سلامی

مختصات: ۳۴°۴۴′۵۲″شمالی ۵۹°۵۸′۳۰″شرقی / ۳۴٫۷۴۷۸°شمالی ۵۹٫۹۷۵۰°شرقی / 34.7478; 59.9750
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
سلامی
تصاویر مربوط به کوشک سلامی
کشور ایران
استانخراسان رضوی
شهرستانخواف
نام(های) دیگرسلومک، سلامه، سلومه
سال شهرشدن۱۳۸۳
مردم
جمعیت۷٬۵۵۵ نفر (۱۳۹۵)
رشد جمعیت۱۵٪+ (۵سال)
جغرافیای طبیعی
ارتفاع۱۰۶۸ متر
اطلاعات شهری
شهردارروح‌الله ایزدی
وبگاه
شناسهٔ ملی خودرو ایران
کد آماری۲۶۰۵
سلامی بر ایران واقع شده‌است
سلامی
روی نقشه ایران
۳۴°۴۴′۵۲″شمالی ۵۹°۵۸′۳۰″شرقی / ۳۴٫۷۴۷۸°شمالی ۵۹٫۹۷۵۰°شرقی / 34.7478; 59.9750

سَلامی یا سَلامه؛ نام شهری تاریخی در بخش سلامی شهرستان خواف استان خراسان رضوی ایران است. این شهر دارای آثار تاریخی نظیر کوشک سلامی، سد سلامی، آسیاب دوقلو سلامی می‌باشد. مسافت این شهر تا مرکز شهرستان، حدود ۲۵ کیلومتر است.[۱] این شهر در دامنه‌های جنوبی رشته‌کوه کوهسرخ قرار دارد.[۲]

وجه تسمیه[ویرایش]

با توجه به تاریخ سلامی یا سلومک در متون تاریخی این شهر قبل از ورود اسلام به ایران وجود داشته‌است تا جایی که کوشک و بند سلامی متعلق به دورهٔ ساسانیان بوده و سلامی نامی عربی و مشتق شده از کلمه سلام عربی نیست بلکه واژه‌ای فارسی است. شهر زوزن و سلامی در کتب تاریخی همراه هم به عنوان آبادی‌های مشهور ولایت خواف آمده، و قدمت این شهر مثل زوزن به دورهٔ اشکانی و سلوکی می‌رسد و کلمه سلومه که نام اولیه سلامی است از اسامی رایج در دورهٔ سلوکیان می‌باشد.[نیازمند منبع]

پیشینه[ویرایش]

ولایت خواف در میان ولایت‌های ربع نیشابور در صفحه‌ای از نسخه خطی ترجمه کتاب تاریخ نیشابور الحاکم.
نام سلومک بر روی نقشه ابن حوقل در کتاب صورة الارض در قرن چهارم هجری

سلومک؛ شهری باستانی در ولایت خواف، ربع نیشابور قرار داشته و براساس نوشته‌های مقدسی، ابن حوقل و اصطخری این شهر در قدیم از شهرهای آباد خواف بوده و به نام‌های سلومه، سلومک شناخته و مرکز حکومت بوده‌است. حمدالله مستوفی در نزهت القلوب گفته‌است: سلامه، سنجان، زوزن از توابع خواف است که ملک زوزن در آنجا عمارت عالی بنا کرده‌است. میوه‌هایش انار، انگور، انجیر و خربزه است و ابریشم و روناس زیادی دارد.[نیازمند منبع]

