درگاه:خراسان
درگاه‌های ویکی‌پدیا: فرهنگ · جغرافیا · بهداشت و درمان · تاریخ · ریاضیات · علوم طبیعی · مردم · فلسفه · دین · اجتماعی · فناوری
خـراســان، سـرزمـیـن خـورشـیـد
خراسان بخشی از ایران بزرگ و از دوران ساسانیان نامی سنتی و کلی برای اشاره به نواحی شرقی ایران است و نام آن از دوران ساسانیان در ایران مرسوم شد. ساسانیان قلمرو خود را به چهار بخش تقسیم کرده بودند که یکی از آن بخش‌ها خراسان به معنای «سرزمین خورشید» بود. قلمرو تاریخی خراسان شامل استان خراسان در ایران کنونی و بخش‌های عمده‌ای از افغانستان و ترکمنستان امروزی بوده‌است. در مفهوم گسترده‌تر ازبکستان و تاجیکستان و بخش‌هایی از قرقیزستان و قزاقستان را هم می‌توان در قلمرو خراسان بزرگ تاریخی به حساب آورد. برخی نویسندگان همچون علی شریعتی خراسان بزرگ را مهد سیاسی ایران و برخی دیگر آن را حتی سرزمین مادری زبان و فرهنگ پارسی دانسته‌اند.
خراسان سرزمینی است که از غرب از دامغان و سبزوار آغاز می‌شود، و در شرق تا بلخ و رود جیحون کشیده شده‌است. از جنوب، تا شمال سیستان و غزنی و از شمال، به بخارا می‌رسد. خراسان بزرگ شامل چهار بخش بوده‌است و هر بخش به نام فرمانروای آنجا مشهور بوده‌است. هر کدام از این چهار بخش را یک رب یا ربع می‌نامیده‌اند: ربع ابرشهر با مرکزیت شهر نیشاپور؛ ربع مرو؛ ربع هرات (دربرگیرندهٔ بادغیس و غور)، بلخ (بشمول شبرغان، جوزجان و اندخوی و فاریاب و و بامیان)؛ ربع بلخ که شامل کهندژ (قندوز)، سمنگان، بغلان (بغولانگو)، تخارستان و بدخشان می‌شده‌است.
نوشتار برگزیده
نیو شَهپُهْر، به معنی: ساختهٔ نیک شاهپور) مرکز شهرستان نیشابور و یکی از شهرهای مهم خراسان بزرگ و استان خراسان رضوی در شرق ایران است که در دامنهٔ کوه بینالود قرار گرفته‌است. نیشابور از مهم‌ترین مراکز جمعیتی، فرهنگی، گردشگری، صنعتی و تاریخی شمال شرق ایران به شمار می‌آید و به عنوان یکی از نمادهای تاریخ و فرهنگ ایران مطرح شده‌است. طبق آخرین تغییرات در افزایش حریم شهری شهر نیشابور ۲۷۶٫۰۸۹ نفر و بر اساس سرشماری عمومی سال ۱۳۸۵ شمسی ۲۰۵٬۹۷۲ نفر جمعیت دارد.
ریوند، نیسایه، ابرشهر، نیسابور، نشابور، شهر فیروزه، اُمُ البلاد خراسان، شهر شادیاخ و مدینه الرضا از نام‌های قدیمی و دیگر شهر و منطقه نیشابور است. نیشابور در دوره ساسانیان، در حدود دهه‌های میانیِ سده یِ سومِ میلادی به فرمان شاپور اول تأسیس شد. در سال ۶۴۳ میلادی در زمان خلافت عمر بن خطاب فتح شد. نیشابور برای بار نخست در دوره طاهریان و بار دوم در اوایل دوره سلجوقیان به عنوان پایتخت ایران انتخاب شده بود و در قرن یازدهم میلادی یکی از ده شهر بزرگ و پرجمعیت جهان بوده. شکوفایی و شهرت این شهر و منطقهٔ آن بین سده‌های میانی ورود اسلام به خراسان تا دورهٔ حمله مغول بوده و نیشابور در این سده‌ها پایتخت فرهنگی ایران شناخته شده‌است. حوزهٔ علمی این شهر در دوران طلایی اسلام یکی از بزرگترین مراکز و موطن بسیاری از دانشمندان، شاعران، صوفیان و دیگر بزرگان بوده‌است، از این شهر همواره به عنوان یکی از مهم‌ترین و بزرگترین مراکز و شهرهای تمدن و فرهنگ اسلامی یاد می‌شود. نیشابور یکی از مراکز علم و دانش اسلامی و نوآوری در دوران طلایی اسلام، مخصوصاً در دورهٔ خلافت عباسیان بود، اگرچه حمله مغول و تأثیرات پس از آن، به عنوان ضربه‌ای رکودکننده در تاریخ نیشابور و درپی آن تمدن اسلامی و ایران مطرح است.
