عضدالملک

جنبش مشروطه
شاهان قاجار
نام	دورهٔ پادشاهی
آقامحمد خان; فتحعلی شاه; محمدشاه; ناصرالدین شاه; مظفرالدین شاه; محمدعلی شاه; احمدشاه	۱۱۷۵–۱۱۶۱; ۱۲۱۳–۱۱۷۶; ۱۲۲۷–۱۲۱۳; ۱۲۷۵–۱۲۲۷; ۱۲۸۵–۱۲۷۵; ۱۲۸۸–۱۲۸۵; ۱۳۰۴–۱۲۸۸
نخست‌وزیران قاجار
	حاج ابراهیم کلانتر; قائم مقام فراهانی; حاجی میرزا آقاسی; امیر کبیر; میرزا آقا خان نوری; میرزا حسین‌خان سپهسالار; علی‌اصغرخان اتابک; عین‌الدوله; مشیرالدوله; مشیرالدوله پیرنیا; مستوفی‌الممالک; صمصام‌السلطنه بختیاری; سپهدار تنکابنی; قوام‌السلطنه; وثوق‌الدوله; فتح‌الله اکبر; سردار سپه
چهره‌ها
	میرزا ابوالحسن قاجار; ناصرالملک; شیخ احمد روحی قوام‌السلطنه; احمد کسروی; احمدخان علاءالدوله; سر ادوارد براون; ارشدالدوله; استپان استپانیان; اسماعیل امیرخیزی; ایرج میرزا; باقرخان; بی بی مریم بختیاری; پطروس ملیک آندریاسیان; ثقةالاسلام تبریزی; جعفر خان سردار بهادر; سیدجمال واعظ; جهانگیرخان صوراسرافیل; حسام‌السلطنه; حسن تقی‌زاده; موتمن‌الملک; حیدرخان عمواوغلی; حیدر لطیفیان; خچو; عزیزخان مکری; پاشاخان مکری; درویش خان; زینب پاشا; حاج زین‌العابدین مراغه‌ای; مسیو نوز بلژیکی; سالارالدوله; ستارخان; سردار ظفر بختیاری; سلیمان‌میرزا اسکندری; سوکارتسی ساکو; سید جمال الدین اسدآبادی; سید حسن مدرس; سید حسین میرپور طهرانی; سیدعبدالله بهبهانی; سیدمحمد طباطبایی; شجاع نظام مرندی; شیخ فضل‌الله نوری; صدیقه دولت‌آبادی; ضرغام‌السلطنه; ظل السلطان; عارف قزوینی; عباس‌آقا تبریزی; عبدالحسین تیمورتاش; عبدالحسین میرزا فرمانفرما; عبدالرحیم طالبوف; عبدالله لاهیجی; عضدالملک; علی مسیو; سردار اسعد بختیاری; علی اکبر دهخدا; عین‌الله محمودی همدانی ; نصرت الدوله; قاضی ارداقی; کامران میرزا; کری; شیخ محمد خیابانی; محمدتقی بهار; محمدتقی خان پسیان; آقانجفی اصفهانی; محمدحسین نائینی; ملا محمدکاظم خراسانی; شعاع‌السلطنه; ملک المتکلمین; مورگان شوستر; میرزا آقاخان کرمانی; صادق مستشارالدوله; میرزا فتحعلی آخوندزاده; میرزا کوچک‌خان جنگلی; میرزا ملکم خان; میرزاده عشقی; میرزای شیرازی; نورالله نجفی اصفهانی; نیکول دومان; هوارد باسکرویل; یارمحمدخان کرمانشاهی; یپرم خان; یحیی دولت‌آبادی; یوسف‌خان امیر مجاهد; یوسف مستشارالدوله;
احزاب و گروه‌ها
	انجمن‌های جنبش مشروطه; زنان در جنبش مشروطه; مراجع ثلاث; انجمن صفاخانه; سوسیال دموکرات‌ها، اجتماعیون عامیون; کمیته ستار; مرکز غیبی; اعتدالیون; انجمن اخوت; انجمن مخدرات وطن; جامع آدمیت; کمیته مجازات; حزب دموکرات، عامیون; حزب کمونیست ایران; انجمن مقدس ملی اصفهان; شرکت اسلامیه; فوج نجات; انجمن اسلامیه
رویدادهای مهم
	قاجار; قیام تنباکو; قرارداد رژی; تحصن شاه‌عبدالعظیم (۱۲۸۴); محاصره تبریز; اشغال تبریز بدست قوای روس; جنبش مشروطه; فرمان مشروطیت; استبداد صغیر; فتح تهران; جنبش جنگل; ایران جنگ جهانی اول; کودتای ۱۲۹۹; انحلال سلسله قاجار; نبرد رباط‌کریم; قانون اساسی مشروطه
کتاب‌ها
	مقیم و مسافر; تاریخ دخانیه; تنبیه‌الامة و تنزیه‌الملة; تاریخ مشروطهٔ ایران نوشتهٔ احمد کسروی; تاریخ هیجده‌ساله آذربایجان نوشتهٔ احمد کسروی; تاریخ انقلاب مشروطیت ایران نوشتهٔ مهدی ملک‌زاده; حیات یحیی; تاریخ بیداری ایرانیان; واقعات اتفاقیه در روزگار; یک کلمه
	ن; ب; و;

