پرش به محتوا

سید علی خامنه‌ای: تفاوت میان نسخه‌ها

صفحه حفاظت‌شده
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
[نسخهٔ بررسی‌شده][نسخهٔ بررسی‌شده]
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
Shobhe (بحث | مشارکت‌ها)
۲۷٬۶۸۰ ویرایش‌ها
(۳ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۸۲: خط ۸۲:


== نام و تبار ==
== نام و تبار ==
جد بزرگ وی سید محمد حسینی تفرشی از سلسله [[سادات]] افطسی است. شجره وی به سلطان سید احمد می‌رسد که با پنج واسطه از اخلاف [[سجاد|علی بن الحسین]]، [[امام|امام چهارم]] شیعیان، است. جدش سید حسین خامنه‌ای (ح ۱۲۵۹-۲۰ ربیع‏ الآخر ۱۳۲۵ ق) در خامنه به دنیا آمد و در حوزۀ علمیۀ نجف، در زمرۀ فقها و مدرسان آن حوزه بود.. وی از علمای طرف‌دار مشروطه بود. پدر سید علی خامنه‌ای، سید جواد خامنه‌ای (۲۰ جمادی‏ الآخر ۱۳۱۳، نجف/ ۱۶ آذر ۱۲۷۴-۱۴ تیر ۱۳۶۵) از علما و مجتهدان عصر خود بود و از محمدحسین نائینی، سید ابوالحسن اصفهانی و آقا ‏ضیاءالدین عراقی اجازه اجتهاد داشت. روح الله خمینی در پیام تسلیتی به سیدعلی خامنه‌ای به مناسبت فوت پدرش، سید جواد خامنه‌ای را عالمی با تقوا و متعهد برشمرد.<ref name=":0">{{یادکرد وب|نشانی=https://www.cgie.org.ir/fa/article/236789/%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%8C-%D8%A2%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D8%B9%D9%84%DB%8C|عنوان=خامنه ای، آیت الله سیدعلی|نویسنده=ولایتی، علی‌اکبر|تاریخ بازبینی=۲۰ بهمن ۱۴۰۰|ژورنال=دایرة المعارف بزرگ اسلامی}}</ref>
جد بزرگ وی سید محمد حسینی تفرشی از سلسله [[سادات]] افطسی است. شجره وی به سلطان سید احمد می‌رسد که با پنج واسطه از اخلاف [[سجاد|علی بن الحسین]]، [[امام|امام چهارم]] شیعیان، است. جدش [[سید حسین خامنه‌ای]] در خامنه به دنیا آمد و در حوزهٔ علمیهٔ نجف، در زمرهٔ فقها و مدرسان آن حوزه و از علمای طرف‌دار [[جنبش مشروطه ایران]] بود. پدرش، [[سید جواد خامنه‌ای]] از علما و مجتهدان عصر خود بود و از [[محمدحسین نائینی]]، [[سید ابوالحسن اصفهانی]] و [[آقا ضیاءالدین عراقی]] اجازه [[اجتهاد]] داشت. روح‌الله خمینی در پیام تسلیتی به سیدعلی خامنه‌ای به مناسبت فوت پدرش، سید جواد خامنه‌ای را عالمی با تقوا و متعهد برشمرد.<ref name=":0">{{یادکرد وب|نشانی=https://www.cgie.org.ir/fa/article/236789/خامنه-ای،-آیت-الله-سیدعلی|عنوان=خامنه ای، آیت الله سیدعلی|نویسنده=ولایتی، علی‌اکبر|تاریخ بازبینی=۲۰ بهمن ۱۴۰۰|ژورنال=دایرة المعارف بزرگ اسلامی}}</ref>


سید هاشم نجفی میردامادی، پدربزرگ مادری او، از مفسران [[قرآن]] و امام جماعت مسجد گوهرشاد بوده‌است، که در زمان [[رضاشاه|رضا شاه]] به علت اعتراض به کشتار مردم در [[واقعه مسجد گوهرشاد]]، به [[سمنان]] تبعید می‌شود. به گفته [[علی‌اکبر ولایتی|علی اکبر ولایتی]] در [[دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]] سلسله نسب سید علی خامنه‌ای از سوی مادر به امام [[جعفر صادق]]، پیشوای ششم شیعیان، می‌رسد.<ref name=":0" /> بنابر گفته برخی منابع، پدر بزرگ مادری وی، زاده و بزرگ‌شدهٔ [[نجف]] و دانش‌آموختهٔ [[حوزه علمیه نجف|حوزهٔ علمیهٔ نجف]] و نیز از [[سادات میردامادی اصفهانی]] و مشخصاً [[نجف‌آباد]]ی بود. او حدوداً در ۴۰ سالگی به ایران مهاجرت کرد و در مشهد به تبلیغات مذهبی و تحصیل و تدریس و نوشتن کتاب‌های اسلامی مشغول بود. وی سالیان بسیار امام جماعت [[مسجد گوهرشاد|مسجد جامع گوهرشاد]] بود و به [[تفسیر قرآن]] اشتغال داشت و کتاب تفسیر قرآن خلاصةالبیان را نوشت. او در زمان [[کشف حجاب در ایران|کشف حجاب]] در حکومت [[رضاشاه]] در مسجد گوهرشاد مشهد مبارزاتی کرد و پس از مخالفت با این طرح به [[سمنان]] تبعید شد.<ref>[http://www.radiofarda.com/content/f3_khamenei_life_first_part/24533640.html زندگی‌نامه آیت‌الله خامنه‌ای (بخش نخست)- تولد و والدین<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120809001753/http://www.radiofarda.com/content/f3_khamenei_life_first_part/24533640.html |date=9 اوت 2012}}</ref>
[[سید هاشم نجفی میردامادی]]، پدربزرگ مادری او، از مفسران [[قرآن]] و امام جماعت مسجد گوهرشاد بوده‌است، که در زمان [[رضاشاه|رضا شاه]] به علت اعتراض به کشتار مردم در [[واقعه مسجد گوهرشاد]]، به [[سمنان]] تبعید می‌شود. به گفته [[علی‌اکبر ولایتی|علی اکبر ولایتی]] در [[دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]] سلسله نسب سید علی خامنه‌ای از سوی مادر به امام [[جعفر صادق]]، پیشوای ششم شیعیان، می‌رسد.<ref name=":0"/> بنابر گفته برخی منابع، پدر بزرگ مادری وی، زاده و بزرگ‌شدهٔ [[نجف]] و دانش‌آموختهٔ [[حوزه علمیه نجف|حوزهٔ علمیهٔ نجف]] و نیز از [[سادات میردامادی اصفهانی]] و مشخصاً [[نجف‌آباد]]ی بود. او حدوداً در ۴۰ سالگی به ایران مهاجرت کرد و در مشهد به تبلیغات مذهبی و تحصیل و تدریس و نوشتن کتاب‌های اسلامی مشغول بود. وی سالیان بسیار امام جماعت [[مسجد گوهرشاد|مسجد جامع گوهرشاد]] بود و به [[تفسیر قرآن]] اشتغال داشت و کتاب تفسیر قرآن خلاصةالبیان را نوشت. او در زمان [[کشف حجاب در ایران|کشف حجاب]] در حکومت [[رضاشاه]] در مسجد گوهرشاد مشهد مبارزاتی کرد و پس از مخالفت با این طرح به [[سمنان]] تبعید شد.<ref>[http://www.radiofarda.com/content/f3_khamenei_life_first_part/24533640.html زندگی‌نامه آیت‌الله خامنه‌ای (بخش نخست)- تولد و والدین<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120809001753/http://www.radiofarda.com/content/f3_khamenei_life_first_part/24533640.html |date=9 اوت 2012}}</ref>


== سرگذشت ==
== سرگذشت ==

نسخهٔ ‏۹ فوریهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۷:۴۱

«خامنه‌ای» به اینجا تغییرمسیر دارد. برای دیگر کاربردها، خامنه‌ای (ابهام‌زدایی) را ببینید.
سید علی خامنه‌ای
خامنه‌ای در سال ۱۳۹۹
دومین رهبر جمهوری اسلامی ایران
آغاز به کار
۱۴ خرداد ۱۳۶۸
رئیس‌جمهوراکبر هاشمی رفسنجانی
سید محمد خاتمی
محمود احمدی‌نژاد
حسن روحانی
سید ابراهیم رئیسی
پس ازسید روح‌الله خمینی
سومین رئیس‌جمهور ایران
دوره مسئولیت
۱۷ مهر ۱۳۶۰ – ۲۵ مرداد ۱۳۶۸
نخست‌وزیرمیرحسین موسوی
رهبرسید روح‌الله خمینی
پس ازمحمدعلی رجایی
پیش ازاکبر هاشمی رفسنجانی
اولین رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام
دوره مسئولیت
۱۸ بهمن ۱۳۶۶ – ۱۴ خرداد ۱۳۶۸
رهبرسید روح‌الله خمینی
پیش ازاکبر هاشمی رفسنجانی
نماینده مجلس خبرگان رهبری
دوره اول
دوره مسئولیت
۲۴ مرداد ۱۳۶۲ – ۱۴ خرداد ۱۳۶۸
حوزه انتخاباتیاستان تهران
اکثریت۲٬۸۰۰٬۳۵۳ (۸۸٪)
نماینده مجلس شورای اسلامی
دوره اول
دوره مسئولیت
۷ خرداد ۱۳۵۹ – ۲۱ مهر ۱۳۶۰
حوزه انتخاباتیتهران، ری و شمیران
اکثریت۱٬۴۰۵٬۹۷۶ (۶۵٫۱٪)
اطلاعات شخصی
زاده۲۴ تیر ۱۳۱۸ (شناسنامه)
۲۹ فروردین ۱۳۱۸ ‏(۸۵ سال)
مشهد، ایران
حزب سیاسیحزب جمهوری اسلامی (۱۳۵۷–۱۳۶۶)
جامعه روحانیت مبارز (۱۳۵۶–۱۳۶۸)
همسر(ان)منصوره خجسته باقرزاده
فرزندانسید مصطفی، سید مجتبی، سید مسعود، سید میثم، سیده هدی، سیده بشری
والدینسید جواد خامنه‌ای
خدیجه میردامادی
خویشاوندانسید محمد (برادر)
سید هادی (برادر)
سید حسن (برادر)
اقامتگاهبیت رهبری، تهران
هیئت دولتدولت سوم، دولت چهارم
امضا
وبگاه
خدمات نظامی
وفاداریایران
خدمت/شاخهسپاه پاسداران
ستاد جنگ‌های نامنظم
سال‌های خدمت۱۳۵۸؛ ۱۳۵۹–۱۳۶۰؛
۱۳۶۰–۱۳۶۲؛ ۱۳۶۸–تاکنون
فرماندهسپاه پاسداران
قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیا
جنگ‌ها/عملیات‌شورش ۱۳۵۷ کردها
جنگ ایران و عراق
پیشینه فقهی
دیناسلام
مذهبشیعه دوازده‌امامی
زمینه‌هااصول فقه، تفسیر قرآن
تحصیلاتدرس سطح، درس خارج
محل تحصیلحوزه علمیه قم
حوزه علمیه نجف
حوزه علمیه خراسان
استادان
فهرست
مرتبه حوزویآیت‌الله العظمی

سید علی حسینی خامنه‌ای (زادهٔ ۲۹ فروردین ۱۳۱۸) معروف به سید علی خامنه‌ای، مرجع تقلید شیعی و دومین رهبر جمهوری اسلامی ایران است. او طبق اصول ۱۰۷ و ۱۱۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران عالی‌ترین مقام کشور و فرمانده کل نیروهای مسلح محسوب می‌شود. وی همچنین امام جمعهٔ تهران است و ریاست بنیاد دائرةالمعارف اسلامی را بر عهده دارد.

خامنه‌ای از ۴ سالگی در مکتب‌خانه شروع به تحصیل کرد. سپس به دبستان رفت و پس از پایان تحصیلات ابتدایی وارد حوزهٔ علمیه شد. تحصیلات کلاسیک را تا سال دوم متوسطه ادامه داد. او تحصیلات حوزوی خود را در حوزه‌های علمیهٔ مشهد، نجف و قم فرا گرفت. حدود ۱۸ سال داشت که از سید محمدهادی میلانی اجازه روایت را کسب کرده بود. خامنه‌ای در نوجوانی با سید مجتبی نواب صفوی طلبه و بنیان‌گذار و رهبر جمعیت فدائیان اسلام آشنا شد. به گفتهٔ خودش اولین جرقه‌های انگیزش انقلابی اسلامی را نواب صفوی در وی به وجود آورد. او در سال ۱۳۳۶ با سید روح‌الله خمینی دیدار کرد. آشنایی و دیدار با خمینی باعث تقویت روحیهٔ انقلابی خامنه‌ای شد. او در راستای اهدافِ نهضت خمینی، به فعالیت‌های ضد حکومت پهلوی ادامه داد و در جریان این مبارزات، حکومت پهلوی شش بار او را بازداشت کرد. در سال ۱۳۵۶ ژاندارمری او را به مدت سه سال به ایرانشهر تبعید کرد که با اوج‌گیری اعتراضات مردمی در سال ۱۳۵۷ این حکم بی‌اثر شده و سپس به تهران بازگشت.

پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، خامنه‌ای عضوی از شورای انقلاب، امام جمعه تهران، و معاون وزیر دفاع شد. پس از آن، یک دوره نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی و دو دوره رئیس‌جمهور ایران شد. بعد از مرگ روح‌الله خمینی در سال ۱۳۶۸ مجلس خبرگان او را به عنوان دومین رهبر ایران انتخاب کرد. او از سال ۱۳۷۳ به عنوان یکی از مراجع تقلید شیعیان مورد قبول جامعه مدرسین حوزه علمیه قم اعلام شده اما برخلاف عرف، تاکنون به جای انتشار توضیح المسائل، تنها به انتشار استفتائات اکتفا کرده‌است.

نام خامنه‌ای در سال ۲۰۱۵ از سوی فوربز در رتبهٔ ۱۸ فهرست قدرتمندترین افراد جهان قرار گرفت. اکبر گنجی در مجلهٔ فارن افرز می‌نویسد که خامنه‌ای از زمان رهبر شدنش تاکنون، از راه‌های متفاوتی برای افزایش نفوذش در بخش‌های مختلف نظام ایران پس از انقلاب استفاده کرده‌است. خامنه‌ای در دوره رهبری خود با امواج اعتراضی گسترده‌ای از جمله اعتراضات دانشجویی ۱۳۷۸، اعتراضات جنبش سبز در سال‌های ۱۳۸۸ و ۱۳۸۹، اعتراضات دی ۱۳۹۶، اعتصابات ۱۳۹۷–۱۳۹۸، اعتراضات آبان و دی ۱۳۹۸ مواجه شده‌است. خبرنگاران، وبلاگ‌نویسان و دیگر افراد در ایران به جرم توهین به او محاکمه و به مجازات‌هایی مانند زندان و شلاق محکوم شده‌اند و برخی از آن‌ها نیز در زندان درگذشتند. همه‌گیری کووید-۱۹ در دوره حاکمیت او اتفاق افتاد که خامنه‌ای آن را احتمال «حمله بیولوژیکی» توصیف و واردات واکسن آمریکایی و انگلیسی به ایران را ممنوع کرد.

