گارد جاویدان (پهلوی)

نشان رسمی گارد جاویدان

سرباز گارد جاویدان در ورودی کاخ مرمر ( قصر پهلوی) تهران

گارد جاویدان شاهنشاهی نام یگان ویژه‌ای در دوران پادشاهی محمدرضا شاه پهلوی بود که مسئولیت حفاظت از خاندان سلطنتی و کاخها و ابنیه سلطنتی را بر عهده داشت.

از سال ۱۳۰۳ تا پایان پادشاهی رضاشاه، تنها یک گروهان پیاده ارتش مسئول نگهبانی از او و خانواده‌اش را بعهده داشت. بعدها و در آغاز پادشاهی محمدرضا شاه پهلوی،این یگان به استعداد یک گردان (دربردارنده نزدیک به ۳۵۰ تن) ارتقا یافت؛ که به آن هنگ گارد گفته می‌شد. اما سربازان آن همچنان وظیفه بودند. پس از ترور ناموفق محمد رضا شاه توسط سرباز رضا شمس آبادی در ۲۱ فروردین ۱۳۴۴ به‌تدریج این گردان مورد تجدید سازمان قرار گرفت به ترتیبی که نیروهای وظیفه از آن خارج و تنها از کادر رسمی نیروی زمینی در سازمان آن استفاده شود. تیمسار سرلشکر محمود بهارمست طراحی پوشاک و نشانهٔ (آرم) این گردان و سرگرد عباس قره‌باغی (ارتشبد بعدی) وظیفهٔ استخدام کادر آن را بر عهده گرفتند. در سازمان جدید گارد جاویدان با استعداد یک تیپ، جمعی لشکر ۱ پادگان مرکز گردید. بعدها این تیپ از لشکر ۱ منتزع و به صورت تیپ مستقل در آمد ( محل سرلشگری ) و فرماندهی آن را تیمسار سید محسن هاشمی نژاد به‌عهده گرفت. بعدها لشکر ۱ به « لشکر پیادهٔ گارد شاهنشاهی » تغییر نام داد و به همراه « تیپ مستقل گارد جاویدان » و « مرکز آموزش » ، مجموعاً سازمان گارد شاهنشاهی را تشکیل دادند.

در سال ۱۳۵۷ فرماندهی گارد شاهنشاهی به‌عهدهٔ تیمسار سپهبد عبدالعلی بدره‌ای بود که هم‌زمان فرماندهی نیروی زمینی شاهنشاهی را نیز به‌عهده داشت. معاونت فرماندهی گارد شاهنشاهی به‌عهدهٔ تیمسار سپهبد مهدی رحیمی بود که در تاریخ ۲۷ دی ماه ۱۳۵۷ با حفظ سمت به سمت ریاست کل شهربانی نیز منصوب گردیده بود. بررسی سوابق خدمتی هر دو امیر مورد اشاره نشان می‌دهد که با توجه به اینکه بخش عمدهٔ دوران کاری ایشان در پست‌های ستادی خلاصه گردیده بود، تجربهٔ کاری لازم برای مهار بحران با آن ابعاد را نداشتند. کارشناسان انتصاب این دو تیمسار را در پست‌های کلیدی یاد شده از اشتباهات پادشاه می‌دانند که به سقوط نظام شاهنشاهی منجر گردید.

گارد جاویدان و انقلاب

در جریان وقایع انقلاب ۵۷، لشکر پیاده گارد شاهنشاهی مأمور به فرماندار نظامی تهران شد ولی هیچگاه از گارد جاویدان شاهنشاهی برای مقابله با انقلابیون استفاده نشد.

پس از خروج شاه در ۲۶ دی ماه ۵۷ و تضعیف شدید سلسله مراتب فرماندهی، به ابتکار تیمسار بدره‌ای و تیمسار نشاط در چهارم بهمن ۱۳۵۷ تعداد محدوی از واحدهای لشکر پیاده و گردان تانک گارد جاویدان در منطقه لویزان اقدام به برگزاری مانوری محدود با هدف نمایش اقتدار و تسلط بر ارتش بر امور انجام دادند.در صبح روز ۲۱ بهمن ماه ۱۳۵۷ در پی درگیری همافران و درجه داران پادگان دوشان تپه واحدهایی از لشکر پیاده گارد به منطقه اعزام و با همافران درگیر شد. با وخامت اوضاع در دوشان تپه و بالا رفتن احتمال حمله افراد مسلح به کارخانه مسلسل‌سازی در شرق تهران، علی‌رغم دستور مستقیم تیمسار سپهبد عبدالعلی بدره‌ای برای اعزام گارد جاویدان به منطقه درگیری، فرمانده آن تیمسار سرلشکر علی نشاط به بهانه مأموریت ویژه گارد جاویدان برای حفاظت از کاخ‌ها و ابنیه سلطنتی از دستور مافوق استنکاف و در روز ۲۲ بهمن همبستگی خود را با انقلاب از طریق پیام رادیویی منتسب به وی اعلام نمود .

پس از انقلاب

گارد شاهنشاهی پس از پیروزی انقلاب عملا منحل و سپس به لشکر ۲۱ حمزه تغییر نام داد که بعد از جنگ ایران و عراق لشکر ۲۱ حمزه به تبریز نقل مکان کرد و هم‌اکنون پادگان گارد جاویدان سابق در اختیار مرکز آموزش‌های پشتیبانی نزاجا یا همان مراپش در منطقه لویزان قرار دارد.

فرماندهان گارد جاویدان

فرماندهان بعدی گارد تا انقلاب ۱۳۵۷ عبارت بودند از:

• ارتشبد جعفر شفقت
• ارتشبد عباس قره‌باغی
• سرلشکر ضرغام
• سپهبد ایرج محوی
• ارتشبد نعمت‌الله نصیری (اعدام شد)
• سپهبد عبدالعلی بدره‌ای (ترور شد)
• سرلشکر علی نشاط (اعدام شد)

جستارهای وابسته

• گارد جاویدان (هخامنشی)
• گارد جاویدان (ساسانی)