پرش به محتوا

سبزوار: تفاوت میان نسخه‌ها

مختصات: ۳۶°۰۷′شمالی ۵۷°۲۶′شرقی / ۳۶٫۱۲°شمالی ۵۷٫۴۳°شرقی / 36.12; 57.43
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
خنثی‌سازی ویرایش 23344552 توسط Hamidrezajamalabadi (بحث)
برچسب: خنثی‌سازی
خنثی‌سازی ویرایش 23344513 - خنثی سازی ویرایش های توهین آمیز یک جاهل کم سواد
برچسب: خنثی‌سازی
خط ۲۰: خط ۲۰:
|نام‌محلی=
|نام‌محلی=
|نام‌های‌دیگر=
|نام‌های‌دیگر=
|نام‌های‌قدیمی= بیهق،<ref name="ReferenceA">{{یادکرد کتاب | | نام خانوادگی =امین | نام = سیدعلینقی| پیوند نویسنده = سیدعلینقی امین| عنوان = [[تاریخ سبزوار]]| کوشش = [[سید حسن امین|پروفسور سید حسن امین]]| چاپ = اول | سال = ۱۳۸۲| ناشر = دائرةالمعارف ایران‌شناسی| مکان = تهران| زبان = فارسی| شابک = ۹۶۴-۹۳۹۶۷-۵-۶| صفحه =چهل و یک}}</ref> ساسویه،<ref name="ساسویه">[http://www.loghatnaameh.com/dehkhodaworddetail-9b198137ec6544589a34e6b01f9037dd-fa.html ساسویه در لغتنامه دهخدا]</ref> ساسان آباد،<ref>http://www.parsi.wiki/fa/wiki/topicdetail/37791b9e7fbb400995d9de52a0016880</ref> سربداران<ref>{{یادکرد کتاب | | نام خانوادگی =امین | نام = سیدعلینقی| پیوند نویسنده = سیدعلینقی امین| عنوان = [[تاریخ سبزوار]]| کوشش = [[سید حسن امین|پروفسور سید حسن امین]]| چاپ = اول | سال = ۱۳۸۲| ناشر = دائرةالمعارف ایران‌شناسی| مکان = تهران| زبان = افغانی| شابک = ۹۶۴-۹۳۹۶۷-۵-۶| صفحه =۱۱۱}}</ref>{{مدرک}}
|نام‌های‌قدیمی= بیهق،<ref name="ReferenceA">{{یادکرد کتاب | | نام خانوادگی =امین | نام = سیدعلینقی| پیوند نویسنده = سیدعلینقی امین| عنوان = [[تاریخ سبزوار]]| کوشش = [[سید حسن امین|پروفسور سید حسن امین]]| چاپ = اول | سال = ۱۳۸۲| ناشر = دائرةالمعارف ایران‌شناسی| مکان = تهران| زبان = فارسی| شابک = ۹۶۴-۹۳۹۶۷-۵-۶| صفحه =چهل و یک}}</ref> ساسویه،<ref name="ساسویه">[http://www.loghatnaameh.com/dehkhodaworddetail-9b198137ec6544589a34e6b01f9037dd-fa.html ساسویه در لغتنامه دهخدا]</ref> ساسان آباد،<ref>http://www.parsi.wiki/fa/wiki/topicdetail/37791b9e7fbb400995d9de52a0016880</ref> سربداران<ref>{{یادکرد کتاب | | نام خانوادگی =امین | نام = سیدعلینقی| پیوند نویسنده = سیدعلینقی امین| عنوان = [[تاریخ سبزوار]]| کوشش = [[سید حسن امین|پروفسور سید حسن امین]]| چاپ = اول | سال = ۱۳۸۲| ناشر = دائرةالمعارف ایران‌شناسی| مکان = تهران| زبان = فارسی| شابک = ۹۶۴-۹۳۹۶۷-۵-۶| صفحه =۱۱۱}}</ref>{{مدرک}}
|سال‌شهرشدن=
|سال‌شهرشدن=
|سال تأسیس شهرداری= ۱۳۱۱
|سال تأسیس شهرداری= ۱۳۱۱
|جمعیت=143000 تن در سال ۱۳۹۵<ref nme="amar95">{{سرشماری ۱۳۹۵|09}}</ref>
|جمعیت=۲۴۳٬۷۰۰ تن در سال ۱۳۹۵<ref name="amar95">{{سرشماری ۱۳۹۵|09}}</ref>
|تراکم‌جمعیت= ۷٬۷۴۲
|تراکم‌جمعیت= ۷٬۷۴۲
|زبان=مغولی
|زبان=فارسی
|مذهب=شیعه
|مذهب=شیعه
|مساحت=۲۶٫۷۶ کیلومتر مربع<ref name="Masahat">{{یادکرد وب |عنوان=نقشهٔ بافت‌های فرسودهٔ مصوب شهرها: سبزوار |ناشر=وب‌گاه شرکت مادرتخصصی عمران و بهسازی شهری ایران |نشانی=http://www.udro.org.ir/index.php?option=com_sobi2&sobi2Task=sobi2Details&sobi2Id=111&Itemid=83 |تاریخ بازدید=۶ آوریل ۲۰۱۳}}</ref>
|مساحت=۲۶٫۷۶ کیلومتر مربع<ref name="Masahat">{{یادکرد وب |عنوان=نقشهٔ بافت‌های فرسودهٔ مصوب شهرها: سبزوار |ناشر=وب‌گاه شرکت مادرتخصصی عمران و بهسازی شهری ایران |نشانی=http://www.udro.org.ir/index.php?option=com_sobi2&sobi2Task=sobi2Details&sobi2Id=111&Itemid=83 |تاریخ بازدید=۶ آوریل ۲۰۱۳}}</ref>
|ارتفاع=۹۷۷٫۶ متر
|ارتفاع=۹۷۷٫۶ متر
|میانگین‌دما=۱۷٫۱
|میانگین‌دما=۱۷٫۱
|میانگین‌بارش‌سالانه=۱۸٫۶ میلی‌متر
|میانگین‌بارش‌سالانه=۱۸۸٫۶ میلی‌متر
|شمارروزهای‌یخبندان=
|شمارروزهای‌یخبندان=
|شهردار = سید علی کوشکی
|شهردار = سید علی کوشکی

نسخهٔ ‏۱۷ مهٔ ۲۰۱۸، ساعت ۱۷:۳۰

سبزوار
خیابانی در سبزوار
آرامگاه حکیم سبزواری
آرامگاه کاشفی
امامزاده شعیب
امامزاده یحیی
کشور ایران
استانخراسان رضوی
شهرستانسبزوار
بخشمرکزی
نام(های) پیشینبیهق،[۱] ساسویه،[۲] ساسان آباد،[۳] سربداران[۴][نیازمند منبع]
مردم
جمعیت۲۴۳٬۷۰۰ تن در سال ۱۳۹۵[۵]
تراکم جمعیت۷٬۷۴۲ نفر بر کیلومتر مربع
جغرافیای طبیعی
مساحت۲۶٫۷۶ کیلومتر مربع[۶]
ارتفاع۹۷۷٫۶ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه۱۷٫۱
میانگین بارش سالانه۱۸۸٫۶ میلی‌متر
اطلاعات شهری
شهردارسید علی کوشکی
تأسیس شهرداری۱۳۱۱
ره‌آوردکلوچه زنجبیلی، انواع خشکبار، زعفران، پسته، زیره سبز، آلو
پیش‌شمارهٔ تلفن۰۵۱
وبگاه
شناسهٔ ملی خودرو ایران۳۲ ج
 ایران۴۲ ن
 ایران۳۶ م
کد آماری۱۳۶۷
سبزوار بر ایران واقع شده‌است
سبزوار
روی نقشه ایران
۳۶°۰۷′شمالی ۵۷°۲۶′شرقی / ۳۶٫۱۲°شمالی ۵۷٫۴۳°شرقی / 36.12; 57.43

سبزوار دربارهٔ این پرونده تلفظ راهنما·اطلاعات یکی از شهرهای بزرگ استان خراسان رضوی است که در غرب خراسان، در شمال شرق ایران قرار دارد. تاریخ سبزوار با بیهق پیوند خورده‌است. پس از حمله مغول به سلطنت خوارزمشاه به دلیل دلاوری مدافعان فدایی موسوم به سربداران، برای مدتی به نام سربداران نیز شناخته می‌شد.[نیازمند منبع] بعد از حکومت شیعی آل بویه حکومت شیعه بعدی در ایران به دست سربداران ایجاد گردید که مدتها بر قسمتهایی از کشور حکومت نمودند و پایتخت این حکومت سبزوار بود. سبزوار از مهم‌ترین مراکز جمعیتی، دانشگاهی، فرهنگی، اسلامی و تاریخی شمال شرق ایران به‌شمار می‌آید و به عنوان یکی از نمادهای تاریخ و علم ایران مطرح شده‌است. مراکز علمی و دانشگاهی و همچنین حوزه‌های علمیه این شهر از قدمتی دیرینه برخوردارند. این شهر خاستگاه اندیشمندان بزرگی در ادوار مختلف تاریخی بوده‌است و شاعران بزرگی نیز به دنیای علم و ادب معرفی کرده‌است که ابن یمین فریومدی و حمید سبزواری از جمله آنها هستند.