نام و تبار

جد بزرگ وی سید محمد حسینی تفرشی از سلسله سادات افطسی است. شجره وی به سلطان سید احمد می‌رسد که با پنج واسطه از اخلاف علی بن الحسین، امام چهارم شیعیان، است. جدش سید حسین خامنه‌ای در خامنه به دنیا آمد و در حوزهٔ علمیهٔ نجف، در زمرهٔ فقها و مدرسان آن حوزه و از علمای طرف‌دار جنبش مشروطه ایران بود. پدرش، سید جواد خامنه‌ای از علما و مجتهدان عصر خود بود و از محمدحسین نائینی، سید ابوالحسن اصفهانی و آقا ضیاءالدین عراقی اجازه اجتهاد داشت. روح‌الله خمینی در پیام تسلیتی به سیدعلی خامنه‌ای به مناسبت فوت پدرش، سید جواد خامنه‌ای را عالمی با تقوا و متعهد برشمرد.[۱]

سید هاشم نجفی میردامادی، پدربزرگ مادری او، از مفسران قرآن و امام جماعت مسجد گوهرشاد بوده‌است، که در زمان رضا شاه به علت اعتراض به کشتار مردم در واقعه مسجد گوهرشاد، به سمنان تبعید می‌شود. به گفته علی اکبر ولایتی در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی سلسله نسب سید علی خامنه‌ای از سوی مادر به امام جعفر صادق، پیشوای ششم شیعیان، می‌رسد.[۱] بنابر گفته برخی منابع، پدر بزرگ مادری وی، زاده و بزرگ‌شدهٔ نجف و دانش‌آموختهٔ حوزهٔ علمیهٔ نجف و نیز از سادات میردامادی اصفهانی و مشخصاً نجف‌آبادی بود. او حدوداً در ۴۰ سالگی به ایران مهاجرت کرد و در مشهد به تبلیغات مذهبی و تحصیل و تدریس و نوشتن کتاب‌های اسلامی مشغول بود. وی سالیان بسیار امام جماعت مسجد جامع گوهرشاد بود و به تفسیر قرآن اشتغال داشت و کتاب تفسیر قرآن خلاصةالبیان را نوشت. او در زمان کشف حجاب در حکومت رضاشاه در مسجد گوهرشاد مشهد مبارزاتی کرد و پس از مخالفت با این طرح به سمنان تبعید شد.[۲]

سرگذشت

سرگذشت در سال‌های ابتدایی

ولادت و کودکی

در دوران نوجوانی

سید علی حسینی خامنه‌ای ۲۹ فروردین ۱۳۱۸ در مشهد متولد شد. تاریخ تولد او در شناسنامه ۲۴ تیرماه ۱۳۱۸ ثبت شده‌است که با ۱۶ ژوئیهٔ ۱۹۳۹ برابر است، اما خود او تاریخ صحیح زادروزش را ۲۹ فروردین همان سال می‌داند.[۳]

سید علی از دوران کودکی در خانواده‌ای فقیر پرورش یافت. بنابر گزارش خود او از دوران کودکی‌اش این دوران در فقر گذشت و تا حدود پنج سالگی در خانه‌ای نسبتاً کوچک در محله‌ای فقیرنشین در مشهد ساکن بود که فقط یک اتاق و یک زیرزمین داشت. بعدها جمعی از ارادتمندان به سیدجواد خامنه‌ای زمین کوچکی را در کنار آن خانه خریداری و هدیه کردند و خانه‌اش دارای سه اتاق شد.[۴][۵] وی تحصیل را از چهار سالگی به همراه سید محمد، برادر بزرگش در مکتب‌خانه و با فراگیری قرآن شروع کرد و پس از مدتی دورهٔ دبستان را در نخستین مدرسهٔ اسلامی مشهد، به نام دارالتعلیم دیانتی گذراند.[۱][۶] در همین روزها، یادگیری قرائت و تجوید قرآن را نزد برخی قاریان قرآن مشهد آغاز کرد.[۱]

تحصیلات حوزوی

هم‌زمان با تحصیل در کلاس پنجم دبستان، تحصیلات مقدماتی حوزوی را نیز آغاز کرد. شوق وافر او به تحصیلات حوزوی و تشویق والدین سبب شد که وی پس از اتمام دورهٔ دبستان، وارد دنیای طلبگی شود و تحصیل علوم دینی را در مدرسهٔ سلیمان‌خان ادامه دهد. وی بخشی از مقدمات را نیز نزد پدر طی کرد. سپس به مدرسهٔ نواب رفت و دورهٔ سطح را در آن به پایان برد. هم‌زمان با تحصیلات حوزوی دورهٔ دبیرستان را تا سال دوم متوسطه ادامه داد.[۷] پس از گذراندن دوره مقدمات، و خواندن جامع المقدمات و صرف و نحو، وارد حوزه علمیه مشهد شد و توانست تحصیلات خود در علوم دینی را در مدرسه سلیمان خان ادامه دهد و پس از رفتن به مدرسه نواب، دروس سطح را در آنجا به پایان برساند.[۸][۹]

وی کتب ادبی از قبیل جامع المقدمات، سیوطی، مغنی را نزد مدرّسان مدرسهٔ سلیمان خان و نوّاب خواند. پدر نیز بر درس فرزندانش نظارت می‌کرد. کتاب معالم را نزد سید جلیل حسینی سیستانی در همان دوره خواند. سپس شرایع الاسلام و شرح لمعه را مشترکاً نزد پدر و آقا میرزا مدرس یزدی آموخت و رسائل و مکاسب را در حضور هاشم قزوینی. بقیهٔ دروس سطح فقه و اصول را نزد خود پدر خواند و دورهٔ مقدمات و سطح را در پنج سال و نیم به اتمام رساند. در دروس خارج فقه سید محمد هادی میلانی نیز شرکت جست.[۸] در زمینهٔ منطق و فلسفه، کتاب منظومهٔ سبزواری را ابتدا از میرزا جوادآقا تهرانی و بعدها نزد رضا ایسی خواند.[۱۰] همچنین خامنه‌ای در سال ۱۳۸۸ پیشنهاد اخذ مدرک دکترای افتخاری را که از طرف استادان و رئیس دانشگاه تهران مطرح شد را رد کرد.[۱۱]

سیدعلی خامنه‌ای، از شاگردان سید محمدهادی میلانی بود.[۱۲][۱۳] وی از طرف سید محمد هادی میلانی اجازه روایت نیز دریافت کرده‌است.[۸] خامنه‌ای از سن هجده‌سالگی در مشهد درس خارج فقه و اصول را نزد سید محمدهادی میلانی از مراجع وقت آغاز کرد. در سال ۱۳۳۶ به قصد زیارت عازم نجف شد. در مدت اقامت کوتاه خود از دروس سید محسن حکیم و ابوالقاسم خویی و سید محمود حسینی شاهرودی بهره برد. او با مشاهدهٔ وضعیت تحقیق و تدریس در نجف تصمیم به تحصیل در آن شهر گرفت، ولی به دلیل مخالفت پدر پس از هفت ماه به ایران بازگشت.[۱۴] از دیگر اساتیدی که وی توانست پس از رفتن به نجف از محضرشان استفاده کند، می‌توان به افرادی همچون میرزا باقر زنجانی و میرزا حسن بجنوردی اشاره کرد.[۸]

پس از آن از سال ۱۳۳۷ تا ۱۳۴۳ در حوزه علمیه قم به تحصیلات عالی در فقه و اصول و فلسفه مشغول شد. وی همچنین در قم نزد استادانی همچون سید محمدحسین طباطبایی، سید روح‌الله خمینی، سید محمد محقق داماد و مرتضی حائری یزدی کسب علم کرده‌است.[۸] در سال ۱۳۴۳ یک چشم پدرش براثر بیماری آب مروارید نابینا شد. پس از آن به‌رغم علاقه‌اش به تحصیل در قم، برای مراقبت از پدر به مشهد بازگشت و تا سال ۱۳۴۷، در همان‌جا درس‌آموزی خود را با شرکت در دروس استادانی چون میلانی ادامه داد. در کنار آن به کتاب‌های فقه و اصول و معارف دینی به طلاب و دانشجویان می‌آموخت.[۱۴]

به نوشته آبراهامیان، بعد از برگزیده شدن «حجت‌الاسلام سیدعلی خامنه‌ای» به عنوان رهبر ایران، رسانه‌های حکومتی، او و همکارش «حجت‌الاسلام علی اکبر هاشمی رفسنجانی» را به عنوان آیت‌الله معرفی کردند.[۱۵] وبگاه صالحات ادعا می‌کند که اجتهاد وی در سال ۱۳۶۹ یک سال پس از درگذشت خمینی و انتصاب وی به عنوان رهبری را ۷ آیت‌الله به‌طور رسمی و عمومی تأیید کردند.[۱۶]

تدریس

سید علی خامنه‌ای از زمان حضور در مشهد به کار تدریس مشغول بوده‌است. ابتدا تدریس در سطوح عالی یعنی رسائل، مکاسب و کفایه را انجام می‌داده‌است. وی پس از انقلاب نیز در طول دوره ریاست جمهوری‌اش درس تفسیر را ادامه می‌داد. از سال ۱۳۶۹ به این سو وی تدریس دروس خارج فقه را تا کنون ادامه داده‌است.[۸]

سرگذشت در تحولات پیش از انقلاب اسلامی

سابقه کنش‌های سیاسی وی برگرفته از سابقه خاندان اوست که زمینه‌ای سیاسی و مذهبی را فراهم ساخته بودند. اولین بارقه برای ورود وی به فعالیت سیاسی با دیدن نواب صفوی در مشهد آغاز شده‌است. سیدعلی خامنه‌ای خود را «از شاگردان فقهی، اصولی، سیاسی، انقلابی سید روح‌الله خمینی» می‌داند. گرچه اولین دیدار وی با روح‌الله خمینی در ۱۳۳۶ صورت پذیرفته اما شخصیت سیاسی روح‌الله خمینی در جریان طرح انجمن‌های ایالتی و ولایتی برای سید علی هویدا می‌شود.[۸]

همان وقت جرقه‌های انگیزش انقلاب اسلامی به وسیله نوّاب صفوی در من به وجود آمد و هیچ شکی ندارم که اولین آتش را مرحوم نوّاب در دل ما روشن کرد.

در سال ۱۳۳۱ هنگامی که نوّاب صفوی با عدّه‌ای از فدائیان اسلام به مشهد رفته‌بود و در مدرسهٔ سلیمان خان، سخنرانی کرد در موضوع احیای اسلام و حاکمیت احکام الهی، مخالفت با شاه و انگلیس و ادعای دروغگویی آنان به ملت ایران، سید علی یکی از طلبه‌های جوان همان مدرسه بوده‌است.[۱۷] علی خامنه‌ای در سال ۱۳۴۱ در جریان لایحۀ انجمنهای ایالتی و ولایتی با پیوستن به نهضت خمینی، به مبارزه با حکومت پهلوی می‌پردازد. علی اکبر ولایتی وی را از نخستین افرادی می‌داند که قبل از قیام پانزده خرداد سال ۱۳۴۲ با خمینی همراه شده‌ است.[۸]در بهمن ۱۳۴۱، پس از همه ‏پرسی لایحۀ انجمنهای ایالتی و ولایتی، سید علی خامنه‌ای و برادرش سید محمد مأمور رساندن گزارش محمدهادی میلانی به خمینی در قالب نامه در مورد واكنش مردم مشهد به این همه ‏پرسی شدند.[۱۸]

نخستین بازداشت (ایام ۱۵ خرداد)

سید علی خامنه‌ای در زندان، در دوران حکومت پهلوی

خامنه‌ای اولین بار در بیرجند دستگیر شد که این دستگیری منجر به ۱۰ روز بازداشت وی در بازداشتگاهی در مشهد شد. پس از اجرای همه‌پرسی لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، سید علی خامنه‌ای به همراه برادرش سید محمد، گزارشی از جانب سید هادی میلانی دربارهٔ واکنش مردم مشهد به همه‌پرسی برای خمینی می‌برد. از این پس، خمینی وظیفه رساندن پیام‌هایش به روحانیون خراسان و مردم مشهد را به خامنه‌ای محول می‌کند. وی در منابر و مجالس برخی شهرهای خراسان همچون بیرجند، دربارهٔ مسائلی همچون حادثه حمله به مدرسه فیضیه قم و سلطه اسرائیل بر جوامع اسلامی سخنرانی می‌کند. به دنبال این سخنرانی‌ها حکومت پهلوی وی را در ۱۲ خرداد ۱۳۴۲ شمسی بازداشت و زندانی کرد.[۸] با پیش آمدن حوادث ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، او را از بیرجند به مشهد آورده تحویل بازداشتگاه نظامی دادند و ۱۰ روز آنجا زندانیش کردند.[۱۹][۲۰] وی پس از آزادی از زندان، ارتباط خود را با سید هادی میلانی حفظ کرده و راهی قم می‌شود و در آنجا فعالیت‌های سیاسی اش را ادامه می‌دهد. وی به طرفداری از سیدمحمود طالقانی، یدالله سحابی و مهدی بازرگان، که به دلیل حمایت از سید روح‌الله خمینی زندانی بودند، تلگرامی برای این افراد می‌فرستد. او طلاب خراسانی را برای اعتراض به حصر خمینی هدایت کرد و نامه‌ای به حسنعلی منصور، نخست‌وزیر وقت، نوشت.[۸]

دومین بازداشت (سفرهای انقلابی)

بهمن ۱۳۴۲ (رمضان ۱۳۸۳ قمری) او با عده‌ای از دوستانش به کرمان رفت و پس از دو سه روز توقف در کرمان و سخنرانی و منبر و دیدار با عالمان و طلاب شهر، عازم زاهدان شد. در آن جا نیز به دلیل سخنرانی‌ها و فعالیت سیاسی بازداشت و راهی زندان قزل قلعه می‌شود. در اسفند همان سال با قرار التزام به عدم خروج از تهران آزاد می‌شود و تا زمان انقلاب ۵۷ همواره تحت کنترل نیروهای امنیتی حکومت وقت قرار دارد.[۸]

سومین و چهارمین بازداشت (کلاس‌های درس)

به دلیل کلاس‌های تفسیر و حدیث و اندیشهٔ اسلامی وی در مشهد و تهران مورد تعقیب ساواک قرار گرفت. در پاییز سال ۱۳۴۳ پس از بازگشت به مشهد، در کنار مراقبت از پدر فعالیت سیاسی خویش را ادامه داد. در ۲۹ بهمن ۱۳۴۳ به تبعید سید روح‌الله خمینی در ضمن نامه‌ای خطاب به امیر عباس هویدا اعتراض کرد. وی به همراه عده‌ای دیگر از حوزویان گروه یازده نفره‌ای را شکل دادند که فعالیت شان مبارزه با رژیم پهلوی بود. این تشکیلات را ساواک در اواخر سال ۴۵ کشف می‌کند و سید علی خامنه‌ای نیز مورد تعقیب قرار می‌گیرد. در همین دوران سید علی به ترجمه کتاب آینده در قلمرو اسلام اقدام می‌کند. ساواک این کتاب را توقیف می‌کند ولی سید علی را نمی‌تواند بازداشت کند. وی مدتی پس از آن امامت جماعت مسجد امیرالمؤمنین را بر عهده داشت. به دنبال دستگیری سید حسین قمی و اعتراض سید علی، ساواک در چهارده فروردین ۱۳۴۶ وی را در مراسم تشییع مجتبی قزوینی دستگیر می‌کند و در ۲۶ تیرماه آزاد می‌شود.[۸]

از نگاه ولایتی شیوه مبارزاتی سید علی خامنه‌ای، بر اساس اندیشه اسلامی و گرفتن مبانی مبارزاتی از منابعی چون قرآن و احادیث در تقابل با اندیشه‌های مادی گرایانه و مارکسیستی و لیبرال بوده‌است. ولایتی از جمله علل موفقیت سید علی خامنه‌ای در مبارزات سیاسی را داشتن نگاه چند بعدی، استفاده از شبکه عظیم اطلاع‌رسانی نهضت سید روح‌الله خمینی و استفاده از منبر و عملگرایی می‌داند.[۸] در نهم شهریور ۱۳۴۹ سید علی به عنوان سرپرست گروه امداد راهی مناطق زلزله زده جنوب خراسان یعنی فردوس می‌شود. وی در این مدت نیز به فعالیت تبلیغی و سیاسی خویش ادامه می‌دهد.[۸] وی تا اواخر دوران حکومت پهلوی، به سبب ممانعتی که از خروج وی برای زیارت عتبات و دیدار با سید روح‌الله خمینی صورت گرفت از خروج از کشور ممنوع شد.[۸]

پنجمین بازداشت

وی دربارهٔ پنجمین بازداشت خویش توسط ساواک می‌نویسد:[۱۴]

از سال ۴۸ زمینهٔ حرکت مسلحانه در ایران محسوس بود. حساسیت و شدت عمل دستگاه‌های جاری رژیم پیشین نیز نسبت به من، که به قرائن دریافته بودند چنین جریانی نمی‌تواند با افرادی از قبیل من در ارتباط نباشد، افزایش یافت. سال ۵۰ مجدداً و برای پنجمین بار به زندان افتادم. برخوردهای خشونت‌آمیز ساواک در زندان آشکارا نشان می‌داد که دستگاه از پیوستن جریان‌های مبارزهٔ مسلحانه به کانون‌های تفکر اسلامی به‌شدت بیمناک است و نمی‌تواند بپذیرد که فعالیت‌های فکری و تبلیغاتی من در مشهد و تهران از آن جریان‌ها بیگانه و به‌کنار است. پس از آزادی، دایرهٔ درس‌های عمومی تفسیر و کلاس‌های مخفی ایدئولوژی و… گسترش بیشتری پیدا کرد.