در سال ۶۰۴ قمری که حاکم هرات علیه سلطان خوارزمشاه قیام کرد، ملک زوزن به طرفداری از سلطان به مقابله با او رفت و وی را در هرات دستگیر نمود. اموالش مصادره گشت و او را به سلومه فرستادند و زندانی کردند. از این واقعه چنین پیداست که سلامه از شهرهای تابعه و مورد اعتماد ملک زوزن بوده و زندان مطمئن ملک هم در این شهر قرار داشته و همچنین از طبقهٔ زیرین کوشک سلامه برای زندانیان سیاسی استفاده می‌شده‌است. در سال ۶۰۷ قمری که ملک زوزن حکومت کرمان را داشت، قلعهٔ سلامه و کوشک را عمارت کرده‌است. در سال ۶۹۵ قمری، رکن‌الدین محمود سیستانی به خواف لشکر کشید و بزرگ‌زادگان خواف در سلامه با او نبرد کردند که به علت شکست و تسلیم شدن آن‌ها امیر محمود سیستانی پس از آرامش، یک سال و نیم در آنجا اقامت نمود.[نیازمند منبع]

در اوایل سده دهم قمری که مراد بیگ ترکمان از ترس شاه اسماعیل صفوی به خواف آمد تا در خواف پناه جوید، شاه اسماعیل رسید و او را با ۷هزار ترکمان همراهش مغلوب و مقتول نمود و خود در قلعهٔ خواف فرود آمد که بر اساس مدارک تاریخی این قلعه سلامه بوده‌است. چون حاکم خواف در قلعهٔ سلامی سکونت داشته از سال ۷۳۷ قمری که زوزن ویران گردید تا اواخر دوره صفوی؛ مرکز حکومت شهر سلامه بوده‌است.[نیازمند منبع]

در اواخر دوره قاجار، سلامی متعلق به ارباب جمشید سرمایه‌دار زرتشتی بود اما با ورشکستگی وی، دولت در سال ۱۲۹۴ خورشیدی این آبادی را در برابر پرداخت بدهی‌های او به بانک‌های شاهنشاهی و استقراضی تصرف کرد.[۳]

موقعیت[ویرایش]

شهر سلامی از شهرهای بزرگ شهرستان خواف است که در فاصله ۹۰ کیلومتری تربت حیدریه و ۲۵ کیلومتری خواف قرار دارد. از شمال به روستای خیرآباد، جنوب‌شرقی به روستای چهارده و شمال‌غربی به روستای احمدآباد، غرب به روستای حسن‌آباد و شرق به روستای قلعه‌نو منتهی می‌شود.[نیازمند منبع]

از سال‌ها قبل مالکیت سلامه را سید محمد قریشی داشته که تا سال ۱۳۲۶ خورشیدی دهی کوچک و مخروبه و از سال ۱۳۳۰ خورشیدی، کار نوسازی در محل فعلی به همت مرحوم قریشی طبق نظر و نقشه مهندسی شهرسازی همراه با تأسیسات مثل مدرسه، حمام، آب‌انبار، بهداری، مسجد و حسینیه آغاز و در سال ۱۳۳۰ به پایان رسیده که مورد استفاده ساکنان آن قرار گرفت. کشاورزی آن به واسطهٔ وجود بند و چاه‌های عمیق اطرافش رونق زیادی دارد که نیمی از محصولات کشاورزی منطقهٔ خواف را تأمین می‌کند. از این شهر گندم، جو، چغندر قند، خربزه و هندوانه به مقدار زیادی صادر می‌شود.[نیازمند منبع]

جمعیت[ویرایش]

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۷٬۵۵۵ نفر (در ۱٬۹۵۱ خانوار) بوده‌است.[۴]

جمعیت تاریخی
سالجمعیت±%
۱۳۸۵۶٬۰۵۶—    
۱۳۹۰۶٬۵۸۱۸٫۷٪+
۱۳۹۵۷٬۵۵۵۱۴٫۸٪+

اماکن تاریخی، آثار باستانی و جهانگردی[ویرایش]

آثار ثبت‌شده[ویرایش]