تاریخ‌نگار بزرگ ایران ابوالفضل بیهقی نیز در این شهر متولد گردید. دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، دانشگاه حکیم سبزواری و دانشگاه آزاد اسلامی دانشگاه‌های مهم این شهر می‌باشند. هم اکنون ۱۴ دانشگاه و مؤسسهٔ آموزش عالی بزرگ در این شهر مشغول به کار می‌باشند.
فرمانداری این شهرستان جزء فرمانداری‌های ویژه ایران می‌باشد.
محمود دولت‌آبادی، ملا هادی سبزواری، ملاحسین واعظ کاشفی، قاسم غنی، ابوالفضل بیهقی، سید عبدالاعلی افقهی سبزواری، دکتر علی شریعتی از بزرگ‌ترین مشاهیر سبزوارند. سبزوار به لحاظ موقعیت تجاری و بازرگانی دربین شهرهای استان خراسان رضوی از جایگاه ممتازی برخوردار است. همچنین از شهرهای ثروتمند ایران از نظر میزان موجودی در حساب‌های بانکی است[۷] و دارای تعداد زیادی بازرگان می‌باشد و به بندر کویر خراسان معروف است.

نام سبزوار

نام قدیم سبزوار، بیهق است. بیهق را پیش از اسلام، «بیهه» یا بیهین یا بیهگ (یعنی جای نیکو یا بهترین ناحیه در این منطقه از مشرق ایران در عصر ساسانی) می‌گفته‌اند. «بیهه» که میان نیشابور در مشرق و قومس در مغرب، واقع بوده‌است، بر سر راه ابریشم (از چین تا مدیترانه) قرار داشته و به عنوان یکی از مراکز تمدنی ایرانی پیش از اسلام مخصوصاً در عصر اشکانیان و ساسانیان آباد بوده‌است که بعدها آن را سبزوار خواندند.[۱]
در تاریخ بیهق آمده‌است: و سبزوار شهری بزرگ شد با انواع درخت میوه‌دار و سایه‌بخش، پس مردمان آن را سابزوار نوشتند و گفتند سبزوار کجنات تجری من تحت الانهار.[۸]

بنای سبزوار

چند روایت در باب بنای سبزوار ذکر شده‌است:

  • گویند بهمن بن اسفندیار بن گشتاسب (بهمن الملک) پادشاهی بزرگ بود که بهمن‌آباد بیهق را او بنا کرده بود و در روزگار او بهمن‌آباد شهری بزرگ بود. پسرش ساسان و دخترش همای نام داشت. هنگامی که وفات بهمن نزدیک شد وی تاج بر شکم همسرش نهاد و کودکی را به ولیعهدی برگزید. چون ساسان دید که پدرش جنینی را بر وی ترجیح داده برخاست، گوسفندکی چند خرید و به ناحیه بیهق آمد و آنجا که ساسان قاریز است نزول کرد و فرمود که این کاریز بنا کردند که در میان شهر است و قلعه بنا کرد. این محل که قصبهٔ ساسان‌آباد است را امروز سبزوار نویسند.[۹]
  • گفته‌اند که سبزوار را ساسویه بن شابورالملک بنا کرده‌است و شاپور آن بود که نیشابور بنا کرد و ساسان قاریز، ساسو قاریز بوده‌است و سبزوار در اصل ساسویه‌آباد بوده‌است.[۸]

بنابراین بنیاد سبزوار را می‌توان در حدود سیصد میلادی مقارن با تشکیل سلسلهٔ ساسانی یا پیش از آن دانست.[۱۰]

موقعیت جغرافیایی و ویژگی‌های طبیعی

فاصله شهر سبزوار از طریق جاده ۴۴ با مشهد در شرق ۲۲۰ کیلومتر و با تهران در غرب ۶۷۰ کیلومتر است. شهرستان سبزوار واقع در غرب استان خراسان رضوی براساس آخرین تقسیمات کشوری دارای سه بخش به نام‌های مرکزی و روداب و بخش ششتمد است.[۱۱]

کوه‌های جغتای عامل جدایی دشت جوین از جلگهٔ اصلی سبزوار بوده و در جنوب آن نیز کوه میش قرار دارد. به تعبیر دیگر سبزوار محصور در میان ارتفاعات شمالی و جنوبی است. چهره منطقی شرقی و شمالی این شهرستان کوهستانی و دارای اقلیم معتدل و در قسمت‌های جلگه‌ای با هوای گرم همراه است. تنها دو رشته رودخانهٔ فصلی به نام کال شور در این ناحیه وجود دارد که سیلاب‌های دشت سبزوار را به نمکزارهای کویر هدایت می‌کند.

قوچان استان خراسان شمالی جوین و جغتای
نیشابور شمال شاهرود
شرق   سبزوار    غرب
جنوب
کاشمر بردسکن کویر مرکزی

گویش و لهجه سبزواری

زبان اکثریت مردم سبزوار فارسی است.

گویش مردم سبزوار از مجموعه گویشهای اصیل خراسانی و با منشأ فارسی دری است. با این حال لهجه سبزواری به دلیل حفظ اصالت خود در طول تاریخ، تفاوت اساسی با سایر لهجه‌های خراسانی دارد. به دلایل تاریخی واژه‌های لهجه سبزواری هنوز اصالت فارسی خود را حفظ کرده‌است و کمتر از لغات دخیل درآن استفاده شده‌است. این واژه‌ها زنده بوده و قدمت آن گاهی به دوران ایران باستان و گویش‌های رایج درآن زمان می‌رسد و اکنون نیز بطور روزمره در محاوره بین مردم به کار می‌روند.[۱۲]

جمعیت

طبق قانون تقسیمات کشوری به سال ۱۳۱۶ در زمان رضا شاه پهلوی، سبزوار پس از مشهد پرجمعیت‌ترین شهر در استان نهم بود.[۱۳] همچنین در نخستین سرشماری رسمی ایران که در سال ۱۳۳۵ انجام گرفت و نیز در سال ۱۳۴۵ و ۱۳۵۵ سبزوار دومین شهر پرجمعیت استان خراسان بود.[۱۴]
در سرشماری‌های سالهای ۱۳۶۵، ۱۳۷۵ و ۱۳۸۵ نیز در همین جایگاه قرار داشت[۱۵][۱۶] تا اینکه در سرشماری سال ۱۳۹۰ به رتبهٔ سوم استان خراسان رضوی تنزل کرد (پس از مشهد و نیشابور).[۱۷][۱۸] بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ شهر سبزوار با ۲۴۳٬۷۰۰ نفر جمعیت، سی و چهارمین شهر پرجمعیت ایران است.[۵]

جمعیت تاریخی
سالجمعیت±%
۱۳۴۵۴۲٬۴۱۵—    
۱۳۵۵۶۹٬۵۶۲۶۴٪+
۱۳۶۵۱۲۹٬۱۰۳۸۵٫۶٪+
۱۳۷۰۱۴۸٬۰۶۵۱۴٫۷٪+
۱۳۷۵۱۷۰٬۷۳۸۱۵٫۳٪+
۱۳۸۵۲۰۸٬۱۷۲۲۱٫۹٪+
۱۳۹۰۲۳۱٬۵۵۷۱۱٫۲٪+
۱۳۹۵۲۴۳٬۷۰۰۵٫۲٪+
هرم جمعیتی سبزوار در سال ۱۳۸۵[۱۹]
مردانسنزنان
۵٬۸۴۷ ۷۵+ ۵٬۰۶۰
۵٬۴۶۳ ۷۰–۷۴ ۴٬۹۱۱
۴٬۴۹۳ ۶۵–۶۹ ۴٬۵۸۹
۵٬۴۷۴ ۶۰–۶۴ ۶٬۱۳۲
۵٬۲۱۶ ۵۵–۵۹ ۶٬۰۷۴
۸٬۰۹۷ ۵۰–۵۴ ۸٬۸۷۶
۱۱٬۳۷۴ ۴۵–۴۹ ۱۱٬۷۵۱
۱۱٬۲۹۳ ۴۰–۴۴ ۱۱٬۳۸۳
۱۳٬۷۰۹ ۳۵–۳۹ ۱۴٬۱۲۸
۱۵٬۴۰۷ ۳۰–۳۴ ۱۶٬۰۶۵
۱۹٬۶۵۶ ۲۵–۲۹ ۲۰٬۵۷۳
۲۴٬۵۴۱ ۲۰–۲۴ ۲۸٬۵۴۱
۲۷٬۵۴۹ ۱۵–۱۹ ۲۸٬۹۳۷
۲۲٬۹۲۳ ۱۰–۱۴ ۲۲٬۲۱۴
۱۸٬۲۹۰ ۵–۹ ۱۷٬۲۹۵
۱۷٬۵۸۹ ۰–۴ ۱۶٬۶۸۳