در سال ۱۳۴۸ سخنرانی‌هایی در مسجد الجواد تهران و حسینیه ارشاد تهران به دعوت مرتضی مطهری و انجمن اسلامی مهندسین برای دانشجویان و دانش آموزان داشت. وی همچنین در بهار سال ۱۳۴۹ سلسله جلساتی را برگزار کرد که ایده مبارزاتی آن مبتنی بر تدوین جهان بینی و ایدئولوژی اسلامی بوده‌است. پس از در گذشت سید محسن حکیم و حساس شدن موضوع مرجعیت در خرداد ۱۳۴۹، سید علی خامنه‌ای تلاش بسیاری برای تحکیم مرجعیت سید روح‌الله خمینی کرد. پس از درگذشت محمد رضا سعیدی، طلاب علوم دینی تحت هدایت وی به تهیه و انتشار اعلامیه‌هایی در انتقاد از رژیم پهلوی و حمایت از سید روح‌الله خمینی پرداختند. در دوم مهر ماه ۱۳۴۹، ساواک مشهد وی را در زندان لشکر خراسان بازداشت می‌کند. وی پس از آزادی در سال ۱۳۴۹ شمسی باز هم سخنرانی‌هایی در مخالفت با رژیم در هیئت انصار الحسین تهران ایراد کرد.[۸]

بازداشت ششم (ادامهٔ درس‌ها)

به دنبال تحریم جشن‌های ۲۵۰۰ سال از سوی سید روح‌الله خمینی و تشدید مراقبت‌های امنیتی ساواک، سید علی خامنه‌ای ابتدا در مرداد ۱۳۵۰ بازداشت شد و در همان زندان لشکر خراسان زندانی شد. وی در همان سال دو بار دیگر نیز بازداشت شد. یکی در آبان ماه و دیگری در آذرماه که جرم وی اقدام علیه امنیت ملی عنوان شده‌است؛ و ی پس از آزادی باز فعالیت‌های سیاسی خودش را در پیش گرفت و جلساتی را در هیئت انصار الحسین و مسجد نارمک برگزار می‌کرد.[۸]

در خلال سال‌های ‎۱۳۵۰–۱۳۵۳ درس‌های تفسیر و ایدئولوژی سید علی خامنه‌ای در سه مسجد کرامت و امام حسن و میرزا جعفر در مشهد تشکیل می‌شد.[۸] این فعالیت‌ها موجب شد که در دی ماه ۱۳۵۳ ساواک به خانه‌اش در مشهد هجوم برده، او را دستگیر و بسیاری از یادداشت‌ها و نوشته‌هایش را ضبط کند. در فروردین ۱۳۵۲ برای تبلیغ سید علی عازم نیشابور می‌شود و جلساتی را در مساجد شهر نیشابور برگزار می‌کند. در خرداد ۱۳۵۲ جلسات تفسیر وی را ساواک در مسجد امام حسن و منزل وی تعطیل می‌کند. در آذر ۱۳۵۲ به دعوت بانی و واقف مسجد کرامت مشهد، فعالیت خود را در آن جا دنبال می‌کند ولی ساواک او را بازداشت می‌کند. در آبان ۱۳۵۳ به دعوت محمد مفتح به سخنرانی در مسجد جاوید تهران می‌پردازد. وی در دی ماه ۱۳۵۳ برای ششمین بار بازداشت می‌شود و به زندان کمیته مشترک ضد خراب کاری در تهران منتقل می‌شود. بنابر گفته وی، دشوارترین و سخت‌ترین دوران حبس همین دوران بوده‌است؛ ولی در ۲ شهریور ۱۳۵۴ از زندان آزاد می‌شود.[۸]

پس از آزادی از زندان، به مشهد برگشت و بازهم همان برنامه ادامه داشت. البته دیگر امکان تشکیل کلاس‌های سابق را به او ندادند.[۱۴]

تبعید به ایرانشهر

در اواخر سال ۱۳۵۶، نیروهای امنیتی پهلوی وی را دستگیر و به مدت ۳ سال به ایرانشهر تبعید شد. در اواسط سال ۱۳۵۷ با اوج‌گیری مبارزات انقلاب ایران، از تبعیدگاه آزاد شده به مشهد بازگشت.[۸] به سبب فعالیت‌های مبارزاتی و سیاسی در مسجد آل رسول ایرانشهر و رفت‌وآمد قشرهای مختلف به منزل وی شدیداً نیروهای امنیتی وی را تحت نظر داشتند. به دنبال کشتار مردم در ۱۹ فروردین ۱۳۵۷ در یزد، نامه‌ای در محکومیت این حرکت منتشر کرد که در سراسر کشور به صورت اعلامیه پخش شد.[۸] در ۲۸ تیر ماه ۱۳۵۷ در پی اعتراض طلاب حوزه علمیه مشهد به تبعید سید علی خامنه‌ای، مأموران انتظامی این حرکت را سرکوب کردند.[۸]

به نظر ولایتی در دائرةالمعارف، فعالیت‌های انقلابی و مردمی سید علی خامنه‌ای سبب آن شده بود که محل تبعید وی به جیرفت نقل مکان پیدا کند. وی در ۲۲ مرداد به جیرفت تبعید شده‌است. وی در جیرفت نیز به فعالیت خود بر ضد رژیم ادامه داد و سخنرانی‌هایی در مسجد جامع ایراد کرد از جمله سخنرانی که در پانزدهم شهریور ۱۳۵۷ صورت گرفت. وی علاوه بر نوشتن نامه به سید علی‌محمد دستغیب پیرامون حوادث کشور و مبارزه با رژیم پهلوی، راهکارهایی نیز ارائه می‌داد. وی در همین دوره برای فعالیت مبارزاتی علیه رژیم مخفیانه راهی کهنوج شد.[۸]

در اول مهر ۱۳۵۷ از کهنوج راهی مشهد شد و روند ساماندهی امور انقلابی و مبارزه را ادامه داد. در هنگام اقامت سید روح‌الله خمینی در فرانسه، اقامت وی را عاملی برای پدید آمدن موجی از امید و تصمیم در دل مردم دانست و در نهایت خواستار بازگشت سید روح‌الله خمینی از فرانسه بود.[۸] هنگام اقامت در مشهد فعالیت مبارزاتی وی شدت بیشتری به خود گرفت و سخنرانی‌هایی افشاگرانه را ایراد می‌نمود. سید روح‌الله خمینی نیز با وی در ارتباط بود و خواستار ملاقات با وی و صدوقی شده بود. سید علی خامنه‌ای در سخنرانی که در ورزشگاه سعد آباد مشهد ایراد کرد خواستار بازگشت سید روح‌الله خمینی شد. به خاطر تشدید فعالیت‌های سیاسی در مشهد، قوچان، شیروان و بجنورد بار دیگر مأموران امنیتی وی را دستگیر کردند. از وی در اسناد ساواک به عنوان یکی از پرچمداران برجسته انقلاب در خراسان نام برده شده‌است. در خطبه شب عاشورا در حرم علی ابن موسی الرضا، بر خلاف سنت قبلی که دعایی برای محمد رضا پهلوی خوانده می‌شد وی خطبه را به نام سید روح‌الله خمینی خواند و تظاهرات روز عاشورا در مشهد را نیز سامان دهی کرد. وی همچنین از جمله افراد معترض و متحصن به حمله مأموران رژیم وقت به بیمارستان شاهرضای مشهد یا امام رضای کنونی بود. وی همچنین در تظاهراتی که برای همراه ساختن کارکنان استانداری خراسان در جلوی جمعیت حضور داشت و سعی کرد تا از کشتار مردم در ۱۰ دی ماه ۱۳۵۷ جلوگیری به عمل آورد. در ۲۲ دی ماه ۱۳۵۷ با فرمان سید روح‌الله خمینی به عنوان یکی از اعضای شورای انقلاب اسلامی انتخاب شد لذا مشهد را ترک کرد و راهی تهران شد. وی پس از استقرار در مدرسه رفاه در آغاز پیروزی انقلابی اسلامی ایران، مسئول کمیته تبلیغات برای استقبال از سید روح‌الله خمینی بود. وی همچنین در تحصن‌ها و نشر اعلامیه و قطعنامه‌هایی که علیه بسته شدن فرودگاه توسط بختیار، صادر شده بود، نقشی بسیار پر رنگ داشت. محل این تحصن‌ها عمدتاً دانشگاه تهران بود. وی پس از آن عمدتاً مسئول کمیته دفتر تبلیغات سید روح‌الله خمینی بود و انتشار نشریه‌ای به نام امام را بر عهده گرفت و در آن نیز مقالاتی نگاشت.[۸]

سرگذشت پس از انقلاب اسلامی

سال‌های آغازین انقلاب

سید علی خامنه‌ای در جلسه حزب جمهوری اسلامی به همراه بهشتی و هاشمی، مرداد ۵۸
سید علی خامنه‌ای به عنوان امام جمعه تهران در سال ۱۳۵۸ مصادف با ۱۹۷۹ میلادی

سید روح‌الله خمینی پیش از بازگشت از پاریس به تهران او را در کنار مطهری و بهشتی و هاشمی رفسنجانی در شورای انقلاب منصوب کرد. هنگامی که مطهری پیام خمینی را بدو رساند از مشهد به تهران آمد.[۲۱] ازجمله فعالیت‌های او در این دوره عبارت اند از:[۱۴]

سال رخدادها
اسفند ۱۳۵۷ پایه‌گذاری و عضویت درحزب جمهوری اسلامی
با همکاری و همفکری بهشتی و باهنر و هاشمی رفسنجانی و برخی دیگر در اسفند
۱۳۵۸[۲۲] معاونت وزارت دفاع
۱۳۵۸[۲۳] سرپرستی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
۱۳۵۸ امام جمعهٔ تهران
۱۳۵۸ نمایندهٔ مردم تهران در مجلس شورای اسلامی
۱۳۵۹ نمایندهٔ سید روح‌الله خمینی در شورای عالی دفاع
ششم تیرماه ۱۳۶۰[۲۴] ترور نافرجام[۲۵]
آسیب دائمی در ناحیه دست در پی حادثه[۲۶]

شورای انقلاب

همچنین ببینید: شورای انقلاب، دولت موقت ایران، و ابوالحسن بنی‌صدر

پس از انقلاب ۱۳۵۷، سید روح‌الله خمینی در ۱۵ بهمن ۱۳۵۷ مهدی بازرگان را به نخست‌وزیری دولت موقت انتقالی برگزید. پس از تسخیر سفارت آمریکا در تهران در آبان ۱۳۵۸ دولت موقت استعفا کرد.[۲۷] با پذیرش این استعفا از آبان ۱۳۵۸ تا بهمن همان سال (روی‌هم‌رفته به مدت سه ماه) ادارهٔ کشور را به شورای انقلاب سپردند. در این سه ماه سید علی خامنه‌ای سرپرستی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را برعهده داشت. او سپس برای کاندیداتوری در انتخابات اولین دوره مجلس شورای اسلامی استعفا داد.[۲۸]

نمایندگی مجلس ۱۳۵۹–۱۳۶۰

همچنین ببینید: انتخابات مجلس شورای اسلامی (۱۳۵۹–۱۳۵۸)
سیدعلی خامنه‌ای در سنگر در خلال جنگ ایران و عراق
تیتر روزنامه اطلاعات در ۱۳ مهر، بعد از انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۶۰ - خامنه‌ای رئیس‌جمهور شد.

در اردیبهشت ۱۳۵۹ با کسب ۶۵٫۸۰ درصد از مجموع ۲٬۱۳۴٬۴۳۴ رای[۲۹] بعد از فخرالدین حجازی، حسن حبیبی، مهدی بازرگان، علی اکبر معین فر، در حوزهٔ انتخابیهٔ تهران پنجم شد و به اولین دورهٔ مجلس شورای ملی پس از انقلاب راه یافت.[۲۸]

ترور ناموفق

همچنین ببینید: ترور نافرجام سید علی خامنه‌ای (۱۳۶۰)

در ضبط صوتی بزرگ که بر میز سخنرانی خامنه‌ای در مسجد ابوذر تهران بمب کار گذاشتند. به واسطه نوشته داخل ضبط صوت، رهروان فرقان که بازماندهٔ گروه فرقان بودند را عامل این بمب‌گذاری دانسته‌اند، این بمب ۶ تیر ۱۳۶۰ هنگام سخنرانی او منفجر شد. البته بمب کامل عمل نکرد. امام جمعهٔ تهران و نمایندهٔ خمینی در شورای‌عالی دفاع، از این سوءقصد که ممکن بود به مرگ وی بینجامد، جان سالم به در برد ولی جراحات شدیدی بر او وارد شد. براساس اخبار منتشره در همان زمان، خامنه‌ای «از نقطه بالای کتف راست و بالای ران سمت راست» مجروح شد و «استخوان ترقوه» اش شکست و با قطع چند رگ و عصب دست راست وی، دچار مشکل حرکتی شد. دست راست او از آن هنگام از کار افتاده‌است.[۳۰]

در سال ۱۳۶۰ خورشیدی

احمد قدیریان این ترور را کار جواد قدیری و سازمان مجاهدین خلق می‌داند. البته گزارش روزنامهٔ کیهان در شماره فردای ترور در داخل ضبط صوت نوشته شده‌بود: «هدیهٔ گروه فرقان». اعضای گروه فرقان پس از ترورهای سال ۱۳۵۸ دستگیر و اعدام شده‌بودند اما برخی از پیروان آن‌ها گروه رهروان فرقان را تأسیس کردند و قاسم اسلامی و سید علی خامنه‌ای را ترور کردند. ایرج مصداقی عاملان ترور را ایرج افشاری و اروج امیرخان‌زاده معرفی کرده‌است.[۳۱] مرکز اسناد انقلاب اسلامی نیز این ترور را کار بازماندگان گروه فرقان می‌داند با این تفاوت که نام عامل اصلی را امیرمسعود تقی‌زاده می‌داند.[۳۲][۳۳]

خانواده

پدر خامنه‌ای، سید جواد و پدربزرگ پدریش سید حسین خامنه‌ای از روحانیان آذری مقیم نجف بودند و نیایش از تفرش به آذربایجان هجرت کرده‌بود. سید حسین خامنه در شمار فقها و مدرسان برجسته حوزه علمیه نجف به‌شمار می‌آمده‌است. سید حسین همچنین از مدرسان مدرسه علمیه طالبیه تبریز بوده‌است و امامت مسجد جامع آن شهر را نیز به عهده داشته‌است.[۸] پدر وی سید جواد خامنه‌ای زاده نجف است. وی در کودکی از نجف به تبریز آمده‌است. پس از به پایان رساندن دروس مقدماتی حوزه در نجف، در بازگشت به ایران در مشهد اقامت می‌گزیند و در کنار تدریس، به عنوان امام جماعت مسجد صدیقی‌های بازار مشهد فعالیت می‌کند. وی امام جماعت مسجد گوهرشاد نیز بود.[۸] عموی وی، سید محمد خامنه‌ای، و شوهر عمه‌اش، محمد خیابانی، از طرفداران جنبش مشروطه ایران بوده‌اند.[۸][۳۴]

مادرش خدیجه میردامادی (۱۲۹۱–۱۳۶۸)،[۳۵] تنها دو ماه بعد از شروع رهبری او درگذشت. وی دربارهٔ مادرش چنین گفته‌است: «مادرم خانمی بود بسیار فهمیده، باسواد، کتابخوان، دارای ذوق شعری و هنری، حافظشناس –البته نه به معنای علمی، بلکه به معنای مأنوس بودن با دیوان حافظ–، با قرآن کاملاً آشنا بود».[۳۶] او دختر هاشم میردامادی بود، که اصالتاً اصفهانی و مقیم مشهد بود.

سید جواد خامنه‌ای از ازدواج اولش سه دختر به نام‌های علویه، بتول و فاطمه‌سلطان[۳۷] داشت که همگی فوت کرده‌اند. پس از درگذشت همسر اولش با خدیجه میردامادی، ازدواج کرد که از این ازدواج دارای ۴ پسر (سید محمد، سید علی، سید هادی و سید حسن) و یک دختر (بدری) شد.[۳۸][۳۹] سید محمد، فرزند ارشد سید جواد، عضو مجلس خبرگان قانون اساسی بود و در حال حاضر ریاست بنیاد حکمت اسلامی صدرا را بر عهده دارد. سیدهادی، برادر کوچکتر سیدعلی، نیز روحانی و فعال سیاسی عضو مجمع روحانیون مبارز است، که در سال ۱۳۷۹ روزنامهٔ حیات نو را منتشر کرد، که بعداً به دستور دادگاه ویژهٔ روحانیت توقیف شد.[۴۰][۴۱] خواهر تنی او بدری همسر علی تهرانی است. علی تهرانی روحانی فعّال در دوران انقلاب بود که به مجاهدین خلق گرایید و به عراق پناهنده گشت. او در سال ۱۳۷۴ به همراه خانواده‌اش به ایران بازگشت.[۴۲][۴۳] کوچکترین برادر او، سید حسن، مسئول هیئت‌های رسیدگی به تخلفات اداری وزارت نفت و نمایندهٔ وزیر نفت در این هیئت،[۴۴] و عضو شورای پروانه نمایش است.[۴۵]

همسر

همسر او منصوره خجسته باقرزاده متولد ۱۳۲۶ در مشهد است.[۴۶][۴۷][۴۸] او در خانواده‌ای بازاری و مذهبی اهل مشهد بزرگ شده[۴۹] و بنا به تأکید سید علی خامنه‌ای تاکنون فعالیت سیاسی رسمی نداشته‌است. اما معمولاً به دیدار خانواده کشته شدگان جنگ ایران و عراق می‌رود.[۵۰] تاکنون هیچ تصویری از او در رسانه‌ها به طور رسمی منتشر نشده‌است.[۵۱][۵۲]

فرزندان

خامنه‌ای دارای ۶ فرزند دو دختر و چهار پسر است. نام دخترانش بشری و هدی، و پسرانش مصطفی، مجتبی، مسعود (محسن) و میثم است.[۵۳][۵۴] بشری همسر محمدجواد گلپایگانی فرزند محمدی گلپایگانی رئیس دفتر رهبری است.[۵۵] هدی، همسر مصباح‌الهدی باقری کنی فرزند محمدباقر باقری کنی است.[۵۶] مجتبی با دختر غلامعلی حداد عادل ازدواج کرده‌است.[۵۷] مصطفی با دختر عزیزالله خوشوقت و مسعود نیز با فرزند محسن خرازی و خواهر صادق خرازی ازدواج کرده‌است.[۵۵] میثم داماد محمود لولاچیان از بازاریان مذهبی تهران است.[۳۵] به گفته احمد مروی، معاون ارتباطات حوزه‌ای دفتر سید علی خامنه‌ای، هر چهار پسر وی تحصیلات حوزوی دارند و پدر آن‌ها را از فعالیت اقتصادی منع کرده‌است. سید مصطفی به تدریس سطوح عالیه حوزوی نظیر مکاسب و کفایه در قم اشتغال دارد.[۵۸]

دوران ریاست جمهوری

پوستر تبلیغاتی سید علی خامنه‌ای در انتخابات ریاست جمهوری
همچنین ببینید: انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (مهر ۱۳۶۰) و انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۳۶۴)

