فریده قطبی
| فریده قطبی | |
|---|---|
 | |
| زاده | ۹ اسفند ۱۲۹۸ لاهیجان |
| درگذشته | ۱۷ آبان ۱۳۷۹ پاریس |
| آرامگاه | |
| همسر(ان) | سهراب دیبا (ا. ۱۳۱۶–ب. ۱۳۲۶) |
| فرزند(ان) | فرح |
| دین و مذهب | اسلام، شیعه دوازده‌امامی |
فریده قطبی (۹ اسفند ۱۲۹۸ – ۱۷ آبان ۱۳۷۹) همچنین مشهور به فریده دیبا، مادر فرح پهلوی،[۱] مادربزرگ ولیعهد وقت رضا پهلوی و همسر سهراب دیبا، از افسران ارتش شاهنشاهی ایران بود.[۱]
سال‌های نخست زندگی تا دربار[ویرایش]
فریده قطبی فرزند باقر امجدالسلطان، در ۹ اسفند ۱۲۹۸ خورشیدی[۲] در لاهیجان زاده شد. نسب او به قطب‌الدین شریف لاهیجی، صوفی و مفسر قرآن می‌رسید.[۳] او در مدرسۀ ژاندارک تهران درس خواند که راهبه هاي فرانسوی آن را اداره می كردند و در فروردین ۱۳۱۶ خورشیدی، با یک افسر ارتش شاهنشاهی به نام سهراب دیبا ازدواج کرد. یک سال پس از ازدواج همسرش به تبریز منتقل شد و او نیز به ناچار از خانواده خود جداشد و به تبریز کوچ کرد. در سال ۱۳۱۷ دختری به دنیا آورد که فرح دیبا نام گرفت. سهراب دیبا در جوانی بر اثر ابتلاء به سرطان معده در سال ۱۳۲۶ خورشیدی درگذشت.
فریده قطبی به همراه افرادی از خانواده شوهرش، شرایط تحصیل دخترش فرح را در مدرسه‌های ایتالیایی‌ها و ژاندارک و دبیرستان رازی تهران فراهم کرد و او را برای ادامه تحصیل در رشته معماری به فرانسه فرستاد. او در روستای لیلاکوه لنگرود املاک و مستغلاتی داشت که توسط مباشرش حاج مسیح پورحسینی اداره می‌شد
با ازدواج فرح و محمدرضا پهلوی، در روز دوشنبه ۲۹ آذر ۱۳۳۸ خورشیدی، فریده دیبا به عنوان عضوی از خانواده سلطنتی ایران درآمد. با تولد ولیعهد وقت با نام رضا پهلوی موقعیت وی استحکام بیشتری یافت. وی مادربزرگ چهار شاهزاده دربار پهلوی بود.
ترک ایران و مرگ[ویرایش]
با وقوع انقلاب ۱۳۵۷ ایران، فریده دیبا نیز همچون تنها دختر و نوادگانش ایران را ترک کرد. فریده قطبی در نوامبر سال ۲۰۰۰ میلادی، در پاریس درگذشت و در گورستان پاسی در شهر پاریس دفن شد.[۴] هفت ماه پس از مرگ فریده قطبی، لیلا، کوچک‌ترین نوه‌اش نیز در کنار قبرش دفن شد.[۵]
کتاب[ویرایش]
پس از انقلاب، کتاب خاطراتی، منتسب به فریده دیبا با عنوان «دخترم فرح» در ایران منتشر شد؛ پژوهش‌گران این کتاب را صراحتاً فاقد اعتبار دانستند و این کتاب را جعلی اعلام کردند.[۶]
فرح پهلوی دختر فریده دیبا دربارهٔ این، چنین گفته‌است: «ظاهراً کتاب‌های زیادی به اسم من، مادرم، ملکهٔ مادر و برادران شاه، در جمهوری اسلامی چاپ می‌شود که همه ساختگی است. پس از این که کتاب من در خارج به فارسی چاپ شد، در جمهوری اسلامی دو جلد کتاب به نام «دختر یتیم» نوشتهٔ فرح پهلوی، چاپ کردند که ساختگی است. حتی کتاب دخترم فرح که به اسم مادرم چاپ شد نیز جعلی است و مادرم هرگز خاطراتی ننوشت. تازه در این کتاب نوشتند ترجمهٔ انگلیسی، که مادرم هیچ‌گاه انگلیسی صحبت نمی‌کرد.»[۶] عبدالله شهبازی، نویسنده، مورخ و پژوهش‌گرِ ایرانی ضمن جعلی دانستن کتاب دخترم فرح گردآورندهٔ آن را «فردی معین با اهداف سودجویانه» خواند که به جعل کتاب‌های خاطرات به‌نام برخی چهره‌های سرشناس دوران پهلوی دست می‌زند. عبدالله شهبازی همچنین با انتقاد از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به خاطر صدور مجوز گفت: «این فرد بعد از کتاب دخترم فرح، خاطراتی به نام تاج‌الملوک پهلوی (مادر محمدرضا پهلوی) به بازار عرضه کرد و بعد هم خاطراتی به نام اردشیر زاهدی منتشر کرده‌است.»