اقلیم

نمودار والتر-لیت اقلیم (۱۹۸۵ تا ۲۰۱۴)
آب و هوای سبزوار

ژانویه فوریه مارس آوریل مـــــه ژوئـن ژوئیـه اوت سپتامبر اکتبـر نوامبر دسامبر سـال

گرم‌ترین
C° 		۲۳٫۰ ۲۵٫۲ ۳۴٫۰ ۳۶٫۶ ۴۱٫۰ ۴۴٫۴ ۴۵٫۵ ۴۴٫۰ ۴۱٫۲ ۳۶٫۶ ۳۰٫۴ ۲۳٫۰ ۴۵٫۵

میانگین گرم‌ترین‌ها
C° 		۸٫۸ ۱۲٫۰ ۱۷٫۳ ۲۴٫۵ ۳۰٫۳ ۳۵٫۸ ۳۷٫۷ ۳۶٫۴ ۳۲٫۷ ۲۵٫۹ ۱۸٫۱ ۱۱٫۵ ۲۴٫۲

میانگین سردترین‌ها
C° 		−۱٫۵ ۰٫۳ ۴٫۹ ۱۰٫۹ ۱۵٫۹ ۲۰٫۸ ۲۳٫۱ ۲۱٫۰ ۱۶٫۶ ۱۰٫۵ ۴٫۶ ۰٫۳ ۱۰٫۶

سردترین
C° 		-۲۰٫۰ -۱۶٫۰ -۷٫۲ -۳٫۰ ۴٫۰ ۹٫۰ ۱۳٫۰ ۹٫۰ ۴٫۰ -۲٫۰ -۱۴٫۰ -۱۹٫۰ -۲۰٫۰

بارش
mm 		۳۱٫۵ ۲۹٫۲ ۳۸٫۶ ۲۶٫۸ ۱۳٫۸ ۲٫۵ ۱٫۲ ۰٫۵ ۰٫۷ ۵٫۷ ۱۲٫۴ ۲۵٫۷ ۱۸۸٫۶


منبع: سازمان هواشناسی کشور[۲۰]

قدمت

با کشف یک ساطور متعلق به انسان ابزار ساز، قدمت سبزوار که پیش از این تنها ۶ هزار سال تخمین زده می‌شد به ۱۲هزار سال افزایش یافت. سنگ اولیه ابزار سنگی به صورت رگه‌هایی در ارتفاعات بینالود وجود داشته و انسان‌های آن روزگار، این سنگ‌ها را از طریق آب حمل کرده و به مناطق زیست خود انتقال داده سپس با تراش دادن سنگ‌ها، ابزار مورد نیاز شان را از آن تولید می‌کردند. بررسی‌های باستان‌شناسی در بخش‌های جنوبی سبزوار از انسان‌های ابزارساز مربوط به دوران نوسنگی بدون سفال خبر می‌دهد.

بررسی‌های دوتن از دیرینه شناسان بنام علی آریایی از ایران و کلود سیبلت از فرانسه طی دو فصل در حوزه کشف رود تعداد ۸۰ ساطور ابزار در این حوزه منجر شد. آنان در این بررسی‌ها به این نتیجه رسیدند که قدیمی‌ترین ردپای انسان ابزار ساز در آسیای جنوب غربی در این محل شناسایی شده‌است که قدمتی در حدود یک میلیون و ۸۰۰ هزار سال دارد.

ابزارهای بدست آمده از این منطقه شامل تبر، کارد و چاقو است که مورد استفاده انسان ابزار ساز قرار می‌گرفته‌است.

لوگوی موزه سبزوار

همچنین لوگوی موزه سبزوار برگرفته از مُهرهاییست که در سبزوار یافت شده‌اند.

سبزوار در کنار جاده ابریشم یا جاده شاهی و راه زیارت معبد بودا قرار گرفته‌است. چهارتاقی دیو که به زعم برخی از پژوهشگران بقایای آتشکده آذربرزین مهر است در نزدیکی این شهر قرار دارد. بیش از ۵۰۰ اثر تاریخی از هزاره سوم قبل از میلاد تاکنون در شهرستان سبزوار شناسایی شده‌است که بیش از ۱۰۰ اثر آن به ثبت آثار ملی رسیده‌است.[۲۱]

جاذبه‌های تاریخی

سبزوار دارای بیش از یکصد و پنجاه اثر تاریخی ثبت شده در آثار ملی می‌باشد،[۲۲] که در این میان مدرسهٔ فخریه با ۱۱۰۰ سال قدمت به عنوان قدیمی‌ترین مدرسهٔ ایران[۲۳] و مسجد پامنار با مناره جنبان، به عنوان قدیمی‌ترین مسجد خراسان از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند.
همچنین سبزوار دارای ۱۶ کاروانسرا شامل ۱۱ کاروانسرای برون‌شهری و ۵ کاروانسرای درون‌شهری است.[۲۴]
برخی از جاذبه‌های تاریخی سبزوار عبارتند از:

خانه‌های تاریخی

به ترتیب: حمام قیصریه، حوض هشت پایه، بازار سرپوش، مناره خسروگرد

در سال ۱۳۸۰ توسط اداره میراث فرهنگی، ۲۲۰ خانه قدیمی در سبزوار شناسایی شد و از بین، تعداد ۲۵ خانه تاکنون در فهرست آثار ملی ثبت شده‌اند.[۲۶] خانهٔ تاریخی عظیمیان قدیمی‌ترین خانهٔ سبزوار است که از دوران تیموری بر جای مانده‌است.[۲۷]

تپه‌های تاریخی

تپه‌های تاریخی بسیاری در سبزوار وجود دارد که شاخص‌ترین آنها تپه عیدگاه است که یکی از دو تپه معروف و منحصر به فرد دنیاست و مشابه این تپه تنها در عشق‌آباد ترکمنستان با عنوان تپه نمازگاه وجود دارد.[۲۸][۲۹] تاکنون بیش از ۵۰۰۰ قطعه شیء تاریخی در سبزوار کشف شده که در مخزن موزه خراسان نگهداری می‌شوند.[۳۰][۳۱]

دهکده‌های تاریخی

از جمله دهکده‌های تاریخی سبزوار می‌توان به مزینان، زعفرانیه، خسروگرد، باشتین و بسیاری دیگر اشاره کرد.[۳۲][۳۳]
سه اقامتگاه بوم‌گردی در سه روستای طبس، مزینان و زعفرانیه دایر است.[۳۴]

روستای تاریخی زعفرانیه به تنهایی ۶ اثر ثبت شده دارد.[۳۵]

محلات قدیمی سبزوار

کلاه فرنگی -پامنار -سبریز -دروازه عراق -حمام حکیم - پیرنیا -گود انبار - قنبر سیاه -افتخار -نه بام -پادگان عرب ها- جعفرآباد -سروستان - هفت پیچ (قربانی‌ها)-سرده -ارگ -نواش -کوشک -باغ رضوان -عطاملک -آب قصبه -باغ متولی

دورنمای سبزوار رو به قلعه حکومتی - سال ۱۳۱۲

غذاهای محلی سبزوار

غذاهای محلی رایج در سبزوار دارای تنوع و فراوانی بوده و هرکدام از آن‌ها مربوط به یک مقطع زمانی خاص می‌باشد از مشهورترین این غذاها می‌توان به ساده‌ترین غذاها که براحتی طبخ می‌شود آوجیج -کَمَه جوش- اِشْکِنِه- کُماج- مِسوه- دِنی- کاچی- آش جوش بِرِه- آش ماست- آش قوریتی- قِلیَه بادمجان، عِلِف ماست (شبیه بورانی اسفناج) اشاره نمود؛ ولی این غذاها طوری نیست که مردم این دیار همیشه از آن استفاده نمایند و غذاهای رایج و معمول در کشورمان نیز در این شهر پهناور طبخ و مورد تناول قرار می‌گیرد. از غذاهایی که می‌توان آن را منتسب به مردم روستاهای سبزوار و از جمله نوده ارباب دانست قورمه است، غذایی که از گوشت پخته شده گوسفند طبخ می‌شود به این صورت که گوشت گوسفند پرواری را در دنبه خودش سرخ می‌کنند و در پوست می‌ریزند و در ایام گوناگون برای طبخ غذاهای ترکیبی از آن استفاده می‌کنند.

