خیابان ولیعصر
.jpg) | |
| نام(های) پیشین | خیابان پهلوی (۱۳۰۰–۱۳۵۸) خیابان مصدق (۱۳۵۸) |
|---|---|
| طول | ۱۷٫۹ کیلومتر (۱۱٫۱ مایل) |
| موقعیت | تهران |
| از |  میدان تجریش |
| تا | میدان راه‌آهن |
خیابان ولیعصر بلندترین خیابانِ درختکاری شده تهران و همچنین بلندترین خیابان خاورمیانه با درازای ۱۷٫۹ کیلومتر است که از میدان راه‌آهن در میانهٔ جنوبی تهران آغاز شده و به میدان تجریش در منطقهٔ شمیران در شمال تهران می‌رسد. این خیابان به دستور رضاشاه پهلوی ساخته شد تا دو کاخش شامل کاخ مرمر در تهران و سعد آباد در شمیران به یکدیگر متصل گردد.(البته در زمان آغاز عملیات احداث خیابان ولیعصر ، رضا خان وزیر جنگ بود و اصلا پادشاه نبود)[۱] نام اولیه آن «جاده مخصوص پهلوی» بود و تا پیش از انقلاب ۱۳۵۷، «خیابان پهلوی» نامیده می‌شد. پس از پیروزی انقلاب[۲] این خیابان به «خیابان مصدق» تغییر نام یافت، اما پس از حدود دو سال و نیم و در پی وقایع خرداد ۱۳۶۰ و حذف مخالفان جمهوری اسلامی، این خیابان به صورت رسمی به «خیابان ولیعصر» تغییر نام یافت.[۳][۴]
در سال ۱۳۱۸[۵] سرتاسر خیابان از دو سوی آن با ۶۰هزار درخت چنار پوشیده شده‌بود، اما اکنون تنها بیش از ۸هزار چنار در سرتاسر خیابان باقی‌مانده‌است.[۶]
بسیاری از مراکز خرید بزرگ، پارک‌های عمومی، رستوران‌ها، موزه‌ها، مراکز فرهنگی و دفاتر ملی و بین‌المللی در این خیابان قرار دارند. این خیابان همچنین از کانون‌های سنتی خرید تهران است و بوستان‌های بزرگ ملت و ساعی در کنارهٔ این خیابان جای دارند.[۷] بخش بزرگی از خط سه متروی تهران از زیر خیابان ولیعصر می‌گذرد.[۵] خیابان ولیعصر در ۷ دی ۱۳۹۰ ثبت ملی شد.[۸]
تاریخچه[ویرایش]
احداث جاده مخصوص پهلوی یا همان خیابان پهلوی از سال ۱۳۰۰ شمسی آغاز شد. در آن زمان رضاشاه که وزیر جنگ بود تصمیم به احداث این جاده گرفت. همچنین درختکاری اطراف این خیابان و کشیدن نهر برای آبیاری درختان آن نیز از سال ۱۳۰۰ آغاز شد.[۹] در سال ۱۳۰۷ خیابان پهلویِ بالا به‌دست «بلدیه تهران» سنگفرش شد و سپس با راهیابی آسفالت به پهنهٔ خیابان سازی شهرها، در سال ۱۳۰۹ مجلس شورای ملی قانونی را برای ساخت و گسترش خیابانهای تهران تصویب کرد و پس از آن گام‌های ساخت «جادهٔ مخصوص پهلوی» آغاز و برای نخستین بار این خیابان قیرریزی شد. در سال ۱۳۱۰ خورشیدی پیش از آمدن ملک فیصل، پادشاه عربستان به تهران، خیابان الماسیه (باب همایون) و میدان توپخانه و آغاز خیابان لاله‌زار برای نخستین بار آسفالت شد و یک سال پس از آن در سال ۱۳۱۱ خورشیدی، خیابان پهلوی نیز آسفالت شد.