ردیف نام اثر نگاره دیرینگی موقعیت شماره ثبت تاریخ ثبت منبع
۱ سد سلامه سده ۹ ق ۶۶ کیلومتری شمال‌غربی شهر خواف ۲۴۵۴ ۱۹ مهر ۱۳۷۸ [۵]
۲ تپه دیوی تاریخی - اسلامی روستای ولی‌آباد ۳۵۱۸ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ [۶]
۳ شهر تاریخی سیراوند تاریخی - اسلامی ۱۲ کیلومتری غرب چمن‌آباد ۳۷۷۴ ۱۲ شهریور ۱۳۸۰ [۷]
۴ کوشک و باغ سلامه دوره سلجوقی - معاصر شهر سلامی ۶۴۳۰ ۷ مهر ۱۳۸۱ [۸]
۵ حوض‌انبار رباط زیارت سده ۹ ق روستای فدک ۷۴۷۸ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ [۹]
۶ سقاوه رباط زیارت اواخر دوره قاجار روستای فدک ۷۴۸۰ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ [۱۰]
۷ مسجد رباط زیارت دوره غزنوی روستای فدک ۷۴۹۱ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ [۱۱]
۸ محوطه زیارت سیجاوند سده ۷ - ۸ ق شمال روستای سیجاوند ۱۳۱۹۸ ۲۲ مرداد ۱۳۸۴ [۱۲]
۹ بقایای قلعه بندیوان سده ۹ - ۱۰ ق روستای بندیوان ۱۳۳۱۲ ۲۲ مرداد ۱۳۸۴ [۱۳]
۱۰ محوطه سیجاوند (سیراوند) سده ۷ - ۹ ق جنوب روستای سیجاوند ۱۳۳۱۳ ۲۲ مرداد ۱۳۸۴ [۱۴]
۱۱ آسیاب دوقلو پهلوی اول شهر سلامی ۲۲۳۱۱ ۲۷ اسفند ۱۳۸۶ [۱۵]

منابع[ویرایش]

  1. پورتال شهرستان خواف بایگانی‌شده در ۶ مارس ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine، بازدید: ژانویه ۲۰۱۱.
  2. «معرفی شهرستان - اداره میراث فرهنگی شهرستان بردسکن». اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی. دریافت‌شده در ۲۶ ژانویهٔ ۲۰۲۴.
  3. «مذاکرات جلسه ۴۱ دوره سوم مجلس شورای ملی دوازدهم رجب ۱۳۳۳».[پیوند مرده]
  4. «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۹۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از اصلی (اکسل) در ۲۰ شهریور ۱۴۰۲.
  5. «پرونده سد سلامه در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافت‌شده در ۲۳ سپتامبر ۲۰۲۱.
  6. «پرونده تپه دیوی در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافت‌شده در ۲۳ سپتامبر ۲۰۲۱.
  7. «پرونده شهر تاریخی سیراوند در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافت‌شده در ۲۳ سپتامبر ۲۰۲۱.
  8. «پرونده کوشک و باغ سلامه در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافت‌شده در ۲۳ سپتامبر ۲۰۲۱.
  9. «پرونده حوض‌انبار رباط زیارت در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافت‌شده در ۲۳ سپتامبر ۲۰۲۱.
  10. «پرونده سقاوه رباط زیارت در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافت‌شده در ۲۳ سپتامبر ۲۰۲۱.
  11. «پرونده مسجد رباط زیارت در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافت‌شده در ۲۳ سپتامبر ۲۰۲۱.
  12. «پرونده محوطه زیارت سیجاوند در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافت‌شده در ۲۳ سپتامبر ۲۰۲۱.
  13. «پرونده بقایای قلعه بندیوان در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافت‌شده در ۲۳ سپتامبر ۲۰۲۱.
  14. «پرونده محوطه سیجاوند (سیراوند) در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافت‌شده در ۲۳ سپتامبر ۲۰۲۱.
  15. «پرونده آسیاب دوقلو در فهرست آثار ملی ایران». وزارت راه و شهرسازی. دریافت‌شده در ۲۳ سپتامبر ۲۰۲۱.