شهرستان گنبد کاووس

شهرستان گنبد کاووس
اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	گلستان
مرکز شهرستان	گنبد کاووس
سایر شهرها	گنبد کاووس، اینچه برون
بخش‌ها	مرکزی، داشلی‌برون
مردم
جمعیت	۳۴۸٬۷۴۴ نفر (۱۳۹۵)

شهرستان گنبد کاووس یکی از شهرستانهای ایران است که در استان گلستان قرار گرفته‌است. جمعیت آن در سال ۱۳۹۵، برابر با ۳۴۸٬۷۴۴ نفر بوده‌است.

ساکنان شهر گنبد ترکیبی از فارسی زبانان و ترکمن‌های ایرانی هستند. و همچنین مهاجرانی از مناطق دیگر از جمله سیستان و بلوچستان، آذربایجان، شاهرود، سمنان و خراسان تشکیل می‌دهند. حدود نیمی از جمعیت این شهر سنی مذهب (ترکمن و بلوچ)نیمی دیگر شیعه (فارسی زبانان و ترک‌ها) هستند. «جمعیت نژادی گنبد کاووس».

تقسیمات کشوری

• بخش مرکزی شهرستان گنبد کاووس
  • دهستان آق‌آباد
  • دهستان باغلی ماراما
  • دهستان فجر
  • دهستان سلطانعلی

شهر: گنبد کاووس

• بخش داشلی‌برون
  • دهستان اترک (گنبد کاووس)
  • دهستان کرند

شهر: اینچه‌برون.

نام

گنبد یا گنبد کاووس یا گنبد قابوس که پیشتر جرجان خوانده می‌شد. جرجان (نام سابق گنبد کاووس) نام شهر و شهرستان و نیز نام سرزمینی باستانی در جنوب شرقی دریای مازندران است.

زبان

مردم این شهرستان به زبان‌های فارسی و ترکمنی گویش می‌کنند.

نقشهٔ زبانی استان گلستان

تاریخچه

کاوشهای باستان‌شناسی پیشینه تمدن این منطقه را ۵ تا ۶ هزار سال اعلام کرده‌اند. با این تمدن کهن، تاریخی پرفراز و نشیب، آثار و بقایای باستانی فراوان و با دانشمندانی نامدار و اقوامی مقتدر و نجیب، گنبد کاووس جایگاهی رفیع و سهمی ارزشمند در تاریخ و تمدن باشکوه ایران دارد. با ورود اسلام و در سده‌های آغازین آن ایالت هیرکانیا جایگاه ارزشمندی در شکوفایی فرهنگ و تمدن اسلامی داشت. شهرهای جرجان (گنبدکاووس فعلی) از این ایالت مهد دانشمندان بزرگ آن دوران بود. عنصرالمعالی کیکاوس (از آخرین امیران آل زیار و نگارنده کتاب گرانقدر قابوس‌نامه) و عبدالقاهر جرجانی (صاحب تألیفات گرانبها در صرف و نحو و معانی و بیان عربی) در تحول ادبیات فارسی و عربی نقش مهمی داشتند. قابوس‌نامه را، همچنین، مجموعه تمدن اسلام پیش از مغول نام نهاده‌اند.

در علم پزشکی نیز این منطقه سهم عمده‌ای در جهان اسلام داشته به‌گونه‌ای که دو تن از معروفترین پزشکان ایران و جهان، ابوسهل مسیحی و سیداسماعیل (حکیم) جرجانی صاحب دایرةالمعارف ذخیره خوارزمشاهی، از این سرزمین بوده‌اند.

گنبدکاووس در سده‌های اخیر تابع ولایت استرآباد بود. در تقسیمات جدید کشوری که در سال ۱۳۱۶ خورشیدی شکل گرفت، نام استرآباد رسماً به گرگان تغییر یافت و یکی از شهرستان‌های استان مازندران شد. گنبدکاووس نیز مرکز بخش دشت گرگان و از بخش‌های تابعه شهرستان گرگان شد. به تصویب هیئت وزیران در ۲۰ بهمن ۱۳۲۶ دشت گرگان به شهرستان تبدیل شد و شهرستان گنبدکاووس نام گرفت.