هنرهای سنتی

در شهرستان سبزوار هنرهای سنتی چه بسا به لحاظ تفنن و چه جهت رفع نیازهای روزمره در گذشته رواج کامل داشته و محصولات هنری در بازارهای پر رونق عرضه می‌شده‌است اما امروزه از آن خلاقیت‌ها و ابداعات و ابتکارات چندان خبری نیست و در معدود کارگاه‌ها، گیوه دوزی، نمد مالی، مسگری، سفالگری، خراطی و سبدبافی به گونه‌ای محدود رواج دارد صرفاً برای تأمین بخش بسیار ناچیزی از نیاز روستاییان می‌باشد و چندان هم با معیارها و مصداق هنرهای سنتی شهرستان تناسب ندارد. در این شهرستان ۴۵ رشته از هنرهای سنتی فعالیت دارند.

گردشگاه‌ها و جاذبه‌های طبیعی

طبیعت زیبای روستای طبس
  • پناهگاه حیات وحش شیر احمد
  • منطقه شکار ممنوع پروند
  • چنار ۲۵۰۰ سالهٔ کیذقان
  • باغ ملی: خیابان اسدآبادی (۵/۱ هکتار)
  • پارک امام رضا: ۶/۵ هکتار
  • پارک لاله (معروف به شهربازی): میدان دکتر شریعتی
  • بوستان شهدای گمنام (بام سبزوار):[۳۶] ۷۰ هکتار
  • پارک ارم: خیابان طالقانی (۷ هکتار)
  • پارک خطی امید: حاشیه بلوار توحید شهر (۴ هکتار)
  • پارک بهمن: کمربندی جنوب شهر (۵ هکتار)
  • رودخانه ششتمد: شهر ششتمد
  • رودخانه ریوند:[۳۷] ۳۵ کیلومتری سبزوار
  • رودخانه دلبر:[۳۸] ۲۵ کیلومتری شمال غربی سبزوار
  • مناظر طبیعی روستای طبس:[۳۹] کوهپایه‌های روستای روستای طبس
  • طبیعت روستای بلاش‌آباد:[۴۰] شمال سبزوار
  • طبیعت روستای استاج:[۴۱] بخش روداب ۵۰ کیلومتری جنوب سبزوار
  • آبشارهای بفره: مرتفع‌ترین آبشار شرق کشور[۴۲]
  • غار اژدر و آبشار بید[۴۳]
  • آبشار نورآباد[۴۴]

صنایع دستی

رایج‌ترین و پر رونق‌ترین هنر سنتی شهرستان هنر قالیبافی است که در شهر و روستا رواج دارد اما این هنر هم مثل دیگر هنرهای سنتی رو به زوال است. در حال حاضر قالی بافان سبزواری از طرح‌های مشهدی، تبریزی و کاشانی استفاده می‌کنند که تعداد آن ۲۲ طرح است. در روستای جوین نیز طرح‌های بلوچی و کردی بیشتر توسط بانوان بافته می‌شود. طرح‌ها و نقشه‌های قالی سبزوار مثل دیگر شهرها و روستای خراسان شاد و اصیل و زیباست و در صورت توجه و عنایت بیشتر می‌توان علاوه بر پاسداری از فرهنگ اصیل و هنرهای سنتی، منبع اقتصادی مهمی نیز باشد.

سوغات و بازارهای سنتی

هنوز در گوشه و کنار سبزوار می‌توان با مراکز تولید صنایع دستی و مشاغل سنتی روبرو شد. بازارهایی که همانند سالیان گذشته در آن استاد کاران به کار مشغولند. از جمله این مشاغل سنتی در شهرستان سبزوار می‌توان به آهنگری، خراطی، نمدمالی و نخ تابی اشاره نمود. مهمترین سوغات سبزوار کلوچه زنجفیلی سبزواری است که در میان مردم محلی و گردشگران طرفداران بسیاری دارد. ادویه‌های سبزوار (زیره، زردچوبه و…) هم مرغوبیت خوبی دارند

فرهنگ و هنر

سینماها

نخستین سالن سینمای سبزوار، میهن نام داشت که با گنجایش تقریبی ۶۰ صندلی در سال ۱۳۱۸ افتتاح شد.[۴۵] سپس در سال ۱۳۴۰ دو سینمای شهرزاد و سعدی به ترتیب با ظرفیت‌های ۵۵۰ و ۱۰۰۰ نفر و پس از آن، سینما آریا تأسیس شد.[۴۶][۴۷] دو سینمای شهرزاد و آریا متعلق به تاجران سرشناس برادران رضایی بود.[۴۸] همچنین سبزوار دو سینمای روباز داشت.[۴۹]

پس از انقلاب با بسته شدن سینماها و نیز مصادرهٔ اموال برادران رضایی،[۵۰] تنها سینما سعدی باقی ماند و نام آن نیز به سینما بهمن تغییر یافت.
درحال حاضر سینما بهمن تنها سینمای دایر، در سبزوار می‌باشد.[۵۱]

فرهنگسراها

از جمله فرهنگسراهای سبزوار می‌توان به فرهنگسرای اسرار، فرهنگسرای آفتاب، فرهنگسرای آزادگان و فرهنگسرای امام رضا (ع) اشاره کرد.
فرهنگسرای امام رضا (ع) با زیربنای ۳۵۰۰ متر مربع در زمینی به وسعت ۱۲ هکتار، مجللترین و مجهزترین فرهنگسرای سبزوار است که در دی ماه سال ۱۳۹۵ از سوی آستان قدس رضوی توسط حجت‌الاسلام رییسی افتتاح شد.[۵۲][۵۳]

کتابخانه‌ها

کتابخانه‌های برجستهٔ سبزوار
تاسیس نام شمار نسخه‌ها توضیحات
۱۳۳۲ دکتر علی شریعتی ۲۲۱۵۱ قدیمی‌ترین کتابخانه سبزوار[۵۴]
۱۳۶۴ شهید لاجوردی زندان ۵۰۰۰ عمومی زندان[۵۵]
۱۳۶۶ کتابخانه مرکزی دانشگاه حکیم سبزواری ۱۲۶۰۰۰ دانشگاه حکیم سبزواری[۵۶]
۱۳۷۳ حاج ملاهادی سبزواری ۲۳۰۰۰
۱۳۷۸ سرهنگ فرامرز ناوی ۴۰۰۰۰ ۲۸ جلد کتاب خطی و ۸۲ جلد کتاب چاپ سنگی[۵۷]
۱۳۸۴ بصیرت ۴۵۰۰ مخصوص نابینایان[۵۸]
۱۳۸۶ دکتر سید محمد علوی مقدم ۱۸۰۰۰
۱۳۸۸ آیت الله فقیه سبزواری ۵۰۰۰
۱۳۸۸ دکتر سیادتی
۱۳۸۸ امامزاده شعیب ۷۴۰۰
۱۳۸۹ امامزاده حسن کوشک ۹۱۸۱
۱۳۸۹ بیت الهدی ۸۰۰۰
۱۳۹۵ امام رضا (ع) آستان قدس رضوی[۵۲]

سبزوار دارای کتابخانه‌های بسیاری است که بیشتر آنها به صورت مشارکتی، توسط خیرین احداث شده‌اند، در جدول روبرو نام تعدادی از مهمترین کتابخانه‌های سبزوار آمده‌است.[۵۹]

علاوه بر این‌ها می‌توان به کتابخانه‌های مراکز آموزش عالی شهرستان و نیز پویندگان افچنگ، شهید امیری شامکان، مصطفی خمینی روداب، بیهقی ششتمد و … در حومه شهرستان اشاره کرد.[۶۰]

