که خود را چون سایه با زمین هموار ساخته‌ام تا پرداخته‌ام - و به انگیختن این نقش - که چشم و دل و نگاه و نفس با هم آمیخته‌ام تا انگیخته‌ام، دست از کارهای دگر کوتاه است و دل از اندیشه‌های دگر برکنار.
• نامه‌نگار که از کردارگذاری به گفتن درد دل روی آورده‌بود، باز به پای سخنی می‌آید، جاده‌ای که نشان داده‌اند می‌پیماید: نگرندگان، همه‌تن چشم باشند و شنوندگان، سراپا گوش.

جستارهای وابسته

• میرزا غالیب (فیلم)

منابع

• دیوان غالب دهلوی، به اهتمام محسن کیانی، تهران: انتشارات روزنه، ۱۳۷۶، پیشگفتار.

پیوند به بیرون

• بررسی زندگی و آثار غالب دهلوی. بشیر سخاورز