سید علی خامنه‌ای در انتخابات مهرماه ۱۳۶۰ به مقام ریاست جمهوری رسید. در این انتخابات ۴۲ نفر از ۴۶ نامزد رقیب وی در این انتخابات رد صلاحیت شدند و در آخر هم هر سه نامزد رقیب وی، یک روز پیش از انتخابات، خامنه‌ای را نامزد «اصلح» معرفی کردند و گفتند که خودشان هم به خامنه‌ای رای خواهند داد.[۵۹] بنابراین مشخص بود که نامزد اول مورد حمایت نظام، علی خامنه‌ای است.[۶۰] او در این انتخابات که با مشارکت ۷۵٪ی مردم برگزار شد که از دو انتخابات پیش بیشتر بود، ۹۵٪ رای‌ها را به دست آورد که تا کنون بالاترین نسبت در تمامی انتخابات ریاست جمهوری ایران بوده‌است.[۶۱]

در انتخابات سال ۱۳۶۴ نیز، بسیاری از رقیبان خامنه‌ای از جمله نامزدان نهضت آزادی یعنی مهدی بازرگان و ابراهیم یزدی و احمد صدر حاج‌سیدجوادی، رد صلاحیت شدند. او بار دیگر با کسب ۸۵٪ رای در سمت ریاست‌جمهوری ماند.[۶۲] مهدی بازرگان، دربارهٔ رد صلاحیت خود در این انتخابات گفته‌است:

چون حاکمیت می‌دید که ممکن است ما در انتخابات حائز اکثریت باشیم، چنین تصمیمی گرفت[۶۰]

از جمله سمت‌های وی در این دوران عبارتند از ریاست شورای انقلاب فرهنگ در سال ۱۳۶۰ و ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام در سال ۱۳۶۶ شمسی.[۱۴]

رهبری

مقالهٔ اصلی: رهبری سید علی خامنه‌ای
در دیدار با ولادمیر پوتین رئیس‌جمهور وقت روسیه

پس از درگذشت خمینی، خبرگان رهبری در تاریخ ۱۴ خرداد ۱۳۶۸، سید علی خامنه‌ای را که در آن زمان ریاست جمهوری ایران را به‌عهده داشت، به سمت «رهبر جمهوری اسلامی ایران» برگزیدند.[۶۳]

برگزیدگی به رهبری

مقالهٔ اصلی: برگزیدن رهبر جمهوری اسلامی ایران (۱۳۶۸)

پیش از درگذشت خمینی، حسینعلی منتظری برای جانشینی او برگزیده شده‌بود. در ۶ فروردین سال ۱۳۶۸ و همزمان با درگیری منتظری با نظام، روح‌الله خمینی وی را از این سمت عزل کرد و سپس وی نیز استعفا داد.[۶۴] به گفته محمدرضا مهدوی کنی در کتاب خاطراتش، مسئلهٔ قائم مقامی رهبری در قانون اساسی پیش‌بینی نشده‌بود. اما به دلیل مریضی و سالخوردگی خمینی، مجلس خبرگان پیش‌دستی کرد و موضوع قائم مقامی رهبری را پیش‌بینی نمود تا اگر حادثه‌ای برای خمینی پیش بیاید کشور با خلأ روبه‌رو نشود.[۶۵]

پس از مرگ روح‌الله خمینی، در ۱۵ خرداد ۱۳۶۸، مجلس خبرگان جلسه فوق‌العاده ای تشکیل داد. در این جلسه نخست با اکثریت مطلق آرا به استعفای حسینعلی منتظری رسمیت داده شد. سپس، در خصوص انتخاب یک مرجع تقلید بالفعل، که در آن زمان تنها سید محمدرضا گلپایگانی مطرح بود، بحث شد و توافق حاصل نگردید. نظر اکثریت آن بود که توان مدیریت سیاسی بر مرجعیت دینی اولویت دارد. قانون اساسی در آن زمان مرجعیت را از شرایط رهبری می‌دانست. خبرگان در این موضوع از شورای بازنگری قانون اساسی و استفساریه روح‌الله خمینی مبنی بر ضروری نبودن شرط مرجعیت پیروی کرد. در ادامه، موضوع شورای رهبری‌ای سه نفره مرکب از علی مشکینی و موسوی اردبیلی و سید علی خامنه‌ای برای جانشینی سید روح‌الله خمینی پیشنهاد شد، که نتوانست آرای کافی را بدست بیاورد. نهایتاً اغلب اعضا رأی به رهبری سید علی خامنه‌ای دادند، هرچند که خود وی صراحتاً مخالف بود و خود را شایسته این مقام نمی‌دانست.[۶۶] سرانجام ۸۰٫۹ درصد حاضران در مجلس خبرگان که ۷۲ درصد کل اعضا را تشکیل می‌دادند، به رهبری سید علی خامنه‌ای رای دادند.[۶۷] در این جلسه هم چنین هاشمی رفسنجانی پیش از رای‌گیری سخنرانی کرد و به تمجید از او پرداخت.[۶۸]

در پی بازنگری قانون اساسی، در ۶ مرداد ۱۳۶۸ متن جدید از طریق همه‌پرسی به تصویب عمومی رسید و مرجعیت را از شروط رهبری حذف گردید. سپس، خبرگان رهبری مجدداً جلسه فوق‌العاده ای را در ۱۵ مرداد ماه آن سال تشکیل داد و با رأی موافق ۶۰ تن از ۶۴ تن از اعضای حاضر، رهبری سید علی خامنه‌ای را طبق قانون اساسی جدید مجدداً تصویب و تأیید کرد.[۶۹][۷۰]

نقدها

همچنین ببینید: نقد رهبر جمهوری اسلامی ایران و همه‌پرسی قانون اساسی ایران (۱۳۶۸)

انتخاب خامنه‌ای برای رهبری بحث‌برانگیز بوده‌است.[۷۱] وی یکی از شرط‌های به دست گرفتن امر رهبری یعنی مرجعیت را مطابق با قانون اساسی نداشت. بر اساس اصل صد و نهم قانون اساسی سابق شرایط و صفات رهبر یا اعضای شورای رهبری عبارت بود از: صلاحیت علمی و تقوایی لازم برای افتا و مرجعیت، بینش سیاسی و اجتماعی و شجاعت و قدرت و مدیریت کافی برای رهبری؛ ولی او عنوان مرجعیت را نداشت.[۶۶] هاشمی رفسنجانی به نقل از خمینی در مجلس خبرگان گفت که وی گفته‌بوده‌است که مرجعیت لازم نیست.[۷۲][۷۳] خمینی پیش از درگذشتش خود خواستار اصلاح قانون اساسی بود و خود شورایی برای بازنگری در قانون اساسی تشکیل داده‌بود. وی در ۹ اردیبهشت ۱۳۶۸ در نامه‌ای به علی مشکینی، رئیس شورای بازنگری قانون اساسی، نوشته بود که:

معتقدم برای رهبری شرط مرجعیت لازم نیست. مجتهد عادل مورد تأیید خبرگان محترم سراسر کشور، کفایت می‌کند.[۷۴][۷۵]

در سال ۸۳ قاسم شعله‌سعدی نمایندهٔ مجلس‌های سوم و چهارم در نامه‌ای به سید علی خامنه‌ای وی را حجت‌الاسلام خطاب کرد و گفت در زمان انتصاب به عنوان رهبر، فاقد شرایط تعیین‌شده برای رهبری در قانون اساسی بوده‌است.[۷۶] مهدی کروبی نیز بعد از حادثه سرنگونی هواپیمای اوکراینی گفت: خامنه‌ای چه علت سرنگونی را می‌دانسته و به سران حکومت اجازه فریب داده و چه بی‌خبر بوده، در هر دو صورت شرایط رهبری را ندارد، چرا که او فرمانده کل قوا است و در این رابطه مسئولیت مستقیم دارد.[۷۷][۷۸][۷۹] در ۷ تیر ۱۳۹۹ محمد موسوی خوئینی در نامه‌ای به سید علی خامنه‌ای اوضاع اقتصادی و غیرقابل دوام و وخامت مشکلات مردم و عمق بی‌اعتقادی و بی‌اعتمادی مردم را نشات گرفته از مدیریت در بالاترین سطح جمهوری اسلامی دانست.[۸۰][۸۱][۸۲] برخی از منابع، بیت و دفتر وی را یک شبکه پیچیده و بلکه دولت پنهان (و اصلی) نظام جمهوری اسلامی ایران معرفی کرده‌اند.[۸۳]

مرجعیت

محمد یزدی، به گفته خودش، اولین شخصی بود که مرجعیت خامنه‌ای را طرح کرد چون بر اساس جلساتی که در زمان ریاست جمهوری و رهبری با وی داشت معتقد بود که وی حائز پایه علمی و قدرت استنباط و اجتهاد می‌باشد؛ لذا این مطلب را در خطبه‌های نماز جمعه تهران اعلام کرد.[۸۴] در آذر سال ۱۳۷۳، با درگذشت محمدعلی اراکی، مرجع تقلید وقت، موضوع مرجعیت تقلید بعدی مطرح شد. در این زمان برخی از علما نظیر سیدمحمود هاشمی شاهرودی، محمدعلی تسخیری، سید جلال الدین طاهری[۸۵] رضا استادی،[۸۶] سید محمدباقر حکیم[۸۷] حسین راستی کاشانی و هادی روحانی بر مرجعیت وی گواهی دادند.[۸۸] همچنین جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و جامعه روحانیت مبارز تهران فهرستی از افراد صاحب صلاحیت برای مرجعیت را منتشر کردند که یکی از این افراد سید علی خامنه‌ای بود.[۸۹]

در مقابل برخی از علما نیز وی را حائز صلاحیت مرجعیت نمی‌دانستند. در سال ۱۳۷۶، حسینعلی منتظری عدم کفایت علمی و دینی و نامشروع بودن انتخاب خامنه‌ای را مطرح کرد.[۹۰] وی به فهرست مراجع منتشر شده از سوی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بعد از فوت محمدعلی اراکی اعتراض کرد و گفت که ایشان در حد فتوا و مرجعیت نیست.[۹۱] احمد آذری قمی نیز با نوشتن نامه‌ای او را فاقد شرایط مرجعیت برشمرد.[۹۲][۹۳] مهدی خزعلی در این زمینه می‌گوید: ابوالقاسم خزعلی، پدرش، مخالف مرجعیت خامنه‌ای بود و زیر فشار دفتر رهبری از شورای نگهبان استعفا داد.[۹۴] به گفته وی خزعلی به فرزندانش توصیه کرده که از سید علی سیستانی تقلید کنند و این انتخاب را تضعیف رهبری ایشان می‌دانستند، چرا که حکم حکومتی رهبر بر مراجع هم نافذ است.[۹۵]

مخالفان

مراجع تقلیدی همچون: منتظری، فضل‌الله، اردبیلی، آذری قمی، مؤمن، طاهری و طاهر شمس مخالف مرجع خواندن سید علی خامنه‌ای بودند.[نیازمند منبع] در آذر ۱۳۷۳ طاهری خرم‌آبادی و مؤمن قمی در هنگام انتخاب مرجعیت سید علی خامنه‌ای به اعتراض جلسهٔ جامعه را ترک کردند.[۹۶][۹۷]

دیدگاه‌ها و ارزیابی‌ها

طبق گزارش فوربز، خامنه‌ای هجدهمین فرد قدرتمند دنیا در سال ۲۰۱۵ و تنها فرد ایرانی است که جزو صد مرد قدرتمند دنیا قرار گرفته‌است.[۹۸] قبل از این، او بیست و ششمین شخص قدرتمند جهان در سال ۲۰۱۱ و بیست و یکمین در سال ۲۰۱۲ میلادی[۹۹] بوده‌است.[۱۰۰] موقوفه کارنگی برای صلح بین‌المللی در سال ۲۰۰۸ مقاله‌ای با عنوان «بازخوانی خامنه‌ای: دیدگاه جهانی قدرتمندترین رهبر ایران» به قلم کریم سجادپور منتشر کرد.[۱۰۱] مقاله این‌چنین آغاز می‌شود: «شاید در دنیا هیچ رهبری نباشد که به اندازهٔ سیدعلی خامنه‌ای برای مسایل جاری جهان اهمیت داشته باشد اما درعین‌حال تا این حد برای جهانیان ناشناخته باشد». به نظر می‌رسد این تحلیل که خود مؤسسهٔ کارنگی آن را «تحلیل عمیق سیاسیِ» سیدعلی خامنه‌ای و بر اساس سخنرانی‌ها و نوشته‌های وی در ۳ دهه اخیر می‌داند،[۱۰۲] در ایران چندان با واکنش‌های تند داخلی مواجه نشده‌است.[۱۰۳][۱۰۴] در مستندی از بزرگمهر شرف الدین در شبکهٔ بی‌بی‌سی فارسی، آنچه خامنه‌ای را از اکثر رهبران و حاکمان تاریخ معاصر ایران متمایز کرده‌است، نگاه منطقی او به سیاست است.[۱۰۵]

اعتقاد به تئوری توطئه و روحیه ضد آمریکایی

مقالهٔ اصلی: نظریه‌های توطئه در ایران

سرژ میشل و پائولو وودز بر این باورند که سخنرانی‌های خامنه‌ای مجموعه‌ای است از «تهدیدها و شعارهای تو خالی» که با اعتقاد بر تئوری توطئه و روحیهٔ شدید ضد آمریکایی همراه است، او همه جا «دسیسهٔ دشمنان» را می‌بیند و قدرت‌های خارجی را «مستکبر»، «شیطانی»، «آزمند»، «منفور»، «واپس‌گرا»، «برتری‌طلب»، «سرطانی»، «ستمکار»، «زهرآگین» و «تجسم شیطان» توصیف می‌کند. این صفات هم به دولت‌های غربی و هم به سرویس‌های اطلاعاتی‌شان سیا، موساد، اینتلیجنت سرویس، اطلاق می‌شود.[۱۰۶] خامنه‌ای معتقد است که توهم توطئه، خود یک توطئه است.[۱۰۷] به عقیدهٔ خامنه‌ای انکار دشمنی‌های آشکار آمریکا با نظام و ملت ایران، توطئه‌ای است برای کاهش حساسیت‌ها در مقابل شیطان بزرگ.[۱۰۸] وی در خصوص مذاکره با آمریکا می‌گوید که بر اساس تجربه، ایالات متحده با استفاده از قدرت رسانه ای، اقتصادی و نظامی اش، کشور طرف مذاکره را وادار به پذیرش مطالبات این کشور می‌کند و در شرایطی که مطالبات خود را نقد می‌گیرد، در برابر وعده‌هایی زیبا می‌دهد که عمدتاً در عمل محقق نمی‌شود؛ بنابراین، تا زمانی که کشور تا حدی قوی نشده که در برابر فشارهای آمریکا حین مذاکرات، یارای مقاومت داشته باشد، مذاکره با آمریکا ممنوع است.[۱۰۹]

در اسفند ۱۳۵۹، هنگامی که بیش از ۱۰۰ هزار نفر برای گرامی داشت درگذشت مصدق و درخواست تشکیل جمهوری دموکراتیک به جای جمهوری اسلامی در دانشگاه تهران گردهم آمدند، خامنه‌ای به شکل تهدید آمیز گفت: «ما مثل آلنده و مصدق لیبرال نیستیم که C.I.A بتواند «ما را» سرکوب کند.»[۱۱۰]

اعتقاد به حاکمیت امر فقیه بر مردم از جهت قانونی و شرعی

سید علی خامنه‌ای، معتقد است:

اختیارات ولی فقیه در صورت تعارض با اراده و اختیار مردم، بر اختیارات و تصمیمات مردم، مقدم و حاکم است.[۱۱۱][۱۱۲]

او عقیده دارد در نظام «ولایت مطلقه فقیه» ولی فقیه همان حاکم اسلامی است و حکومتش تا قیامت ادامه پیدا می‌کند.[۱۱۳] از نظر او این حکومت و حاکمیت نه تنها اختیاری نیست،[۱۱۳] بلکه تحت عناوینی چون «مصلحت»، «حفاظت امت از دشمنان» و «اجرای حکم اسلام» گریز و چاره‌ای از آن نیست. او همچنین اعتقاد دارد دایرهٔ این حاکمیت می‌تواند تا آزادی شخصی افراد پیش برود. خامنه‌ای همچنین از «واجب بودن» اقدام علیه خواسته و صلاحدید مردم، در شرایطی که آن را مخالف با آنچه که او «مصالح عمومی اسلام و مسلمین» می‌نامد، سخن به میان می‌آورد و حتی بیان می‌دارد که این تشخیص مصالح بر دوش حاکم مسلمین یا همان «ولی فقیه» است:[۱۱۳]

همچنین بر حاکم مسلمین پس از عهده‌دار گردیدن وظیفه مهم رهبری واجب است، که عنداللزوم دست به اقدامات مناسب بزند و باید خواسته و صلاحدید حاکم مسلمین در مواردی که به مصالح عامه اسلام و مسلمین مربوط می‌شود، برخاسته و صلاحدید عامه مردم، مقدم گردد.