عضدالملک در زمانی که وزیر حضور دربار ناصرالدین‌شاه بود. (اثر ابوتراب غفاری در حدود ۱۳۰۰ قمری)

علی‌رضاخان عضدالملک (زاده ۱۲۰۲، ۱۲۳۸ قمری – درگذشته ۳۰شهریور ۱۲۸۹، ۱۷ رمضان ۱۳۲۸ قمری) اولین نایب‌السلطنه احمدشاه قاجار بود. او پسر موسی‌خان قاجار و از ایل قاجار بود و در دربار چند تن از شاهان قاجار خدمت می‌کرد.

در سال ۱۲۸۳ قمری وی را به همراه خشت‌های طلا به عتبات فرستادند تا حرم عسکریین را تذهیب کند. در ۱۲۸۵ قمری لقب عضدالملکی دریافت کرد. پس از چندی در همان سال به منصب خازن مهر نایل شد.

در ۱۲۸۷ قمری پس از بازگشت از سفری که به همراه شاه به عتبات رفته بود به حکومت مازندران منصوب شد. کمی بعد به منصب نظارت خاصه و خوانسالاری اعظم رسید. در همان حین جزو وزرای اربعه به‌شمار می‌رفت.

در ۱۲۹۰ به همراه شاه به اروپا رفت و پس از بازگشت در کنار سایر مناصب، ایلخان ایل قاجار شد. در ۱۲۹۱ قشون کل ایران به چهار بخش تقسیم شدند و او را به فرماندهی کل قشون مازندران، استرآباد، سمنان، دامغان، شاهرود، بسطام، گلپایگان، خوانسار و همچنین قراول مخصوص شاه گماردند.

کمی بعد او را جزو وزاری سته یا وزرای مختار دربار قرار دادند. در ۱۲۹۲ به وزارت عدلیه و ریاست صنادیق عدالت نیز رسید.

در سال ۱۲۹۵ قمری بار دیگر به همراه شاه به اروپا رفت.

در ۱۳۰۰ قمری نیز به وزارت حضور همایون نائل شد.

عضدالملک در حدود نود سال عمر کرد و مجلس دوم مشروطه در نهم ذیقعده ۱۳۲۷ (آذر ۱۲۸۸) او را به نایب السلطنگی احمد شاه برگزید^[۱]اما وی ده ماه بعد در عصر همین مجلس وفات در هفدهم رمضان ۱۳۲۸، برابر با ۳۰ شهریور ۱۲۸۹ درگذشت و به جایش ناصرالملک نائب السلطنه شد.^[۲] عضدالملک جمعاً هجده ماه نائب السلطنه ایران بود.^[۳]

پسرش مصطفی خان مشیرالسلطنه (امیرسلیمانی) در دوره پهلوی سناتور مجلس سنا شد.

منابع

↑ «مذاکرات جلسه پنجم دوره دوم مجلس شورای ملی نهم ذیقعده ۱۳۲۷».^{^{[پیوند مرده]}}
↑ احزاب سیاسی ایران، ملک‌الشعرا بهار، چاپ سوم ۱۳۵۷، انتشارات امیرکبیر، تهران
↑ «روزنامه نیمروز». بایگانی‌شده از اصلی در ۶ مارس ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۸ خرداد ۱۳۸۸.

اعتمادالسلطنه، محمدحسن (صفر ۱۳۰۱ قمری). «جناب عضدالملک وزیر حضور همایون». ماهنامه شرف. ۲ (۱۳): ۳. دریافت‌شده در ۲۹ آذر ۱۳۹۸. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)

[1] «مذاکرات جلسه پنجم دوره دوم مجلس شورای ملی نهم ذیقعده ۱۳۲۷».^{^{[پیوند مرده]}}

[2] احزاب سیاسی ایران، ملک‌الشعرا بهار، چاپ سوم ۱۳۵۷، انتشارات امیرکبیر، تهران

[3] «روزنامه نیمروز». بایگانی‌شده از اصلی در ۶ مارس ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۸ خرداد ۱۳۸۸.