از آنجائی‌که چنار با آب و هوای تهران بسیار سازگار است، در ابتدا دو طرف خیابان پهلوی را چنار کاشتند. همان زمان برای آبیاری آنها در سه راه زعفرانیه دو حلقه چاه حفر کردند. عبدالله مستوفی انگیزهٔ ساخت این خیابان را تصمیم رضاشاه برای پیوند دادن کاخ سعدآباد به کاخ مرمر می‌داند. بر اساس کتاب «شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه» نوشته عبدالله مستوفی، در زمان رضاشاه در خیابان پهلوی به فاصلهٔ هر دو متر، یک چنار و بین هر دو چنار یک بوته گل سرخ کاشتند؛ بنابراین در دو سوی مسیر ۱۸ کیلومتری خیابان مجموعاً ۱۸ هزار چنار کاشته شد. البته برخی این تعداد را تا ۲۴ هزار اصله نیز برآورد کرده‌اند. در زمستان ۱۳۱۹ برای نگهداری از درختان پای چنارها را به عمق یک متر و نیم گودبرداری کردند و به جایش کود ریختند. همچنین یک استخر بزرگ هم بین محمودیه و تجریش پی‌کنی کرده بودند که ذخیره آب برای چنارها فراهم باشد، اما قضایای شهریور ۱۳۲۰ این اقدام را ناتمام گذاشت.[۱۰]
جاده مخصوص یا جاده پهلوی تا سال ۱۳۲۰ اختصاصی بود و مردم از جاده قدیم شمیران به تجریش می‌رفتند.(لازم به ذکر است که جاده اختصاصی نبوده و دلیل استفاده مردم از جاده قدیم شمیران ، آبادی و وجود دکه و آبفروشی و یخ فروشی و غیره بود ، که هیچ کدام آنها به دلیل تازه تاسیس بودن ، در کنار خیابان پهلوی نبوده)[نیازمند منبع] خاصان، درباریان، وزیران، سفرا و نظامیان که دستور شرفیابی به آنان ابلاغ می‌شد از جاده مخصوص تردد می‌کردند.[نیازمند منبع] پس از شهریور ۱۳۲۰، این سد شکست و این جاده عمومی شد. خودروهای متفقین و سپس مردم از این جاده عبور کردند اما سالها گذشت تا جاده پهلوی به صورت خیابان پهلوی درآمد.[نیازمند منبع]
چون در آن دوره منطقهٔ شمیرانات بیش‌تر چهره‌ای ییلاقی داشت این گذرگاه نیز به گونهٔ جاده‌ای بود که از میان تپه‌ها می‌گذشت و چندان همسانی با خیابان‌هایی چون سپه (امام خمینی) و شاه‌رضا (انقلاب) که در پیرامون آنها ساختمان‌های نوین ساخته شده بود، نداشت. این جاده با ردیف‌های چنار منظم در دو سوی آن شناخته می‌شد. وجود چنارهای خیابان ولیعصر چنان زیبایی دلپذیری به این خیابان داده، که آن را جزو زیباترین خیابانهای جهان درآورده است. پیترو دلاواله، جهانگرد ایتالیایی سدهٔ ۱۷، نوشته‌است: «اگر استانبول شهر سروهاست، تهران را باید شهر چنارها خواند.»
در سمت راست این خیابان کمی بالاتر از چهارراه انقلاب امروز، بوت کلاب یا باشگاه قایقرانی در فاصله سالهای ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۰ راه‌اندازی شد که تفرجگاه کودکان و مورد توجه آنان بود. در سمت چپ این خیابان جایی که امروز بلوار کشاورز قرار دارد، آب‌نمای کرج قرار داشت که سالها دانش آموزان و دانشجویان در سایه درختان پر شاخ و برگ آن کتابهای درسی خود را برای امتحانات خردادماه مرور می‌کردند.
این خیابان در طول سالهای ۱۳۳۲ تا ۱۳۵۵ شکل امروز را یافت و از حالت بیابانی خارج شد و به طولانی‌ترین خیابان پایتخت بدل گردید. چهارراه ونک که زمانی دزدگاه بود به صورت میدان ونک امروز درآمد. در سمت چپ خیابان تأسیسات رادیو تلویزیون ملی ایران سر به آسمان کشید، چندین هزار فروشگاه و ده‌ها رستوران و کافه رستوران پدید آمد. مردم در کوچه‌ها و خیابانهای اطراف برای خود ویلا و خانه ساختند. بزرگترین کافه‌های تهران که اساس فرنگی داشتند چون چاتانوگا، کازبا، ریوریسرا، باربکیو در سمت راست خیابان تأسیس شدند. سینماهای مدرن تهران مانند امپایر و آتلانتیک و… در ضلع غربی بین میدان ولیعهد آن زمان و میدان ونک دایر شدند.[۱۱]
پس از انقلاب اسلامی، در آغاز، خیابان پهلوی، خیابان مصدق نامگذاری شد؛ ولی پس از وقایع خرداد ۱۳۶۰ که به حذف همه مخالفان سیاسی جمهوری اسلامی انجامید، نام آن به خیابان ولیعصر تغییر یافت.[۱۲]
