زبان ترکی خراسانی
 | برای تأییدپذیری کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است. (آوریل ۲۰۱۲) |
| زبان ترکی خراسانی | |
|---|---|
| زبان بومی در | ایران |
| منطقه | خراسان شمالی، خراسان رضوی، گلستان، سمنان |
تعداد گویشوران | ۴۰۰٬۰۰۰ (تخمین)[۱] تا یک میلیون تن (تخمین دوفرر با احتساب مناطقی در ترکمنستان و فراتر از آمور دریا)[۲] (بدون تاریخ) |
| کدهای زبان | |
| ایزو ۶۳۹-۲ | tut |
| ایزو ۶۳۹-۳ | kmz |
زبان ترکی خراسانی نام گونه‌ای از زبانهای ترکی است که ترک‌های خراسان بدان سخن می‌گویند. این زبان در برخی مناطق استان های خراسان شمالی، خراسان رضوی ، گلستان و استان سمنان صحبت می شود. همه کسانی که به زبان ترکی خراسانی سخن می‌گویند به زبان فارسی نیز مسلط هستند.
محدوده جغرافیایی[ویرایش]
ترکی خراسانی زبان غالب در جغتای، جوین و خوشاب سبزوار، شهرستان کلات[۴] و بخش سرولایت نیشابور از استان خراسان رضوی و بخش بام و صفی‌آباد اسفراین از استان خراسان شمالی است. این زبان همچنین در بجنورد ، فاروج، مانه و سملقان و شیروان از استان خراسان شمالی، قوچان، درگز، فیروزه نیشابور و منطقه شاهرگ[۵] از استان خراسان رضوی و همچنین در استان گلستان و استان سمنان سخن گفته می‌شود.
خطر انقراض[ویرایش]
سازمان یونسکو از زبانهای در معرض خطر جهان یا منسوخ شده، اطلسی تهیه کرده‌است که به صورت آنلاین و به کمک نقشه‌های گوگل قابل مشاهده است. در این لیست، برای کشور ایران ۲۵ زبان در معرض خطر نشان داده شده‌است که ترکی خراسانی یکی از این زبان‌ها است و با عنوان زبان آسیب‌پذیر (Vulnerable) از آن یاد شده‌است.[۶][۷]
لهجه‌ها[ویرایش]
طبق نظر پروفسور گرهارد دورفر سرپرست گروه ترک‌شناسی دانشگاه گوتینگن آلمان، ترکی خراسانی به ۳ لهجه منطقه ای تقسیم می‌شود:[۸]
- ۱. لهجه غربی: بجنورد و روستاهای تابعه آن؛ جوین، جغتای و خوشاب سبزوار و…
- ۲. لهجه شرقی: شیروان، فاروج، قوچان، درگز، کلات و روستاهای تابع و …
- ۳. لهجه جنوبی: نیشابور، سرولایت و روستاهای تابع و …
همچنین مردم شهر رامیان و آزادشهرو مینودشت و و علی‌آباد کتول در گلستان و زاغمرز و بهشهر و قائمشهر و آمل در مازندران روستای نردین (از توابع بخش میامی) به این زبان تکلم می‌کنند. آنان نیز بخشی از ایل گرایلی بوده و جزئی از ترکان قزلباش هستند.
رده‌بندی[ویرایش]
ترکی خراسانی به خانواده زبانهای اوغوز تعلق دارد؛ این گروه همچنین زبانهای ترکی آذربایجانی، ترکی استانبولی، زبان گاگاوز، زبان ترکمنی، زبان سالار و ترکی قشقایی را دربر می‌گیرد.
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
 |
پروژهٔ ویکی‌پدیا زبان ترکی خراسانی آزمایشی در ویکی‌مدیا انکوباتور موجود است. |
- ↑ Boeschoten, H (1998). "The speakers of Turkic languages". In L. Johanson and É. Á. Csató (eds). The Turkic languages. لندن: Routledge. ISBN 978-0-415-41261-2.
- ↑ TURKIC LANGUAGES OF PERSIA: AN OVERVIEW
- ↑ The existence of the Altaic family is controversial. See زبانهای آلتایی.
- ↑ خسروی، محمد رضا، کلات نادری، انتشارات آستان قدس رضوی، 1367
- ↑ "شاهرگ (قوچان)". ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد. 2019-05-22.
- ↑ http://www.unesco.org/languages-atlas/
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_endangered_languages_in_Asia#Iran
- ↑ [فصل دوازبخش دوم کتاب "آشنایی با زبان ترکی خراسانی" تألیف جلال قلی‌زاده مزرجی]
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Khorasani Turkic language». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۴ مرداد ۱۳۸۹.
| شهرهای مهم خراسان بزرگ |    | |
|---|---|---|
| رَبع‌های خراسان | ||
| پیشینه | ||
| در تقسیمات سیاسی معاصر | ||
| زبان | ||
| هنر | ||
| مردمان خراسان برپایهٔ زبان | ||
الگو:کد زبانهای معرفی‌شده در ایزو ۶۳۹–۳ که حرف اول عنوان بین‌المللی آنها حرف K است