موزه‌ها

اولین موزه نفت ایران

موزه‌های سبزوار عبارتند از:[۶۱][۶۲]

  • موزه شهر: این موزه به مدیریت شهرداری سبزوار در مساحتی حدود ۱۵۰۰ متر دارای چهار سالن شامل: سالن عکس، سالن نمایش اشیا، سالن شنیداری و سالن دیداری است و در درون میدان سی‌هزارمتری واقع شده‌است.[۶۳]
  • موزه حیات وحش
  • موزه شهدا
  • موزه وقف
  • موزه نفت: اولین موزه نفت ایران است که در سال ۱۳۱۸ توسط انگلیسی‌ها در سبزوار ساخته شد.[۶۴][۶۵] مرکزیت سبزوار در امر ذخیره‌سازی و پخش فرآورده‌های نفتی در بخش‌های وسیعی از شمال شرق کشور، از دلایل راه اندازی این موزه بوده‌است. سبزوار از معدود شهرهای غیر مرکز استان در ایران است که از منطقه نفتی مستقل از مرکز استان برخوردار می‌باشد.[۶۶]
  • موزه مردم شناسی: این موزه داخل کاروانسرای مرحوم فرامرز خان ناوی بوده و بنای آن مربوط به دوره قاجاریه است.[۶۷]
  • موزه شهید سردار فرومندی[۶۸]

اسطوره‌ها و افسانه‌ها

مجسمه رستم و سهراب در باغ ملی
مجسمه اسب چوبی
در پارک ارم

مردم سبزوار معتقدند جنگ ایرانیان و تورانیان در حوالی سبزوار اتفاق افتاده‌است. همین‌طور معتقدند گور سهراب در این شهر و در محل فعلی شهرداری سبزوار قرار داشته‌است و کلاه خود و زره مکشوفه در سال‌های گذشته به موزه آستان قدس رضوی تحویل شده و شهرداری سبزوار در حال حاضر بنای یادبودی بر آن نهاده‌است. هر چند بسیاری داستان رستم و سهراب را اثری اساطیری می‌دانند.[۶۹] در تاریخ بیهقی (تاریخ مسعودی) مطالبی در این خصوص آمده‌است و در شرح مسافرت شاه طهماسب صفوی به خراسان و گذرش از شهر سبزوار به هنگام اجرای نمایش رستم و سهراب توسط کسانی که برای خیر مقدم به پیشواز شاه آمده‌اند از اینکه مردم سبزوار این‌گونه با شاهنامه و مضامین آن آشنایند متعجب می‌شود.

آیین‌های سنتی

سبزوار را شهر آیین‌های نستوه گویند و آیین‌های سنتی فراوانی همچون آیین اسب چوبی، آیین ورشرنگ، آیین چادرپوشان حسینیه قنادها و… در این شهر برگزار می‌شود.[۷۰]
آیین کهن اسب چوبی به دوران سربداران بازمی‌گردد و یکی از نمادهای فرهنگی سبزوار است که در بعضی از شهرهای ایران و همچنین در ترکمنستان و تاجیکستان نیز برگزار می‌شود.[۷۱]

آیین چادرپوشان حسینیه قنادها نیز بیش از ۸۰ سال است که در سبزوار برگزار می‌شود که چادر آن را در اصفهان ساخته و با شتر به سبزوار آورده‌اند.[۷۲] بر روی چادر نقوش شیروشمشیر متأثر از پرچم دوران صفوی دیده می‌شود و به اشعار کلیم کاشانی مزین شده‌است.[۷۳]

مراکز اقامتی

  • هتل کاملیا
  • هتل جهانگردی
  • هتل شهرداری (بسته شده)
  • مهمانپذیر باختر (بسته شده)
  • مهمانپذیر پارس
  • مهمانپذیر رضوی
  • مهمانسرای دانشگاه حکیم سبزواری

بیمارستان‌ها

سبزوار از معدود شهرهای غیر مرکز استان در ایران است که دارای دانشگاه علوم پزشکی و پایگاه اورژانس هوایی می‌باشد. این پایگاه پوشش دهنده شهرستانهای غرب خراسان رضوی است.

دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی

سردر دانشگاه حکیم سبزواری

ورزش

هندبال

ورزش هندبال در سبزوار به سال ۱۳۴۷ بازمی‌گردد که تیم سبزوار هشت سال پیاپی قهرمان آموزشگاه‌های خراسان بود تا اینکه نخستین مدرسه هندبال ایران در سال ۶۱ در سبزوار تأسیس شد و موجب شد تا سبزوار ۱۰ سال قهرمان مطلق ایران باشد.[۷۴]
در دهه ۷۰ سبزوار با نام پیکان در مسابقات حضور پیدا کرد و در آن سال‌ها موفق به کسب ۲ مقام قهرمانی، ۲ نایب قهرمانی و یک مقام سومی شد. سپس تیم سبزوار با نام ثامن‌الحجج به کار خود ادامه داد و هندبال آقایان ۳ دورهٔ متوالی و هندبال بانوان آن ۵ دورهٔ متوالی قهرمان لیگ برتر بود.[۷۵][۷۶] همچنین تیم هندبال سبزوار بارها نمایندهٔ ایران در مسابقات آسیا بوده‌است.[۷۷][۷۸] اخیراً با منحل شدن تیم ثامن‌الحجج، تیم بیتا سبزوار تنها نمایندهٔ خراسان در لیگ برتر می‌باشد.[۷۹][۸۰] سبزوار مهد هندبال ایران لقب گرفته‌است[۸۱][۸۲][۸۳] و تاکنون بالغ بر ۶۵ مقام اول تا سومی در مسابقات مختلف را در کارنامه خود دارد.[۸۴]

استادیوم سربداران سبزوار - درحال ساخت…

کشتی آزاد

نخستین عنوان قهرمانی استان خراسان رضوی در لیگ برتر کشتی باشگاه‌های کشور توسط تیم سبزوار کسب شد و توانست سه سال متوالی قهرمان لیگ برتر کشتی آزاد ایران بماند.[۸۵]

والیبال نشسته

تیم والیبال نشسته ثامن‌الحجج سبزوار در سال ۹۲ بدون شکست در جام باشگاه‌های آسیا قهرمان شد و سهمیه حضور در مسابقات باشگاه‌های جهان را نیز کسب کرد.[۸۶][۸۷]

موتورسواری و اتومبیل‌رانی

موتورسواری از جمله محبوب‌ترین ورزش‌ها در سبزوار می‌باشد.[۸۸] پیست موتور کراس سبزوار در سال ۹۴ میزبان مسابقات چندجانبه موتورکراس شرق کشور بود.[۸۹]

همچنین پیست اتومبیلرانی سبزوار که با همکاری ارتش جمهوری اسلامی ایران ساخته شده در سال ۹۴ میزبان مسابقات کشوری اتومبیل‌رانی آفرود بود.[۹۰][۹۱]

در فروردین ماه ۹۶ مسابقات اسلالوم کشنده‌ها (تریلی) برای دومین بار در سطح شهرستان در سه کلاس، تک‌محور، جفت‌محور و بانوان برگزار شد.[۹۲][۹۳]

ورزش باستانی

بیش از ۵۰۰ ورزشکار در رشته ورزشهای پهلوانی و زورخانه‌ای در هفت زورخانه سبزوار فعال هستند.[۹۴][۹۵] زورخانه‌های سبزوار از جمله قدیمی‌ترین زورخانه‌های خراسان رضوی است و بزرگانی همچون محسن گلستانی زاده[۹۶] و زنده یاد سید حسن نقیب زاده[۹۷] و بسیاری دیگر از دامان سبزوار برخاسته‌اند.[۹۸]

کشتی با چوخه، پارکور و

سبزوار تاکنون توانسته‌است عناوین قهرمانی و نایب‌قهرمانی بسیاری در رشته‌هایی نظیر کشتی با چوخه،[۹۹] دومیدانی، سپک تاکرا، کاراته، کیوکوشین کاراته، جودو،[۱۰۰] ووشو، پاورلیفتینگ[۱۰۱] و… کسب نماید و جایگاه خویش را به عنوان یکی از قطب‌های ورزشی شرق کشور تثبیت نماید.[۱۰۲]