[۱]

[۲]

[۳]

ن ب و شخصیت‌های تأثیرگذار در انقلاب مشروطه
قاجار قیام تنباکو اصناف و قیام تنباکو جنبش مشروطه ایران محاصره تبریز فتح تهران اصناف و انقلاب مشروطیت
شاهان قاجار	ناصرالدین‌شاه قاجار مظفرالدین‌شاه قاجار محمدعلی‌شاه احمدشاه قاجار
شاهزاده‌ها و اطرافیان شاه قاجار و رجال سیاسی	کامران میرزا عین‌الدوله رکن‌الملک ضرغام‌السلطنه سردار اسعد بختیاری احمد خان علاءالدوله ظل‌السلطان ارشدالدوله شعاع‌السلطنه جواد سعدالدوله حسین پاشا امیر بهادر سالارالدوله قوام‌السلطنه شجاع نظام مرندی میرزا نصرالله‌خان نائینی میرزا حسین‌خان سپهسالار عزیزخان مکری ابوالحسن میرزا قاجار حسن پیرنیا حسین پیرنیا علی‌اصغرخان اتابک عبدالحسین میرزا فرمانفرما سپهدار تنکابنی سپهدار رشتی عضدالملک ناصرالملک حسن مستوفی صمصام‌السلطنه شیخ خزعل مرتضی‌قلی صنیع‌الدوله محمود احتشام‌السلطنه حاج حسین امین‌الضرب مخبرالسلطنه عین‌الله محمودی همدانی سلیمان میرزا اسکندری علی‌خان ظهیرالدوله امیر مفخم بختیاری سلطان محمد خان سردار اشجع سردار ظفر بختیاری یوسف خان امیر مجاهد غلامحسین غفاری میرزا احمد وزیری معتضدالدوله
روشن‌فکرهای سیاسی	یوسف مستشارالدوله میرزا عبدالرحیم طالبوف میرزا ملکم‌خان میرزا آقاخان کرمانی محمد میرزا کاشف‌السلطنه علی مسیو سید حسین اردبیلی سید حسن تقی‌زاده احمد کسروی سلیمان‌میرزا اسکندری میرزا حسن رشدیه محمدعلی سیاح محلاتی
روحانیون	آیت‌الله عبدالله لاهیجی آیت‌الله محمد کاظم خراسانی آیت‌الله میرزا حسین تهرانی سید جمال‌الدین اسدآبادی سید محمد طباطبایی سید عبدالله بهبهانی سید اسدالله خرقانی ملک‌المتکلمین قاضی کوثر میرزا فضلعلی آقا تبریزی سید نصرالله اخوی میرزا احمدخان عمارلویی نورالله نجفی اصفهانی آقا نجفی اصفهانی قاضی ارداقی میرزا یحیی دولت‌آبادی محمدمهدی شریف کاشانی ملا علی کنی آملی شیخ فضل‌الله نوری ملا محمد آملی ثقةالاسلام تبریزی محمد خیابانی میرهاشم تبریزی ملا محمد خمامی محمدمهدی فیض‌مهدوی میرزا حسن آقا مجتهد محمد حسین نائینی سید جمال‌الدین واعظ سید علی یزدی سید محمدرضا مساوات شیخ ابراهیم زنجانی میرزا ابوطالب زنجانی قربان‌علی زنجانی میرزا ابوالقاسم افصح‌المتکلمین میرزا ابراهیم تبریزی سید عبدالحسین لاری
شاعران و نویسندگان	ادیب‌الممالک فراهانی ایرج میرزا علی‌اکبر دهخدا میرزاده عشقی میرزا علی‌اکبر صابر عارف قزوینی ملک‌الشعراء بهار سید اشرف‌الدین گیلانی محمد فرخی یزدی ابوالقاسم لاهوتی میرزا حسین کسمایی زین‌العابدین مراغه‌ای میرزا فتحعلی آخوندزاده خاوری کاشانی جهانگیرخان صور اسرافیل شیخ احمد روح‌القدس مجدالاسلام کرمانی اسماعیل امیرخیزی حسین کاظم‌زاده محمدعلی تربیت
افراد سرشناس از میان مردم	یپرم خان ارمنی آقا بالاخان ستارخان باقرخان نیکول دومان سالار فاتح حیدر لطیفیان محمدولی‌خان تنکابنی حیدرخان عمواوغلی یارمحمدخان کرمانشاهی یپرم‌خان خچو جعفرقلی‌خان بختیاری حاج‌علی دواچی مهدی کوزه‌کنانی میرزا حسین واعظ حسن شریف‌زاده عباس‌آقا تبریزی میرزا جواد ناطق شیخ احمد روحی سید الدوله سردار مقتدر سنجابی احسان‌الله خان دوستدار صمد شجاع‌الدوله محمدناصر صفا حاج باباخان اردبیلی حاج محمدتقی بنکدار ارباب جمشید کیخسرو شاهرخ کری (آرشاک گاوافیان) سوکارتسی ساکو‏ رفعت نظام‏ آخان‌بیک میرزا آقا اصفهانی خسرو شاه جهان
افراد غیرایرانی	ژوزف نوز مورگان شوستر هاوارد باسکرویل ادوارد براون دو هارتوویک چارلز مارلینگ ولادیمیر لیاخوف
زنان	افتخارالسلطنه فروغ‌الدوله تاج‌السلطنه زینب پاشا بی‌بی‌خانم استرآبادی ماهرخ گوهرشناس آغابیگم نجم‌آبادی صدیقه دولت‌آبادی بی‌بی مریم بختیاری