او معتقد است «ولایت مطلقه فقیه یعنی انعطاف‌پذیری دستگاه ولایت» بدین معنی که مجموعه دستگاه‌هایی که رهبری در رأس آنها قرار دارد به‌طور دائم با انتخاب آنچه درست‌تر و کامل‌تر است، خود را به‌طور مدام متحول کنند.[۱۱۴] او به تناقض ذاتی در فهم «دشمنان» از مفهوم ولایت فقیه اشاره داشته و گفته‌است که «آنها می‌گویند ولایت فقیه یعنی عمل کردن به فهم فقیه عادل، درحالی‌که فقیهی که عادل است نمی‌تواند به میل خود عمل کند».[۱۱۴] ولی نظر سید علی خامنه‌ای در این زمینه در تناقض با نظرات حسینعلی منتظری است.[۱۱۴] به گفته حسن فیروزآبادی، خامنه‌ای در زمستان ۱۳۹۱ از مسوولان حکومتی جهت عمل نکردن به سخنان او گلایه کرد.[۱۱۵]

آزادی بیان

همچنین ببینید: نقض حقوق بشر توسط جمهوری اسلامی ایران

در گزارش سالانه گزارشگران بدون مرز سید علی خامنه‌ای در «زمره درندگان آزادی رسانه‌ها» در جهان قرار گرفته‌است.[۱۱۶][۱۱۷][۱۱۸] در سال ۲۰۰۰ کمیتهٔ حمایت از روزنامه‌نگاران، وی را جزو ۱۰ دشمن آزادی بیان قرار داد.[۱۱۹] در اوایل کار مجلس ششم، وقتی طرح اصلاح قانون مطبوعات، تهیه شده‌بود تا در جلسهٔ علنی مجلس مطرح شود، خامنه‌ای با حکم حکومتی خود، دستور داد این طرح مسکوت گذاشته شود.[۱۲۰] این طرح در مجلس پنجم تصویب شده‌بود.[۱۲۱] تاکنون روزنامه‌نگاران بسیاری به دلیل انتقاد از او یا سازمان‌های زیر نظر او دستگیرشده و به زندان افتاده‌اند.[۱۲۲][۱۲۳][۱۲۴] مانند احمد زیدآبادی، عبدالله نوری، محمد نوری زاد، عیسی سحرخیز، محسن سازگارا و اکبر گنجی اشاره کرد.[۱۲۵]

خامنه‌ای تا کنون چندین بار در زمینه چگونگی رهبری و اداره کشور مورد انتقاد قرار گرفته‌است. به نوشته جلال کیهان منش، اغلب مخالفان وی در ایران را دستگاه‌های اطلاعاتی دستگیر، زندانی، محصور، یا حذف می‌کنند.[۱۲۶] بعضی مخالفانی که در دوره خمینی دستگیر و به زندان افتاده بودند نیز در دوره خامنه‌ای به حصر انداخته شدند؛ از جمله آن‌ها نورالدین کیانوری، رهبر حزب توده ایران، بود که در نامه‌ای به خامنه‌ای پس از رسیدن او به قدرت در نامه‌ای به شرح شکنجه‌های زندان بر خودش، خانواده‌اش، و اعضای حزب توده پرداخت. او به همراه همسرش مریم فیروز پس از اعتراف اجباری در زیر شکنجه به «خانه امن» منتقل و تا هنگام مرگ در آنجا نگاه داشته شدند.[۱۲۷]

پس از درگذشت خمینی و در پی انتشار فهرستی از سوی حوزه علمیه قم که در آن نام مراجع تقلید آورده شده بود، خامنه‌ای به عنوان مرجع تقلید معرفی شد. چنین چیزی واکنش تعدادی از مراجع تقلید را دربرداشت. آن‌ها بر این باور بودند که خامنه‌ای درجه مرجعیت ندارد. در سال ۱۳۷۶ و چند ماه پس از انتخابات دوم خرداد، حسینعلی منتظری که یکی از استادان او بود، در یک سخنرانی به شدت از خامنه‌ای انتقاد کرد و گفت:

آقای خامنه‌ای شما که در شان و حد مرجعیت نیستید… محمد مؤمن (عضو شورای نگهبان) به من گفت یکی از این آقایان (نماینده سیدعلی خامنه‌ای در دفتر استفتائات) می‌رود در دفتر ایشان در قم می‌نشیند و مسائل را مطابق نظر آقای خامنه‌ای جواب می‌دهد به ایشان گفتم ایشان که رساله ندارد، شما چگونه فتوا را بر طبق نظر ایشان جواب می‌دهید؟ گفت ما روی تحریر امام [خمینی] جواب می‌دهیم! گفتم مردم آخر مسئله ایشان را می‌خواهند، گفت: می‌گویند ایشان فتوایش مثل فتوای امام است، ما روی تحریر امام جواب می‌دهیم! خوب این معنایش مبتذل کردن مرجعیت شیعه نیست؟[۱۲۶]

این سخنرانی (معروف به سخنرانی ۱۳ رجب) حصر منتظری را در پی داشت. این حصر برای شش سال ادامه یافت تا آنکه سرانجام در اواسط دوره دوم دولت اصلاحات در آن بازنگری شد. در رسانه‌های رسمی ایران برای سال‌ها از منتظری به بدی یاد می‌شد و او را «ساده‌لوح» و عامل غرب و ضدانقلاب می‌نامیدند. حسینعلی منتظری تا هنگام مرگ در آذر سال ۱۳۸۸ منتقد رهبری سید علی خامنه‌ای باقی ماند و در سخنرانی‌هایش درخواست انتخابات آزاد، واگذاری قدرت و اجازه انتقاد از او داشت.[۱۲۸]

پس از انتخابات جنجال‌برانگیز ۱۳۸۸ در ایران، انتقاد از روش رهبری خامنه‌ای بالاتر گرفت. کسانی چون محمد نوری‌زاد و مهدی خزعلی از جمله کسانی بودند که با نوشتن نامه‌های انتقادی از او، روش برخورد نیروهای زیر فرمانش را در برخورد و کشتن معترضان به انتخابات زیر سؤال بردند. پاسخ حکومت به این افراد دستگیری و شکنجه آن‌ها بوده‌است؛ به گونه‌ای که نیروهای اطلاعاتی نوری‌زاد و خزعلی را بارها دستگیر و مورد ضرب و شتم قرار دادند.[۱۲۹] در یکی از واپسین نامه‌های خود به خامنه‌ای، نوری‌زاد او را به دلیل کارنامه سیاسی اش به عدم کفایت سیاسی و توانایی رهبری کشور متهم کرد.[۱۳۰]

فرهنگ ایرانی

سید علی خامنه‌ای، پیرامون علاقه به ایران بر این باور است که به جای تأکید بر ایران قبل اسلام، باید بر ایران بعد از اسلام تأکید شود، زیرا به عقیدهٔ او، افتخارات ایران بعد از اسلام در هیچ دوره‌ای از تاریخ ایران وجود نداشته‌است.[۱۳۱] او همچنین بیان کرده که پیشرفت‌های حکومت‌های دیلمی، سلجوقی و صفوی با پیشرفت‌های ایران قبل اسلام، قابل مقایسه نیست.[۱۳۲]

شعر و ادبیات

خامنه‌ای شعر احمد شاملو می‌خواند - بازدید از نمایشگاه کتاب تهران، ۱۳۹۸

وی به شعر و ادبیات فارسی و روسی علاقه‌مند است. میخاییل شولوخف و الکسی تولستوی از نویسندگان مورد توجه وی هستند.[۱۳۳] به‌آذین و ابوالحسن نجفی نیز از مترجمانی هستند که او به کارشان علاقه نشان داده‌است. وی سعی داشته همه ساله گپ و گفتی دوستانه با شاعران داشته باشد، برگزاری شب شعرهای نیمه رمضان که خامنه‌ای برگزار می‌کند، تبدیل به یکی از آیین‌های فرهنگی حکومت شده‌است که احتمالاً حاکی از علاقه وی به شعر و ادبیات است.[۱۳۳] ولی برخی برگزاری این جلسات را فرایندی دستوری و یک‌طرفه می‌دانند که به موجب آن قرار است شاعران، مجری اوامر بخشنامه‌ای وی باشند.[۱۳۳] گاهی در این جلسات شاعرانی از تاجیکستان، هند و افغانستان نیز حضور یافته‌اند.[۱۳۳]

او از نوجوانی کتاب‌های مختلف و رمانهای ایرانی و خارجی بسیاری مطالعه کرده‌است.[۱۳۴] و نگاه بسیار حرفه‌ای به رمان دارد.[۱۳۵][۱۳۶] او در هنگامی که در شهر مشهد، حضور داشته در انجمن‌های ادبی حاضر می‌شده و اشعاری نیز دارد. تخلص وی در اشعارش «امین» است.[۸] او اعتقاد دارد انقلاب، با آثار سینمایی و رمان به دنیا شناسانده می‌شود: «انقلاب بدون رمان نمی‌شود. انقلاب روسیه و انقلاب فرانسه با رمان‌هایشان معرفی شدند. یا بدون فیلم خوب نمی‌شود.»[۱۳۷]

موسیقی

معیارهای خامنه‌ای در مورد حلال یا حرام بودن موسیقی معیارهایی متغیر و مبهم است.[۱۳۸] خامنه‌ای همچون خمینی و منتظری تشخیص حلال یا حرام بودن موسیقی را موکول به نظر عرفی مکلف نموده‌است. عرف عام دربارهٔ موسیقی معیاری مبهم و متغیر است. چون تأثیر یک قطعه موسیقی بر شنوندگان مختلف و حتی بر شنونده واحد همیشه ثابت و یک دست نیست.[۱۳۸] وی، به تبعیت از اکثر فقهای شیعه، سازها را نیز بدون ارائه معیار طبقه‌بندی، به دو نوع «آلات مختص حرام» و «آلات مشترک» تقسیم کرده که این‌گونه تفکیک نیز ناممکن است چون آنچه محتوا و شکل و در نتیجه، تأثیر یک اثر موسیقایی را تعیین می‌کند، آهنگسازان و نوازندگان هستند و نه سازها.[۱۳۸]

زنان

همچنین ببینید: نقض حقوق زنان در جمهوری اسلامی ایران

خامنه‌ای در سخنرانی‌های خود به مناسبت‌های گوناگون دیدگاه خود دربارهٔ زنان و نقش آنان را در جامعه بیان کرده‌است. این دیدارها گاه به مناسبت روز زن در ایران بوده‌اند و گاه با فعالان زن در جهان عرب. دولت ایران اغلب به تبلیغ دیدگاه‌های او دربارهٔ زنان می‌پردازد و بسیج ایران نیز برپایه این دیدگاه‌ها منشوری تهیه کرده‌است تا به تبیین «زن مسلمان طراز انقلاب اسلامی» بپردازد.[۱۳۹] در ژوئیه ۱۹۹۷، او اندیشهٔ مشارکت برابر زنان در جامعه را منفی و ابتدایی و کودکانه خواند.[۱۴۰] به باور وی، حضور زنان در پست‌های اجرایی کشور مایه افتخار نیست و نوعی انفعال در برابر گفتمان غربی به‌شمار می‌رود.[۱۴۱] او همچنین «خانه‌داری» و «فرزندآوری» را مجاهدت و هنر زنان دانسته‌است.[۱۴۲]

ارزش راستین زن با این سنجیده می‌شود که او چه میزان محیط خانواده را برای همسر و فرزندانش همانند بهشت می‌کند.[۱۴۰]

همزمان با رهبری سید علی خامنه‌ای، سیاست‌های محدودیتی برای زنان ایران دنبال شد. این شامل جلوگیری از سفر به خارج زنان بی‌اجازه «ولی» (که اغلب شوهر یا پدر می‌باشد) و جداسازی جنسیتی می‌شود.[۱۴۰] سرکوب زنان از راه کنترل پوشش را هر سال گشت‌های ارشاد اعمال می‌کند و زنان ناچار به بر سر گذاشتن حجاب می‌شوند. سرپیچی از این قانون اغلب دستگیری و جریمه نقدی به همراه دارد.[۱۴۳] در ژوئن ۱۹۹۸، سید علی خامنه‌ای دستور به «سرکوب رفتارهای سرکشانه زنان» داد و تا میانه اوت همان سال، ۱۸۰۰ زن و مرد به دلیل آنچه «پوشش نامناسب و رفتار هرزه» خوانده شد توسط پلیس دستگیر شدند. این دوره همچنین شاهد سرکوب روزنامه‌نگاران زن و روزنامه‌ها و مجلات ویژهٔ زنان همچون مجله زنان بود.[۱۴۰]

انتقاد از سفرهای خارجی

او در خطبه‌های نماز عید فطر سال ۱۳۹۷ شمسی، در انتقاد از سفرهای خارجی مردم گفت:[۱۴۴]

کسانی که عادت کرده‌اند به سفرهای خارجی بروند، این سفرها را ترک کنند البته غیر از سفرهای زیارتی و حج و عتبات که مورد نظر نیست و این قدر خرج و هزینه هم ندارد و برکاتی هم دارد اما سفرهای تفریحی زائد را کنار بگذارند.

فرمان تهاجم تركيبی

علی خامنه‌ای ۱۹ بهمن ۱۴۰۰ در دیدار با گروهی از فرماندهان نیروی هوایی ارتش، با استفاده از واژهٔ «تهاجم ترکیبی» که در ادبیات مقامات جمهوری اسلامی سابقه نداشت، بار دیگر با اشاره به وجود تهاجم فرهنگی علیه جمهوری اسلامی گفت: «نظام اسلامی نیازمند یک حرکت دفاعی و تهاجم ترکیبی با محوریت فریضه فوری و قطعی جهاد تبیین است.» او با حمله به فضای مجازی و رسانه‌های خارج از کشور، خواستار اتخاذ موضع «تهاجم ترکیبی» شد.[۱۴۵][۱۴۶]

اتهامات

ماجرای کرخه کور

مقالهٔ اصلی: عملیات نصر

بنا بر ادعای ابوالحسن بنی‌صدر که در آن زمان فرماندهی کل قوا را بر عهده داشته‌است، خامنه‌ای در جریان جنگ ایران و عراق و در نبرد کرخه کور در جبهه جنگ حضور یافته ولیکن فرار وی از منطقه عملیاتی موجب تضعیف روحیه و فرار سربازان شده‌است.[۱۴۷] خود خامنه‌ای در جلسه مجلس شورای اسلامی می‌گوید: «شانزدهم [دی ماه] هم تا حدود ساعت سه تا سه و نیم بعد از ظهر من بودم که آقای بنی صدر هم بود و نیروهای ما به تدریج شروع کردند به ضربت خوردن؛ یعنی نیروهای عراقی، نیروی کمکی بزرگی به کمکشان آمد و نیروهای ما را از پهلو مورد هدف قرار دادند که این برای ما قابل محاسبه نبود، و محاسبه نشده بود برای نیروهای ما و دستگاه اطلاعاتی ما، این بود، که نیروهای ما شروع کردند به عقب‌نشینی کردن… و همه آن ساعت بینی و بین الله تلاش می‌کردند، یعنی من آن کسانی را که مسئولان سطح بالا هستند، نظامی یا غیرنظامی نیافتم که تلاش نکنند. البته در آن ساعت که من آمدم آقای بنی صدر نبود. یا غذا می‌خورد یا نماز می‌خواند یا خوابیده بود، به هر حال نبود. یکی دو ساعتی، لکن بعد که آمدیم، ایشان بوده آنجا حدود چند ساعت هم آنجا بود و نیروهای ما وقتی منهدم شدند، ایشان آنجا بود، شاهد بود و بعداً آمده بود برای ما نقل می‌کرد. علی‌أی‌حال، در هویزه که بچه‌های ما شهید شدند، من به‌طور قطع نفی نمی‌کنم، ولی من به هیچ وجه از کسانی یک تعلل عمدی، سستی عمدی، خیانت خدای نکرده مشاهده نکردم.»[۱۴۸] از سوی دیگر سایت مشرق نیوز ادعا دارد که در جریان جنگ اساساً چنین اتفاقی نیافتاده است. همچنین سخنان خامنه‌ای علیه بنی‌صدر در مجلس نه در پاسخ نمایندگان سؤال‌کننده از وی در مورد فرار از جنگ، بلکه در جریان جلسه رای عدم کفایت در تاریخ ۳۱ خرداد ۱۳۶۰ می‌باشد.[۱۴۹]

حسین علایی بی‌تجربگی و عدم برنامه‌ریزی درست برای رزمندگان سپاه پاسداران و نیز ناهماهنگی در عقب‌نشینی نیروها را عامل شکست می‌داند و می‌گوید: «عقب‌نشینی سریع واحدهای لشکر ۱۶ در این عملیات، آسیب روحی زیادی به رزمندگان وارد نمود و آن‌ها را دچار یأس و سردرگمی کرد.»[۱۵۰] در خاطرات علی صیاد شیرازی، فرمانده نیروی زمینی ارتش در زمان جنگ، نیز ذکر شده در سال نخست جنگ قرارگاه مشترکی برای هماهنگی نیروهای عملیاتی ارتش و سپاه وجود نداشته‌است.[۱۵۱]

ترور میکونوس

مقالهٔ اصلی: ترور میکونوس

در ۲۱ فروردین ۱۳۷۶، دادگاهی در آلمان، که به پرونده ترور میکونوس رسیدگی می‌کرد، در طی حکمی کمیته امور ویژه جمهوری اسلامی را، که سید علی خامنه‌ای یکی از اعضای آن بود، به دادن دستور این ترور، متهم کرد.[۱۵۲] مرتضی سرمدی معاون ارتباطات وزیر امور خارجه ایران، در آن زمان اتهامات دستگاه قضائی آلمان را به شدت رد کرد و گفت: «ایران معتقد است مقامات قضایی آلمان و دستگاه قضایی این کشور تحت نفوذ صهیونیست‌ها به مبارزه سیاسی کثیفی علیه جمهوری اسلامی ایران دست یازیده‌اند.»[۱۵۳]