نگارهٔ برگزیده
ساختن قصر خورنق، اثری از کمال‌الدین بهزاد، از مکتب هرات به سال ۸۹۹ ه ق محفوظ در موزه بریتانیا
زندگی‌نامهٔ برگزیده
علی دیواندری در ۱۵ شهریور ۱۳۳۶ در سبزوار خراسان متولد شد. آغاز فعالیت‌های هنری او به سال‌های ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۴ برمی‌گردد. دیواندری در طی آن سال‌ها ضمن تحصیل در دبیرستان به کشیدن کاریکاتور و طراحی نیز مشغول بود. او همچنین با تشکیل گروه بزرگچه پا به عرصهٔ تئاتر گذاشت و به طراحی صحنه و بازیگری مشغول شد. پوستر نمایش‌ها را طراحی می‌کرد. با به پایان رسیدن دوره دبیرستان، در سال ۱۳۵۵، اولین نمایشگاه انفرادی دیواندری، در زیرزمین ساختمان فرهنگ و هنر سبزوار، که قرار بود گالری کویر را در آن تأسیس کنند، برپا شد؛ اما با مخالفت عده‌ای، گالری کویر شکل نگرفت و چندی بعد دیواندری به تهران مهاجرت کرد. در سال ۱۳۵۸ وارد دانشکدهٔ هنرهای زیبای دانشگاه تهران شد و با تعدادی از مجلات و روزنامه‌ها شروع به کار کرد.
آیا می‌دانستید؟
که گرچه تاریخ خراسان به دوران هخامنشیان، پارتیان و حتی پیش از آن باز می‌گردد، اما برای اولین بار در زمان ساسانیان بود که از لفظ خراسان استفاده شد؟ ساسانیان مناطق تحت حکومت خود را به چهار ناحیه تقسیم کرده بودند که نام یکی از آن‌ها، خراسان به معنای «سرزمین خورشید» بود. سایر نواحی، خوروران (مغرب)، نیمروز (جنوب)، و آذربایجان (شمال) نام داشتند.
رده‌ها
ویکی‌پروژه‌ها
- ویکی‌پروژهٔ اصلی
- ویکی‌پروژه‌های وابسته
ویکی‌پروژهٔ ایران • ویکی‌پروژهٔ افغانستان • ویکی‌پروژهٔ ترکمنستان • ویکی‌پروژهٔ خراسان رضوی • ویکی‌پروژهٔ خراسان شمالی • ویکی‌پروژهٔ خراسان جنوبی • ویکی‌پروژهٔ مشهد • ویکی‌پروژهٔ نیشابور
گفتاورد برگزیده
| رهروم مقصد امکان به خراسان یابم | تشنه‌ام مشرب احسان به خراسان یابم | |
| گرچه رهرو نکند وقفه، کنم وقفه از آنک | کشش همت اخوان به خراسان یابم | |
| من که خاقانیم از نعل سمندش بوسم | به خدا کافسر خاقان به خراسان یابم | |
| —خاقانی |
مطالب باکیفیت
مقالات برگزیده
مقالات برگزیدهزمینلرزه ۱۳۷۶ قائن • مشهد • فردوسی • طاهر بن حسین
مقالات خوب
مقالات خوبحسین واعظ کاشفی • دقیقی • آذر برزین‌مهر • آرامگاه فردوسی • حرم امام رضا • کمال‌الدین بهزاد
آنچه می‌توانید انجام دهید
- مقاله‌های خرد خراسان رضوی، خراسان شمالی، و جنوبی را گسترش دهید.
- مقاله‌های خراسان، مشهد، نیشابور، هرات، بلخ، مرو، فردوسی، شاهنامه، ابومسلم خراسانی، امام محمد غزالی، جابر بن حیان، خواجه نصیرالدین طوسی، ابوالفضل بیهقی، حرم علی بن موسی الرضا، و زعفران را به سطح خوبیدگی یا برگزیدگی برسانید.
- مقاله‌های ربع مرو، ربع مرو، ربع بلخ، رقص خراسانی، موسیقی خراسانی، ابوبکر بیهقی، احمد بن کثیر فرغانی، بغوی، مالک بن دینار، یحیی بن خالد را بیاغازید.
- هرگاه پیوند قرمزی را در یکی از مقالات ویکی‌پدیا دربارهٔ خراسان دیدید، اگر سرشناسی داشت، مقاله‌اش را ایجاد کنید.
- در ارزیابی کیفی و رده‌بندی مقالات مربوط به خراسان کمکمان کنید.
موضوعات
شهرها
انابد • باجگیران • باخرز • بار • بایگ • بجستان • بردسکن • بیدخت • تایباد • تربت جام • تربت حیدریه • جغتای • جنگل • چاپشلو • چکنه • چناران • خرو • خلیل‌آباد • خواف • داورزن • دررود • درگز • دولت‌آباد • رباط سنگ • رشتخوار • رضویه • رودآب • ریوش • سبزوار • سرخس • سلامی • سلطان‌آباد • سنگان • شادمهر • شاندیز • ششتمد • شهرآباد • صالح‌آباد • طرقبه • عشق‌آباد • فرهادگرد • فریمان • فیروزه • فیض‌آباد • قاسم‌آباد • قدمگاه • قلندرآباد • قوچان • کاخک • کاریز • کاشمر • کدکن • کلات • کندر • گناباد • لطف‌آباد • مشهد • مشهد ریزه • ملک‌آباد • نشتیفان • نصرآباد • نقاب • نوخندان • نیشابور • نیل‌شهر • همت‌آباد
آشخانه • اسفراین • بجنورد • پیش‌قلعه • جاجرم • حصار گرم‌خان • درق • راز • سنخواست • شوقان • شیروان • صفی‌آباد • فاروج • قاضی • گرمه • لوجلی
آرین‌شهر • ارسک • اسدیه • اسفدن • اسلامیه • آیسک • بشرویه • بیرجند • حاجی‌آباد • خضری دشت بیاض • خوسف • زهان • سرایان • سربیشه • سه‌قلعه • شوسف • طبس مسینا • فردوس • قائن • قهستان • مود • نهبندان • نیمبلوک