ن ب و وزیران دادگستری ایران
پادشاهی	عباسقلی معتمدالدوله جوانشیر (–) • محمدابراهیم معتمدالملک جوانشیر (–) • علی اعتمادالسلطنه (–) • مصطفی بهاءالملک افشار (–) • محمدقلی آصف‌الدوله (–) • غلامحسین خان سپهدار (–) • حسین مشیرالدوله (–) • محمدناصر ظهیرالدوله قاجار (–) • پاشاخان امین‌الملک (–) • محمدقلی آصف‌الدوله (–) • امام‌قلی عمادالدوله (–) • کاظم نظام‌الملک نوری (۱۲۹۱–) • علیرضا عضدالملک (–) • کاظم نظام‌الملک نوری (۱۲۹۳–) • علی‌قلی میرزا اعتضادالسلطنه (–) • علیرضا عضدالملک (–) • بهرام میرزا معزالدوله (–) • عبدالصمد میرزا عزالدوله (–) • یحیی مشیرالدوله (–) • عبدالصمد میرزا عزالدوله (–) • علیرضا عضدالملک (–) • یحیی مشیرالدوله (–) • نظام‌الدین مهندس‌الممالک غفاری (–) • محسن مشیرالدوله (–) • عباس میرزا ملک‌آرا (–) • اسدالله ناظم‌الدوله (–) • روح‌الله میرزا نصرت‌السلطنه (–) • غلامحسین غفاری (–) • عبدالوهاب نظام‌الملک (–)
پادشاهی مشروطه	احمد مشیرالسلطنه (–) • عبدالحسین میرزا فرمانفرما (–) • محمود علاءالملک (–) • حسن مشیرالدوله (–) • مهدی‌قلی مخبرالسلطنه (–) • رضا مؤیدالسلطنه (–) • حسن مشیرالدوله (–) • عبدالوهاب نظام‌الملک (–) • حسن مشیرالدوله (–) • عبدالحسین میرزا فرمانفرما • (-) حسن وثوق‌الدوله (–) • حسن مشیرالدوله (–) • محمدحسین دبیرالملک شیرازی (–) • حسن محتشم‌السلطنه (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (–) • حسن مشیرالدوله (–) • احمد قوام‌السلطنه (–) • حسن مشیرالدوله (–) • حسن محتشم‌السلطنه (–) • محمدعلی ذکاءالملک (–) • اسماعیل ممتازالدوله (–) • رضا ارفع‌الدوله (–) • محمدعلی ذکاءالملک (–) • مهدی‌قلی مخبرالسلطنه (–) • محمدعلی ذکاءالملک (–) • فتح‌الله سردار منصور (–) • محمدعلی علاءالسلطنه (–) • محمود علاءالملک (–) • فیروز نصرت‌الدوله (–) • اسماعیل ممتازالدوله (–) • حسنعلی نصرالملک (–) • مهدی‌قلی مخبرالسلطنه (–) • حسنعلی نصرالملک (–) • اسماعیل ممتازالدوله (–) • فیروز نصرت‌الدوله (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (–) • حسنعلی نصرالملک (–) • محمد مصدق‌السلطنه (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (کفیل) (–) • سلیمان میکده (–) • عباس میرزا سالار لشکر (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (کفیل) (–) • اسدالله مشارالسلطنه (–) • ابراهیم عمیدالسلطنه (–) • عبدالحسین سردار معظم