پس از این حکم، آلمان و ایران سفرای خود در دو کشور را فرا خواندند و آلمان چهار دیپلمات ایرانی را از این کشور اخراج کرد، تمامی کشورهای عضو اتحادیه اروپا نیز، سفرای خود را از ایران فراخواندند. ایران نیز در پاسخ به این حرکت اتحادیه اروپا، تمام سفیران خود را از کشورهای عضو این اتحادیه فرا خواند و روابط دو طرف دچار بحران شد.[۱۵۴] که تا سه ماه بعد و پیروزی محمد خاتمی در انتخابات ریاست جمهوری ادامه داشت.[۱۵۵][۱۵۶] این واقعه، موجی از اعتراضات را در میان مردم ایران علیه آلمان برانگیخت.[۱۵۷] صدها تن از ایرانیان مخالف حکومت پس از اعلام حکم به شادمانی و رقص در خیابان‌های آلمان پرداختند و آلمان به شهروندانش درمورد سفر به ایران هشدار داد.[۱۵۸]

بمب‌گذاری آمیا

مقالهٔ اصلی: بمب‌گذاری آمیا

نیویورک تایمز مدعی است که عبدالقاسم مصباحی، یکی از افراد بلندپایهٔ وزارت اطلاعات ایران که در سال ۱۹۹۶ به آلمان گریخت، در مصاحبه‌ای با بازپرس دادگاه آمیا، که برای رسیدگی به پرونده بمب‌گذاری آمیا برگزار شده بود، خامنه‌ای را متهم کرد که عامل اصلی این ترور بوده و ۲۰۰ میلیون دلار از حساب مشترک خود با احمد خمینی در بانک سوئیس را صرف این کار کرده‌است. در نهایت دادگاه آرژانتین هیچ حکمی دربارهٔ خامنه‌ای صادر نکرد[۱۵۹] و مقامات ایرانی مدعی هستند که تاکنون هیچ مدرکی علیه دخالت جمهوری اسلامی ایران در این خصوص ارائه نشده و سیستم قضایی آرژانتین را فاسد و موضوع را توطئه‌ای سیاسی از سوی صهیونیست‌ها و آمریکا تلقی می‌کنند.[۱۶۰]

دارایی‌ها

به گفته محمدحسن رحیمیان و احمد مروی، از مسئولان سابق بیت رهبری زندگی شخصی خامنه‌ای بیشتر با استفاده از نذورات مردمی گذران می‌شود و حقوقی دریافت نمی‌کند.[۱۶۱] محمد محمدی گلپایگانی، رئیس دفتر علی خامنه ای، سطح زندگی وی را پایین‌تر از حد متوسط ایران توصیف کرده‌است.[۱۶۲] حیدر رحیم پور ازغدی و غلامعلی حداد عادل می‌گویند که وی زندگی ساده ای دارد و اوایل در دهه ۶۰ کل وسایل زندگی وی در حد یک وانت بوده‌است و غذایشان ساده‌تر از حالت معمول است.[۱۶۳][۱۶۴] کریم سجادپور، مشاور بنیاد کارنگی، نیز وی را ساده زیست توصیف کرده‌است.[۱۶۵] همچنین بنا بر گزارش رویترز، این خبرگزاری هیچ سندی یافت نکرده که نشان دهد علی خامنه ای از اموالی که تحت اختیار وی در بیت رهبری قرار دارد، برای زندگی شخصی استفاده کرده باشد.[۱۶۶] در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۳ خبرگزاری رویترز تحقیقاتی شش ماه خود را بدین شکل انتشار داد: سید علی خامنه‌ای ۹۵ میلیارد دلار را در کنترل و مدیریت خود دارد. اصلی‌ترین کانون این دارایی «ستاد اجرایی فرمان امام» می‌باشد. این کانون اقتصادی تقریباً بخش‌های اصلی اقتصاد ایران از صنایع نفت تا بازار پول و ارتباطات و … را در دست دارد. این ستاد سرمایه اولیه‌اش را از طریق ضبط و مصادرهٔ اموال مردم عادی ایران، از اعضای اقلیت‌های دینی گرفته تا تجار و ایرانیان خارج از کشور، تشکیل داده‌است.[۱۶۷][۱۶۸][۱۶۹][۱۷۰][۱۷۱]

برخی خبرگزاری‌ها، ادعای ساده‌زیستی خامنه‌ای را رد کرده و دارایی امپراتوری مالی وی را «۲۰۰ میلیارد دلار»[۱۷۲] می‌دانند.[۱۷۳][۱۷۴][۱۷۵] به گفته بهزاد نبوی، چهار نهاد «ستاد اجرایی فرمان امام»، «قرارگاه خاتم‌الانبیاء»، «آستان قدس رضوی» و «بنیاد مستضعفان» ۶۰ درصد از ثروت ایران را به خود اختصاص داده و در اختیار دارند. این چهار نهاد وابسته به دفتر رهبر جمهوری اسلامی می‌باشد.[۱۷۶] خرید سهام یکی از بزرگترین بانکهای ایران در سال ۲۰۰۷ میلادی، و خرید سهام بزرگترین شرکت مخابراتی کشور در سال ۲۰۰۹ میلادی یکی از اقدامات خامنه‌ای بود که توسط ستاد اجرایی فرمان امام اجرا شد و در نتیجه این ستاد بعنوان یکی از صندوق‌های بزرگ سرمایه‌گذاری خصوصی جهان در سال ۲۰۱۰ درآمد.[۱۷۷] سید پرویز فتاح، رئیس بنیاد مستضعفان که زیر نظر سید علی خامنه‌ای می‌باشد، در روز دوشنبه ۶ مرداد ۱۳۹۹ در یک نشست خبری اعلام کرد که این بنیاد در سال ۱۳۹۸، ۳۶ هزار میلیارد تومان درآمد و ۷ هزار میلیارد تومان سود از گردش مالی این بنیاد داشته‌است.[۱۷۸][۱۷۹][۱۸۰] توکلی در گفتگویی با روزنامه اعتماد در مرداد ۹۹ با اشاره به ۳۶ هزار میلیارد تومان گردش مالی بنیاد مستضعفان در سال، گفت، برای به اجرا درآمدن طرح شفافیت مالی کشور باید از دفتر علی خامنه‌ای شروع شود، در حالی که این دفتر مانع‌تراشی کرده و نمی‌گذارد این طرح پیش رود.[۱۸۱]

تحریم دارایی‌ها

ایالات متحده در ژوئن ۲۰۱۹ خامنه‌ای و دفتر او را تحریم کرد. دونالد ترامپ گفت: «تحریم‌ها از طریق حکم اجرایی اعمال خواهد شد … و رهبر عالی و دفتر رهبری و آن‌هایی که با او و دفترش در ارتباط نزدیکی هستند، هدف قرار می‌دهد و آن‌ها را از دسترسی به منابع مالی کلیدی و پشتیبانی محروم خواهد کرد».[۱۸۲][۱۸۳][۱۸۴] ۱۶ ژوئیه ۲۰۲۱، ۱۷ سناتور جمهوری‌خواه آمریکایی به رهبری تد کروز، سناتور ایالت تگزاس، طرحی را به مجلس سنا جهت اعمال تحریم علیه خامنه‌ای و ابراهیم رئیسی ارائه کردند. تد کروز دربارهٔ این تحریم‌ها، او را متهم به «فساد، خشونت و دزدیدن اموال ایرانیان» کرد و از رئیسی به عنوان «مسئول قتل‌عام هزاران ایرانی» نام برد.[۱۸۵][۱۸۶]

وضعیت جسمانی

آسیب‌دیدگی از ناحیهٔ دست

خامنه‌ای بر تخت بیمارستان پس از ترور نافرجام

خامنه‌ای در ۶ تیر ۱۳۶۰ از ترور طرح‌ریزی‌شدهٔ رهروان گروه فرقان در مسجد ابوذر در هنگام سخنرانی، جان سالم به در برد، ولی جراحات شدیدی بر او وارد شد.[۱۸۷][۱۸۸] براساس اخبار منتشرشده در همان زمان، خامنه‌ای «از نقطه بالای کتف راست و بالای ران سمت راست» مجروح شد و «استخوان ترقوه» اش شکست و با قطع چند رگ و عصب دست راست وی، دچار مشکل حرکتی شد. دست راست او از آن هنگام از کار افتاده‌است.[۱۸۹]

جراحی پروستات

در صبح ۱۷ شهریور ۱۳۹۳، وبگاه رسمی خامنه‌ای از عمل جراحی پروستات وی خبر داد. علیرضا مرندی، رئیس تیم معالج وی اعلام کرد: «مدتی بود که این عارضه در رهبر انقلاب ایجاد شده بود و نظر پزشکان این بود که اکنون زمان مناسبی برای عمل است و رهبر معظم انقلاب نیز از نظر پزشکان معالج تبعیت کردند … رهبری پس از هفت روز در تاریخ ۲۴ شهریور ۱۳۹۳ از بیمارستان مرخص شدند.»[۱۹۰] او پیش از رفتن به بیمارستان در مصاحبه با شبکهٔ خبر ایران گفت: «جای نگرانی نیست. این به معنای آن نیست که مردم دعا نکنند، لیکن ان‌شاالله جای نگرانی نیست و یک عمل خیلی معمولی و عادی است.»[۱۹۱]

شایعات

در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۰، ویکی‌لیکس بخش‌هایی از اسناد و گزارش‌های طبقه‌بندی شده وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا را افشا کرد. در یکی از اسناد، یک پیام در تابستان سال ۲۰۰۹ توسط کنسولگری آمریکا در استانبول ارسال شده. در این پیام یک تاجر که نام و هویتش فاش نشده و از نزدیکان اکبر هاشمی رفسنجانی است، گفت که علی خامنه‌ای به نوع نادری از سرطان خون مبتلاست و انتظار می‌رود در ماه‌های آینده بمیرد و هاشمی رفسنجانی تمایلی برای اقدام پس از انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸ ندارد چون می‌خواهد جانشین او شود و سپس، انتخابات محمود احمدی‌نژاد را لغو کند.[۱۹۲][۱۹۳]

در سال ۲۰۱۵ روزنامه فرانسوی فیگارو ادعا کرد که خامنه‌ای مبتلا به سرطان درجه چهار پروستات است و این خبر را از «چندین منبع در محافل اطلاعاتی غربی» به دست آورده.[۱۹۴] مرحله چهارم این نوع سرطان وخیم‌ترین مرحله تلقی می‌شود و به گفته این روزنامه، منابع پزشکی اعتقاد داشتند که خامنه‌ای بیش از ۲ سال عمر نخواهد کرد.[۱۹۵]

در آذر ۱۳۹۹، یک کاربر تأیید شده از سوی توییتر با حدود ۵۰۰ هزار دنبال‌کننده به اسم «محمد مجید» (با نام کاربری محمد اهوازی) نوشت که حال خامنه‌ای رو به وخامت است و به این علت، دیدار او با حسن روحانی در روز جمعه لغو شده و مسئولیت بیت رهبر به مجتبی خامنه‌ای منتقل شده‌است. او نوشت که اطرافیان وی این دفعه نگران شده‌اند و پزشکان ارشد بیمارستان مسیح دانشوری برای معاینه حضور یافتند.[۱۹۵] این خبر در وبگاه نیوزویک و سان بازتاب یافت.[۱۹۶][۱۹۷] مهدی فضائلی، از چهره اصولگرایان و از اعضای دفتر خامنه‌ای این موضوع را تکذیب کرد.[۱۹۸]