مشکلات فعلی[ویرایش]
از بین رفتن تدریجی درختان چنار قدیمی که هویت‌بخش خیابان هستند، معماری ناهمگون در اطراف خیابان، نامتناسب بودن حرکت اتوبوس‌های تندرو با بافت تاریخی خیابان و افزایش تعداد جانوران موذی در مسیر آبراه‌های حاشیه خیابان از مشکلات فعلی این خیابان است.[۱۳]
از بین رفتن و قطع درختان چنار خیابان ولیعصر از مهمترین خطراتی است که زیبایی و هویت این خیابان را تهدید می‌کند. بر اساس اعلام کارشناسان محیط زیست هر روز لایه‌ای از آلودگی و چرک روی برگ چنارهای این خیابان را می‌گیرد و عمر آنها را به یک سوم کاهش می‌دهد.[۱۴][۱۵] عدم نگهداری مناسب، نفوذناپذیر شدن کف جوی آب خیابان به علت استفاده از بتن در کف آن، نفوذ آهک و سیمان ناشی از مصالح ساختمانی و هم چنین خشک کردن تعمدی درختان خیابان ولیعصر توسط برخی صاحبان مراکز بازرگانی از جمله عواملی است که سبب آسیب دیدن درختان چنار خیابان ولیعصر شده‌است.[۱۶] در حال حاضر از مجموع ۶۰ هزار درختی که در سالهای گذشته درخیابان ولیعصر از میدان راه‌آهن تا میدان تجریش تنفس می‌کردند، تنها ۲۰ درصد مجموع درخت‌های چنار این خیابان یعنی ۱۱ هزار و ۸۰۰ درخت باقی‌مانده‌اند و بقیه از بین رفته‌اند.[۱۷] نابودی درختان چنار خیابان ولیعصر در حالی است که عمر چنار در شرایط خوب حدود ۴۰۰ سال است.[۱۸]
در تیرماه سال ۱۳۹۲ و در پی اعتراض به قطع چند درخت چنار دیگر خیابان ولیعصر، شهرداری در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که چنارهای قطع شده، پوسیده بودند و ممکن بود بر سر رهگذران بیفتند. از آن جایی که این خیابان با چنارهایش به ثبت ملی رسیده‌است برای قطع چنارها باید از سازمان میراث فرهنگی استعلام شود ولی مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران با اظهار بی‌اطلاعی از قطع درختان گفت: «در جریان موضوع نیستم و برای این کار استعلامی نیز از سازمان میراث فرهنگی گرفته نشده‌است.»[۱۹] در زمستان ۱۳۹۳، بخش عمده‌ای از درختان چنار باغ ۲۶۰۰ متر مربعی پسیان که در مجاورت خیابان ولیعصر واقع شده‌است علی‌رغم اعتراضات گسترده قطع شد و محل برای ساخت هتلی ۱۷ طبقه گودبرداری شد.[۲۰]
جریمه نمایندگی رنو[ویرایش]
در سال ۱۳۹۶ شرکت نگین خودرو نمایندگی رنو در ایران، تعدادی از درختان مقابل ویترین فروشگاه خود راقطع کرد. در پی این اقدام دادستانی تهران شهردار ناحیه و معاون خدمات شهری برکنار شده ناحیه را در کنار مسئول فضای سبز منطقه یک احضار کرد. کمیسیون ماده ۷ رای بر جریمه مالک به اندازه سه برابر عوارض صادر کردند که این به معنای جریمه بالغ بر ۴ میلیاردی مالک است. همچنین، اعضا با اعمال ماده ۴ اصلاح قانون، ماده ۶۸۶ قانون مجازات اسلامی و غرس دو برابر محیط بن درختان در اطراف خیابان ولیعصر (عج) موافقت کردند.[۲۱]
اماکن مهم[ویرایش]
برخی از مکان‌های مهم در این خیابان از شمال به جنوب عبارتند از:
- صدا و سیما
- پارک ملت
- بیمارستان خاتم‌الانبیا
- بیمارستان ولیعصر
- دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی
- برج اسکان
- بیمارستان دی
- بیمارستان مهرگان
- پارک ساعی
- سینما آفریقا
- سینما استقلال
- سینما قدس
- دانشگاه صنعتی امیرکبیر
- دانشگاه هنر
- پارک دانشجو
- تئاتر شهر
- کاخ مرمر
- مهدیه تهران
- دانشکده پرستاری و مامایی شهید بهشتی تهران
- سینمارادیو سینمارادیو سیتی (مصادره وبلاتکلیف)
ورودی‌ها و برخوردگاه‌ها[ویرایش]
این خیابان در مسیر خود از مناطق شهرداری ۱، ۳، ۶ و ۱۱ عبور می‌کند. بجز میدان‌های تجریش و راه‌آهن در شمال و جنوب، این خیابان در مسیر خود از میدان‌های ونک، ولیعصر و منیریه می‌گذرد. همچنین بسیاری از بزرگ‌راه‌ها و خیابانهای اصلی کلانشهر تهران با خیابان ولیعصر مرتبط می‌شوند. در واقع این خیابان یک شاهراه ارتباطی در کلانشهر تهران به حساب می‌آید.