در مسابقات بین‌المللی نیز در رشته تک حرکت پرس‌سینه علی خسروی‌پویا به مقام قهرمانی جهان دست یافت.[۱۰۳][۱۰۴]
از ورزش‌های محلی در سطح شهر، می‌توان به کوهنوردی، پارکور[۱۰۵] و نیز تیم‌های محلی بسکتبال خیابانی و فوتسال اشاره کرد که گاهی در جام رمضان و دیگر جام‌های مناسبتی با یکدیگر به رقابت می‌پردازند.[۱۰۶]
هرساله تیم‌های صخره‌نوردی بسیاری از سراسر کشور برای پیمایش کوه‌ها و آبشارهای صعب‌العبور بفره در شمال غربی سبزوار به این شهرستان مراجعه می‌کنند.[۱۰۷]

حمل و نقل

سبزوار بر سر شاهراه مواصلاتی کشور قرار گرفته و جاده‌های ۴۴، ۸۷ و آزادراه در حال احداث حرم‌تاحرم از آن عبور کرده[۱۰۸] و نیز بزرگراه ترانزیتی ترکمنستان - قوچان - سبزوار از مسیر سبزوار به دیگر نواحی داخلی کشور هدایت می‌شود.[۱۰۹]
به منظور جلوگیری از عبور و مرور ماشین‌های ترانزیت از بلوار شهید چمران به تازگی بزرگراه کمربندی شرق سبزوار (هشت بهشت) ساخته شده و از این طریق ماشین‌های سنگین به کمربندی جنوب منتقل می‌شوند.[۱۱۰] اتوبان شهدای هسته‌ای (شهرک توحید) نیز طویل‌ترین و عریض‌ترین گذر درون‌شهری سبزوار است که از شمال به جنوب کشیده شده‌است.

حمل و نقل درون‌شهری

اتوبوس درون‌شهری سبزوار

اتوبوسرانی

سازمان اتوبوسرانی سبزوار در سال ۱۳۷۱ تأسیس گردید و هم‌اکنون با تعداد ۱۵۰ دستگاه اتوبوس و در ۳۰ خط روزانه حدود ۸۰ هزار نفر مسافر درون‌شهری را جابه‌جا می‌نماید. بهرمندی از خطوط نیازمند کارت بلیطی الکترونیکی تحت عنوان سبزوار کارت می‌باشد.[۱۱۱]

تاکسیرانی

حدود دوهزار تاکسی سواری با کاربری‌های خطی، گردشی، بی‌سیم، پایانه و فرودگاه در سبزوار روزانه افزون بر ۱۰۰هزار مسافر را در سطح شهر جابه‌جا می‌نمایند.[۱۱۲] در حال حاضر تعداد تاکسی‌های بی‌سیم فعال در شهر سبزوار ۱۲۰ دستگاه است.

حمل و نقل برون‌شهری

فرودگاه سبزوار

فرودگاه

در سال ۱۳۸۲ فرودگاه سبزوار افتتاح شد و اکنون دارای پروازهای بین‌المللی است و تنها فرودگاه موجود در خراسان رضوی است که پس از فرودگاه مشهد به جابجایی مسافر می‌پردازد. این فرودگاه که قبلاً در سالهای ۹۰ و ۹۱ پروازهای خارجی به دمشق و بغداد را تجربه کرده‌است، هم اکنون ۵ روز در هفته دارای پرواز مستقیم رفت و برگشت به تهران می‌باشد.[۱۱۳][۱۱۴] این فرودگاه در اردیبهشت ۱۳۸۵ به عنوان مرز مجاز هوایی شناخته شد[۱۱۵] و در سیزدهم دی ماه ۱۳۸۹ نیز به صورت ۲۴ ساعته عملیاتی شد.[۱۱۶]

راه‌آهن

راه‌آهن اتصالی سبزوار به شبکه ریلی کشور از ایستگاه سلطان‌آباد منشعب و به شهر سبزوار متصل می‌شود. طول این مسیر در حدود ۴۵ کیلومتر می‌باشد و در دست ساخت است. این مسیر در ادامه به راه‌آهن مشهد-بافق و مشهد-بیرجند-زاهدان امتداد خواهد یافت.[۱۱۷]

پایانه مسافربری

پایانهٔ مسافربری سبزوار با زیربنای ۴۰۰۰ مترمربع در زمینی به وسعت ۱۰ هکتار در سال ۱۳۷۶ احداث شده‌است. این پایانه هم اکنون ۷ شرکت مسافربری فعال داشته و روزانه به بسیاری از شهرها از جمله تهران، کرج، مشهد، گرگان، ساری، بجنورد، اصفهان و دیگر شهرهای منطقه سرویس‌دهی می‌نماید.[۱۱۸] همچنین تاکسی‌های برون‌شهری زیر نظر این پایانه به جابه‌جایی مسافر به شهرهایی همچون قوچان، اسفراین، جوین و… می‌پردازند.[۱۱۹]

شهرهای خواهرخوانده

سبزوار در اسفند ماه ۱۳۹۳ به عضویت مجمع شهرداران آسیایی درآمد[۱۲۰] و نیز با دو شهر جهان خواهرخوانده است:

زمان کشور شهر خواهرخوانده
۲۰۱۰ ایران ایران کاشان[۱۲۱]
۲۰۱۷ افغانستان افغانستان هرات[۱۲۲]

گفتاوردها

پرونده:آرامگاه اسرار.jpg
آرامگاه اسرار (ملا هادی سبزواری)
کاروانسرای زعفرانیه
سبزوار است این جهان بی‌مدارما چو بوبکریم در وی خوار و زار
سرور احرار ایرانند، آل سربدارکز فشار ظلم آشفتند اندر سبزوار
شهر نیشابور بگرفتند و بس شهر و دیاروز دهاقین لشکری کردند بیرون از شمار
بعد طغاتیمور چنگیزی به گرگان شهریارو آخرین خرس مغول او بود در این مرغزار
سربداران بر سرش در خاک گرگان ریختندهمچو شیر شرزه خونش را به خاک آمیختند

«در هر ناحیتی و ولایتی چیزی بود بدان ناحیت و ولایت منسوب، گویند حکمای یونان، زرگران شهر حرّان، … ادبای بیهق و غرض ازین نسبتها آن بود که در هیچ موضع دیگر مثل این چیزها که یاد کرده آمد، نبود.»[۱۲۵]

سبزیم که از نسل بهاران هستیم پاکیم که از تبار باران هستیم
دور است ز ما تن به مذلت دادن ما وارث خون سربداران هستیم
  • میرزا سراج:

«سبزوار یکی از شهرهای معظم حکومت‌نشین و آباد خراسان است. بسیار شهرچهٔ مرغوب و خوش آب و هوای قشنگ است. نسبت به سایر شهرهای خراسان پاکیزه و آزاده است.»[نیازمند منبع]

  • هانری رنه دالمانی در سفرنامهٔ از خراسان تا بختیاری دربارهٔ نام سبزوار:

«شاید به‌مناسبت باغ‌های زیادی که مانند کمربند آن را فراگرفته‌اند، چنین (سبزوار) نامیده می‌شود.»[۱۲۷][۱۲۸]

  • حکایت محمد خوارزمشاه:

حکایت محمد خوارزمشاه کی شهر سبزوار کی همه رافضی باشند به جنگ بگرفت اما جان خواستند گفت آنگه امان دهم کی ازین شهر پیش من به هدیه ابوبکر نامی بیارید.

شد محمد آلپ الغ خوارزمشاهدر قتال سبزوار پر پناه
تنگشان آورد لشکرهای اواسپهش افتاد در قتل عدو
سجده آوردند پیشش کالامانحلقه‌مان در گوش کن وا بخش جان
هر خراج و صلتی که بایدتآن ز ما هر موسمی افزایدت
جان ما آن توست ای شیرخوپیش ما چندی امانت باش گو
گفت نرهانید از من جان خویشتا نیاریدم ابوبکری به پیش

