پاسخ به تاریخ

پاسخ به تاریخ
نویسنده	محمدرضا پهلوی
شابک	‎0812827554 ISBN (شابک نسخه فرانسوی)
زبان	زبان فرانسه

محمدرضا پهلوی در کویرناکاوا همراه با هانری بونیه کتاب پاسخ به تاریخ را می نویسد

پاسخ به تاریخ (به فرانسوی: Réponse à l'histoire) (به انگلیسی: Answer to History: The Shah's Story) نام کتاب خاطراتی نوشته محمدرضا پهلوی، آخرین شاه ایران است که در اصل به زبان فرانسه و پس از وقوع انقلاب (۱۳۵۸) نگاشته شده است. این کتاب بعداً به زبان انگلیسی و زبان فارسی برگردانده شد. شاه در پیشگفتار درباره کتاب می‌گوید:

در این کتاب قصد دارم نشان بدهم که چرا در راه رسیدن به اهدافم پافشاری می‌کردم؛ و چرا می‌خواستم جامعه‌ای بر اساس عدالت اجتماعی، و نه مبارزه طبقاتی بنا کنم؛ جامعه‌ای که همه در آن یکپارچه و وابسته به یکدیگر باشند. و گفتنی است چون با همه کشورهای جهان_ چه دنیای غرب، چه کشورهای بلوک شرق و چه جهان سوم_ حسن تفاهم داشتم، این امکان برایم فراهم آمد که بتوانم در محیطی آکنده از صلح و صفا، کوشش خود را برای رساندن ایران به سوی تمدن بزرگ دنبال کنم.

نسخه‌های گوناگون

نسخه‌های اصلی

• Réponse à l'histoire. Millard, Christian. Paris: Ed. Albin Michel، 1979. 
• The Shah's Story. Waugh, Teresa. London: Michael Joseph Ltd، 1980. 
• Answer to History. Waugh, Teresa. New York: Stein & Day، 1980. 

برگردان فارسی

مشخص نیست که چه کسی نخستین بار این کتاب را به زبان فارسی برگردانده است، اما حسین ابوترابیان در مقدمه‌ای که بر ترجمه این کتاب نوشته‌است؛ افزوده که در خاطرات احمدعلی مسعود انصاری با نام من و خاندان پهلوی چنین آمده‌است:

وقتی شاه در مکزیک به سر می‌برد، دکتر سید حسین نصر و دکتر هوشنگ نهاوندی برای ترجمه کتاب پاسخ به تاریخ به مکزیک فراخوانده شدند. بنا بود دکتر نهاوندی ترجمه فارسی کتاب و دکتر نصر آن را به انگلیسی ترجمه کند...

تفاوت نسخ

برخی تفاوت‌ها در نسخه انگلیسی کتاب و نسخه فرانسوی آن به چشم می‌خورد. از آن جمله در صفحه ۱۷۱ نسخه انگلیسی درباره تفویض نسخت‌وزیری به بختیار آمده است که شاه با اکراه و تحت فشار انگلیسی‌ها به آن تن داده است؛‌ در حالی که چنین پاراگرافی در ترجمه فرانسه و فارسی موجود نیست:

"It was with some reluctance and under foreign pressure that I agreed to appoint him Prime Minister" and later it is written that Bakhtiar's appointment was endorsed by Britain's former foreign secretary whom pleaded Shah to leave the country.

مطابق توضیح دکتر هوشنگ نهاوندی مترجم فارسی کتاب از نسخه فرانسوی در کتابش "آخ‍ری‍ن‌ روزه‍ا: پ‍ای‍ان‌ س‍ل‍طن‍ت‌ و م‍رگ‌ ش‍اه‌" این تفاوت‌ها به این علت وجود دارند که ترجمه نسخه انگلیسی بعد از نسخه فرانسوی آماده شده و تغییرات مطابق نظر خود شاه بوده که در روزهای پایانی عمر نظری منفی نسبت به انگلیس و امریکا بخاطر عدم حمایت از حکومت وی پیدا کرده بوده است.

نقد

نوشتار‌های اصلی: نظریه‌های توطئه در ایران و نظریه توطئه حکومت پهلوی

به گفته آبراهامیان، آخرین وصیت سیاسی شاه، یعنی کتاب پاسخ به تاریخ سرشار از پریشان‌گویی است. شاه مدعی شده هدف اصلی انگلیسی ها از حمله به ایران در سال ۱۳۲۰، رهایی از شر پدرش بود، چون بواسطه لغو امتیاز نفتی، خشم آنان برانگیخته شده بود. به باور شاه، انگلیسی ها همراه با شرکت های نفتی و «روحانیون مرتجع» عملاً انقلاب اسلامی را به تلافی دفاع او از اوپک و آرمان فلسطینی ها طراحی کرده بودند. هم فلسطینی ها و هم اسرائیلی ها از شنیدن چنین سخنانی شگفت زده می شدند. شاه به هنگام مرگ مدعی شد که C.I.A به همراه M.I.6 انقلاب ۱۳۵۷ را طراحی کردند. او لفاظانه می پرسد: «چه کسی پول تظاهراتی را داده که شرکت کنندگانش زلف سیاه و بلوند داشته اند؟ این هیبت به ندرت در ایران دیده می شود.» وی پیدایش و گسترش حزب توده و نیز ترور ناموفق خودش توسط فداییان اسلام را به انگلیس مربوط می‌‌داند و می‌‌نویسد "ما همیشه مشکوک بودیم که مصدق مامور انگلیسی‌ هاست".

منابع

• پهلوی، محمدرضا. پاسخ به تاریخ. ترجمهٔ حسین ابوترابیان. چاپ اول. تهران: مترجم، ۱۳۷۱.