نگارخانه[ویرایش]
پلاک نام خیابان
نمایی از خیابان نرسیده به میدان ونک
بالاتر از ونک
نرسیده به بوستان ساعی
پیاده رو بالاتر از میدان ولیعصر
خیابان در فصل بهار
نورپردازی درختان خیابان
پله دوم
یک مغازه در ولیعصر
زیرگذر ولیعصر
المان‌های شهری در نزدیکی بوستان ساعی
بوستان قلمستان در یک روز برفی
خیابان در عصر
چهارراه ولیعصر، تقاطع خیابان انقلاب
.jpg)
جستارهای وابسته[ویرایش]
بن‌مایه‌ها[ویرایش]
- اطلس کامل تهران. تهران: مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، ۱۳۸۵.ISBN 964-342-181-3
- ↑ انتقال چنارهای غول‌آسا به خیابان ولیعصر، فرارو
- ↑ ایستگاه خبر؛ دوشنبه ۲۰ فروردین ۱۳۹۷، بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ روزنامه‌های تهران، طرفدار ایران رئیس حزب کارگر شد، بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ «سی تیر؛ روز گمنامان نام‌آور و تنها نام یک خیابان!». عصر ایران. ۳۰ تیر ۱۳۹۳. دریافت‌شده در ۱۱ دی ۱۳۹۵.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ قطع ۷۵ چنار کهن‌سال در خیابان تهران، رادیو زمانه
- ↑ چنارهای خیابان ولیعصر ترمیم می‌شوند، رادیو زمانه
- ↑ «ریسه نور بر قامت خیابان پر چنار پایتخت». شهرنوشت. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۸ اوت ۲۰۱۳.
- ↑ مرگ ده‌ها هزار چنار در خیابان ولیعصر عج تهران، وبگاه بی‌بی‌سی فارسی، ۲۴ شهریور ۱۳۸۵. بازدید در ۱۴ دی ۱۳۸۹
- ↑ «سرگذشت یک خیابان». هفته نامه تجارت. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۸ اوت ۲۰۱۳.
- ↑ «داستان چنارهای خیابان ولیعصر از 1309 تا 1392». پایگاه خبری شهر الکترونیک. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ ژوئیه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۳۰ ژوئیه ۲۰۱۳.
- ↑ «ناگفته‌هایی از خیابان ولیعصر تهران». تبیان.
- ↑ «آشنایی با تاریخچه خیابان ولیعصر - تهران». همشهری آنلاین.
- ↑ «تاریخچه خیابان ولیعصر تهران». انتخاب.
- ↑ «درختان خیابان ولیعصر قطع شدند». بولتن نیوز.
- ↑ «قطع درختان خیابان ولیعصر؛ از ناهماهنگی تا عذر بدتر از گناه». خبرگزاری آریا.
- ↑ «۱۰۰ درخت چنار دیگر در خیابان ولیعصر می‌میرند». آفتاب.
- ↑ «12 هزار چنار خیابان ولیعصر احیا می‌شوند». خبرگزاری موج. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ فوریه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۳۰ ژوئیه ۲۰۱۳.
- ↑ «قطع 90 اصله چنار تاریخی خیابان ولیعصر». روزنامه شرق.
- ↑ چرا سازمان میراث فرهنگی شکایت نمی‌کند؟ مسعود بُربُر، روزنامه قانون، ۷ مرداد ۱۳۹۲، صفحهٔ ۷
- ↑ «دوباره به جان خیابان ولیعصر افتادند، این بار باغ پسیان». جام جم آنلاین.
- ↑ "در پی گزارش جام جم آنلاین از قتل سبز در خیابان ولیعصر رخ داد جریمه 4 میلیارد تومانی برای نماینده رنو در ایران".
۲. عبدالله مستوفی، شرح زندگانی من.
پیوند به بیرون[ویرایش]
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ خیابان ولیعصر موجود است. |
- عکس:خیابان ولیعصر(عج) چگونه ساخته شد؟
- قتل درختان در خیابان ولیعصر تهران/عکس
- کاریکاتور: قطع درختان خیابان ولیعصر