منابع

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ امین، سیدعلینقی (۱۳۸۲). تاریخ سبزوار. به کوشش پروفسور سید حسن امین. تهران: دائرةالمعارف ایران‌شناسی. ص. چهل و یک. شابک ۹۶۴-۹۳۹۶۷-۵-۶. پارامتر |چاپ= اضافه است (کمک)
  2. ↑ ساسویه در لغتنامه دهخدا
  3. ↑ http://www.parsi.wiki/fa/wiki/topicdetail/37791b9e7fbb400995d9de52a0016880
  4. ↑ امین، سیدعلینقی (۱۳۸۲). تاریخ سبزوار. به کوشش پروفسور سید حسن امین. تهران: دائرةالمعارف ایران‌شناسی. ص. ۱۱۱. شابک ۹۶۴-۹۳۹۶۷-۵-۶. پارامتر |چاپ= اضافه است (کمک)
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۹۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از اصلی (اکسل) در ۲۰ شهریور ۱۴۰۲.
  6. ↑ «نقشهٔ بافت‌های فرسودهٔ مصوب شهرها: سبزوار». وب‌گاه شرکت مادرتخصصی عمران و بهسازی شهری ایران. دریافت‌شده در ۶ آوریل ۲۰۱۳.
  7. ↑ https://www.mehrnews.com/news/3561580/دفتر-سرمایه-گذاری-سبزوار-تعطیل-شد-یا-فعال-است%7C سبزوار به لحاظ گردش مالی در رتبه سوم در سطح کشور است.
  8. ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ بیهقی، ابوالحسن علی بن زید (۱۳۶۱) [قرن ششم هجری]. بهمنیار، احمد، ویراستار. تاریخ بیهق. با مقدمهٔ علامه میرزا محمدبن عبدالوهاب قزوینی. ص. ۴۳. از پارامتر ناشناخته |نوبت چاپ= صرف‌نظر شد (کمک)
  9. ↑ بیهقی، ابوالحسن علی بن زید (۱۳۶۱) [قرن ششم هجری]. بهمنیار، احمد، ویراستار. تاریخ بیهق. با مقدمهٔ علامه میرزا محمدبن عبدالوهاب قزوینی. صص. ۳۹،۴۰. از پارامتر ناشناخته |نوبت چاپ= صرف‌نظر شد (کمک)
  10. ↑ مستوفی، حمدالله (۱۳۶۲). نزهة القلوب. دنیای کتاب. ص. ۱۴۴. پارامتر |چاپ= اضافه است (کمک)
  11. ↑ فناوری اطلاعات فرمانداری سبزوار. «تقسیمات کشوری ۱۳۹۴». پورتال استانداری خراسان رضوی- فرمانداری شهرستان سبزوار. دریافت‌شده در ۱۰/۰۳/۱۳۹۶. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازبینی= را بررسی کنید (کمک)
  12. ↑ http://www.academia.edu/29394179/_بررسی_یک_واژه_از_دیدگاه_ریشه_شناختی_درگویش_سبزوار_An_Etymological_Survey_of_a_Word_in_Sabzevar_Dialect_In_Persian_2015
  13. ↑ https://khorasanrazavi.mcls.gov.ir/fa/vahedhayetabe/khorasan
  14. ↑ میلانی، عباس (۱۳۴۵). پهلوی. تهران: دائرةالمعارف ایران‌شناسی. ص. ۳۵۳. پارامتر |چاپ= اضافه است (کمک)
  15. ↑ http://roostanet.ir/index.aspx?siteid=3&fkeyid=&siteid=3&pageid=2382
  16. ↑ http://www.khorasan.ir/portals/4/02.pdf
  17. ↑ «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۹۰» (اکسل). درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۰ شهریور ۱۴۰۲.
  18. ↑ http://www.bultannews.com/fa/news/151258/شهرهای-ایران-هر-کدام-چقدر-جمعیت-دارند
  19. ↑ «جمعیت شهرستان‌ها بر حسب سن و جنس و وضع سکونت به تفکیک شهرستان» (اکسل). مرکز آمار ایران. دریافت‌شده در ۱۲ آوریل ۲۰۱۱.
  20. ↑ "آب و هوای سبزوار" (به انگلیسی). سازمان هواشناسی کشور. Retrieved 23 اسفند 1389. {{cite web}}: Check date values in: |تاریخ بازدید= (help)
  21. ↑ http://www.chn.ir/NSite/FullStory/News/?Id=93614&Serv=0&SGr=0 | خبرگزاری میراث فرهنگی- تهران- ۲۲ خرداد1384
  22. ↑ http://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/07/06/1197481/168-اثر-تاریخی-در-شهرستان-سبزوار-ثبت-ملی-شده-است
  23. ↑ http://www.asrarnameh.com/news.php?id=3410
  24. ↑ http://www.isna.ir/news/92020905814/کاروانسراهای-سبزوار-نشانی-از-شاهکار-هنر-معماری
  25. ↑ http://www.yjc.ir/fa/news/4896288/آتشکده-آذر-برزین-مهر-اثری-ازعصر-مهرپرستی-میتراییسم
  26. ↑ http://www.chn.ir/NSite/FullStory/News/?Id=60977&Serv=3&SGr=22
  27. ↑ http://www.chn.ir/NSite/FullStory/News/?Id=74695&Serv=0&SGr=0
  28. ↑ http://seeiran.ir/تپه-عیدگاه-سبزواری-ها/
  29. ↑ http://www.chn.ir/NSite/FullStory/News/?Id=67548&Serv=3&SGr=22
  30. ↑ http://khorasanrazavi.khorasannews.com/newspaper/BlockPrint/170957
  31. ↑ http://www.isna.ir/news/95070300966/کشف-آثار-و-اشیاء-پیش-از-تاریخ-در-تپه-دامغانی
  32. ↑ http://www.irancityinfo.com/city/sabzevar/person/1889/روستای-مزینان/
  33. ↑ http://sarbedaran.hsu.ac.ir/?p=2376
  34. ↑ http://khorasan.isna.ir/default.aspx?NSID=5&SSLID=46&NID=109201
  35. ↑ http://www.sabzevarnegar.com/page.php?id=8911&gid=14
  36. ↑ http://salamsarbedar.com/vdci.5apct1a5qbc2t.html
  37. ↑ http://nasimerivand.ir/page/34?ali:/=www.blueszevaz/
  38. ↑ http://seeiran.ir/رودخانه-دلبر/
  39. ↑ http://cabinetoffice.ir/fa/news/1930/تغییرات-تقسیمات-کشوری-در-استان‏-خراسان‏-رضوی
  40. ↑ http://hamgardi.com/place/27872
  41. ↑ http://www.iranvillage.ir/article-1343--0-0.html
  42. ↑ http://hamgardi.com/place/28402
  43. ↑ http://seeiran.ir/غار-اژدربید/
  44. ↑ http://seeiran.ir/آبشار-نورآباد/
  45. ↑ http://www.asrarnameh.com/news.php?id=6540
  46. ↑ امین، سیدعلینقی (۱۳۸۲). تاریخ سبزوار. به کوشش پروفسور سید حسن امین. تهران: دائرةالمعارف ایران‌شناسی. ص. ۵۴. شابک ۹۶۴-۹۳۹۶۷-۵-۶. پارامتر |چاپ= اضافه است (کمک)
  47. ↑ http://www.sabzevarian.com/سلامی-دوباره-به-سینما/
  48. ↑ Griffiths, Eldon (2007). Turbulent Iran Recollections, Revelations And A Plan For Peace. Santa Anna, Ca: Seven Locks Press. p. 76. ISBN 1-931643-92-X.
  49. ↑ http://www.salamsarbedar.com/vdce.p8nbjh87w9bij.html
  50. ↑ http://www.tejaratefarda.com/بخش-اقتصاد-35/863-برباد-رفته
  51. ↑ https://www.cinematicket.org/Default.aspx?p=ncinemadet&cid=321
  52. ↑ ۵۲٫۰ ۵۲٫۱ http://library.aqr.ir/portal/Home/ShowPage.aspx?Object=ALBUM&ID=4c458d0f-fcfd-49d0-904b-c853ddd80aae&WebPartID=75c32ace-b4c7-4e46-8578-9dae2a66bfbe&CategoryID=b20c7100-23fb-471e-aa48-7598f85bc8ff
  53. ↑ http://news.aqr.ir/portal/home/?news/38388/62900/1124492/فرهنگسرای-امام-رضا(علیه‌السلام)-در-شهرستان-سبزوار-افتتاح-شد
  54. ↑ http://iqna.ir/fa/news/3539070/قدیمی‌ترین-کتابخانه-سبزوار-مرجع-غنی-تفاسیر-قرآن
  55. ↑ http://www.ibna.ir/fa/doc/naghli/35910/كتابخانه-زندان-سبزوار-عمومي
  56. ↑ http://www.hsu.ac.ir/lib/تاریخچه/
  57. ↑ http://sabzevarlib.ir/?page_id=117
  58. ↑ http://sabzevarlib.ir/?page_id=113
  59. ↑ http://sabzevarlib.ir/?page_id=11
