اقوام خراسان

اقوام خراسان بزرگ شامل گروه‌های قومی ساکن در محدوده خراسان می‌شوند. این قومیت‌ها غالباً دارای قرینه‌هایی در آن سوی مرزهای سیاسیِ کنونی خراسان یا استان‌های خراسان در ایران، همچون ترکمنستان کنونی و افغانستان می‌باشند. قدیمی‌ترین قوم شناخته‌ شده ای که در محدوده خراسان سکونت کرده‌اند پارت‌ها و هپتالیان هستند که امروزه تات‌ها را بازمنده پارت‌ها می‌دانند که به زبان تاتی از شاخه زبان‌های ایرانی شمال غربی سخن می‌گویند. طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبره پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد، تات‌ها حدود ۸٫۶٪ (۷٫۷٪ مرد، ۹٫۳٪ زن) از ساکنین استان خراسان شمالی را تشکیل می‌دهند. امروزه گسترده‌ترین گروه قومی در خراسان فارس‌ها هستند. طایفه خاوری هم در شهرستان فریمان واطراف وبرخی شهرستانهای خراسان ساکن می‌باشند.

خراسان محل زندگی اقوام گوناگونی است که به رغم تفاوت‌های نژادی و فرهنگی، به واسطه پیوند محکمی از عوامل پایداری چون دین، تساهل و قومیت با هم متحدند. یکی از دلایل تنوع اقوام خراسان، مهاجرت یا کوچ اختیاری یا اجباری به این سرزمین بوده‌است. این مهاجرتها در تمام دوره‌های تاریخی تاکنون به شکل‌هایی جاری بوده است. شهرهای بزرگ خراسان به واسطه ویژگی‌های مهاجرپذیر تقریباً از تمامی نقاط ایران و برخی کشورهای دیگر از جمله عراق و افغانستان مهاجر پذیرفته‌است. یکی از بارزترین ویژگی‌های گروه‌های قومی غیر فارسی زبانان در خراسان تکلم به زبان مادری، علاقه به موسیقی بومی و پوشیدن پوشاک سنتی است.

گروه‌های قومی

در شمالی‌ترین نواحی خراسان، ترکمن‌های خراسان زندگی می‌کنند، آن‌ها مسلمان اهل سنت هستند و به زبان ترکمنی تکلم می‌کنند و به شکل سنتی بیشتر به کارهای کشاورزی، دامداری و بافت قالیچه مشغول‌اند.

کردهای خراسان و ترک‌های خراسان در منطقه وسیعی از نواحی شمال خراسان زندگی می‌کنند. تعداد هر یک از این دو گروه بسار بیشتر از ترکمن هاست. مذهب این اقوام، شیعه اثنی عشری و اهل سنت است و به زبانهای ترکی خراسانی و کردی کرمانجی تکلم می‌کنند. ترکیب جمعیتی شهرهای بجنورد، شیروان، قوچان، اسفراین، درگز، نیشابور و کلات علاوه بر فارسی زبانان از این دو گروه شکل گرفته‌است. در این مناطق پوشاک مردان و زنان از ویژگی‌های خاصی بر خوردار است که آن را از بقیه نقاط خراسان متمایز ساخته‌است.

خاوریهای خراسان در شمال شرق و شرق خراسان در شهرهای مشهد و فریمان و تربت جام و باخرز و در جلگه جام بین فریمان و تربت جام و در جلگه رخ بین فریمان و تربت حیدریه و نیشابور و در سرخس و صالح آباد و در منطقه وسیعی از روستاهای سرخس تا درگز و در روستاهایی مابین جلگه زاوه تربت حیدریه و باخرز و همچنین شمال خراسان در شهرهای چناران و روستاهای بین چناران تا قوچان و اسفراین و مانه و سملقان و همچنین بجنورد و اشخانه و فاروج و شیروان و خیلی دیگر از مناطق خراسان ساکن می‌باشند زبان این گروه قومی فارسی می‌باشد که البته در لهجه آن‌ها کلمات اصیل فارسی دیده می‌شود مذهب این اقوام شیعه اثنی عشری می‌باشد صولت السلطنه در زمان حکومت قاجار که والی خراسان بود از قوم خاوری بود خاوریهای ساکن در روستاها مشغول کار دامداری و کشاورزی هستند موسیقی اصیل خاوریها دو تار به سبک جامی می‌باشد که با خواندن اشعار چهار بیتی نواخته می‌شود

سیستانیها و بلوچ‌های خراسان بیشتر در مرکز، شمال، شمال شرقی و جنوب خراسان در شهرهایی مثل بیرجند، نهبندان، سرخس و تربت جام و البته مشهد مستقرند و همگی آن‌ها مسلمان هستند. مردان و زنان آن‌ها نیز در استفاده از پوشاک سنتی خویش اصرار می‌ورزند. عربهای خراسان گروهی از اعراب مهاجر به منطقه خراسان است. این گروه از نگاه تاریخی بیشتر در جنوب و مرکز استان‌های خراسان ساکن‌اند. این افراد بازماندگان اجداد عرب خود می‌باشند که در قرون اولیه اسلامی به ایران آمده‌اند. تکلم به زبان عربی، معرف قومیت آنان است. گروهی از اعراب خراسان معاودان عراقی (پیش از صدام یا پس از اشغال عراق) می‌باشند.

پیوند به بیرون

• مقالهٔ اقوام خراسان در دانشنامهٔ ایرانیکا (انگلیسی)