جستارهای وابسته

یادکردها

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ولایتی، علی‌اکبر. «خامنه ای، آیت الله سیدعلی». دایرة المعارف بزرگ اسلامی. دریافت‌شده در ۲۰ بهمن ۱۴۰۰.
  2. ↑ زندگی‌نامه آیت‌الله خامنه‌ای (بخش نخست)- تولد و والدین بایگانی‌شده در ۹ اوت ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine
  3. ↑ «زندگی نامه آیت الله خامنه ای (بخش نخست)- تولد و والدین». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۲-۰۹.
  4. ↑ «زندگی‌نامه آيت‌الله خامنه‌ای (بخش سوم)- دوران کودکی و مدرسه». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۲-۰۹.
  5. ↑ زندگینامه: رهبر عالیقدر حضرت آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای بایگانی‌شده در ۱۳ آوریل ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine
  6. ↑ «زندگی‌نامه آيت‌الله خامنه‌ای (بخش سوم)- دوران کودکی و مدرسه». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۲-۰۹.
  7. ↑ مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، ش‌ب ۱۲۲۶
  8. ↑ ۸٫۰۰ ۸٫۰۱ ۸٫۰۲ ۸٫۰۳ ۸٫۰۴ ۸٫۰۵ ۸٫۰۶ ۸٫۰۷ ۸٫۰۸ ۸٫۰۹ ۸٫۱۰ ۸٫۱۱ ۸٫۱۲ ۸٫۱۳ ۸٫۱۴ ۸٫۱۵ ۸٫۱۶ ۸٫۱۷ ۸٫۱۸ ۸٫۱۹ ۸٫۲۰ ۸٫۲۱ ۸٫۲۲ ۸٫۲۳ ۸٫۲۴ ۸٫۲۵ ۸٫۲۶ ۸٫۲۷ ۸٫۲۸ http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/16337 بایگانی‌شده در ۱۱ فوریه ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine
  9. ↑ نگاهی گذرا به زندگینامه‌ی حضرت آیت‌الله‌العظمی سید علی حسینی خامنه‌ای بایگانی‌شده در ۸ دسامبر ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine
  10. ↑ تبیان. «زندگینامه حضرت آیت‌الله سید علی حسینی خامنه‌ای». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ مه ۲۰۱۵.
  11. ↑ http://farsi.khamenei.ir/others-report?id=8807 بایگانی‌شده در ۳ آوریل ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine
  12. ↑ ویژه نامه آفتاب در طلعت آفتاب (به مناسبت سال روز انتخاب حضرت آیت‌الله العظمی امام خامنه ای به رهبری) پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه
  13. ↑ چگونگی احراز مرجعیت رهبر انقلاب مشرق
  14. ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ ۱۴٫۲ ۱۴٫۳ ۱۴٫۴ ۱۴٫۵ «نگاهی به زندگینامهٔ حضرت آیت‌الله‌العظمی سید علی حسینی خامنه‌ای». پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری. ۱ فروردین ۱۳۶۸. دریافت‌شده در ۱ فروردین ۱۴۰۰.
  15. ↑ Abrahamian, Ervand. A History of Modern Iran. Cambridge University Press, 2008,P.182
  16. ↑ «نظرات آقایان آیات مشکینی، فاضل لنکرانی، جوادی آملی، یزدی و مؤمن در خصوص اجتهاد مطلق مقام معظم رهبری در سال 1369 + نظر یوسف صانعی». پایگاه صالحات. ۲۰۱۶-۰۸-۲۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ آوریل ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۱۶.
  17. ↑ «خاطره‌ی کمتر شنیده شده‌ی آیت الله خامنه‌ای از رهبر فدائیان اسلام- اخبار رسانه ها تسنیم | Tasnim». خبرگزاری تسنیم | Tasnim. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۲-۰۶.
  18. ↑ «خامنه ای، آیت الله سیدعلی». دائره المعارف بزرگ اسلامی.
  19. ↑ «زندگی‌نامه». پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ مه ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۸ اردیبهشت ۱۳۸۷.
  20. ↑ «نشریه ۳۱». سبز سرخ - سایت بزرگداشت سرداران و ده‌هزار شهید مازندران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ دسامبر ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۸ اردیبهشت ۱۳۸۷.
  21. ↑ «زندگینامه: رهبر عالیقدر حضرت آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای». همشهری آنلاین. ۲۰۰۷-۰۹-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۲-۰۸.
  22. ↑ https://www.iran-archive.com/sites/default/files/sanad/peighame-emruz-00111-1358-04-30.pdf
  23. ↑ O'Hern, Steven (2012). Iran's Revolutionary Guard: The Threat That Grows While America Sleeps (به انگلیسی). Potomac Books, Inc. p. 21.
  24. ↑ سایت خبری تحلیلی خدمت بایگانی‌شده در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine
  25. ↑ مسئولین نظام: منافقین به تلویح یا تصریح مسئول این اقدام هستند بایگانی‌شده در ۱۴ ژانویه ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine
  26. ↑ بی‌بی‌سی بایگانی‌شده در ۱۳ آوریل ۲۰۰۹ توسط Wayback Machine
  27. ↑ «یک روز پس از تسخیر لانه جاسوسیدولت بازرگان استعفا داد». خبرگزاری فارس. ۱۵ آبان ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۱۸ آوریل ۲۰۱۸.
  28. ↑ ۲۸٫۰ ۲۸٫۱ زندگی‌نامه آیت‌الله خامنه‌ای (بخش یازدهم)- جبهه‌گیری در برابر اولین رئیس‌جمهوری منتخب بایگانی‌شده در ۲۸ مارس ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine
  29. ↑ مرکز پژوهشها - سیدعلی حسینی خامنه ای بایگانی‌شده در ۷ ژوئیه ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine
  30. ↑ «بازخوانی ترور آیت‌الله خامنه‌ای در 28 سال قبل». عصر ایران. ۶ تیر ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۱۸ آوریل ۲۰۱۸.
  31. ↑ «چه کسی خامنه‌ای را در تیرماه ۶۰ ترور کرد؟». ایرج مصداقی. ۲۰۱۲-۰۳-۱۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ سپتامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲ شهریور ۱۳۹۱.
  32. ↑ «چه کسی خامنه‌ای را ترور کرد». روز آنلاین. ۲۰۱۲-۰۶-۲۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ سپتامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲ شهریور ۱۳۹۱.
  33. ↑ «چه کسی مسئول ترور رهبر انقلاب بود؟». پارسینه. ۲۰۱۲-۰۶-۲۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ مه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲ شهریور ۱۳۹۱.
  34. ↑ BBC فارسی - ایران - خویشاوندان آیت‌الله خامنه‌ای چه کسانی هستند بایگانی‌شده در ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine
  35. ↑ ۳۵٫۰ ۳۵٫۱ BBC فارسی - ایران - خویشاوندان آیت‌الله خامنه‌ای چه کسانی هستند بایگانی‌شده در ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine
  36. ↑ KHAMENEI.IR - گزارشی کوتاه از زندگی ادبی خامنه‌ای / متن کامل - دیگران بایگانی‌شده در ۲۹ ژانویه ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine
  37. ↑ «نوه خواهر خامنه‌ای: پسر و برادر علی خامنه‌ای مرا به قتل تهدید کرده‌اند». دویچه وله آلمان.
  38. ↑ «برادران و خواهران رهبری چه می‌کنند؟». پویش | اصلاح طلبان. ۲۰۱۵-۱۱-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۱۵-۱۱-۲۰.
  39. ↑ «خواهر خامنه‌ای درگذشت». KHAMENEI.IR - پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار سیدعلی خامنه‌ای. ۲۰۱۵-۱۱-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۱۵-۱۱-۲۰.
  40. ↑ امیر نامدار (۱۲ ژانویه ۲۰۰۳). «کاریکاتور روزولت در ایران بحران آفرید». وبگاه بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ سپتامبر ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۲۶ فروردین ۱۳۸۷.
  41. ↑ «توضیحات هادی خامنه‌ای در مجلس راجع به کاریکاتور اهانت‌آمیز». وبگاه رادیو صدای آمریکا (‎VOA News). ۱۲ ژانویه ۲۰۰۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ سپتامبر ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۲۶ فروردین ۱۳۸۷.
  42. ↑ "خواهر رئیس‌جمهور ایران برای پیوستن به شوهرش در عراق از کشور گریخت" (به انگلیسی). وبگاه روزنامه نیویورک تایمز. ۳ مه ۱۹۸۵. Archived from the original on 1 January 2008. Retrieved 2008-04-27.
  43. ↑ ایران قلم بایگانی‌شده در ۱۵ اوت ۲۰۰۹ توسط Wayback Machine، برداشت شده در ۱۰ مرداد ۱۳۸۸.
  44. ↑ سید حسن خامنه‌ای عضو کارگروه پیشگیری و مبارزه با رشوه در صنعت نفت شد - نفت نیوز بایگانی‌شده در ۷ آوریل ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine
  45. ↑ اعضای شورای نمایش معرفی شدند - مشرق نیوز بایگانی‌شده در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine
  46. ↑ «همسران رؤسای جمهور ایران -- منصوره خجسته باقرزاده». اسپوتنیک.
  47. ↑ «ماجرای ازدواج سیدعلی». مشرق نیوز.
  48. ↑ «زنان رؤسای جمهور از چه جایگاهی برخوردار هستند؟». صبح نو.
  49. ↑ «همه همسران رؤسای جمهور ایران -- منصوره خجسته باقرزاده». عصر ایران.
  50. ↑ «همه همسران رؤسای جمهور ایران». ایسنا. ۲۷ مهر ۱۳۹۳. دریافت‌شده در ۲۴ مرداد ۱۳۹۴.
  51. ↑ «همه همسران رؤسای جمهور ایران». خبرگزاری ایسنا. ۲۷ مهر ۱۳۹۳.
  52. ↑ «آلبوم عکس: همه همسران سران». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۹ تیر ۱۳۹۲.
  53. ↑ «کروبی پسر آیت‌الله خامنه‌ای را به دخالت در انتخابات متهم کرد». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۹ ژوئن ۲۰۰۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ سپتامبر ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۲۶ فروردین ۱۳۸۷.
  54. ↑ علیرضا نوری‌زاده (۲۳ نوامبر ۲۰۰۷). «یا رب این بچه ترکان چه دلیرند به خون». سایت اینترنتی دکتر علیرضا نوری‌زاده. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ ژانویه ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۲۶ فروردین ۱۳۸۷.
  55. ↑ ۵۵٫۰ ۵۵٫۱ «از ازدواج انقلابی تا ازدواج سیاسی». سایت تحلیلی خبری عصر ایران. ۸ اردیبهشت ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ آوریل ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۸ فروردین ۱۳۸۷. شهروند امروز
  56. ↑ «همه چیز دربارهٔ فرزندان امام خامنه‌ای». شبکه مجازی میبد ما. ۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۸ آبان ۱۳۹۱.
  57. ↑ ««خواستگاری» داستان ازدواج پسر مقام معظم رهبری با دختر دکتر حداد عادل». وبگاه ایرانیان آتلانتا (‎AtlantaPersians.com). بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۶ فروردین ۱۳۸۷. نشریه «اشراق اندیشه» به نقل از حجت السلام پاینده، از اعضای دفتر مقام معظم رهبری
  58. ↑ ناگفته‌های زندگی مقام معظم رهبری در مصاحبه با حجت‌الاسلام مروی بایگانی‌شده در ۲۶ مارس ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine
  59. ↑ «انتخابات ۱۳۶۰ و ۱۴۰۰؛ تاریخ تکرار می‌شود؟». بی‌بی‌سی فارسی. ۶ خرداد ۱۴۰۰. دریافت‌شده در ۶ سپتامبر ۲۰۲۱.
  60. ↑ ۶۰٫۰ ۶۰٫۱ آیت‌الله خامنه‌ای از ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۸ بایگانی‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine
  61. ↑ «دوره اول ریاست جمهوری مقام معظم رهبری». پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه. ۲۴ مهر ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ آوریل ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۸ آوریل ۲۰۱۸.
  62. ↑ «آشنایی با ادوار انتخابات ریاست جمهوری در ایران». همشهری‌آنلاین. ۱۲ خرداد ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ فوریه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۸ آوریل ۲۰۱۸.
  63. ↑ «پاسخ به چند سؤال دربارهٔ انتخاب آیت‌الله خامنه‌ای به‌عنوان رهبر انقلاب در سال ۶۸». خبرگزای تسنیم. ۱۹ دی ۱۳۹۶. دریافت‌شده در ۱۸ آوریل ۲۰۱۸.
  64. ↑ «نامه امام در عزل آقای منتظری». خبرگزاری فارس. ۶ فروردین ۱۳۹۶. دریافت‌شده در ۲۲ فوریهٔ ۲۰۱۹.
  65. ↑ «مسئله محرمانه‌ای که از نماز جمعه گفته شد+ صوت». خبرگزاری فارس. ۶ آبان ۱۳۹۳. دریافت‌شده در ۲۱ آوریل ۲۰۱۸.
  66. ↑ ۶۶٫۰ ۶۶٫۱ «سال سرنوشت ساز ۶۸: تصویر آیت‌الله خامنه‌ای در خاطرات هاشمی رفسنجانی». BBC Persian. ۲۰۱۳-۰۳-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۱-۰۸.
  67. ↑ چگونه آیت‌الله خامنه‌ای رهبر شد؟ پرسمان
  68. ↑ فیلم جلسه نمایش داده شده در صدا و سیما
    در دیدئو ببینید
     بایگانی‌شده در ۲۴ دسامبر ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine
  69. ↑ آیا آیت‌الله خامنه‌ای رهبر موقت بودند؟! بایگانی‌شده در ۹ ژانویه ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine
  70. ↑ رمضانپور، علی‌اصغر (۲۰۱۴-۰۶-۰۵). «خامنه‌ای و لغو مرجعیت شیعه در ایران». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۱-۰۸.
  71. ↑ باستانی، حسین (۲۰۱۹-۰۶-۰۴). «مستندات یک عملیات رسانه‌ای: تثبیت رهبری 'آیت‌الله خامنه‌ای'». BBC Farsi. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۰۵.
  72. ↑ «انتخاب آیت‌الله خامنه‌ای به رهبری». تبیان. ۱۶ خرداد ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۹ آوریل ۲۰۱۸.
  73. ↑ «نظر امام (ره) حذف مرجعیت از شرایط رهبری بود/ قید موقت برای این بود تا رفراندوم بازنگری قانون اساسی انجام شود/ اگر توصیه‌های امام (ره) هم نبود به فردی جز آیت‌الله خامنه‌ای نمی‌رسیدیم». شبکه افق. ۲۴ دی ۱۳۹۶. دریافت‌شده در ۱۹ آوریل ۲۰۱۸.
  74. ↑ [مندرج در صورت مشروح مذاکرات شورای بازنگری قانون اساسی، جلد ۱، صفحه ۵۸]
  75. ↑ نامه روح‌الله خمینی رهبر ایران به علی مشکینی رئیس مجلس خبرگان درباره متمم قانون اساسی
  76. ↑ جنبش راه سبز - قاسم شعله سعدی، نماینده اسبق مجلس و استاد دانشگاه تهران، بازداشت شد بایگانی‌شده در ۱۲ نوامبر ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine
  77. ↑ «کروبی به آیت‌الله خامنه‌ای: شرایط رهبری را ندارید» (به انگلیسی). ۲۰۲۰-۰۱-۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۱۷.
  78. ↑ «نامه کروبی به خامنه‌ای: "بدون شک هیچ‌یک از شرایط و صفات احراز مسئولیت رهبری را ندارید"». ار. اف. ای - RFI. ۲۰۲۰-۰۱-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۱۷.
  79. ↑ «کروبی خطاب به خامنه‌ای: هیچ‌یک از صفات رهبری را ندارید». euronews. ۲۰۲۰-۰۱-۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۱۷.
  80. ↑ «موسوی خوئینی در نامه به آیت‌الله خامنه‌ای: مردم نسبت به مدیریت کشور بی‌اعتماد و بی‌اعتقاد شده‌اند». به کوشش BBC News فارسی. ۲۰۲۰-۰۶-۲۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۱۲.
  81. ↑ «موسوی خوئینی خامنه‌ای را مسئول «اوضاع غیرقابل دوام فعلی» دانست». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۱۲.
  82. ↑ Welle (www.dw.com)، Deutsche. «نامه موسوی خوئینی‌ها به خامنه‌ای موجی از انتقادات را برانگیخت | DW | 28.06.2020». DW.COM. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۱۲.
  83. ↑ «۱۵مرد کلیدی دولت پنهان خامنه‌ای». radiofarda.
  84. ↑ اولین کسی که مرجعیت مقام معظم رهبری را در رسانه‌ها اعلام کرد، من بودم درحالی که برخی دوستان با من دعوا کردند بایگانی‌شده در ۱۳ ژانویه ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine
  85. ↑ نظرات آقایان آیات هاشمی شاهرودی ، تسخیری ، بنی فضل ، موسوی همدانی + نظر طاهری اصفهانی در خصوص اعلمیت یا اصلح بودن تقلید از آیت‌الله العظمی خامنه ای در سال 1373 بایگانی‌شده در ۱۲ ژانویه ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine
  86. ↑ نظرات آقایان آیات استادی، محسنی گرکانی، هاشمی، و مجتهدی در خصوص اعلمیت یا اصلح بودن تقلید از آیت‌الله العظمی خامنه ای در سال 1373 بایگانی‌شده در ۱۲ ژانویه ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine
  87. ↑ نظرات آقایان آیات حکیم، نجفی خوانساری، شفیعی، و قزلجه ای در خصوص اعلمیت یا اصلح بودن تقلید از آیت‌الله العظمی خامنه ای در سال 1373 بایگانی‌شده در ۱۲ ژانویه ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine
  88. ↑ نظرات آقایان آیات جناتی، راستی کاشانی، فقیه ایمانی و روحانی در خصوص اعلمیت یا اصلح بودن تقلید از آیت‌الله العظمی خامنه ای در سال 1373 بایگانی‌شده در ۱۲ ژانویه ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine
  89. ↑ ۱۳۷۳: سال معرفی مراجع تقلید شیعیان بایگانی‌شده در ۱ مارس ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine
  90. ↑ میشل، سرژ (۲۰۱۰)، صفحهٔ ۳۵۳
  91. ↑ «سخنرانی ۱۳ رجب». دریافت‌شده در ۲۰ مه ۲۰۱۳.
  92. ↑ روز آن لاین بایگانی‌شده در ۲۷ ژوئن ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine
  93. ↑ سخنرانی آیت‌الله منتظری دربارهٔ مرجعیت خامنه‌ای در یوتیوب
    در دیدئو ببینید
     دریوتیوب
  94. ↑ «مهدی خزعلی: پدرم مخالف مرجعیت آیت‌الله خامنه‌ای بود و زیر فشار دفتر رهبری استعفا کرد». رادیو فردا. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ آوریل ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۴-۲۲.
  95. ↑ مهدی خزعلی: پدرم مخالف مرجعیت آیت‌الله خامنه‌ای بود و زیر فشار دفتر رهبری استعفا کرد بایگانی‌شده در ۲۲ آوریل ۲۰۱۸ توسط Wayback Machine
  96. ↑ «جنبش راه سبز - موافقان و مخالفان مرجعیت آقای خامنه ای». www.rahesabz.net. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۰۱.
  97. ↑ HMouK (۲۰۱۳-۰۹-۱۵). «مخالفان مرجعیت رهبری در جامعهٔ مدرسین». محسن کدیور. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۰۱.
  98. ↑ Forbes list of The World's Most Powerful People
  99. ↑ "قدرتمندترین انسان‌های جهان" (به انگلیسی). فوربس. ۲ نوامبر ۲۰۱۱. Archived from the original on 30 December 2012. Retrieved 14 November 2011.
  100. ↑ http://www.forbes.com/profile/ali-hoseini-khamenei/ بایگانی‌شده در ۱۹ اوت ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine
  101. ↑ سجادپور، کریم. "بازخوانی خامنه‌ای: دیدگاه جهانی قدرتمندترین رهبر ایران" (به انگلیسی). وبگاه موقوفه کارنگی برای صلح بین‌المللی. Archived from the original on 10 April 2008. Retrieved 2008-04-27.
  102. ↑ "بخش ایران - بازخوانی خامنه‌ای: دیدگاه جهانی قدرتمندترین رهبر ایران" (به انگلیسی). وبگاه موقوفه کارنگی برای صلح بین‌المللی. Retrieved 2008-04-27.[پیوند مرده]