  60. ↑ http://sabzevarlib.ir/
  61. ↑ http://www.sabzevarnegar.com/page.php?id=7836&gid=20
  62. ↑ http://www.irna.ir/rkhorasan/fa/News/82478118/
  63. ↑ http://iqna.ir/fa/news/3483962/موزه-سبزوار-از-نگهداری-اشیائی-از-هزاره-اول-پیش-از-میلاد-تا-وصیت‌نامه-شهدا
  64. ↑ http://www.isna.ir/news/96032111736/اولین-موزه-نفت-کشور-در-سبزوار
  65. ↑ http://www.khabaronline.ir/detail/675475/multimedia/movie
  66. ↑ http://www.petromuseum.ir/content/1/اطلاع-رسانی/407/سالانه-هزاران-دانش-آموز-از-موزه-نفت-سبزوار-دیدن
  67. ↑ سنگ سفیدی، محسن (۱۳۸۸). سیمای شهرستان سبزوار. سبزوار: مؤلف. ص. ۱۶۱. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۰۴-۴۶۳۱-۷. از پارامتر ناشناخته |ماه= صرف‌نظر شد (کمک); پارامتر |چاپ= اضافه است (کمک)
  68. ↑ http://www.isaar.ir/doc/news/fa/120753/
  69. ↑ سیمای سبزوار، سرزمین سربداران-محمدابراهیم احمدی-ص 73 پاراگراف دوم-انتشارات نبوغ-پاییز 1375
  70. ↑ http://www.sabzevarnegar.com/page.php?id=8058&gid=21
  71. ↑ http://www.sabzevarnews.ir/fa/pages/?cid=2133
  72. ↑ http://khorasan.isna.ir/Default.aspx?NSID=5&SSLID=46&NID=84756
  73. ↑ http://www8.irna.ir/fa/News/82249894/
  74. ↑ https://www.tasnimnews.com/fa/news/1394/04/14/790404/هندبال-سبزوار-همواره-بدنه-اصلی-تیم-های-ملی-را-تشکیل-داده-است
  75. ↑ http://sabzevarema.com/اخبار/تيم-هندبال-ثامن-الحجج-(ع)سبزوار-افتخار-ايران-در-آسياست/1743
  76. ↑ http://www.tebyan-zn.ir/News-Article/sport/banovan_sports/2016/1/26/183128.html
  77. ↑ http://irhf.ir/Default.aspx?PageName=News&ID=96109&Language=1&tite=‎نماينده-هندبال-ايران-در-جايگاه-چهارم-آسیا-ايستاد
  78. ↑ http://www.varzesh3.com/news/1188730/پیروزی-ثامن‌الحجج-در-جام-باشگاه‌های-آسیا
  79. ↑ http://www.iribnews.ir/fa/news/1380557/بیتا-سبزوار-نماینده-خراسان-در-لیگ-برترهندبال-کشور
  80. ↑ http://www.iribnews.ir/fa/news/1536437/بیتا-سبزوار-قهرمان-رقابت-های-هندبال-جوانان-ایران
  81. ↑ http://1varzesh.com/handball/iran/68472
  82. ↑ http://beyhaq.com/سبزوار-قطب-ورزشی-شمال-شرق-کشور-و-مهد-هند/
  83. ↑ http://mashhad.me/مشکلات-جدی-هندبال-استان/
  84. ↑ http://ostani.hamshahrilinks.org/Ostan/Iran/Khorasan-Razavi/Contents/هندبال-سبزوار؛-دارنده-65-مقام-اول-تا-سومی?magazineid=
  85. ↑ http://www.tabnak.ir/fa/news/367213/سومین-قهرمانی-سبزواری‌ها-در-لیگ-برتر-کشتی
  86. ↑ http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13920924000214
  87. ↑ http://www.iribnews.ir/NewsBody.aspx?ID=41559
  88. ↑ http://www.sabzevarsport.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=2555:1396-02-13-03-23-07&catid=1:latest-news&Itemid=50
  89. ↑ http://mafs.ir/مسابقات-چند-جانبه-موتور-کراس-شرق-کشور-ب/
  90. ↑ https://www.tasnimnews.com/fa/news/1394/10/04/953217/مسابقات-کشوری-اتومبیلرانی-آفرود-در-سبزوار-برگزار-شد
  91. ↑ http://mafs.ir/نتیایج-مسابقات-دو-دیفرانسیلافرود-اعل/
  92. ↑ http://mafs.ir/دومین-دوره-مسابقات-خانوادگی-اسلالوم-و/
  93. ↑ http://www.sabzevarsport.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=2507:1396-01-09-04-30-43&catid=1:latest-news&Itemid=50
  94. ↑ http://www.sabzevarsport.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=2186:1395-06-23-05-40-06&catid=1:latest-news&Itemid=50
  95. ↑ http://sabzevarnegar.com/page.php?id=8512&gid=17
  96. ↑ http://www.coka.ir/video/90057/5-
  97. ↑ http://kermanzurkhaneh.ir/index2.php/?p=1025
  98. ↑ http://www.dalirestan.ir/tab-151/چهارمین-جشنواره‌ی-مرشدان-برتر-ایران-زمین---تیرماه-1391---سبزوار.aspx
  99. ↑ http://www.irna.ir/fa/News/81558224/
  100. ↑ http://cup.ir/sport/sportnostalgia/495/news/111959
  101. ↑ http://www.salamsarbedar.com/vdcc.oq1a2bqimla82.html
  102. ↑ http://www.asrarnameh.com/essays.php?id=1975
  103. ↑ http://champexnews.com/news/262-قهرمانی-ورزشکار-سبزواری-در-مسابقات-بین-المللی-تک-حرکت-پرس-سینه-ترکیه.html
  104. ↑ http://sabzevarkhabar.com/کسب-یک-مدال-طلا-و-یک-نقره-علی-خسروی-پویا-2/
  105. ↑ http://sabzevarparkour.ir/
  106. ↑ http://www.sabzevarnews.ir/fa/news/10994/نتایج-شب-نخست-مسابقات-استریت-بال-بسکتبال-خیابانی-درسبزوار
  107. ↑ http://www.afagh-cc.com/u-news.aspx?nid=1357
  108. ↑ http://khorasan.isna.ir/Default.aspx?NSID=5&SSLID=46&NID=78701
  109. ↑ http://www.asrarnameh.com/news.php?id=11004
  110. ↑ http://tnews.ir/news/F4DF25712559.html
  111. ↑ http://sabzevarbus.com/
  112. ↑ http://taxisabzevar.ir/
  113. ↑ http://www.mehrnews.com/news/4030828/افزایش-پروازهای-فرودگاه-سبزوار-برنامه-ریزی-برای-توسعه-باند-فرود
  114. ↑ http://sabzevar.airport.ir/office/pages/about
  115. ↑ «فرودگاه سبزوار مرز مجاز هوایی شد». خبرگزاری فارس.
  116. ↑ «فرودگاه بین‌المللی سبزوار از ۱۳ دی ماه به صورت ۲۴ ساعته عملیاتی شد». خبرگزاری ایرنا.
  117. ↑ http://www.cdtic.ir/p/showproject.aspx?pid=25&title=راه%20آهن%20سبزوار%20به%20شبكه
  118. ↑ http://www.salamsarbedar.com/vdci.5a5ct1aqpbc2t.html
  119. ↑ http://sabzevarnegar.com/page.php?id=8348&gid=21
  120. ↑ http://sabzevar.ir/شهرداری-سبزوار-عضو-مجمع-شهرداران-کشور/
  121. ↑ سبزوار و کاشان خواهرخوانده شدند
  122. ↑ https://www.isna.ir/news/96021207118/خواهر-خواندگی-شهر-سبزوار-با-شهر-هرات-تصویب-شد
  123. ↑ به نقل از: محمود بیهقی، دائرةالمعارف بزرگ سبزوار، ج 3، ص 271.
  124. ↑ http://www.asrarnameh.com/lifestyle.php?id=6492
  125. ↑ امین، سیدعلینقی (۱۳۸۲). تاریخ سبزوار. به کوشش پروفسور سیدحسن امین. تهران: دائرةالمعارف ایران‌شناسی. ص. ۶۷. پارامتر |چاپ= اضافه است (کمک)
  126. ↑ http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13910109000054
  127. ↑ Henri Rene d Almani، هانری رنه دالمانی، سفرنامه از خراسان تا بختیاری، ترجمه بهرام فره وشی، ابن سینا، تهران 1335
  128. ↑ سبزوار شهر دیرینه‌های پایدار -محمود بیهقی-ص 40-پاراگراف چهارم-بهمن 1370

پیوند به بیرون

الگو:بزرگترین شهرهای استان‌های خراسان

برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=سبزوار&oldid=23366533»