پاشاخان امین‌الملک

پاشاخان امین‌الملک (درگذشته ۱۲۸۹ قمری) از رجال قاجار و پیشخدمت خاصه ناصرالدین‌شاه بود.

زندگی‌نامه[ویرایش]

پاشاخان از اهل خلوت و نزدیکان و محارم ناصرالدین‌شاه بود. به همین دلیل پس از عزل میرزا آقاخان نوری که شاه به تشکیل وزارتخانه‌ها و شورای دولتی (دارالشوری) فرمان داد، پاشاخان را مأمور اداره شورای مزبور نمود و او را به «امین‌ الشوری» ملقب نمود. در سال ۱۲۸۱ لقب امین‌الملک گرفت و در سال‌های ۱۲۸۳ و ۱۲۸۴ مناصبی چون «مهردار مهر مبارک»، حاکم بروجرد و خمسه، وکالت خراسان، احضار وزراء و ابلاغ فرامین شاه به عهده او بود. در سال ۱۲۸۸ ماجرای قحطی و گرانی نان در تهران پیش آمد که به شورش مردم منجر شد. به دنبال آن، شاه میرزا عیسی وزیر، پیشکار حکومت تهران را برکنار کرد و پاشاخان را به جای او گمارد. او پس از استعفای محمدناصر ظهیرالدوله از وزارت عدلیه، مدتی نیز وزیر عدلیه بود.^[۱]

پاشاخان در سال ۱۲۸۹ در راه حرم شاه‌عبدالعظیم به دلیل رم کردن اسب‌های کالسکه به بیرون پرتاب شد و در دم جان سپرد.

منش و بینش[ویرایش]

اعتمادالسلطنه در کتاب خوابنامه که داستانی تخیلی درباره بازخواست از صدر اعظم‌های دوره قاجار در دادگاه الهی است، و نکات پشت پرده‌ای را از دربار قاجار آشکار می‌کند، از قول میرزا محمدخان سپهسالار چنین می‌گوید:

«[در جنگ با ترکمن‌های استرآباد] خدا یاری کرده، فتحی نکردم اما شکست هم نخوردم. با پاشاخان امین‌الملک ساخته و او را وکیل کارهای خود قرار داده بودم. این مرد در وکالت ید طولایی داشت. جا دارد بگویم معجزه می‌کرد. همیشه معایب کار موکلین خود را در لباس محسنات جلوه می‌داد. از یک دختر کور، یک بهشت حور می‌ساخت. در غیاب من کاری کرد که پس از مراجعت از استرآباد مرا منصب صدارت دادند.»^[۲]

آثار[ویرایش]

او در دوران حکومت خود ثروت فراوان اندوخته بود، از جمله بخشی از اموال حاج علی خان حاجب‌الدوله از جمله تیمچه حاجب‌الدوله و باغ بهارستان را از ورثه او خریداری کرد و خود نیز سرای امین‌الملک را در بازار تهران را بنا گذاشت.

فرزندان[ویرایش]

او با ستاره خانم، دختر اول بهرام میرزا معزالدوله ازدواج کرده بود و صاحب سه دختر بود: احترام‌الدوله که به همسری میرزا علی خان امین‌الدوله صدراعظم مظفرالدین‌شاه درآمد، زیور خانم شرافت‌السلطنه که ابتدا همسر مبشرالملک شد و پس از او با سلطان‌ابراهیم‌میرزا مشکوه‌الدوله ازدواج کرد و عالیه خانم همسر حاج‌آقا موسی کروریان پسر حاجی علی احمد کرور.^[۳]

منابع[ویرایش]

↑ پاشاخان امین‌الملک، دانشنامه جهان اسلام
↑ اعتمادالسلطنه، خلسه یا خوابنامه، ص۹۵
↑ خاطرات بانوی اشرف

[1] پاشاخان امین‌الملک، دانشنامه جهان اسلام

[2] اعتمادالسلطنه، خلسه یا خوابنامه، ص۹۵

[3] خاطرات بانوی اشرف

[۱]

[۲]

[۳]