  103. ↑ «اهمیت هیچ رهبری در جهان به اندازه آیت‌الله خامنه‌ای نیست». وبگاه آفتاب (‎aftab.ir). ۱۹ فروردین ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ آوریل ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۸ اردیبهشت ۱۳۸۷. خبرگزاری فارسی
  104. ↑ «تحلیل مؤسسه کارنگی دربارهٔ رهبر انقلاب». سایت تحلیلی خبری عصر ایران. ۱۹ فروردین ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ آوریل ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۸ اردیبهشت ۱۳۸۷.
  105. ↑ بزرگمهر شرف الدین (۱۷ سپتامبر ۲۰۱۱). «آیت الله خامنه‌ای؛ مرد فضاهای خالی». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ ژوئیه ۲۰۱۶.
  106. ↑ میشل، سرژ (۲۰۱۰)، صفحه ۳۵۲–۳۵۱
  107. ↑ رادیوزمانه (۱۴ خرداد ۱۳۹۵). «آیت‌الله خامنه‌ای: توهم توطئه، خود یک توطئه است». رادیوزمانه. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ ژوئن ۲۰۱۶.
  108. ↑ مشرق نیوز (۱۴ خرداد ۱۳۹۵). «وقتی سیا اصطلاح «تئوری توطئه» را اختراع کرد +عکس و فیلم». مشرق نیوز. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ اکتبر ۲۰۱۶.
  109. ↑ امام مذاکره با آمریکا را ممنوع کرد و من هم ممنوع می‌کنم بایگانی‌شده در ۲۸ آوریل ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine
  110. ↑ آبراهامیان (۱۳۹۳). کودتا. ص. ۳۰۶.
  111. ↑ ولی فقیه، مشروعیت خود را از مردم می‌گیرد یا خدا؟ بایگانی‌شده در ۲۱ ژوئیه ۲۰۰۹ توسط Wayback Machine, بی‌بی‌سی فارسی
  112. ↑ پایگاه اطلاع‌رسانی و استفتائات آیت‌الله خامنه‌ای - ولایت فقیه و حکم حاکم - سؤال ۶۳ بایگانی‌شده در ۳۱ اوت ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine,
  113. ↑ ۱۱۳٫۰ ۱۱۳٫۱ ۱۱۳٫۲ مقایسه تطبیقی مفهوم اطلاق در نظام‌های سلطنتی و ولایتی بایگانی‌شده در ۱۳ نوامبر ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine، از کتاب اجوبة الاستفتائات، سید علی خامنه‌ای، وبگاه حوزه
  114. ↑ ۱۱۴٫۰ ۱۱۴٫۱ ۱۱۴٫۲ «اظهارات رهبر جمهوری اسلامی دربارهٔ «ولایت مطلقه فقیه»». رادیو فردا. ۲۰۱۱-۰۹-۰۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ اوت ۲۰۱۸.
  115. ↑ حسین باستانی (۲۲ اسفند ۱۳۹۱). «توصیف جدید رهبر ایران از جایگاه خود: حرفی نمی‌زنم مگر آنکه دستور باشد». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ مارس ۲۰۱۳.
  116. ↑ «گزارشگران بدون مرز نام آیت‌الله خامنه‌ای را در میان «درندگان آزادی رسانه‌ها» قرار داد | صدای آمریکا فارسی». ir.voanews.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۷-۰۷.
  117. ↑ ««درندگان آزادی اطلاع‌رسانی در جهان»؛ تصویر خامنه‌ای در کنار رهبران ۳۶ کشور دیگر». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۷-۰۷.
  118. ↑ «خامنه‌ای در لیست "درندگان آزادی رسانه"، یزدان شهدایی». Iran Transition Council. ۲۰۲۱-۰۷-۰۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۷-۰۷.
  119. ↑ Spotlight on Press Tyrants: CPJ Names Ten Worst Enemies of the Press بایگانی‌شده در ۲۹ نوامبر ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine
  120. ↑ مجلس ششم، ضعف نمایندگان یا مشکل ساختاری؟ بایگانی‌شده در ۲۴ اکتبر ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine
  121. ↑ «قانون مطبوعات در فراز و نشیب تحولات سیاسی». خبرگزاری ایرنا. ۱۸ بهمن ۱۳۹۸.
  122. ↑ همسر نوری زاد: نگران سرانجام مصیبتی که بر سر افراد خیرخواه کشور آورده‌اند، هستم بایگانی‌شده در ۱ اوت ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine
  123. ↑ یادمان اسرای جنبش سبز/ احمد زیدآبادی تاوان انتقاد خود از رهبر را پس می‌دهد! بایگانی‌شده در ۷ آوریل ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine
  124. ↑ کمیته حمایت از روزنامه‌نگاران: ایران بزرگترین زندان روزنامه‌نگاران بعد از چین بایگانی‌شده در ۲۴ ژانویه ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine
  125. ↑ The world view of iran's most powerful leader بایگانی‌شده در ۶ مه ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine
  126. ↑ ۱۲۶٫۰ ۱۲۶٫۱ جلال کیهان منش (۹ آبان ۱۳۸۸). «سرنوشت منتقدین آِیت الله خامنه‌ای». روزآنلاین. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ فوریه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۲ بهمن ۱۳۹۲.
  127. ↑ «تاریخچه‌ای از «حصر» و بازداشت در «خانه امن»: سرنوشت چهار رهبر ناپدید شده چه خواهد بود؟». کمپین بین‌المللی حقوق بشر در ایران. ۱۵ اسفند ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ فوریه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۲ بهمن ۱۳۹۲.
  128. ↑ Proپرونده: Iran's dissident ayatollah (به انگلیسی), BBC World, 30 January 2003, retrieved 1 February 2014
  129. ↑ «مهدی خزعلی، وبلاگ‌نویس منتقد، بازداشت شد». رادیو فردا. ۱۹ دی ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ فوریه ۲۰۱۴.
  130. ↑ شاهرخ بهزادی (۲۰۱۴-۰۲-۰۱). «نوری‌زاد خطاب به آیت‌الله خامنه‌ای: عدم کفایت شما برای رهبری قطعی و محرز است». رادیو فرانسه.
  131. ↑ «دیدار رئیس‌جمهوری و اعضای هیئت دولت با رهبر انقلاب». دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای.
  132. ↑ «آیت الله خامنه‌ای: به جای ایران قبل از اسلام بر ایران بعد از اسلام تأکید شود». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۹ اوت ۲۰۱۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ ژانویه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۹ اوت ۲۰۱۱.
  133. ↑ ۱۳۳٫۰ ۱۳۳٫۱ ۱۳۳٫۲ ۱۳۳٫۳ «رسانه‌های خارجی دربارهٔ علاقه آیت‌الله خامنه‌ای به شعر و ادبیات چه می‌گویند؟». نسیم آنلاین. ۲۰۱۶-۰۶-۲۰. دریافت‌شده در ۳۰ فروردین ۱۴۰۰.
  134. ↑ «امام خامنه‌ای در نوجوانی چه رمان‌هایی را مطالعه می‌کردند؟». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ اوت ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۵ ژوئیه ۲۰۱۶.
  135. ↑ Flood، Alison, ویراستار (۲۰۱۵-۰۲-۲۷). «Ayatollah Khamenei reveals himself as an '#AvidReader' of fiction» [آیت الله خامنه‌ای خود را یک خوانندهٔ مشتاق به داستان نشان می‌دهد.]. The Guadian. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۵-۰۷-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۶-۰۵-۰۷.
  136. ↑ «گاردین: آیت‌الله خامنه‌ای نگاه بسیار حرفه‌ای به رمان دارد». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۵ ژوئیه ۲۰۱۶.
  137. ↑ «در مخاطب‌شناسی دچار توهم بودیم». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ اوت ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۵ ژوئیه ۲۰۱۶.
  138. ↑ ۱۳۸٫۰ ۱۳۸٫۱ ۱۳۸٫۲ فرج سرکوهی (۲۰۱۱-۱۰-۱۱). «موسیقی و مجسمه؛ عقب‌نشینی فقه سنتی در برابر هنر؟». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۶.
  139. ↑ «شاخصه‌های زن در انقلاب اسلامی براساس دیدگاه‌های سید علی خامنه‌ای تدوین شد». رادیو فرانسه پارسی. ۲۰ آوریل ۲۰۱۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ آوریل ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۲ مه ۲۰۱۳.
  140. ↑ ۱۴۰٫۰ ۱۴۰٫۱ ۱۴۰٫۲ ۱۴۰٫۳ Donna M. Hughes (February 2000), Women and Reform in Iran (به انگلیسی), University of Rhode Island, retrieved 12 May 2013
  141. ↑ «رهبر ایران: حضور زنان در مناصب اجرایی افتخار ندارد». بی‌بی‌سی پارسی. ۱۱ مه ۲۰۱۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ ژوئن ۲۰۱۳.
  142. ↑ «بیانات در دیدار جمعی از مداحان». دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای. ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ مه ۲۰۱۳.
  143. ↑ Jason Rezaian (21 July 2012), Struggle over what to wear in Iran (به انگلیسی), Washington Post, retrieved 12 May 2013
  144. ↑ آیت‌الله خامنه‌ای خواستار خودداری از سفرهای خارجی شد - BBC News فارسی بایگانی‌شده در ۱۷ ژوئن ۲۰۱۸ توسط Wayback Machine
  145. ↑ ««تهاجم ترکیبی» رمز عملیات جدید خامنه‌ای در برابر تهاجم فرهنگی». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۲-۰۹.
  146. ↑ «فرمان تهاجم تركيبي و جهاد تبيين». روزنامه اعتماد. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۲-۰۹.
  147. ↑ بی‌بی‌سی بایگانی‌شده در ۱ سپتامبر ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine
  148. ↑ 15 دی سالروز عملیات آفندی نصر بایگانی‌شده در ۱۱ فوریه ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine
  149. ↑ مشرق نیوز بایگانی‌شده در ۱۶ مارس ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine
  150. ↑ مروری بر عملیات نصر و شهادت دانشجویان پیرو خط امام بایگانی‌شده در ۱۵ مارس ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine
  151. ↑ خاطرات صیاد شیرازی بایگانی‌شده در ۱۱ فوریه ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine
  152. ↑ ««از آزادی هماهنگ‌کننده تیم ترور میکونوس متاسفم»». وبگاه رادیو فردا. ۲۰۰۷-۱۲-۱۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ دسامبر ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۲۶ نوامبر ۲۰۰۸.
  153. ↑ جزئیات خواندنی ماجرای میکونوس بعد از ۱۴ سال بایگانی‌شده در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine (فارسی) سایت خبری تحلیلی عصر ایران به نقل از کتاب «بررسی روابط ایران و آلمان» نوشته سید حسین موسویان چاپ مرکز تحقیقات استراتژیک/ شابک: ۹۶۴۷۲۹۸۱۷x
  154. ↑ «اشاره رهبرانقلاب به کدام ماجرا بود/دشمنی مداوم غرب با ایران». خبرگزاری مهر | Mehr News Agency. ۲۰۱۷-۰۵-۰۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ اوت ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۱۶.
  155. ↑ "German court implicates Iran leaders in '92 killings" (به انگلیسی). وبگاه CNN. April ۱۰, ۱۹۹۷. Archived from the original on 12 February 2009. Retrieved 26 November 2008.
  156. ↑ ALAN COWELL (April ۱۱, ۱۹۹۷). "BERLIN COURT SAYS TOP IRAN LEADERS ORDERED KILLINGS" (به انگلیسی). وبگاه The New York Times. Retrieved 26 November 2008.
  157. ↑ جزئیات خواندنی ماجرای میکونوس بعد از ۱۴ سال بایگانی‌شده در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine
  158. ↑ German court rules Iranian leaders ordered Berlin slayings بایگانی‌شده در ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine
  159. ↑ LARRY ROHTER (March ۱۰, ۲۰۰۳). "Argentine Judge Indicts 4 Iranian Officials in 1994 Bombing of Jewish Center" (به انگلیسی). وبگاه The New York Times. Retrieved 26 November 2008.
  160. ↑ «روزنامه همشهری - ایران - سیاست‌خارجی - واکنش ایران به اتهامات مجدد آرژانتین». ۵ آبان ۱۳۸۶. دریافت‌شده در ۳۱ ژانویه ۲۰۲۲.[پیوند مرده]
  161. ↑ حقوق رهبر انقلاب به روایت اطرافیان چقدر است؟
  162. ↑ رئیس دفتر آیت‌الله خامنه‌ای: رهبر زیر خط متوسط زندگی می‌کند
  163. ↑ نگاهی به سلوک و ساده‌زیستی مقام معظم رهبری
  164. ↑ [۱]
  165. ↑ روایت مشاور ارشد بنیاد آمریکایی کارنگی از ساده‌زیستی رهبر انقلاب
  166. ↑ ایران برای تحکیم قدرت رهبر بر اقتصاد قانون خود را اصلاح کرد
  167. ↑ «به بهانه تحریم خامنه‌ای توسط آمریکا؛ رهبری که با ادعای ساده‌زیستی، مالک امپراتوری ۹۵ میلیارد دلاری است». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۳۰.
  168. ↑ «رویترز: آیت‌الله خامنه‌ای یک امپراتوری ۹۵ میلیارد دلاری را کنترل می‌کند». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۳۰.
  169. ↑ «95 میلیارد دلار، ارزش ثروت تحت کنترل آیت‌الله خامنه‌ای». ار. اف. ای - RFI. ۲۰۱۳-۱۱-۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۳۰.
  170. ↑ نت، العربیة (۲۰۱۳-۱۱-۱۱). «امپراتوری اقتصادی رهبر ایران افشا شد». العربیة نت. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۳۰.
  171. ↑ Welle (www.dw.com)، Deutsche. «گزارش اختصاصی رویترز از "امپراتوری مالی خامنه‌ای" | DW | 12.11.2013». DW.COM. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۳۰.
  172. ↑ «سفارت آمریکا در عراق از دارایی ۲۰۰ میلیاردی رهبر جمهوری اسلامی نوشت». voanews.
  173. ↑ «برآوردی از ثروت یکی از نهادهای زیر نظر رهبر ایران». bbc.
  174. ↑ «پنج چهره فاسد جمهوری اسلامی». tavaana.
  175. ↑ «توئیت‌های وزارت خارجه آمریکا دربارهٔ ثروت حاکمان ایران: مکارم شیرازی، سلطان شکر». voanews.
  176. ↑ «نهادهای اقتصادی زیر نظر دفتر خامنه‌ای وارد بورس می‌شوند». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۱.
  177. ↑ «به بهانه تحریم خامنه‌ای توسط آمریکا؛ رهبری که با ادعای ساده‌زیستی، مالک امپراتوری ۹۵ میلیارد دلاری است | صدای آمریکا فارسی». ir.voanews.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۲۸.
  178. ↑ «۳۶ هزار میلیارد تومان درآمد در یک سال؛ گوشه‌ای از امپراتوری مالی خامنه‌ای به روایت رئیس بنیاد مستضعفان | صدای آمریکا فارسی». ir.voanews.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۲۹.
  179. ↑ «نباید املاک بنیاد مستضعفان در اختیار شخصیت‌ها و نهادها باشد/ پولی از بنیاد، وارد انتخابات نمی‌شود/ تمام ۶۰۰ میلیون دلار ارز صادرات را وارد کشور کردیم». خبرگزاری ایلنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۲۹.
  180. ↑ «گوشه‌ای از امپراتوری مالی خامنه‌ای به روایت رئیس بنیاد مستضعفان: ۳۶ هزار میلیارد تومان درآمد در یک سال!». جستجوگر هوشمند خبری (اخبار لحظه ای ایران و جهان). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۲۹.
  181. ↑ «احمد توکلی: گردش مالی بنیاد مستضعفان ۳۶ هزار میلیارد تومان است، شفافیت مالی باید از دفتر خامنه‌ای شروع شود». ار. اف. ای - RFI. ۲۰۲۰-۰۸-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۱۹.
  182. ↑ «فرمان اجرایی پرزیدنت ترامپ؛ دارایی‌های آیت‌الله علی خامنه‌ای و دفتر او تحریم شدند». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۷.
  183. ↑ Swan, Betsy (2019-06-24). "U.S. Sanctions Supreme Leader of Iran" (به انگلیسی). Retrieved 2019-12-27.
  184. ↑ "Trump puts sanctions on Iranian supreme leader, other top officials" (به انگلیسی). به کوشش Reuters. 2019-06-25. Retrieved 2019-12-27.{{cite web}}: نگهداری CS1: سایر موارد (link)
  185. ↑ Welle (www.dw.com)، Deutsche. «سناتورهای آمریکایی خواهان تحریم خامنه‌ای و رئیسی شدند | DW | 16.07.2021». DW.COM. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۷-۱۸.
  186. ↑ «۱۷ سناتور جمهوری‌خواه طرح تحریم حقوق بشری خامنه‌ای و رئیسی ارائه دادند». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۷-۱۸.
  187. ↑ «ششم تیر ماه در گذار تاریخ». مرکز اسناد انقلاب اسلامی. ۶ تیر ۱۳۹۶. دریافت‌شده در ۱ فروردین ۱۴۰۰.
  188. ↑ «جزئیات ترور نافرجام آیت‌الله خامنه‌ای در مسجد ابوذر تهران + فیلم». باشگاه خبرنگاران جوان. ۶ تیر ۱۳۹۶. دریافت‌شده در ۱ فروردین ۱۴۰۰.
  189. ↑ «ناگفته‌هایی از حادثهٔ تلخ 6 تیر 1360/ خاطره رهبر انقلاب از انفجار بمب در مسجد ابوذر». باشگاه خبرنگاران جوان. ۶ تیر ۱۳۹۴. دریافت‌شده در ۱ فروردین ۱۴۰۰.
  190. ↑ «عمل جراحی موفقیت‌آمیز رهبر معظم انقلاب/عیادت روحانی و آیت‌الله هاشمی از حضرت آیت‌الله خامنه ای/دکتر مرندی: وضعیت عمومی رهبری کاملاً خوب است/ایشان بعد از طی دوران نقاهت به منزل منتقل می‌شوند». انتخاب. ۱۷ شهریور ۱۳۹۳. دریافت‌شده در ۱ فروردین ۱۴۰۰.
  191. ↑ «آیت‌الله خامنه‌ای در بیمارستان بستری شد». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۷ شهریور ۱۳۹۳. دریافت‌شده در ۱ فروردین ۱۴۰۰.
  192. ↑ «هاشمی رفسنجانی منتظر مرگ خامنه‌ای است و اقدامات بعدی او (متن اصلی در وبگاه ویکی‌لیکس)». ویکی‌لیکس. ۲۸ اوت ۲۰۰۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ نوامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۰.
  193. ↑ «سندی در بارهٔ سرطان خون آیت‌الله خامنه ای». رادیو بین‌المللی فرانسه. ۳۰ نوامبر ۲۰۱۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ ژانویه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۴ ژانویه ۲۰۲۰.
  194. ↑ Gélie، Philippe (۲۷ فوریه ۲۰۱۵). «Iran: guerre de succession en vue au sommet de l'État». lefigaro. دریافت‌شده در ۲۰ مارس ۲۰۲۱.
  195. ↑ ۱۹۵٫۰ ۱۹۵٫۱ «ماجرای گزارش‌ها دربارهٔ 'بیماری و وخامت حال' آیت‌الله خامنه‌ای چه بود؟». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۸ آذر ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۱ فروردین ۱۴۰۰.
  196. ↑ ROCHE, DARRAGH (۵ دسامبر ۲۰۲۰). "Journalist Claims Iran's Supreme Leader Transfers Power to Son as Health Deteriorates". نیوزویک (به انگلیسی). Retrieved 20 March 2021.
  197. ↑ Keane, Dan (۶ دسامبر ۲۰۲۰). "POWER STRUGGLE Iran's supreme leader 'handing power to son as health deteriorates' & tensions rise over scientist's assassination". د سان (به انگلیسی). Retrieved 20 March 2021.
  198. ↑ «عضو دفتر نشر آثار خامنه‌ای اخبار «وخیم شدن» وضعیت سلامتی رهبر جمهوری اسلامی را تکذیب کرد». رادیو فردا. ۱۷ آذر ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۲۵ اسفند ۱۳۹۹.

منابع

پیوند به بیرون

مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به سید علی خامنه‌ای در ویکی‌گفتاورد موجود است.
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ سید علی خامنه‌ای موجود است.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=سید_علی_خامنه‌ای&oldid=34103896»