سید حسن آیت

حسن آیت
سید حسن آیت
نماینده دوره اول مجلس شورای اسلامی
حوزه انتخاباتی	تهران
عضو شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی
مشغول به کار ۱۳۵۷ – ۱۳۵۹
نماینده استان اصفهان و عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان قانون اساسی
مشغول به کار ۱۳۵۸ – ۱۳۵۸
اطلاعات شخصی
زاده	سید حسن آیت ۳ تیر ۱۳۱۷ نجف آباد، اصفهان
درگذشت	۱۴ مرداد ۱۳۶۰ مرکز تهران،
ملیت	ایران
حزب سیاسی	حزب زحمتکشان ملت ایران (؟ -۱۳۳۹) حزب جمهوری اسلامی
محل تحصیل	دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
شغل	سیاستمدار
مذهب	اسلام شیعه

پیکر دکتر سید حسن آیت در پزشکی قانونی، ساعتی پس از ترور

حسن آیت (زادهٔ ۳ تیر ۱۳۱۷، نجف آباد - کشته شدهٔ ۱۴ مرداد ۱۳۶۰، تهران) عضو حزب زحمتکشان ملت ایران، عضو شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی، از نمایندگان استان اصفهان و عضو هیئت رئیسهٔ مجلس خبرگان قانون اساسی و نمایندهٔ تهران در دورهٔ اول مجلس شورای اسلامی بود. او نقش مهمی در تدوین اصول قانون اساسی و الحاق اصل ولایت فقیه به آن داشت. آیت که به گفته‌ای طراح سقوط ابوالحسن بنی‌صدر (نخستین رئیس‌جمهوری اسلامی ایران) بوده‌است، در مرکز تهران توسط گروه نامعلومی ترور شد. یرواند آبراهامیان سازمان مجاهدین خلق را مسئول ترور وی می داند.

تولد و تحصیلات

سید حسن آیت در سوم تیرماه ۱۳۱۷ در نجف‌آباد اصفهان به دنیا آمد. او در خانواده‌ای مذهبی پرورش یافت و پس از گذراندن دوران دبستان و دبیرستان در شهر نجف‌آباد، تحصیلات عالیهٔ خود را در رشته‌های علوم اجتماعی، حقوق، ادبیات، جامعه‌شناسی و روزنامه‌نگاری در تهران به اتمام رساند و هم‌زمان با تحصیل در دانشگاه،دروس حوزوی را نیز آموخت و به زبان‌های عربی، انگلیسی و فرانسوی نیز تسلط پیدا کرد. تحصیلات متنوع آیت باعث شد که برای مدت زیادی در زمرهٔ دانشجویان، با محافل روشن‌فکری دانشگاه ارتباط مستقیم داشته باشد. از جمله اینکه وی در دوره کارشناسی ارشد رشتهٔ جامعه‌شناسی با ابوالحسن بنی‌صدر همکلاس بوده‌است. همچنین وی دوره روزنامه‌نگاری خود را در مؤسسه اطلاعات پشت سر گذاشت.

فعالیت سیاسی

حسن آیت در اواخر سال ۱۳۳۹ به عضویت حزب زحمتکشان ملت ایران درآمد. بنیان‌گذار این حزب مظفر بقایی از پر رمز و رازترین رجال سیاسی تاریخ معاصر ایران است. حسن آیت در نامه ۹۴ صفحه‌ای که در سال ۱۳۴۲ برای مظفر بقایی نوشت و هم‌اکنون در کتابخانه مجلس شورای اسلامی نگهداری می‌شود آورده‌است:

موقعی که من به حزب آمدم موقعی بود که جنابعالی در زندان بودید و دادستان ارتش برایتان تقاضای اعدام کرده بود. سر و صدای جبهه جدید ملی ایران را پر کرده بود و جراید تقریباً بالاتفاق در تمجید و تحسین و تعظیم جبهه ملی می‌کوشیدند و گویا در اینمورد با یکدیگر مسابقه گذارده بودند. عده زیادی به این جبهه پیوسته بودند. گروهی از روی ایمان، گروهی از روی ترس و گروهی از روی طمع. در چنین موقعیتی بر خود فرض دانستم که رسماً افتخار عضویت حزب زحمتکشان ملت ایران را با وجود تمام مشکلاتی که در زندگی خصوصی من وجود داشت بیابم. با وجودی که تا آنجا که مقدور بوده‌است از نقاط قوت و ضعف جنابعالی با اطلاع بودم.

او در این نامه یادآور می‌شود که از رای اعتماد دکتر بقایی به کابینه‌های قوام، حکیمی و ساعد در دوره پانزدهم مجلس شورای ملی مطلع بوده‌است.

نقش آیت در تدوین قانون اساسی

اندکی پیش از پیروزی انقلاب ۵۷، حسن حبیبی از اعضای نهضت آزادی، به در خواست خمینی، طرح اولیه یا پیش‌نویس قانون اساسی ایران را تهیه کرد. پیش‌نویس قانون اساسی که فاقد اصل ولایت فقیه بود، پس از تهیه مورد تأیید خمینی و بعد از آن شورای انقلاب قرار گرفت؛ ولی با توجه به آنچه در حکم نخست‌وزیری بازرگان آمده بود، دولت موقت و نیروهای متمایل به آن طرفدار تشکیل مجلس مؤسسان برای اصلاح پیش‌نویس قانون اساسی بودند که به پیشنهاد طالقانی و تأیید خمینی، مجلس خبرگان تدوین قانون اساسی تشکیل گردید. مجلسی که حسن آیت با عضویت در هیئت رئیسه آن، نقش کلیدی در ارائه و الحاق اصل ولایت فقیه به قانون اساسی ایران ایفا نمود.

مستند اسرار آیت

در این مستند که به همت مرکز مستندسازی پیام گستر تولید شده‌است؛ صحنه ترور آیت بازسازی شده و همچنین افراد و طیف‌های مختلف فکری آن زمان از جمله: علی‌محمد بشارتی از اعضای گروه قنات، جواد منصوری از اعضای حزب جمهوری اسلامی، ابراهیم اسرافیلیان از نمایندگان دوره دوم مجلس شورای اسلامی و از دوستان مبارزاتی آیت، اسدالله بادامچیان از اعضای حزب موتلفه، سید احمد کاشانی از نمایندگان دوره اول و دوم مجلس شورای اسلامی و همچنین مهندس هاشم صباغیان از اعضای نهضت آزادی و … مصاحبه‌های مفصلی صورت گرفته‌است.

ترور حسن آیت

حسن آیت در هشت صبح روز چهارشنبه ۱۴ مرداد ۱۳۶۰ (پنج هفته پس از واقعهٔ هفتم تیر) در مقابل منزلش در مرکز تهران با شلیک ۶۵ گلوله کشته شد. یرواند آبراهامیان معتقد است این ترور کار سازمان مجاهدین خلق بوده‌است.

آثار

• «چهره حقیقی مصدق‌السلطنه». تهران: دفتر انتشارات اسلامی

پیوند به بیرون

• بازخوانی پرونده شهید آیت