گارد جاویدان (پهلوی)

نشان رسمی گارد جاویدان

سرباز گارد جاویدان در ورودی کاخ مرمر ( قصر پهلوی) تهران

تیپ گارد جاویدان شاهنشاهی یا گارد سلطنتی نام یگان ویژه ای در دوران پادشاهی محمدرضا شاه پهلوی بود که مسئولیت حفاظت از خاندان سلطنتی و کاخها و ابنیه سلطنتی را بر عهده داشت. از سال ۱۳۰۳ خورشیدی تا پایان پادشاهی رضاشاه، تنها یک گروهان پیاده ارتش مسئول نگهبانی از او و خانواده‌اش را بعهده داشت. بعدها و در آغاز پادشاهی محمدرضا شاه پهلوی،این یگان به استعداد یک گردان (دربردارنده نزدیک به ۳۵۰ تن) ارتقا یافت؛ که به آن هنگ گارد گفته می‌شد. اما سربازان آن همچنان وظیفه بودند. پس از ترور ناموفق محمد رضا شاه توسط سرباز رضا شمس آبادی در ۲۱ فروردین ۱۳۴۴ بتدریج این گردان مورد تجدید سازمان قرار گرفت به ترتیبی که نیروهای وظیفه از آن خارج و تنها از کادر رسمی نیروی زمینی در سازمان آن استفاده شود .^[۱] تیمسار سرلشکر محمود بهارمست طراحی پوشاک و آرم این گردان و سرگرد عباس قره‌باغی (ارتشبد بعدی) وظیفه استخدام کادر آنرا بر عهده گرفتند.^[۱] در سازمان جدید گارد جاویدان با استعداد یک تیپ جمعی لشکر ۱ پادگان مرکز گردید. بعدها این تیپ از لشکر ۱ منتزع و به صورت تیپ مستقل در آمد ( محل سرلشگری ) و فرماندهی آنرا تیمسار سید محسن هاشمی نژاد بعهده گرفت. بعدها لشکر ۱ به لشکر پیاده گارد شاهنشاهی تغییر نام داد و به همراه تیپ مستقل گارد جاویدان شاهنشاهی و مرکز آموزش مجموعا سازمان گارد شاهنشاهی را تشکیل دادند. در سال ۱۳۵۷ فرماندهی گارد شاهنشاهی بعهده تیمسار سپهبد عبدالعلی بدره‌ای بود که همزمان فرماندهی نیروی زمینی شاهنشاهی را نیز بعهده داشت. معاونت فرماندهی گارد شاهنشاهی بعهده تیمسار سپهبد مهدی رحیمی بود که در تاریخ ۲۷ دی ماه ۱۳۵۷ با حفظ سمت به سمت ریاست کل شهربانی نیز منصوب گردیده بود. بررسی سوابق خدمتی هر دو امیر مورد اشاره نشان می دهد که با توجه به اینکه بخش عمده دوران کاری ایشان در پست های ستادی خلاصه گردیده بود از اینرو از تجربه کاری لازم برای مهار بحران با آن ابعاد را نداشتند. کارشناسان انتصاب این دو تیمسار را در پست های کلیدی یاد شده را از اشتباهات پادشاه می دانند که به سقوط نظام شاهنشاهی منجر گردید.

در جریان وقایع انقلاب ۵۷، لشکر پیاده گارد شاهنشاهی مامور به فرماندار نظامی تهران شد ولی هیچگاه از گارد جاویدان شاهنشاهی برای مقابله با انقلابیون استفاده نشد. پس از خروج پادشاه در ۲۶ دی ماه ۵۷ و تضعیف شدید سلسله مراتب فرماندهی، به ابتکار تیمسار بدره ای و تیمسار نشاط در چهارم بهمن ۱۳۵۷ تعداد محدوی از واحد های لشکر پیاده و گردان تانک گارد جاویدان در منطقه لویزان اقدام به برگزاری مانوری محدود با هدف نمایش اقتدار و تسلط بر ارتش بر امور انجام دادند^[۲].در صبح روز ۲۱ بهمن ماه ۱۳۵۷ در پی درگیری همافران و درجه داران پادگان دوشان تپه واحد هایی از لشکر پیاده گارد به منطقه اعزام و با همافران درگیر شد.^[۲] با خامت اوضاع در دوشان تپه و بالا رفتن احتمال حمله افراد مسلح به کارخانه مسلسل سازی در شرق تهران، علی‌رغم دستور مستقیم تیمسار سپهبد عبدالعلی بدره‌ای برای اعزام گارد جاویدان به منطقه درگیری، فرمانده آن تیمسار سرلشکر علی نشاط به بهانه ماموریت ویژه گارد جاویدان برای حفاظت از کاخ‌ها و ابنیه سلطنتی از دستور مافوق استنکاف و در روز ۲۲ بهمن همبستگی خود را با انقلاب از طریق پیام رادیویی منتسب به وی اعلام نمود .^[۳] گارد شاهنشاهی پس از پیروزی انقلاب عملا منحل و سپس به لشکر ۲۱ حمزه آذربایجان تغییر نام داده شد و پس از تصفیه شدید سازمانی بدلایل امنیتی محل استقرار ستاد و قرارگاه آن از منطقه‌ی لویزان در حومه‌ی شمال شرقی تهران به تبریز انتقال یافت.