خراسانی (تیمورتاش) (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (–) • اسدالله مشارالسلطنه (–) • مرتضی ممتازالملک (–) • ابراهیم حکیم‌الملک (–) • ابوالحسن معاضدالسلطنه (–) • حسین ادیب‌السلطنه (–) • فیروز نصرت‌الدوله (–) • مهدی عمادالسلطنه (مشیر فاطمی) (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (–) • حسن وثوق‌الدوله (–) • علی‌اکبر داور () • محسن صدر (–) • احمد متین‌دفتری (–) • محمد سروری (–) (سرپرست) • قربانعلی آهی (۱۳۱۹–۱۳۲۰) • عباسقلی گلشائیان (۱۳۲۰–۱۳۲۰) • قربانعلی آهی (۱۳۲۰–۱۳۲۱) • علی‌رضا قراگوزلو (بهاءالملک) (–) • جواد عامری (–) • علی‌اصغر حکمت (–) • محسن صدر (–) • اسدالله ممقانی (۱۳۲۳–۱۳۲۳) • الله‌یار صالح (۱۳۲۳–۱۳۲۳) • مصطفی عدل (۱۳۲۳–۱۳۲۴) • الله‌یار صالح (۱۳۲۴–۱۳۲۴) • حسنعلی کمال هدایت (۱۳۲۴–۱۳۲۴) • امان‌الله اردلان (۱۳۲۴–۱۳۲۴) • انوشیروان سپهبدی (۱۳۲۴–) • الله‌یار صالح (۱۳۲۷–۱۳۲۸) • علی‌اکبر موسوی‌زاده (۱۳۲۱–۱۳۲۱) • مصطفی عدل (–) • رضا تجدد (–) • محمد سروری (۱۳۲۶–۱۳۲۷) • محمدعلی نظام مافی (–) • عباسقلی گلشائیان (–) • محسن صدر (–) • سید محمد سجادی (–) • علی هیئت (–) • محمدعلی بوذری (–) • شمس‌الدین امیرعلائی (–) • علی هیئت (۱۳۳۰-۱۳۳۰) • شمس‌الدین امیرعلائی (۱۳۳۰–۱۳۳۰) • حسن سمیعی (سرپرست)(۱۳۳۰–۱۳۳۱) • رضا تجدد (۱۳۳۱–۱۳۳۱) • عبدالعلی لطفی (۱۳۳۱–۱۳۳۲) • سید جمال‌الدین اخوی (۱۳۳۲–۱۳۳۳) • سید فخرالدین شادمان (–) • سید جمال‌الدین اخوی (۱۳۳۳–۱۳۳۴) • حسین علاء (–) • علی امینی (–) • عباسقلی گلشائیان (–) • محمد مجلسی (سرپرست) (–) • سید محمدعلی هدایتی (–) • محمدعلی ممتاز (–) • نورالدین الموتی (–) • غلامحسین خوشبین (–) • محمد باهری (–) • باقر عاملی (–) • سید جواد صدر (–) • منوچهر پرتو (–) • صادق احمدی (۱۳۵۰–۱۳۵۵) • غلامرضا کیانپور (۱۳۵۵–۱۳۵۷) • محمد باهری (۱۳۵۷–۱۳۵۷) • حسین نجفی (۱۳۵۷–۱۳۵۷) • یحیی صادق وزیری (۱۳۵۷–۱۳۵۷) • شمس‌الدین عالمی (سرپرست) (۱۳۵۷–۱۳۵۷)
جمهوری اسلامی	اسدالله مبشری (۱۳۵۷–۱۳۵۸) • احمد صدر حاج‌سیدجوادی (۱۳۵۸) • ابراهیم احدی (۱۳۵۹) • سید محمد اصغری (۱۳۶۰–۱۳۶۳) • حسن حبیبی (۱۳۶۳–۱۳۶۸) • محمداسماعیل شوشتری (۱۳۶۸–۱۳۸۴) • جمال کریمی‌راد (۱۳۸۴–۱۳۸۵) • غلامحسین الهام (۱۳۸۵–۱۳۸۸) • سید مرتضی بختیاری (۱۳۸۸–۱۳۹۲) • مصطفی پورمحمدی (۱۳۹۲–۱۳۹۶) • سید علیرضا آوایی (۱۳۹۶–۱۴۰۰) • امین‌حسین رحیمی (۱۴۰۰ تا کنون)