[۷] یعقوب توکلی... محقق، مورخ و استاد دانشگاه در مطلبی دربارهٔ این کتاب گفت: «در مواردی شاهد جعل در تاریخ‌نگاری تجاری‌نویسان هستیم؛ هر چند ما نمی‌توانیم کسی را متهم نمائیم، اما توجه به ادبیات تجاری‌نویسی در کتاب‌های تاریخی کشور را نمی‌توانستیم نادیده بگیریم و رضایت دهیم هر نوشته‌ای تبدیل به متن تاریخی شود و مورد استفاده قرار گیرد. کتاب دخترم فرح از جمله کتاب‌هایی است که به طور چشم‌گیری در ایران به فروش رفت و مورد اعتنا واقع شد و حداقل، حدود هشت بار تجدید چاپ شده‌است، اما به این موضوع کمتر توجه شده‌است که کتابی که در ایران آنقدر به فروش رفت، اساساً جعلی است. چرا که نویسندهٔ این کتاب مشخص نیست و واضح است که خانم فریده دیبا مادر فرح این اطلاعات را نداشته است. ایشان مطالبی را در این کتاب عنوان کرد که مثلاً افرادی چون ارتشبد فردوست و یا ارتشبد طوفانیان به عنوان یک چهرهٔ امنیتی-اطلاعاتی، بدان دسترسی داشته‌اند. یکی از ویژگی‌های این دسته از تاریخ‌نویسان بحث تاریخ‌سازی و جعل تاریخ است که متأسفانه به نوعی در بخش‌های مختلف این کتاب‌ها وجود دارد. کتاب دخترم فرح که تا حدود زیادی طی سال‌های اخیر در بورس کارهای تاریخی بوده، همچون خاطرات تاج‌الملوک کاملاً جعلی است و هیچ سندی برای این که این کتاب توسط خانم فریده دیبا به عنوان مادر فرح یا تاج‌الملوک نوشته شده باشد در دست نیست. واقعیت قصه این است که در جامعه، این دسته از کتاب‌ها را از حوزهٔ تاریخ‌نگاری و منابع قابل استناد خارج نکردند و خارج از تاریخ نمی‌دانند به این دلیل که بعضی معتقدند برخی از مفاسد رژیم پهلوی را نمی‌توانیم بیان کنیم، بگذارید کسان دیگر بگویند. از این رو این آثار گسترش می‌یابند.»[۸] یعقوب توکلی با تأکید بر جعلی بودن کتاب، دلایل زیادی را همچون بی‌سوادی فریده قطبی، کهولت سن وی، محرمانگی بسیاری از اطلاعاتی که در کتاب آورده شده با توجه به منصب نداشتن فریده دیبا، مواضع کاملاً متفاوت نسبت به اشخاص، افشای برخی اطلاعات مربوط به پیش از سال ۱۳۳۸ زمانی که فریده دیبا هنوز به دربار وارد نشده بوده و… برشمرده‌است.[۸][۹]
پانویس[ویرایش]
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ فرح پهلوی، بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ Cooper, Andrew Scott (2016-08-02). The Fall of Heaven: The Pahlavis and the Final Days of Imperial Iran (به انگلیسی). Henry Holt and Company. p. 88. ISBN 978-0-8050-9897-6.
- ↑ افخمی، غلامرضا. The Life and Times of the Shah [زندگی و زمان‌های شاه]. ایالات متحدهٔ آمریکا: انتشارات دانشگاه کالیفرنیا. ص. ۴۴. شابک ۹۷۸۰۵۲۰۹۴۲۱۶۵. دریافت‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۲۲.
- ↑ Shah's daughter 'could not stand' exile, BBC News
- ↑ Death of a princess, The Guardian
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ فرح پهلوی: کتاب خاطرات من در ایران ساختگی است، رادیو فردا
- ↑ جعل خاطرات فریده دیبا و دیگران، عبدالله شهبازی
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ نگرش‌شناسی تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی بایگانی‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine، ویژه‌نامهٔ انقلاب ماندگار
- ↑ «موج جدید تاریخ‌نگاری رسمی در ایران، کتاب «دخترم فرح» مدلی متفاوت از مبتذل‌نویسی». شبکهٔ شارح - مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی. ژانویهٔ ۲۰۱۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۲۲.
منابع[ویرایش]
- افخمی، غلامرضا. The Life and Times of the Shah [زندگی و زمان‌های شاه]. ایالات متحدهٔ آمریکا: انتشارات دانشگاه کالیفرنیا. ص. ۴۴. شابک ۹۷۸۰۵۲۰۹۴۲۱۶۵. دریافت‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۲۲.