ن ب و وزیران دادگستری ایران
پادشاهی	عباسقلی معتمدالدوله جوانشیر (–) • محمدابراهیم معتمدالدوله جوانشیر (–) • علی اعتمادالسلطنه (–) • مصطفی بهاءالملک افشار (–) • محمدقلی آصف‌الدوله (–) • غلامحسین خان سپهدار (–) • حسین مشیرالدوله (–) • محمدناصر ظهیرالدوله قاجار (–) • پاشاخان امین‌الملک (–) • محمدقلی آصف‌الدوله (–) • امام‌قلی میرزا عمادالدوله (–) • کاظم نظام‌الملک نوری (۱۲۹۱–) • علیرضا عضدالملک (–) • کاظم نظام‌الملک نوری (۱۲۹۳–) • علی‌قلی میرزا اعتضادالسلطنه (–) • علیرضا عضدالملک (–) • بهرام میرزا معزالدوله (–) • عبدالصمد میرزا عزالدوله (–) • یحیی مشیرالدوله (–) • عبدالصمد میرزا عزالدوله (–) • علیرضا عضدالملک (–) • یحیی مشیرالدوله (–) • نظام‌الدین مهندس‌الممالک غفاری (–) • محسن مشیرالدوله (–) • عباس میرزا ملک‌آرا (–) • اسدالله ناظم‌الدوله (–) • روح‌الله میرزا نصرت‌السلطنه (–) • غلامحسین غفاری (–) • عبدالوهاب نظام‌الملک (–)
پادشاهی مشروطه	احمد مشیرالسلطنه (–) • عبدالحسین میرزا فرمانفرما (–) • محمود علاءالملک (–) • حسن مشیرالدوله (–) • مهدی‌قلی مخبرالسلطنه (–) • رضا مؤیدالسلطنه (–) • حسن مشیرالدوله (–) • عبدالوهاب نظام‌الملک (–) • حسن مشیرالدوله (–) • عبدالحسین میرزا فرمانفرما • (-) حسن وثوق‌الدوله (–) • حسن مشیرالدوله (–) • محمدحسین دبیرالملک شیرازی (–) • حسن محتشم‌السلطنه (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (–) • حسن مشیرالدوله (–) • احمد قوام‌السلطنه (–) • حسن مشیرالدوله (–) • حسن محتشم‌السلطنه (–) • محمدعلی ذکاءالملک (–) • اسماعیل ممتازالدوله (–) • رضا ارفع‌الدوله (–) • محمدعلی ذکاءالملک (–) • مهدی‌قلی مخبرالسلطنه (–) • محمدعلی ذکاءالملک (–) • فتح‌الله سردار منصور (–) • محمدعلی علاءالسلطنه (–) • محمود علاءالملک (–) • فیروز نصرت‌الدوله (–) • اسماعیل ممتازالدوله (–) • حسنعلی نصرالملک (–) • مهدی‌قلی مخبرالسلطنه (–) • حسنعلی نصرالملک (–) • اسماعیل ممتازالدوله (–) • فیروز نصرت‌الدوله (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (–) • حسنعلی نصرالملک (–) • محمد مصدق‌السلطنه (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (کفیل) (–) • سلیمان میکده (–) • عباس میرزا سالار لشکر (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (کفیل) (–) • اسدالله مشارالسلطنه (–) • ابراهیم عمیدالسلطنه (–) • عبدالحسین سردار معظم خراسانی (تیمورتاش) (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (–) • اسدالله مشارالسلطنه (–) • مرتضی ممتازالملک (–) • ابراهیم حکیم‌الملک (–) • ابوالحسن معاضدالسلطنه (–) • حسین ادیب‌السلطنه (–) • فیروز نصرت‌الدوله (–) • مهدی عمادالسلطنه (مشیر فاطمی) (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (–) • حسن وثوق‌الدوله (–) • علی‌اکبر داور () • محسن صدر (–) • احمد متین‌دفتری (–) • محمد سروری (–) (سرپرست) • مجید آهی (۱۳۱۹–۱۳۲۰) • عباسقلی گلشائیان (۱۳۲۰–۱۳۲۰) • مجید آهی (۱۳۲۰–۱۳۲۱) • علیرضا قره‌گوزلو (–) • جواد عامری (–) • علی‌اصغر حکمت (–) • محسن صدر (–) • اسدالله ممقانی (۱۳۲۳–۱۳۲۳) • الله‌یار صالح (۱۳۲۳–۱۳۲۳) • مصطفی عدل (۱۳۲۳–۱۳۲۴) • الله‌یار صالح (۱۳۲۴–۱۳۲۴) • حسنعلی کمال هدایت (۱۳۲۴–۱۳۲۴) • امان‌الله اردلان (۱۳۲۴–۱۳۲۴) • انوشیروان سپهبدی (۱۳۲۴–) • الله‌یار صالح (۱۳۲۷–۱۳۲۸) • علی‌اکبر موسوی‌زاده (۱۳۲۱–۱۳۲۱) • مصطفی عدل (–) • رضا تجدد (–) • محمد سروری (۱۳۲۶–۱۳۲۷) • محمدعلی نظام مافی (–) • عباسقلی گلشائیان (–) • محسن صدر (–) • محمد سجادی (–) • علی هیئت (–) • محمدعلی بوذری (–) • شمس‌الدین امیرعلائی (–) • علی هیئت (–) • شمس‌الدین امیرعلائی (–) • رضا تجدد (–) • عبدالعلی لطفی (۱۳۳۱–۱۳۳۲) • سید جمال‌الدین اخوی (۱۳۳۲–۱۳۳۳) • فخرالدین شادمان (–) • سید جمال‌الدین اخوی (۱۳۳۳–۱۳۳۴) • حسین علاء (–) • علی امینی (–) • عباسقلی گلشائیان (–) • محمد مجلسی (سرپرست) (–) • سید محمدعلی هدایتی (–) • محمدعلی ممتاز (–) • نورالدین الموتی (–) • غلامحسین خوشبین (–) • محمد باهری (–) • باقر عاملی (–) • جواد صدر (–) • منوچهر پرتو (–) • صادق احمدی (۱۳۵۰–۱۳۵۵) • غلامرضا کیانپور (۱۳۵۵–۱۳۵۷) • محمد باهری (۱۳۵۷–۱۳۵۷) • حسین نجفی (۱۳۵۷–۱۳۵۷) • یحیی صادق وزیری (۱۳۵۷–۱۳۵۷) • شمس‌الدین عالمی (سرپرست) (۱۳۵۷–۱۳۵۷)
جمهوری اسلامی	اسدالله مبشری (۱۳۵۷–۱۳۵۸) • احمد صدر حاج‌سیدجوادی (۱۳۵۸) • ابراهیم احدی (۱۳۵۹) • سید محمد اصغری (۱۳۶۰–۱۳۶۳) • حسن حبیبی (۱۳۶۳–۱۳۶۸) • محمداسماعیل شوشتری (۱۳۶۸–۱۳۸۴) • جمال کریمی‌راد (۱۳۸۴–۱۳۸۵) • غلامحسین الهام (۱۳۸۵–۱۳۸۸) • سید مرتضی بختیاری (۱۳۸۸–۱۳۹۲) • مصطفی پورمحمدی (۱۳۹۲–۱۳۹۶) • سید علیرضا آوایی (۱۳۹۶–۱۴۰۰) • امین‌حسین رحیمی (۱۴۰۰ تا کنون)